محمدتقی حیدری

سیاست گذاری در برنامه ریزی توسعه گردشگری، مستلزم بهره گیری از شیوه های نوین در عرصه حاکمیتی شهری است. مطایق با این رویکرد، به کارگیری سیاست گذاری با تمرکز بر فرآیندهای «تدوین الگوی حکمروایی خوب گردشگری در عصر پساکرونا در ایران» الزامی است تا بتواند معضلات ناشی از این بیماری که بر بدنه صنعت گردشگری به صورت مضاعف فشار وارد می کند، را از طریق ارزیابی شاخصهای حکمروایی شایسته گردشگری تقلیل دهد و زمینه را برای اجرایی شدن آنها فراهم آورد. روش این پژوهش از نوع توصیفی-پیمایشی و با هدف کاربردی، با استفاده از مطالعات اسنادی و تحقیقات میدانی است. از ابزار مصاحبه برای بخش کیفی(تحلیل داده بنیاد) و تحصیل شاخصهای حکمروایی شایسته گردشگری بهره برده ایم. جامعه آماری شامل نخبگان و دست اندرکاران گردشگری کشور و نمونه آماری شامل 14 نفر از این افراد است که با ترکیبی از روش نمونه گیری هدفمند قضاوتی و گلوله برفی انتخاب شده اند. مصاحبه های عمیق نیمه ساختاریافته ، با مقایسه داده ها در کدگذاری باز، محوری و انتخابی تا مرحله اشباع نظری و تفکیک مقولات فرعی و اصلی انجام گرفته است و برای تحلیل داده های به دست آمده از روش نظریه داده بنیاد اشتراوس و کوربین(1998) استفاده شده است. نتایج این پژوهش، با توجه به شناسایی شاخصهای حکمروایی شایسته و معرفی شرایط علی بهره گیری از حکمروایی شایسته در صنعت گردشگری ایران، زمینه را در جهت شکل گیری پیامدهایی همچون؛ بهبود فضای کسب و کار بویژه پس از بحران رکود این صنعت به دلیل شیوع کووید-19، ایجاد مزیت رقابتی و ... از طریق فراهم کردن بسترهای مناسب من جمله: اقدامات سازمانی، تقویت و بهبود زیرساختها، قابلیت های فناوری و ... و بهره گیری از راهبردهای مدیریت اطلاعات و ارتباطات، استراتژی های بازاریابی، نظارت و پایش و ... فراهم کرد که به صورت یک الگو نمایش داده می شود.

سابقه و هدف، بافت های فرسوده شهری یکی از جدی ترین معضلات توسعه پایدار شهری در ایران محسوب می شوند که پیامدهای آن در حوزه های کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی نمود یافته است. شهر زنجان نیز به عنوان یکی از شهرهای در حال توسعه، در دهه های اخیر با گسترش فزاینده ی بافت های فرسوده مواجه شده است. این بافت ها با مشکلاتی چون کاهش کیفیت محیط زندگی، ناکارآمدی خدمات شهری، آسیب پذیری در برابر مخاطرات، ناهنجاری های اجتماعی، کاهش حس تعلق و افت سرمایه اجتماعی روبرو هستند. از سوی دیگر، مطالعات و برنامه ریزی های پیشین در قالب طرح های جامع و تفصیلی نتوانسته اند پاسخگوی نیازهای این نواحی باشند و فرآیند بازآفرینی آن ها را تسهیل نمایند. در این راستا، پژوهش حاضر با هدف شناسایی بافت های فرسوده شهری، تحلیل وضعیت آن ها و اولویت بندی راهبردهای ساماندهی، با بهره گیری از فناوری سنجش از دور، مدل DPSIR و روش تصمیم گیری چندمعیاره BWM انجام شده است. مواد و روش ها، برای تحقق اهداف پژوهش، ابتدا داده های ماهواره ای مربوط به شهر زنجان از طریق تصاویر لندست ۸ مربوط به تاریخ ۸ آذر ۱۳۹۹ استخراج گردید. جهت تحلیل فضایی داده ها از نرم افزار ENVI استفاده شد و شاخص هایی نظیر دمای سطح زمین (LST)، پوشش گیاهی (NDVI) و گسیل مندی برای شناسایی مناطق مستعد فرسودگی تحلیل گردید. مناطق شهری با دمای سطح بالا و پوشش گیاهی پایین به عنوان نواحی دارای احتمال بالای فرسودگی شناسایی شدند و با طبقه بندی نتایج، نقشه فرسودگی شهر در پنج کلاس تعریف گردید. کلاس اول به عنوان فرسوده ترین بخش، ۶/۹ درصد از مساحت شهر را شامل شد که بیشتر با نواحی مرکزی و هسته تاریخی زنجان انطباق داشت. کلاس دوم نیز با حدود ۱۰ درصد از مساحت شهر، در وضعیت در حال فرسودگی قرار دارد. نتایج و بحث در گام دوم، برای بررسی عوامل تأثیرگذار بر شکل گیری و تشدید فرسودگی و نیز تدوین راهبردهای ساماندهی، از مدل مفهومی DPSIR استفاده شد. این مدل با تحلیل زنجیره علّی بین نیروهای محرک، فشارها، وضعیت موجود، اثرات و پاسخ های احتمالی، امکان درک جامع تری از فرایند فرسودگی شهری فراهم کرد. به منظور شناسایی و ارزیابی راهبردهای ساماندهی، از نظرات ۲۰ نفر از کارشناسان حوزه شهرسازی که به روش نمونه گیری گلوله برفی انتخاب شده بودند، استفاده شد. سپس برای اولویت بندی راهبردها از روش تصمیم گیری چندمعیاره "بهترین بدترین" (BWM) بهره گرفته شد که در آن بر اساس مقایسه های زوجی، میزان ارجحیت راهکارها تعیین گردید. نتیجه گیری یافته های پژوهش نشان داد که در میان راهبردهای ارائه شده، «مشارکت شهروندان در فرآیند ساماندهی» بالاترین اولویت را داراست. پس از آن، «بازآفرینی اقتصادی بافت های فرسوده» و «شناسایی نواحی در آستانه فرسودگی» به ترتیب در رتبه های دوم و سوم قرار گرفتند. راهبردهایی چون «بهبود پاکیزگی بافت»، «افزایش تراکم جمعیتی» و «بازسازی کالبدی» از کمترین اولویت برخوردار بودند. این اولویت بندی نشان دهنده آن است که مداخلات اجتماعی و اقتصادی، نسبت به اقدامات صرفاً کالبدی، اثربخشی بیشتری در بهسازی بافت های فرسوده خواهند داشت. در نتیجه، پژوهش حاضر با بهره گیری از ترکیب روش های نوین سنجش از دور، تحلیل مفهومی و تصمیم گیری چندمعیاره، الگویی بومی و کارآمد برای شناسایی، تحلیل و برنامه ریزی در حوزه ساماندهی بافت های فرسوده شهری ارائه می دهد. این الگو می تواند به عنوان مبنایی جهت تصمیم گیری مدیران شهری، سیاست گذاران و برنامه ریزان در راستای بازآفرینی پایدار شهری در زنجان و سایر شهرهای مشابه مورد استفاده قرار گیرد.  

