مطالب مرتبط با کلیدواژه

شبکه معنایی


۱.

بررسی معنایی سه حرف اضافه wæl، tɑ و ærɑ در کردی گورانی ازدیدگاه شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: حروف اضافه معناشناسی شناختی الگوی چندمعنایی سامان مند شبکه معنایی کردی گورانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۰۳ تعداد دانلود : ۶۱۳
در پژوهش پیش رو، سه حرف اضافه مکانی wæl، tɑ و ærɑ از گویش کردی گورانی را ازدیدگاه معناشناسی شناختی بررسی می کنیم. یکی از تازه ترین الگوهای مطرح شده در بررسی معنایی حروف اضافه، الگوی چندمعنایی سامان مند (تایلر و ایوانز، 2001، 2003؛ ایوانز و تایلر، a2004، b2004؛ ایوانز، 2004، 2005، 2006) است که معیارهای کاربردی و روشنی را برای شناسایی معنا های مجزا و معنای اولیه حروف اضافه پیشنهاد می دهد. هدف ما این است که با بهره گیری از این الگو، سه حرف اضافه نام برده را واکاوی معنایی کنیم و پس از شناسایی معناهای مجزا و معنای اولیه هریک از آن ها، شبکه معنایی آن را رسم نماییم. یافته های پژوهش نشان می دهند که معنای اولیه wæl «همراهی» است و در شبکه معنایی آن نه معنای مجزا و دو خوشه معنایی وجود دارد، معنای اولیه tɑ «پایان» است و در شبکه معنایی آن چهار معنای مجزا دیده می شود و معنای اولیه ærɑ «برای و به خاطر» است و شبکه معنایی آن دارای چهار معنای مجزا و یک خوشه معنایی است.
۲.

چندمعنایی حرف اضافه ”به“ در زبان فارسی با رویکرد معنی شناسی شناختی

کلیدواژه‌ها: حرف اضافه معنی شناسی شناختی شبکه معنایی چندمعنایی سامان مند حرف اضافه ”به“

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی زبان شناسی زبان شناسی نظری ساخت واژه (صرف)/ واژگان شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی زبان شناسی زبان شناسی نظری نحو
  3. حوزه‌های تخصصی زبان شناسی زبان شناسی نظری معنی شناسی
  4. حوزه‌های تخصصی زبان شناسی میان رشته ای ها زبان شناسی شناختی
تعداد بازدید : ۸۹۵۷ تعداد دانلود : ۱۲۹۸
مطالعه حروف اضافه در زبان فارسی می تواند گامی در جهت شناخت پیچیدگی های آن و کمکی در جهت تبیین صحیح ساخت زبان فارسی باشد. هدف پژوهش حاضر بررسی معانی مختلف حرف اضافه ”به“ از منظر معنی شناسی شناختی است. برای این منظور از رویکرد چندمعنایی سامان مند تایلر و ایوانز (2003) در چارچوب معنی شناسی شناختی برای تحلیل داده ها استفاده شده است. در جهت نیل به این هدف، مثال های مختلف از فرهنگ لغات سخن، معین و دهخدا، متون مختلف و مکالمات روزمره زبان فارسی استخراج شده و با بکارگیری رویکرد شناختی مورد تحلیل قرار گرفته اند. نتایج پژوهش نشان می دهد که این حرف اضافه دارای معانی مختلفی است که همه از یک معنی واحد یعنی ’الصاق و ارتباط‘ مشتق شده و شبکه ای به هم پیوسته را تشکیل می دهند و تمامی مفاهیم متمایز به طور نظام مند و با توجه به ملاک های تایلر و ایوانز، از پیش صحنه و مفهوم اولیه مشتق می شوند. این مفاهیم متمایز عبارتند از :مقصد، مخاطب سازی و پیشِ و نزدِ که زیرمجموعه مفهوم مقصد به شمار می آیند، بر رویِ، سازگار و مطابق، مقابلِ و برابرِ، توالی و ترتیب، تعلیل، استعانت و با استفاده از. همچنین نشان داده شد که کاربردهای مجازی این حرف اضافه موجب انباشت معانی استعاری بر تنها معنای صریح آن و منجر به چندمعنا شدن آن شده است. در واقع، معانی مشتق حروف اضافه در چندمعنایی حاصل بسط استعاری معانی مرکزی اند.
۳.

