شهرزاد مقدم

زمینه و هدف: بافت های فرسوده شهری به دلیل قدمت، ریزدانگی، نوع دسترسی، جنس مصالح و موارد این چنینی بیش تر مستعد آسیب پذیری هستند خصوصاً زمانی که با بحران و تهدید روبه رو می شود. از این رو هدف پژوهش حاضر پایش آسیب پذیری بافت فرسوده از منظر پدافند غیرعامل بوده در زمان تهدید و بحران است.روش پژوهش: پژوهش حاضر، کاربردی-توصیفی است. در این پژوهش ابتدا با مطالعات کتابخانه ای و نظرخواهی از کارشناسان به شناخت متغیرهای مؤثر پرداخته شده و در مرحله بعد با جمع آوری اطلاعات توصیفی و مکانی، متغیرها با اطلاعات ترکیب و سپس فازی سازی شده و با استفاده از روش ترکیب وزنی، لایه های مورداستفاده در سیستم اطلاعات جغرافیایی روی هم گذاری شده و نقشه ها استخراج شده است. مدل به کار رفته در این پژوهش مدل IHWP ترکیبی از روش منطق فازی و فرایند سلسله مراتبی است.یافته ها: عوامل مؤثر بر آسیب پذیری بافت فرسوده شهر زنجان عبارت اند از قدمت تراکم جمعیت، نرخ تکفل و بعد خانوار، وزن ترافیکی، کاربری های پشتیبان و فضای سبز، قدمت، مصالح ابنیه و درنهایت نفوذپذیری و دسترسی به بافت.نتیجه گیری: نتایج حاصل از بررسی نشان می دهد که مهم ترین موارد اثرگذار در درجه اول بافت و مصالح و قدمت ابنیه است که 70 درصد مساحت را ابنیه آسیب پذیر در برمی گیرد. سپس نفوذپذیری با 70 درصد تراکم جمعیت، بعد خانوار و تکفل 65 درصد، وزن ترافیکی 58 درصد بافت را با آسیب پذیری بالا تحت تأثیر قرار داده و درنهایت فضای سبز شهری با 67 درصد از مساحت محدوده مورد مطالعه در طبقه آسیب پذیری کم قرار داده است.

زمینه و هدف: مقوله دفاع در برابر بحران حمله نظامی، یکی از مهم ترین مسائل در شکل گیری شهرهای نخستین بود که به عنوان یکی از اصلی ترین دغدغه های نهادهای اداره جوامع در نظر گرفته می شده است با توجه به قرارگیری بسیاری از مراکز حیاتی، حساس در شهرها، تخریب آن ها اثرات بسیار سنگینی را بر سازمان فضایی شهر وارد آورده و منجر به برهم خوردن تعادل سیستم ها شهری می شود. از این رو ضرورت برنامه ریزی و اقدامات پیش گیرانه در شهرها در زمان صلح از جنبه های مختلف برنامه ریزی فضایی احساس می شود که این اقدامات با عنوان پدافند غیرعامل در کشور مطرح می شود. هدف پژوهش حاضر شناسایی اصول پدافند غیرعامل در برنامه ریزی فضایی بافت فرسوده شهر زنجان در مواجه با حمله نظامی است.روش: برای گردآوری از روش های مرور منابع و اسناد (مطالعات اسنادی) و پیمایش میدانی (مشاوره و مصاحبه) استفاده شده است. پژوهش حاضر بر اساس هدف در گروه پژوهش های کاربردی و بر اساس روش و ماهیت، نیز در گروه پژوهش های توصیفی قرار دارد. با استفاده از روش «مطالعات اسنادی» و مراجعه به منابع و پایگاه های اینترنتی اجزای ساختار نهادی شناسایی شده است. در ادامه با استفاده از روش های «فن دلفی» و «تحلیل محتوا» مورد تحلیل قرارگرفته است. و سپس با استفاده از روش های«تحلیل عوامل راهبردی درونی و بیرونی» و «فن تحلیل میدان نیرو»، جنبه های مثبت و منفی عملکرد آن شناسایی و معرفی شده شده اند.یافته ها: یافته ها حاکی از عرصه های تصمیم گیری، نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید شناسایی شده در قالب سه عرصه فضاهای درونی، مجراهای ارتباطی و ساختار نهادی است که در قالب جدول ارائه شده است.نتیجه گیری: نتایج نشان می دهد که وجود ضعف، قوت، تهدید و فرصت در عوامل درونی، مجراهای ارتباطی و زیرساختی و ساختار نهادی بافت فرسوده، مانند تراکم جمعیت، دسترسی، فرسودگی بافت، عملکرد سازمان ها می تواند در برنامه ریزی راهبردی پدافند و در مدیریت بحران به عنوان فاکتورهای اساسی نقش ایفاء کند.