امروزه توجه به شاخص های پایدار محله نشان دهنده روند عمده در محیط اجتماعی، اقتصاد، رفاه انسان و کیفیت زندگی است که مورد توجه مدیران و برنامه ریزان شهری قرار گرفته است. لذا هدف اصلی پژوهش حاضر واکاوی شاخص های پایداری محله اعتمادیه زنجان است. پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر نوع و ماهیت توصیفی – تحلیلی است. گردآوری اطلاعات و داده ها به روش های کتابخانه ای و میدانی بود. جامعه آماری پژوهش 6872 نفر بود که 370 نفر از ساکنین محله به عنوان نمونه انتخاب شدند. تجزیه وتحلیل یافته ها از آمار توصیفی، آزمون پیرسون و t تک نمونه ای و با استفاده از نرم افزار SPSS 26 و Minitab انجام شد. برای سنجش پایایی پرسشنامه از آلفای کرونباخ استفاده شد. مقدار کلی آلفا بالای 96/0 بود که مقدار بالایی است. نتایج آزمون پیرسون برای هفت شاخص پایداری محله از جمله شاخص کالبدی، اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی، ارتباطی، خدماتی و سیاسی نشان داد که، در سطح معنی داری (000/0= sig)، شاخص های پایداری و پایداری محله اعتمادیه به ترتیب به میزان (928/0= r)، (819/0= r)، (932/0= r)، (900/0= r)، (904/0= r)، (896/0= r) و (879/0= r) با هم رابطه دارند؛ و نوع همبستگی در بین هفت شاخص و پایداری محله، از نوع مستقیم بوده، و نتایج آزمون تی نشان داد که P-value به دست آمده برای تمام شاخص ها (000/0) کوچک تر از سطح معناداری 05/0 است؛ لذا با اطمینان 95% اطمینان می توان نتیجه گرفت که از دید ساکنین محله اعتمادیه این محله دارای پایداری در شاخص های موردبررسی است.

هدف این مقاله ارائه نقدی بر مدل شهر 15 دقیقه ای، به عنوان یکی از مدل های معاصر برنامه ریزی شهری است. بنابراین از رویکردی انتقادی به این مدل می نگرد. نقدهای این مقاله از رویکردی پساساختارگرا ارائه شده اند. پس از بررسی مبانی و پیشینه اسنادی این حوزه موضوعی، نقدها از سه بعد هستی شناختی، نقد جغراتاریخی و نقد کارکردی پرداخته شده اند. در هرکدام از نقدها، ابتدا مفروضات نظری این مدل ارائه شده و سپس با مبانی پساساختارگرا مورد نقد و بررسی قرار گرفتند. یافته های این مقاله نشان داد مدل شهر 15 دقیقه ای طراحی یک فضای مطلق و ایستا را در نظر میگیرد که قابلیت تحلیل قلمروزدایی ها و بازقلمروگذاری های فضاهای شهری را نداشته و نمونه ای از برنامه ریزی قلمرویی است. علاوه بر آن نتایج حاکی از این است که این مدل علیرغم ادعای دیجیتالی شدن و گذر از فوردیسم، اساسا از درک فضاهای شهری پست فوردیسیتی کنونی از هر دو منظر فضاهای جدید کار و فضاهای جدید مصرف ناتوان است. این مقاله نتیجه میگیرد که این مدل یک طرح آرمانشهری با ارائه تصویری غایی و غیرزمانمند است که از کارکردهای فضا و تأثیرات گردشی سرمایه بر آن نمیتواند سخنی بگوید.

پژوهش حاضر با هدف بررسی رفتار زیست محیطی شهروندان زنجانی و تحلیل تأثیر برنامه های آگاهی بخشی عمومی بر این رفتارها در مجموعه گردشگری گاوازنگ انجام شده است. این مطالعه تلاش دارد تا با استفاده از روش های ترکیبی کیفی و کمی، تأثیر این برنامه ها را بر نگرش و رفتارهای زیست محیطی شهروندان ارزیابی کند. پژوهش حاضر بر مبنای نوع تحقیق، کاربردی و روش پژوهش توصیفی – تحلیلی است که جهت گردآوری اطلاعات و داده ها از روش های کتابخانه ای و مطالعات میدانی مصاحبه و پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است. برای تحلیل نتایج از نرم افزار Spss و Minitab استفاده شد. برای بررسی ویژگی های پاسخ گویان از آمار توصیفی (درصد، فراوانی) برای تجزیه و تحلیل نهایی یافته ها از آزمون تی تک نمونه ای (t-test) و آنوا (Anova) استفاده شد. برای سنجش پایایی پرسشنامه از آلفای کرونباخ استفاده شد. مقدار آلفا 735/0 است. نتایج نشان می دهد که برنامه های آگاهی بخشی بر پنج شاخص رفتار زیست محیطی شهروندان زنجانی بازدیدکننده از گاوازنگ تأثیر مثبت داشته است: آگاهی زیست محیطی، رفتار زیست محیطی، مشارکت در برنامه های زیست محیطی، نگرش به مسائل زیست محیطی و دسترسی به منابع اطلاعاتی زیست محیطی. همچنین، نتایج آزمون واریانس یکطرفه نشان داد که شاخص های مشارکت در برنامه های زیست محیطی و دسترسی به منابع اطلاعاتی زیست محیطی بیشترین تأثیرگذاری را داشته اند.