شبکه معنایی «عَلَی» در گفتمان قرآنی برمبنای نظریه پیش نمونه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: شبکه معنایی نظریه پیش نمونه مقولات شعاعی «عَلَی» گفتمان قرآنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۴ تعداد دانلود : ۳۳۵
حروف جارّه از واژگان چندمعنی و بسیار انعطاف پذیر در زبان قرآن به شمار می آیند و دارای مفاهیم گسترده ای هستند. خداوند از این ویژگی به بهترین وجه برای افاد ه مقصود خود کمک گرفته است. مسلماً کاربست نظری ه پیش نمونه در تحلیل معنیِ کانونی و معانی شعاعیِ این حروف می تواند شبک ه معنایی منسجمی برای هر یک از آن ها به دست دهد. بر این اساس، نوشتار حاضر سعی دارد تا با کاربست نظری ه پیش گفته و با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی، معانی گوناگون حرف جر «علی» را در گفتمان قرآنی تبیین، و جهان بینی حاکم بر آن ها را استخراج کند. بررسی داده های قرآنی بر این نکته اذعان دارد که معنی کانونی حرف جرّ «علّی»، «استعلاء» است. این معنی، هسته مرکزی شبک ه معنایی منسجمی به شمار می رود که از دوازده معنی شعاعی در دو خوشه معنایی (توافقی و تقابلی) مبتنی بر معنای نخست تشکیل شده است. گفتنی است با استفاده از الگوی شناختی پیش نمونه، نیابت «علی» از حروف جاره «مِن»، «فی»، «باء» و «لام» در گفتمان قرآنی مخدوش شد.
۴.

بررسیِ معنایی حروف اضافه læ//، /wæ/ ، /wægærd/ و /wæpi/ در کردی براساس رویکرد شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: حرف اضافه کردی کلهری رویکرد شناختی شبکه معنایی انگاره چما

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۲ تعداد دانلود : ۳۴۷
پژوهش حاضر قصد دارد تا با استفاده از انگاره چندمعنایی اصول مند (انگاره چما) ( 2006 Evans & Tyler, Evans & Green, 2004a, 2004b ; ) در رویکرد شناختی به بررسی برخی از کاربردی ترین حروف اضافه کردی (گویش کلهری)، یعنی /læ/ ، /wæ/ ، /wægærd/ و / wæpi / بپردازد. ماهیتِ روش انجام این پژوهش توصیفی تحلیلی و نوع روش پیکره بنیاد است. پیکره انتخاب شده از مصاحبه با سخنورانِ این گویشِ کردی به دست آمده و اصالتِ آن ها نیز کاملاً مورد تأیید است که در این بررسی، به دلیل محدودیت حجم مقاله، به ذکر نمونه هایی از هر مفهوم بسنده کرده ایم. نگارنده برای واکاوی معانیِ متمایزِ این حروف اضافه، آن ها را جداگانه در یک شبکه معنایی ترسیم کرده است. در این راستا، یافته های پژوهش نشان می دهد که معنای سرنمون / læ / «از» است و در شبکه معنایی آن هجده معنای متمایز و پنج خوشه معنایی وجود دارد. با بررسی هایِ دقیق به عمل آمده، مشخص شد که گویشوران، حرف اضافه /wæ/ را در برخی موارد به جای læ/ / و با همان معانی در همان بافت ها به کار می برند؛ اما علاوه بر آن، /wæ/ در دو معنای مجزای دیگر به کار می رود که حرف اضافه /læ/ نمی تواند در آن جایگاه ها بیاید. بنابراین، معنای سرنمون /wæ/ «از» است و در شبکه معنایی آن بیست معنای مجزا وجود دارد. معنای سرنمون /wægærd/ «با» است و در شبکه معنایی آن یازده معنای متمایز و سه خوشه معنایی وجود دارد. معنای سرنمون / wæpi / «به» است و در شبکه معنایی آن پنج معنای متمایز و دو خوشه معنایی وجود دارد.
۵.