فضای عمومی شهری، ساختاری سازمان یافته و واجد نظم، بر قواعدی منظم و مشخص استوار است این ساختار بستر و زادگاه وندالیسم شهری است که در اثر فعالیت های افراد در آن عینیت می یابد. همه جوامع با پیامدهای منفی آن دست وپنجه نرم می کنند. وندالیسم، تخریب عمدی اموال عمومی یا خصوصی و نوعی بیماری در عصر مدرن، قلمداد می شود که زاده ی ساختارهای فضایی متفاوت است. هدف این تحقیق تبیین تأثیر ساختار فضایی بر وقوع وندالیسم در شهر زنجان است. بر اساس روش کار و ماهیت، در چهارچوب تحقیقات توصیفی- تحلیلی قرار می گیرد. داده های تحقیق حاضر، به صورت مختصات دکارتی با استفاده ازGPS ثبت شده و در نرم افزار SPSS و GIS تحلیل شده و در قالب جداول و نقشه ها ارائه شده است. به منظور تحلیل پراکنش فضایی از آزمون های زمین آمار کرنل و کیریجینگ استفاده شده است. جامعه ی آماری تحقیق حاضر، شهر زنجان و نمونه های آماری کل نمودهای وندالیستی در کاربری های فضاهای عمومی محلات شهرک کارمندان و گلشهر است. نتایج حاصل از SPSS حاکی از آن است که بیش از 50% از نمودهای وندالیستی در مختصات های متراکم از جمعیت مانند کاربری فضای سبز و کاربری مسکونی روی داده است. دومین کاربری موردتوجه وندال ها نواحی خارج از محدوده دید و نظارت است که در کارمندان 14 % و گلشهر46 % ازنمودها را در برمی گیرد. در معرض دید قرار گرفتن و استفاده از سیستم های امنیتی در کاربری های آموزشی، ورزشی، کارگاهی و تجاری به مثابه ی سپر پیشگیری وندالیسم عمل کرده است و موجب شده که این کاربری ها درصد بسیار کمی از وندالیسم را متحمل شوند.کلیدواژه ها: وندالیسم،ساختار فضایی،فضای عمومی،زبان بدن شهری،زنجان