مقدمه : حکمروایی شهری به عنوان بدیلی برای الگوی سنتی مدیریت شهری بر گذار از نقش ساختارهای رسمی به عنوان محور تصمیم گیری به سوی نقش یابی جامعه مدنی در اعمال حقوق دموکراتیک و انجام وظایف تأکید دارد. دراین رابطه، نگرش جدید مدیریت شهری، ایجاد سازمان های محلی، افقی و فرابخشی به منظور رسیدن به اهداف توسعه پایدار و جامعه مدنی و نیز تقسیم وظایف بین حکومت های مرکزی و محلی و صلاحیت دار کردن شهروندان از اصول اساسی محسوب می شوند که با نظام اداری مرکزی، عمومی و بخشی مغایرت دارد. داده و روش : تحقیق حاضر با روش توصیفی-تحلیلی، به دنبال بررسی و تحلیل نقش کنشگران مؤثر در حکمروایی شهری در دستیابی به توسعه پایدار شهر زنجان است. جامعه آماری شامل شهروندان زنجان به تعداد 430871 نفر است که با روش نمونه گیری کوکران 384 نفر به عنوان نمونه انتخاب گردید. برای تحلیل داده ها از آزمون تی تک نمونه ای و روش حداقل مربعات جزئی با کمک نرم افزار های SPSS و SmartPLS استفاده شد. یافته ها : طبق یافته های تحقیق، ضریب آماره t در شاخص حکمروایی شهری 25/32- ؛ توسعه پایدار 5/25- و عملکرد سازمان ها 57/1 است. همچنین، طبق خروجی مدل معادلات ساختاری، نقش حکمروایی در توسعه پایدار برابر 550/0 است. با تأثیر شاخص عملکرد سازمان ها به عنوان متغیر واسطه ای، نقش حکمروایی در توسعه پایدار برابر 612/0 افزایش یافته است. نتیجه گیری : نتایج بیانگر تأثیر مستقیم حکمروایی خوب در توسعه پایدار در حد مطلوب و ایده آل است. متغیر واسطه ای (عملکرد سازمان ها) نقش سازنده ای در تقویت حکمروایی خوب شهری و متعاقب آن دستیابی به توسعه پایدار دارد.

پیشینه و هدف: سرطان یکی از مهم ترین و بحرانی ترین چالش های سلامت عمومی در جوامع شهری به شمار می رود؛ به ویژه آنکه شیوع روزافزون آن، فشار زیادی بر نظام های درمانی و زیرساخت های حمایتی اجتماعی وارد کرده است. این بیماری تنها یک بحران فردی نیست، بلکه چالشی اجتماعی و محیط زیستی نیز محسوب می شود که لزوم توجه به عدالت درمانی در فضاهای شهری را بیش ازپیش برجسته می سازد. بیماران مبتلا به سرطان به دلیل پیچیدگی نیازهای درمانی و روان اجتماعی خود، اغلب با لایه های متعددی از آسیب پذیری مواجه هستند. در این راستا، مفهوم «شهر دوستدار بیمار سرطانی» به عنوان رویکردی نوین و جامع مطرح می شود که هدف آن کاهش نابرابری ها در دسترسی به مراقبت های درمانی و خدمات حمایتی است. سازمان هایی مانند «مهرانه» که در ایران به صورت تخصصی به حمایت از بیماران سرطانی می پردازند، نقش کلیدی در تحقق این رویکرد ایفا می کنند. پژوهش حاضر به دنبال ارزیابی میزان اثربخشی خدمات مهرانه در ارتقای دسترسی بیماران به خدمات سلامت، بهبود کیفیت خدمات و افزایش رضایت کلی آن ها در شهر زنجان است. روش ها: این مطالعه با استفاده از روش تحقیق کمی و مبتنی بر پیمایش به بررسی تأثیر فعالیت های حمایتی مهرانه بر دسترسی بیماران سرطانی به خدمات بهداشتی و ادراک آن ها از کیفیت این خدمات می پردازد. هدف اصلی، درک انتظارات و برداشت های بیماران نسبت به خدمات درمانی و پشتیبانی روان اجتماعی دریافتی است، با تأکید بر شناسایی مؤلفه هایی از کیفیت خدمات که بیشترین نقش را در رضایت بیماران دارند. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه ای ساختاریافته بر پایه مدل سروکوال (SERVQUAL) است که پنج بُعد کلیدی کیفیت خدمات را می سنجد: ملموس بودن (tangibility)، قابلیت اعتماد (reliability)، پاسخگویی (responsiveness)، اطمینان بخشی (assurance) و همدلی (empathy). این پرسشنامه به گونه ای طراحی شده بود که هم سطح مورد انتظار خدمات و هم عملکرد ادراک شده واقعی را ارزیابی کند؛ به این ترتیب، امکان تحلیل شکاف بین انتظارات و واقعیت خدمات فراهم شد. جامعه آماری، شامل بیماران سرطانی تحت پوشش مهرانه در سال 2024 بود که به صورت تصادفی تعداد 40 نفر از آنان برای مشارکت در پژوهش انتخاب شدند. داده های گردآوری شده به روش آماری تحلیل گردید تا روابط بین ابعاد مختلف کیفیت خدمات و میزان رضایت بیماران آشکار شود. این رویکرد، به حفظ عینیت پژوهش و تعمیم پذیری نسبی یافته ها در زمینه حمایت های درمانی توسط سازمان های غیردولتی کمک می کند. یافته ها: یافته های آماری نشان داد که در میان پنج بُعد کیفیت خدمات، دو مؤلفه اطمینان بخشی و قابلیت اعتماد بیشترین تأثیر مستقیم، قوی و معنادار را بر برداشت ها و انتظارات بیماران داشته اند. شرکت کنندگان در پژوهش بارها به نقش حیاتی این دو بُعد در ایجاد اعتماد و اطمینان نسبت به خدمات مهرانه اشاره کرده اند. بعد اطمینان بخشی که به دانش، تخصص، رفتار حرفه ای و احترام کارکنان اشاره دارد، نقش مهمی در القای حس امنیت و ارزشمندی به بیماران ایفا کرده است. همچنین، بعد قابلیت اعتماد که به تعهد سازمان در ارائه خدمات وعده داده شده با دقت و ثبات اشاره دارد، عاملی اساسی در شکل گیری احساس ثبات و اتکاپذیری در ذهن بیماران بوده است. این نتایج نشان می دهد که سازوکارهای اعتمادساز مبتنی بر این دو بُعد، برای دستیابی به رضایت بیماران کاملاً حیاتی هستند. افزون بر این، همسویی بین عملکرد واقعی خدمات و انتظارات بیماران، در کاهش شکاف های درک شده اهمیت راهبردی دارد. برای سازمان های غیردولتی و نهادهای محلی ارائه دهنده خدمات درمانی، تمرکز بر «اطمینان بخشی» و «قابلیت اعتماد» می تواند راهکاری مؤثر برای افزایش رضایت و نیز دستیابی به اهداف اجتماعی گسترده تر مانند عدالت درمانی و دسترسی برابر به خدمات باشد. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان می دهد که ارتقای سطح اعتماد و رضایت بیماران سرطانی نقش بنیادینی در بهبود کیفیت کلی خدمات درمانی و نیز تحقق آرمان عدالت درمانی در فضاهای شهری دارد. برای نهادهایی مانند مهرانه که مأموریت حمایت از گروه های آسیب پذیر را بر عهده دارند، توجه راهبردی به ابعاد «اطمینان بخشی» و «قابلیت اعتماد» می تواند منجر به دستاوردهای ماندگار شود؛ از جمله ارتقای تجربه بیمار، افزایش تبعیت از روند درمان و در نهایت بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سرطان. یافته های این مطالعه می تواند مسیر روشنی پیش روی سیاست گذاران حوزه سلامت و نهادهای حمایتی در جهت طراحی نظام های سلامت فراگیر و بیمارمحور قرار دهد.