جایگاه گل سوسن در فرهنگ، شعر و ادب پارسی

کلیدواژه‌ها: گل سوسن شعر پارسی شبکه معنایی معناشناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۲۰ تعداد دانلود : ۷۶۹
گیاهان از دیرباز در فرهنگ و هنر ایرانیان از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است. در این میان برخی از گیاهان مورد توجه و ستایش بیشتری قرار گرفته اند و به اصطلاح گزیده شده اند. گل سوسن نیز یکی از گیاهانی است که از دوران کهن در میان ایرانیان از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است و می توان آثار این احترام را در اندیشه مردمان این سرزمین پی گرفت. گرچه امروزه منشأ این گزینش مبهم است اما بیانگر وجود مفاهیمی ذهنی در اندیشه مردمان باستان است. گل سوسن از نمونه گل هایی ست که در فرهنگ ما نضج یافته است. رسوخ این گل در فرهنگ ما بخشی از هویت تاریخی و خاطرات مردم این سرزمین را به خود اختصاص می دهد؛ بدین سان شناسایی تحولات معنایی آن امری ضروری تلقی می شود. یکی از منابع شناخت اندیشه های هر ملت، مطالعه آثار ادبی آن است و شعر فارسی به عنوان یکی از کهن ترین منابع ادبی مردم ایران، می تواند در شناسایی لایه های معنایی پنهان این گل راهگشا باشد. شاعران پارسی گوی نماینده تفکرات رایج دوران خود هستند که در ورای ابیات، حقایق و مفاهیمی را برای ما روشن می سازند که بیانگر وضع زمانه خویش است. پژوهش در دست، در پی آن است که با تحلیل آثار شعری در دوره های ادبی مختلف، به تلقی از نگرش مردمان ایران به گل سوسن دست یابد. به همین منظور ابتدا گونه های مختلف گل سوسن به شیوه علمی معرفی و ویژگی های کلی آن بیان می شود. پس از آن که درآمدی از حضور گل سوسن در فرهنگ و هنر ایرانیان ارائه شد، با ارائه نمونه هایی به تحلیل معنایی گل سوسن در ادوار شعری پرداخته می شود.
۶.

تحلیل مفهوم زیبایی در قرآن کریم به کمک شبکه معنایی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تحلیل مفهوم زیبایی قرآن کریم شبکه معنایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵۵ تعداد دانلود : ۵۹۹
پژوهش حاضر با هدف تحلیل مفهوم زیبایی در قرآن کریم با کمک شبکه معنایی تنظیم گردیده که عبارت است از فهم معنای یک مفهوم از طریق بررسی مفاهیم مربوط به آن، به طوری که جنبه های مهم و اختصاصی آن مفهوم و همچنین روابطش با دیگر مفاهیم آشکار شود. برای تأمین هدف کلی فوق، مراحل مفهوم شناسی واژگان زیبایی و زیبانمایی، شناسایی جایگاه واژگان، شناسایی روابط مفهومی میان واژگان، استنباط مفاهیم کلیدی و در نهایت تحلیل مفهوم زیبایی حقیقی منتهی به خیر، منتهی به شر و زیبانمایی صورت پذیرفته است. نتایج این پژوهش عبارتند از اینکه در قرآن باید میان مفاهیم زیبایی حقیقی منتهی به خیر و منتهی به شر و زیبانمایی تمایز قائل شد. مفاهیم زیبایی (و زیبانمایی) به شدت در هم تنیده هستند. در واقع مصداق زیبایی (و زیبانمایی)، در عین حال می تواند خود مولّد (عامل)، معلول و یا متقارن با زیبایی های دیگر (و زیبانمایی) نیز باشد. این مفاهیم مولّد، به عنوان مفاهیم کلیدی برگزیده شدند. در تحلیل مفهوم زیبایی حقیقی منتهی به خیر، منتهی به شر و زیبانمایی با بررسی مفاهیم مشترک روابط ایجابی و سلبی و ارتباط اشراقی که میان این مفاهیم برقرار است، باید گفت که در زیبایی حقیقی منتهی به خیر، مفهوم ایمان به خداوند جایگاه اساسی دارد. در زیبایی حقیقی منتهی به شر و زیبانمایی نیز هرچند در ابتدای راه کاملاً از هم متمایز هستند، اما در انتهای مسیر به یک نقطه منتهی می گردند. در هر دو، مفهوم کفر از نقش کلیدی برخوردار است.
۷.

چندمعنایی نظام مند در رویکرد شناختی، تحلیل چندمعنایی فعل حسّ دیدن در زبان فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: بسط معنایی ترکیب پذیری جسم انگاری شبکه معنایی فعل حسی معناشناسی شناختی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۳ تعداد دانلود : ۵۱۴
پژوهشِ توصیفی- تحلیلیِ حاضر با استفاده از الگوی جسم انگاری (آنتونانو، 1999 و 2002) و شبکه معناییِ افعال حسّی (افراشی و عسگری، 1396) چندمعنایی فعل حسّی دیدن را توصیف و تحلیل کرده است. بدین منظور، معانی فعل دیدن در زبان فارسی با استفاده از لغت نامه دهخدا ، فرهنگ معین و پایگاه دادگان زبان فارسی جمع آوری شدند. در این مرحله (4500) جمله از پایگاه دادگان زبان فارسی استفاده شد که برمبنای معانی بسط یافته دسته بندی شدند. تحلیل های نوشتار پیش رو که بیشتر با مدّ نظر قراردادن قابلیت های حواس بشری و شیوه دریافت ما از جهان اطراف صورت می گیرد، نشان می دهد که جسم انگاری سرچشمه مفهوم سازی استعاری و بسط معنایی فعل دیدن است و چندمعنایی فعل دیدن حاصل تعامل محتوای معنایی این فعل با دیگر عناصر سطح جمله است. یافته های پژوهش حاضر در راستای آنتونانو (1999) و افراشی و عسگری (1396) است. مواردی نیز یافت شد که آنتونانو (1999 و 2002) به آن ها اشاره ای نکرده است. از طرفی، یافته های نوشتار پیش رو درراستای اظهاراتِ آنتونانو (2002)، ایوانز و ویلکینز (2000) و کووچش (2005) است که ایده جهانی بودن بسط معنایی افعال حسّی سویتزر (1990) را مورد تردید قرار داده بودند.
۸.