زمینه و هدف: معضل «وندالیسم»، تخریب عمدی اموال عمومی یا خصوصی و نوعی بیماری در قرن حاضر قلمداد می شود. این کنش، زاده عوامل متفاوتی بوده که در ساختارهای فضایی، بروز یافته است. وندالیسم در ساختارهای اسکان غیررسمی به وضوح به چشم می خورد که تحت تأثیر عوامل حاکم، در این مناطق ایجادشده است؛ بنابراین هدف پژوهش حاضر بررسی عوامل و محرکه های مؤثر بر افتراقات فضایی وندالیسم در جغرافیای اسکان غیررسمی سایان و بیسیم است. روش: این پژوهش، در چارچوب پژوهش های توصیفی-تحلیلی قرار می گیرد. جامعه آماری پژوهش، شهر زنجان و نمونه های آماری محله های بیسیم و سایان است. مختصات دکارتی نمودهای وندالیسمی محله ها به صورت تمام شماری ثبت شده است. سپس به صورت فایل «اکسل» در نرم افزار «اس پی اس اس» برای تحلیل های آمار توصیفی و جداول فراوانی و در نرم افزار «جی آی اس» برای تحلیل های زمین مرجع و نمایش مکانی نمودهای وندال فراخوانی شده است. به منظور تحلیل پراکنش فضایی از آزمون های «کرنل» به منظور تخمین تراکم وندالیسم، آزمون «کیریجینگ» به منظور پیش بینی ریسک رخداد وندالیسم در نواحی مجاور رویدادها و شاخص نزدیک ترین همسایگی برای بررسی واگرایی یا همگرایی نمودهای وندالیسم استفاده شده است. یافته ها: یافته ها نشان می دهند، عمده نمودهای وندالیستی محله های سایان و بیسیم، معادل (۵۰) درصد از نوع وندالیسم مخرب، منطبق بر کاربری مسکونی بوده است که بافت فرسوده هستند. عدم نظارت قانون در نواحی اسکان غیررسمی خصوصاً در کاربری های مخروبه و بایر موجب شده (۱۸) درصد از وندالیسم محل سایان متوجه این کاربری شود و بخشی هایی از بیسیم نیز در زمره کاربری رهاشده اعم از گورستان، زمین های بایر که به نوبه خود درصدی از انواع وندالیسم را در خود جای داده اند. نتیجه گیری: نتایج حاکی از آن است که فضای جغرافیایی می تواند نقش تقویت کننده ای بر مؤلفه های مؤثر بر وندالیسم در ساختارهای فضایی داشته باشد. بدین صورت، جغرافیا شرایط سهولت برای رخداد وندالیسم را ایجاد می کند. بافت های فرسوده و مخروبه شهر، زمین های بایر و مختصات بدون نظارت قانون و... عوامل زمینه ساز رخدادهای وندالیستی است.

امروزه مطالعات گسترده ای با محوریت جغرافیای پزشکی و ارتباط بیماری ها با ویژگی های مکانی و فضایی بروز آن ها انجام می گیرد. در این میان، شیوع اضافه وزن به عنوان بیماری غیرواگیر که منبعث از سبک زندگی است، طی سه دهه گذشته به طرز چشمگیری در سراسر جهان افزایش یافته و سبب توجه ویژه بدان به منظور ارتقای سلامت شهروندان شده است. کم تحرکی به عنوان مسئله ای جهانی یکی از معضلات شهر سالم است که در این پژوهش با هدف شناسایی ارتباط بین بروز اضافه وزن و الگوهای سفر در شهر زنجان بررسی شده است. از نظر روش تحقیق با توجه به محتوی و مؤلفه های موردبررسی در زمره تحقیقات توصیفی تحلیلی و از نظر هدف مطالعه تحقیق کاربردی توسعه ای محسوب می شود. اطلاعات و داده های اولیه پژوهش به دو شکل اسنادی و میدانی جمع آوری شده است. برای پیش بینی و بهنگام کردن داده های نواحی ترافیکی شهر از شبکه عصبی پرسپترون چندلایه استفاده شد. اطلاعات مکانی نه شاخص ترافیکی در رابطه با بردارهای سفر به تفکیک نواحی ترافیکی از طریق نرم افزار تهیه و پس از فازی سازی لایه های اطلاعاتی و تعیین درجه عضویت هریک از مؤلفه ها، درنهایت با استفاده از تلفیق نقشه های فازی سازی شده به کمک عملگرهای فازی، نقشه نهایی و تلفیقی به دست آمد. نقشه نهایی مناطق مستعد اضافه وزن در شهر زنجان را از منظر الگوهای سفر نشان می دهد. نتایج این نوشتار نشانگر آن است که کمتر از 3 درصد از مساحت شهر پهنه های نامستعد برای بروز اضافه وزن است. این مناطق منطبق بر محله هایی مانند اسلام آباد، سرجنگلداری و بخش های محدودی از کوی فرهنگ است. پس از این محله های انصاریه، اعتمادیه، یوخاری قبرستان و وحیدیه از منظر بردارهای سفر شرایط مساعدتری برای انجام فعالیت های بدنی و کاهش بروز اضافه وزن دارند. در مقابل، بیش از 90/69 درصد از مساحت شهر پهنه های بسیار مساعد برای بروز بیماری اضافه وزن در سطح شهر زنجان است.