زمینه و هدف: برای اندیشیدن متفاوت در مورد مصرف و خرید و فروش مواد مخدر و در نظر گرفتن مصرف کنندگان و فروشندگان مواد با همه تنوع آن ها، باید از دیدگاه کاریکاتوری، کلیشه ای و انگ انگیز مواد مخدر پرهیز کرد. مصرف مواد مخدر به افراد فقیر و بزه کار محدود نمی شود، بلکه در کل جامعه گسترده است. با این رویکرد هدف پژوهش حاضر بررسی و تحلیل عوامل و ویژگی های مکانی مؤثر بر استیگمای توزیع و گرایش به مواد مخدر در پارک شهید رجائی شهر زنجان است. روش: ازنظر روش می توان این پژوهش را در زمره پژوهش های توصیفی-تحلیلی به شمار آورده و ازنظر کاربست نتایج نیز کاربردی محسوب نمود. نحوه گردآوری داده ها و اطلاعات از طریق مطالعات کتابخانه و روش های میدانی بوده و نمونه آماری مورد مطالعه شامل 50 نفر از شهروندان مراجعه کننده به پارک شهید رجائی شهر زنجان در یک روز عادی می گردند. تجزیه وتحلیل داده های به دست آمده نیز از طریق آزمون تی تک نمونه ای انجام یافته است. یافته ها: یافته های پژوهش حاکی از آن است که از دیدگاه استفاده کنندگان از فضای پارک شهید رجائی شهر زنجان، مؤلفه های موقعیت مکانی و قلمرو دارای بیش ترین میزان اثرگذاری بر استیگمای توزیع و گرایش به مواد مخدر در پارک مذکور می باشد مؤلفه های حفاظت و نگهداری، فعالیت های جاری و نظارت به ترتیب در مراحل بعدی اهمیت قرار می گیرند. مؤلفه های دید و منظر، نورپردازی و دسترسی نیز بدون اثرگذاری معناداری می باشند. نتیجه گیری: استیگمای محیطی توسط عوامل مختلفی در ذهن شهروندان ایجاد شده و سبب بروز رفتارهای متعاقب و مورد انتظار می گردد. سازوکارهای به وجود آورنده انگ به سادگی قابل مقابله نیست. زیرا پدیده استیگما تحت تأثیر عوامل متعددی قرار دارد و همین مهم سبب می گردد تا تنها برخی از مناطق شهری ازجمله فضاهای بی دفاع، مستعد پذیرش استیگما گردند. محمدی، شهرام،

نوشتار حاضر به سهم خود کوشید استانداردسازی شاخص های گردشگری حلال در اقامتگاه های بوم گردی با تأکید بر مهمان نوازی ایرانی –اسلامی با پاسخ به این مسئله که تحت چه شرایطی و با چه سازوکارهایی گردشگری حلال در ایران با داشتن ظرفیت های غنی مسئله مند شده است؟ مورد مداقه قرار دهد؛ زیرا ایران تنها کشور اسلامی است که همه اصولی دینی در آن رعایت می شود و بر اساس قانون اساسی و نظام جمهوری اسلامی و نیز فرهنگ و عرف اسلامی حاکم بر فضای عمومی کشور، متعهد به رعایت اصول، قوانین و ضوابط اسلامی است. این تحقیق از نظر نوع کاربردی و به لحاظ ماهیت روش توصیفی- تحلیلی می باشد. گردآوری اطلاعات به طرق کتابخانه ای و میدانی به صورت نمونه گیری هدفمند مبتنی بر روش گلوله برفی صورت گرفته است. نتایج تحقیق بر حسب ضریب نشان داد اثرگذاری هوشمند سازی با آماره 482/10 t= و استانداردسازی مدیریت مقصد با آماره 008/9t= بیشتر از دیگر شاخص ها است. با توجه به نیاز مبرم گردشگری حلال کشور به وجود نقشه راهی به عنوان تعیین کننده خط مشی اصلی توسعه گردشگری، سند راهبردی توسعه گردشگری حلال کشور بر اساس اسناد بالادستی حوزه گردشگری تهیه و تدوین خواهند شد.

ساماندهی و تولید فضا براساس رعایت اصل حقوق شهروندی یکی از نیازهای اساسی در برنامه ریزی و طراحی شهری است. فضاهای شهری در وهله اول باید توانایی پذیرش افراد و تامین خدمات رفاهی تمام اقشار جامعه با توانمندی ها و ضعف های متفاوت را داشته باشد. اهمیت ارج نهادن بر اقشار آسیب پذیر شهر و نقش معلولان در ساخت و تربیت اجزا کوچک تر جامعه نشان از ضرورت توجه به حق معلولین در شهر دارد. تحقیق حاضر با روش پیمایشی-تحلیلی، بدنبال واکاوی نظریه حقوق شهرندی در باز تولید فضای شهر براساس نیازمندی گروه های آسیب پذیر در شهر زنجان است. گردآوری داده ها با مطالعات میدانی و کتابخانه ای انجام شد. جامعه آماری شامل معلولین شهر زنجان به تعداد 5560نفر است، که با نمونه گیری کوکران 359نفر انتخاب گردید. برای تحلیل داده ها نیز از آزمون تحلیل واریانس، روش حداقل مربعات جزئی با کمک نرم افزار SPSS.19، Smart PLS.3 استفاده شد. یافته های تحقیق نشان داد که، میانگین رضایت جامعه آماری از شاخص حقوق شهروندی برابر 94/2 است. همچنین، براساس تحلیل واریانس، در شاخص «نوع معلولیت»، بین گروه های مختلف در زمینه وضعیت حقوق شهروندی اختلاف نظر وجود دارد. چراکه فضاهای عمومی شهر براساس انواع معلولیت شهروندان مناسب سازی نشده است. همچنین، ضریب تحلیل مسیر برای تاثیر حق استفاده از فضای شهری بر مولفه حقوق شهروندی برابر 802/0 و تاثیر حق مشارکت برابر 824/0 است. در نتیجه، طراحی شهر بر مبنای حق استفاده از فضای شهری و حق مشارکت تاثیر مطلوبی بر مولفه حقوق شهروندی دارند و با تقویت این دو مولفه می توان فضای شهری مطلوب و متناسب با نیازهای معلولین ایجاد نمود.

گاهی زوجین در روابط زنا شویی با مشگلاتی روبرو می شوند که آن ها را دچار تعارض می کند. ارزیابی کلی فرد از رابطه زناشویی و وضعیت برآورده شدن نیازها، خواسته ها و آرزوهای شخصی زوجین، میزان رضایت و یا نارضایتی از رابطه زناشویی را تعیین می کند مسئله طلاق در ایران، به مثابه یکی از آسیب های اجتماعی جدی در کنار فقر، بیکاری، حاشیه نشینی و اعتیاد، در اغلب سخنرانی های مسئولان و تحلیل های آسیب شناسان اجتماعی و متخصصان مختلف مسائل روانی و اجتماعی خودنمایی می کند. تا جایی که شناسایی وضعیت و طراحی ساز و کارهای بازدارندگی از طلاق، به یکی از مأموریت های اصلی همه نهادهای فرهنگی کشور تبدیل شده است. از این رو هدف پژوهش حاضر تحلیل فضایی پراکنش طلاق در استان های ایران می باشد. جامعه آماری تحقیق سالنامه آماری جمعیت تا سال 1397 است. مقاله حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی - تحلیلی است. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از تحلیل فضایی در محیط نرم افزار ArcGIS با روش لکه های داغ وسرد ، خودهمبستگی موران و نزدیک ترین همسایگی استفاده شده است. نتایج حاکی از آن است که تفاوت معناداری طلاق در منطقه مورد مطالعه وجود دارد. به طوری که، شمال غربی کشور دارای نقاط سردی می باشد که نشان دهنده پایین بودن سطح طلاق در این محدوده است، اما این وضعیت در بخش شرق کشور متفاوت است. در واقع نقاط داغ و کانون طلاق کشور در این محدوده شکل گرفته و گویای بالا بودن وقوع طلاق در این محدوده است. بنابراین جهت انجام اقدامات لازم به منظور کاهش پدیده طلاق در استان ، برنامه ریزی دقیق برای کاهش عوامل به شمار می روند، امری ضروری به نظر می رسد.

اقتصاد سیاسی و مؤلفه های مختلف متأثر از آن، یکی از این شاخص های تأثیرگذار بر تحولات و دگرگونی های فضاهای شهری است و اقتصاد سیاسی حاکم بر شهرها اساس مسائل شهری محسوب می شود. مورفولوژی شهری به صورت یک دانش سازمان یافته و توجه به نیروهای متنوعی که در شکل گیری یک شهر دخیل اند، سیاست و ایدئولوژی به عنوان فرایند، و فضای جغرافیایی به عنوان فرم و بستر؛ همواره بایکدیگر رابطه متقابل دارند. بنابراین توان تصمیم گیری، اجرا و جایگاه نخبگان سیاسی در سلسله مراتب اجتماعی و ایدئولوژی آنها و قوانین و سیاست هایی که وضع می نمایند؛ در ایجاد تغییرات فضایی بسیار تعیین کننده است. مقاله حاضر با روش توصیفی-تحلیلی بدنبال تبیین نقش سازمان و نهادهای مدیریتی-اجتماعی بر تحولات مورفولوژی شهری با تاکید بر اقتصاد سیاسی حاکم بر مدیریت شهر تبریز بااستفاده از مدل معادلات ساختاری و مدل چندموضوع-چندبازیگر با نرم افزار SmartPLS و Mactor است. طبق یافته های تحقیق، بیشترین تأثیر کنشگران مربوط به سازه کالبدی با ضریب 681/0 و سازه مدیریتی با ضریب 646/0 است. بررسی نقش کنشگران در تحولات مورفولوژیک شهر تبریز نشان داد که اداره راه وشهرسازی و شهرداری بیشترین نقش را در تحولات مورفولوژیکی شهری دارند. و شهروندان به عنوان کاربران و ذی نفعان اصلی تحولات شهری، نقش مغلوب و وابسته در این فرآیند دارند. همچنین، مثلث روابط بین شهرداری-راه و شهرسازی-بخش خصوصی و تعاونی از طریق شاخص های ضریب هم پیوندی مناسب در سطح شهر؛ قیمت زمین و مسکن متناسب با موقعیت محله و امکانات و دسترسی ها؛ خیابان بندی و اسکلت شهری مطابق نیازهای ترافیکی، توانسته اند نقش غالب در تحولات موروفوژی شهری ایفا کنند.