     در سال های اخیر سفر با دوچرخه به عنوان شیوه سفر سبز و پایدار مورد توجه مدیران شهری و برنامه ریزان قرار گرفته است. در این راستا افزایش تسهیلات و امکانات برای افزایش ایمنی، راحتی و محبوبیت دوچرخه در صدر برنامه های شهری بوده است؛ این در حالی است که ویژگی های جمعیتی و مولفه های اقتصادی تأثیر بسزایی در افزایش و کاهش بردارهای سفر با دوچرخه دارند. این نوشتار مطالعه ای کاربردی با هدف شناسایی مولفه های اقتصادی و جمعیتی موثر بر سفر با دوچرخه و با روش توصیفی - تحلیلی است. به منظور آماده سازی داده ها از سیستم اطلاعات جغرافیایی وتجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزار متلب استفاده شده است. تمامی محاسبات آماری این نوشتار زمین آمار بوده؛ سطح معناداری و ضریب همبستگی به تفکیک 150 ناحیه ترافیکی محاسبه شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که رابطه معناداری بین مولفه های اقتصادی و جمعیتی با بردارهای سفردوچرخه در شهر زنجان وجود دارد. متغیر تراکم جمعیت دانش آموزان و سکونت شاغل در محل (46/0) و (42/0) دارای بالاترین ضریب همبستگی است. یافته های پژوهش نشانگر آن است که با افزایش جمعیت زنان و جمعیت بیکار بردارهای سفر با دوچرخه در شهر زنجان کاهش می یابد.

امروزه، شهرها به دلایلی از جمله ساختار مکانی، روابط و مناسبات اقتصادی، اجتماعی و فضایی به سرعت در حال تغییر و تحول اند.  این موضوع بیانگر توجه اساسی به نگرش های جدید در مدیریت شهری است. از سویی  فضاهای شهری به عنوان تجلیگاه کالبدی شهر باید بسترهای لازم را در دسترسی و تأمین خدمات مورد نیاز استفاده کنندگان فراهم سازند و از دگر سو شرایطی را ایجاد کنند تا همه استفاده کنندگان و شهروندان  (اعم از مرد و زن) به گونه ای عادلانه از فضا بهره جویند. در همین راستا هدف پژوهش، تحلیل عوامل مؤثر بر رفتار یا الگوی سفر زنان در سطح شهر زنجان است. روش مطالعه توصیفی_تحلیلی و دارای ماهیتی کاربردی است. جامعه آماری تحقیق زنان 50- 15 ساله شهر و حجم نمونه 383 نفر بوده که از طریق نمونه گیری تصادفی اطلاعات برداشت شده است. پردازش داده ها با نرم افزار SPSS و آزمون کروسکال_والیس،  تحلیل واریانس صورت گرفته است. به منظور آزمون پایایی پرسشنامه ها از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است. اطلاعات مستخرج از پرسشنامه نشان دهنده وجود رابطه معنی داری بین مالکیت خودرو، اشتغال، ساختار خانوار و رفتار سفر است. نتایج نشان می دهد، ضریب بالای  مالکیت اتومبیل شخصی سبب تحرک بیشتر زنان شاغل در سطح شهر شده است. در این میان زنان دارای فرزند بیش از مردان در طول روز رانندگی می کنند و به منظور انجام امور روزانه وابستگی بیشتری به اتومبیل شخصی دارند؛ چرا که حمل ونقل عمومی نتوانسته پاسخگوی نیازهای جابه جایی و دسترسی سریع زنان در جامعه شهری باشد.