زمینه و هدف: اجتماعات مذهبی یا زیارت هایی که هجوم جمعیت زیادی را تجربه می کنند در برابر حوادثی مانند ازدحام جمعیت آسیب پذیر هستند. این نوشتار می کوشد پیشران های مؤثر بر برنامه ریزی شهر امن برای ازدحام جمعیت در آیین های اجتماعی ماه محرم در بافت مرکزی شهر زنجان را با تأکید بر راهنمای شهر امن رویداد مبنا در سال 2021 اکونومیست مورد مداقه قرار دهد.روش: پژوهش حاضر به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ روش توصیفی – تحلیلی است. بسته به هدف پژوهش از روش دلفی با تعداد 20 نفر افراد مرتبط با موضوع در دسترس به روش نمونه گیری قضاوتی یا تعمدی استفاده شد. در این بررسی برای تجزیه وتحلیل داده ها از روش مولتیپول استفاده شد.یافته ها: سرانه پرسنل پلیس با حضور در رویداد؛ نورپردازی با استاندار تشخیص محیطی از طریق فاصله ده متری و وجود زیرساخت های امنیتی هشدار نظیر تلفن های ضروری و هشدارهای مراقبت به ترتیب سه اقدام اصلی و تأثیرگذار بر خلق شهر امن در رویدادهای آیینی شهر زنجان هستند. ماتریس ارزیابی اقدامات با توجه به سیاست ها نشان داد اقدام پایش خطر و اقدام سلامت روان دو مقوله اصلی و تأثیر گذار بر برنامه ریزی شهر امن در حضورپذیری افراد در رویداد آیینی شهر زنجان خواهند بود.نتیجه گیری: ماتریس سیاست ها ارزیابی شده مرتبط با سناریوها نشان داد ارزیابی پایش مرگ و میر ناشی از تصادفات جاده ای؛ کیفیت نشانه های شهری برای تقویت ذهنی مردم سیاست هایی هستند که با تقویت امنیت محیطی برای برنامه ریزی امنیت محیطی پیوند خورده اند.

زمینه و هدف: در شرایطی که سوانح و بحران ها به بخشی جدایی ناپذیر از زیست شهری بدل شده اند، نمی توان امنیت و پاسخگویی شهری را صرفاً در چارچوب سازوکارهای دولتی تحلیل کرد. سازمان های مردم نهاد (سمن ها) به عنوان واسطه هایی میان دولت و جامعه، از ظرفیت های مهمی در مدیریت مشارکتی بحران ها برخوردارند. روش پژوهش: برای سنجش پایایی ابزار تحقیق، از آلفای کرونباخ با ضریب ۰/۸۸ استفاده شده و تحلیل داده ها با آزمون t تک نمونه ای و آزمون فریدمن صورت گرفته است. یافته ها نشان می دهند که ظرفیت سمن ها در سه سطح کلان ساختاری (۴۸٪)، میانی (۳۰٪) و خرد (۲۲٪) قابل بررسی است. شاخص هایی مانند مسئولیت پذیری نهادی، هماهنگی ساختاری و نظارت پذیری مشارکتی، بالاترین امتیاز و تأثیر را در تحقق امنیت و پاسخگویی شهری داشته اند. یافته ها: نتایج نشان داد که میزان امنیت اقتصادی از 0.549 به 0.505 کاهش یافته و امنیت سیاسی بیشترین نگرانی را برای شهروندان ایجاد کرده است. همچنین امنیت محیطی از دغدغه های اصلی آینده محسوب می شود. بررسی ها نشان داد که بین شاخص های امنیت اقتصادی، اجتماعی و محیطی با توسعه پایدار منطقه ای رابطه ای مثبت و معنادار وجود دارد، اما در حوزه امنیت سیاسی چنین رابطه ای مشاهده نشد. نتیجه گیری: به طورکلی، مشارکت ساختارمند سمن ها می تواند به تاب آوری اجتماعی و تقویت پاسخگویی نهادی در شرایط بحران کمک کند. نتایج تحقیق نشان می دهد که بدون تقویت ظرفیت نهادهای مدنی، تحقق حکمرانی مؤثر در مدیریت بحران های شهری با چالش جدی روبه رو خواهد شد و نیازمند بازنگری سیاست های شهری و حمایت ساختاری از سمن ها است

مسائل و مشکلات ناشی از توسعه و گسترش فضایی شهرها و سیاست های تصمیم گیری با رویکردهای سنتی نه تنها سبب گردیده محلات مستعد توسعه از حقوق برابری برخوردار نباشند، بلکه باعث تخریب فضاهای میراث دار شهری شده اند. رویکرد انتقال حق توسعه تکنیک بازاری است جهت فراهم کردن سازوکارهای قانونی، اقتصادی، اجتماعی و غیره در راستای انتقال حقوق توسعه به سایر نقاط شهری است. از این رو پژوهش حاضر با تکیه بر رویکرد حاضر، درصدد کاربست این مفهوم در توسعه فضاهای شهری زنجان است. روش تحقیق پژوهش حاضر براساس نوع، توصیفی-تحلیلی بوده و براساس هدف کاربردی-توسعه ای است. سعی برآن است نواحی مناسب برای اجرای رویکرد انتقال حق توسعه شناسایی و نواحی مستعد نیز براساس مدل تصمیم گیری ویکور رتبه بندی گردد. حجم و تعداد نمونه براساس روش گلوله برفی انجام و 20 پرسشنامه تکمیل گردید. جهت اجرای مدل، تهیه و تحلیل نقشه های موضوعی از نرم افزارهای ArcGIS و Excel استفاده شد. نتایج نشان داد که پیش بینی های توسعه آتی شهر براساس ضوابط پهنه بندی متفاوت تر از وضعیت موجود بوده و پهنه های ارسالی توسعه در مرکز و جنوب شهر (منطبق بر نواحی 1-1، 2-1 و 3-1) قرار گرفته است. نواحی با رتبه مطلوبیت بالا برای دریافت توسعه شامل محلات گلشهرکاظمیه فاز 1 تا 8، شهرک کارمندان، کوی فرهنگ، شهرک آزادگان، شهرک رجایی و کوچمشکی حاصل شده که طبق ضوابط شهرسازی، مستعد توسعه با توجه به سیاست-های بلندمرتبه سازی هستند. می توان نتیجه گرفت که اجرای پروژه انتقال حق توسعه در درجه اول نیازمند تعریف تشکیلات اجرایی در بدنه مدیریت شهری و پیش بینی در طرح های توسعه شهری با رویکرد برابری اجتماعی است.

با توجه به شرایط کنونی کشور و ضعف طرح های توسعه شهری در عدم توجه به نظام باغشهری و از بین رفتن اراضی مرغوب کشاورزی به نام باغشهر و گسترش ساخت و سازها دراین اراضی ، در حال حاضر شهرهای کشورشرایط مساعدی را از نظر پایداری دارا نمی باشند.لذا با آسیب شناسی طرح های توسعه شهری در شهر زنجان می توان ادعا کرد طرح های توسعه شهری با این شکل و شرایط قابلیت تبدیل کردن شهرها به شهر پایدار را دارا نمی باشند. لذا در زمینه شناسایی علل عدم کارآمدی طرح های توسعه شهری از رویکرد آمیخته استفاده شد، که ترکیبی از دو روش کمی و کیفی است. داده ها نیز از منابع اولیه و ثانویه بدست آمد.منابع اولیه با استفاده از پرسشنامه، مصاحبه های ساختاریافته و نیمه ساختاریافته، بحث گروهی متمرکز (FGD) و مشاهده جمع آوری شد. و داده های ثانویه از کتاب و منابع اینترنتی نظیر مقالات ، پایان نامه ها و... جمع آوری گردید. انتخاب نمونه های مورد مطالعه (30 نفر) بصورت هدفمند ( غیر تصادفی) از مطلعین و متخصصین موضوع مورد بحث به روش گلوله برفی ( زنجیره ای) گزینش شده است. و در نهایت یافته ها بصورت نظریه زمینه ای ارائه شده است. بنابراین در مجموع از نتایج بدست آمده ، مقوله عدم واقع بینی در برنامه ریزی و ارائه پیشنهادات غیر منطقی - عدم توجه به عوامل اقتصادی ، سیاسی و اجتماعی در برنامه ریزی بیشترین درصد را دارا بودند . می توان نتیجه گرفت، محتوا و مقصود طرح های توسعه شهری ، شهر را به سمت شکل گیری " شهر پایدار " به نحو مطلوب سوق نمی دهد. بعبارت دیگر محتوای طرح های توسعه شهری به نحو مطلوب و کامل هدفمند و کارآمد نیست. لذا نگرشی اساسی و تجدید نظری جدی در تهیه و اجرای طرح های توسعه شهری پیشنهاد میشود.

کرونا ویروس از هر نظر دنیا را برای همیشه تغییر داده و نقش بسزایی در توقف این تحرک اجتماعی بزرگ(گردشگری)، سفرهای بین المللی، تقاضای گردشگری و صنعت مهمان نوازی داشته است. چنانکه حتی اقتصادهای توس عه یافته و مس تحکم هم از اثرات مخرب ناش ی از مبارزه با این ویروس در امان نمانده اند وآنها نیز به خصوص در بخش های مربوط به خدمات دچار بحران جدی ش ده اند. با این ضرورت، تحقیق حاضر درصدد بازشناسی محرک های موثر بر رقابت پذیری سفر وگردشگری برای دوران پساکرونا خواهد بود. بر این اساس تحقیق حاضر سعی دارد با تلفیق روش مورفول و متاسوات الگوهای رقابت پذیری گردشگری خلاق را در شهر زنجان مشخص سازد. برای این منظور نیز براساس مطالعات اسنادی، کتابخانه ای، میدانی نه عامل در 27 وضعیت شناسایی شده اند که جهت تحلیل وضعیت های آینده از نرم افزار مورفول و متاسوات و برای تعیین الگوهای رقابت پذیری گردشگری خلاق از متاسوات استفاده شده اند. لازم به ذکر است که نمونه مورد استفاده در تحقیق حاضر خبره محور و به میزان (تعداد 15) نفر بوده است. نتایج تحقیق حاضر نشان داد که وضعیت آینده گردشگری خلاق در شهر زنجان وضعیت نامطلوب داشته است، در این راستا الگوهای توان یابی رقابت پذیری گردشگری خلاق در این شهر در جهان پسا کرونا به شرح زیر بوده اند: اهتمام به امکانات ارتباط شهر با دیگر استان ها و بهبود خدمات الکتریکی- برقی شهر به عنوان عامل تقلیدناپذیر، توجه به نیروی متخصص و قیمت گذاری مناسب محصولات برای عرضه به گردشگران به عنوان الگوهای متناسب با استراتژی گردشگری، و در نهایت شیوع ویروس کرونا، تحریم های آمریکا و بی توجهی به ذینفعان گردشگری به عنوان تهدید شناسایی شده اند.

زمینه و هدف: پایه اصلی پژوهش بر اساس نظریه تعامل اجتماعی بنیاد نهاده شده است. با توجه به نظریه فوق به بررسی نظرات ساکنین شهر خرم آباد از طریق پرسش نامه و انجام مصاحبه پرداخته شد. روش شناسی: پژوهش بر مبنای نوع تحقیق، کاربردی و روش پژوهش توصیفی-تحلیلی و برای گردآوری اطلاعات از دو روش کتاب خان ه ای و میدانی استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش شهر خرم آباد و تعداد 385 نفر از طریق فرمول کوکران با توجه به جمعیت خرم آباد انتخاب شدند. با تأکید بر نظریه تبادل اجتماعی و در بازه زمانی فصل بهار 1403 پژوهش به انجام رسید. برای تحلیل نتایج از نرم افزار Spss و Minitab و از آمار توصیفی (درصد، فراوانی)، آزمون تی تک نمونه ای و از آزمون تحلیل واریانس یک طرفه (ANOVA) و برای سنجش پایایی پرسش نامه از آلفای کرونباخ (مقدار 0/915) استفاده شد. یافته ها: از مجموع نمونه 385 نفره (انتخاب از طریق فرمول کوکران) 206 زن و 179 مرد، اکثریت جامعه دارای تحصیلات کارشناسی و ساکن در شهر خرم آباد بودند. نتایج آزمون تی تک نمونه ای برای بررسی تأثیر توسعه گردشگری بومی بر جامعه محلی خرم آباد نشان می دهد که به این دلیل که P-value به دست آمده برای تمام شاخص ها (0/000) کوچک تر از سطح معناداری 0/05 است در نتیجه فرض صفر رد می شود؛ لذا با اطمینان 95% اطمینان می توان نتیجه گرفت توسعه گردشگری بومی بر توسعه محلی شهر خرم آباد اثرات مطلوبی خواهد داشت. بر اساس نتایج حاصل از تحلیل واریانس یک طرفه، از نظر تأثیرگذاری توسعه گردشگری بومی بر توسعه جوامع محلی شهر خرم آباد تفاوت معناداری وجود دارد. به دلیل اینکه مقدار P-value به دست آمده که برابر با 0/000 است و نتیجه گیری می شود که بین شاخص های توسعه گردشگری بومی از نظر تأثیرگذاری بر جوامع محلی شهر خرم آباد تفاوت وجود دارد. نتیجه گیری و پیشنهادات: با توجه به نظریه تعامل اجتماعی بررسی نظرات ساکنین شهر خرم آباد نشان می دهد که توسعه گردشگری بومی بر توسعه جوامع محلی شهر خرم آباد تأثیرگذار خواهد بود. لذا، پیشنهاد می شود که پژوهش های مرتبط با توسعه گردشگری بومی و اثرات آن بر شهر خرم آباد و سایر شهرهای ایران به شکل فراگیر ادامه پیدا کند و از آنجایی که شاخص خدمات و زیرساخت ها کم ترین میانگین تأثیرپذیری را از توسعه گردشگری بومی داشتند، مسؤولین توجه ویژه ای به این بخش داشته باشند. نوآوری و اصالت: با توجه به وجود جوامع محلی و فرهنگ ها و سنن مختلف و بسیار جذاب و زیبا در اقصی و نقاط ایران تاکنون توجه چندانی به پژوهش در این زمینه صورت نگرفته است. به کارگیری روش تعامل اجتماعی نوآوری دیگر این پژوهش است که از این دریچه به بررسی عنوان پژوهش پرداخته شد.