نابرابری های خدماتی و اجتماعی ناشی از وضعیت نامناسب شهرنشینی، ضرورت برنامه ریزی را برای تأمین نیازهای گروه های سنی مختلف، به خصوص کودکان ایجاب می کند. در این بین، احداث محیط شهری سازگار با روحیات کودکان، سهم عمده ای در بلوغ اجتماعی و تکامل شخصیتی آنان خواهد داشت. این امر ضمن تأثیر بر مراحل رشد کودکان، زمینه ساز طراحی متناسب شهرها براساس نیازهای فیزیکی و روان شناختی آن هاست. هدف این پژوهش شناسایی فضاهای دوستدار کودک براساس الگوهای رفت وآمد شهری و تأثیر آن در ایجاد بستر مناسب برای فعالیت کودکان در شهر زنجان است. روش پژوهش از نظر نوع، کاربردی و از نظر ماهیت، توصیفی- تحلیلی به شمار می آید و با استفاده از ابزار گردآوری داده مشتمل بر مطالعات کتابخانه ای و روش اسنادی- پیمایشی انجام شده است. به منظور تحلیل داده ها از نرم افزار متلب[1] و سیستم اطلاعات جغرافیایی استفاده شده است. نتایج کلی این نوشتار نشان می دهد بین مؤلفه های جذب سفر، سفر تحصیلی، سفر با دوچرخه، اختلاط کاربری اراضی، تصادفات محله ای و آلودگی صوتی در محل، رابطه معکوسی وجود دارد؛ یعنی با افزایش ضرایب مؤلفه های نامبرده، جمعیت گروه سنی یک تا چهارده سال کاهش می یابد. درادامه بیان می شود که محله های دوستدار کودک در شهر زنجان براساس مرزهای محله ای خاصی نیست و پهنه های کودک محور در بخش های بیرونی و میانی استقرار یافته است. بیش از 13 درصد مساحت شهر در پهنه مطلوب استقرار دارد. در مقابل مساحتی بین 19 تا 22 درصد در پهنه نامطلوب قرار گرفته و درصد عظیمی از پهنه مذکور در بخش مرکزی شهر و تا حدودی در بخش میانی استقرار یافته است. [1]. MATLAB

بی شک بدون جابه جایی نمی توان شهری را زنده و پویا تصور کرد. این فعالیت چندان با زندگی بشر عجین شده است که تقریباً نمی توان آن را جدا از فعالیت های روزمره به شمار آورد. در قرن گذشته تغییر جهت کلی از حمل ونقل خودرومدار به سمت گسترش شبکه های حمل ونقل همگانی به وجود آمده و از اواخر دهه ۱۹۸۰ سرمایه گذاری جهت ایجاد انواع سامانه های حمل ونقل همگانی در شهرها ابعاد گسترده تری یافته است. تحقیق حاضر با هدف شناسایی عوامل کلیدی رضایت شهروندان از عملکرد اتوبوسرانی زنجان و رتبه بندی مناطق شهری در جهت آسایش و ارتقای سطح زندگی شهروندان، از نظر ماهیت، توصیفی و از لحاظ هدف، از نوع تحقیقات کاربردی است. جامعه آماری این تحقیق شهروندان زنجانی است که از اتوبوس حداقل هفته ای دوبار استفاده می کنند. حجم نمونه از طریق نسبت رضایت مشتریان محاسبه شده است. نتایج پیاده سازی ماتریس کانو نشان دهنده نارضایتی کلی نسبت به عملکرد شبکه اتوبوسرانی در سطح شهر زنجان با شاخص نارضایتی ۵۴/۰- است. بهینه نبودن خطوط و در نتیجه آن، افزایش زمان سفر از مهم ترین عوامل نارضایتی و برخورد مناسب مسافران و استقرار مناسب ایستگاه های اتوبوس مهم ترین دلیل رضایت از سیستم اتوبوسرانی شهر زنجان می باشد. استفاده از اتوبوس در منطقه ۳ کمترین کاربرد و در منطقه ۲ بیشترین کاربرد را دارد. دیگر مناطق شهری از کاربرد مشابهی برخوردار هستند و تفاوت آن ها به لحاظ امتیاز قابل توجه نمی باشد.