مقدمه:  در سده گذشته گردشگری و امور مربوط به آن گستردگی خاصی یافته و از حالت فعالیتی فرعی و فراغتی به شکل نیاز اساسی و برنامه ریزی های توسعه درآمده است و به یکی از بخش های بزرگ و پردرآمد اقتصاد جهان تبدیل شده است تا جایی که امروزه فعالیت های گردشگری بخش چهارم فعالیت های انسان پس از کشاورزی، صنعت و خدمات محسوب می شود، .براین اساس تلاش کشورها و مناطق برای تصاحب بیشترین منفعت حاصل از آن، زمینه رقابت را ایجاد کرده است.هدف: تحقیق حاضر سعی داشته است ضمن بررسی عوامل اولیه اثرگذار بر توسعه گردشگری استان زنجان، اهمیت و عملکرد عوامل کلیدی را نیز بررسی کند.روش شناسی: نوع تحقیق حاضر ازنظر هدف کاربردی و ازنظر گرد آوری داده توصیفی-تحلیلی بوده است و جمع آوری اطلاعات به دو صورت اسنادی- کتابخانه ای و میدانی صورت گرفته است. در این تحقیق 92 شاخص گردشگری در قالب سه عامل (اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی، کالبدی-فضایی) طراحی شده و در محیط MICMAC   با توجه به نظرات کارشناسان تحلیل شده اند تا درنهایت کلیدی تری عوامل استخراج گردند و سپس به تحلیل اهمیت- عملکرد عوامل کلیدی با استفاده از مدل IAP پرداخته شود.قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمرو جغرافیایی استان زنجان می باشد .یافته ها و بحث:  یافته های تحقیق نشان داده است که الگوی توزیع شاخص های توسعه گردشگری در استان زنجان از روند پایداری پیروی نکرده است به طوری که الگوی توزیع شاخص ها به صورت قطری از جنوب غرب به طرف شمال شرق دیاگرام کشیده شده و بیشترین تمرکز شاخص ها در ناحیه دوم متوجه شاخص های دو وجهی بوده است، همچنین یافته های مدل IPA نمودار تفاضل زیاد بین عوامل دارای اهمیت از اقدامات صورت گرفته توسط نهاد های زیر ربط بوده است.نتیجه گیری: نتایج تحقیق نشان داده است که برای تحقق الگوی پایدار گردشگری در استان زنجان بایستی موارد زیر را در اولویت قرار داد؛  توجه و اهتمام به قشر تحصیل کرده گردشگری و به کارگیری آنها در فرایند گردشگری، توجه به خواست و نیاز گردشگر و تلاش در برآورده سازی نیاز آنها.

روند روبه رشد جمعیت شهرها باعث ظهور مشکلات گسترده شده است. دراین ارتباط از مهم ترین راهکارهای شناسایی شهروندی محلی، وضع قانون شهر با رویکرد مبتنی بر حق به شهر است، که جوانب مختلف جهت تحقق این مهم مورد کنکاش قرارگرفته است. در همین چارچوب تحقیق حاضر سعی در بررسی مطلوبیت فضای شهری در تحقق حق به شهری در شهر ارومیه داشته است. بدین منظور نیز از روش های کتابخانه و میدانی برای جمع آوری اطلاعات بهره برده شده است و برای تجزیه وتحلیل نیز از نرم افزار Smart Pls برای بررسی سطح معنی داری رابطه مطلوبیت در حق به شهر و از مدل IPA جهت تبیین تفاضل اهمیت و عملکرد شاخص های مطلوبیت در راستای تحقق حق به شهر استفاده شده است. لازم به ذکر است که ازآنجاکه نمونه تحقیق حاضر مبتنی بر خبرگان بوده است، حجم نمونه به روش هدفمند (گلوله برفی) به میزان 20 نفر انتخاب شده اند. نتایج تحقیق نشان داده است که مطلوبیت در تحقق حق به شهری در شهر ارومیه موثر بوده و در سه برازش اعتبار اشتراک واریانس (R2) ، میزان توان پیش بینی (Q2)، قدرت مدل ساختاری (GOF) مورد تأیید قرارگرفته است، اما براساس نتایج حاصل از مدل IPA اختلاف بین اهمیت شاخص های مطلوبیت و اولویت عملکرد توسط نهادهای ذی ربط در ارومیه وجود داشته است و اهمیت زیادی به شاخص های با اولویت پایین داده شده است؛ درحالی که اولویت اول شاخص های مطلوبیت جهت تحقق حق به شهر شامل پاسخگویی به نیازهای شهروندان، امکان حضور اقشار جامعه در بستر شهر، مسئولیت پذیری، تعلق خاطر، سازگاری و قانونمندسازی شهروندان بوده است.