بررسی استعاره های مفهومی و طرح واره های تصویری ظرف «فوق»در زبان نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: استعاره های مفهومی ظرف «فوق» طرحواره های تصویری نهج البلاغه معنای پیش نمونه شبکه معنایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۴۴ تعداد دانلود : ۷۵۷
در استعاره های مفهومی، گوینده مفهومِ ویژه و غیرِ قابلِ فهمی را با استفاده از تجربه های شناخته شده و طرح واره های تصویری، برای مخاطب قابلِ درک می کند. امام علی (ع) هم در نهج البلاغه از این مقوله زبان شناسی شناختی، با استفاده از ابزارهایی مانند ظرف «فوق» بهره گرفته اند. این امر سبب شده تا زبان نهج البلاغه با وجود برخورداری از امور پیچیده و معنوی، برای همگان قابل فهم شود. بر این مبنا، تحلیل و بررسی استعاره های مفهومیِ ظرف «فوق» در زبان نهج البلاغه، هدف نگارش این نوشتار قرار گرفت. به این منظور، از روش توصیفی و تحلیلی بهره گرفته شد. پس از بازخوانی تفاوت استعاره در رویکرد شناختی و رویکرد سنتی یافته هایی به دست آمد. نخست اینکه در نهج البلاغه، واژه فوق دارای کانونِ استعاری قوی است. این واژه، بر رابطه ی مکانی دلالت داشته و از ترکیب «بالا» و «در طولِ» به دست آمد. دوم آنکه، تغییر جایگاه مسیرپیما در مرزنما، طرح واره های دیگری را ترسیم کرده است. این طرحواره ها، که مفهوم مبدأ را تشکیل می دهد، خود مبنای ساخت یک مفهوم انتزاعی به شمار می آیند. سوم اینکه، در بررسی موردی «فوق» در تعبیرات نهج البلاغه، معلوم شد که «جهت و حرکت» مفهوم مبدأ هستند. همچنین مفاهیم انتزاعی مانند «تسلط»، «عظمت»، «احاطه»، «گستردگی»، «علو مقامی» و موارد مشابه، مفهوم مقصد به شمار می آیند.
۹.

رویکرد معناشناسی شناختی به حرف اضافه «به» با تأکید بر شاهنامه فردوسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: حرف اضافه «به» مقوله شعاعی شبکه معنایی معنی شناسی شناختی شاهنامه فردوسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵۷ تعداد دانلود : ۵۲۴
«به» یکی از پرکاربردترین حروف اضافه در زبان فارسی است که معانی گوناگونی دارد. پژوهش حاضر با استفاده از کاربرد این حرف در داستانی از شاهنامه فردوسی، به بررسی مقولات شعاعی حرف اضافه «به» از منظری شناختی می پردازد. پیکره موردنیاز این پژوهش، از داستان «بیژن و منیژه» شاهنامه (با 1312 بیت) استخراج شده است. اهداف اصلی این مطالعه، نشان دادن ساختار شعاعی شبکه معنایی حرف اضافه «به» و بررسی تغییرات معنایی ایجادشده در شبکه معنایی آن، به روش، توصیفی- تحلیلی است که به منظور نیل به این اهداف و تحلیل، از رویکرد چند معنایی سامان مند تایلر و ایوانز بهره گرفته شده است. نوع روش پیکره بنیاد است. یافته ها حاکی از آن است که در 631 بیت از کل ابیات این داستان، حرف اضافه «به» با بسامد 789 بار به کار رفته است که معانی مختلف آن در این ابیات، از حالتی نظام مند برخوردار بوده و در شبکه معنایی منسجمی در قالب ساختار شعاعی قرار گرفته اند. در شاهنامه، معنای سرنمونی این حرف اضافه در مفهوم «الصاق و اتصال» بیشترین بسامد وقوع را دارد. همچنین نتایج مؤید آن است که در داستان بیژن و منیژه، معانی گوناگون «به» در قالب ساختاری و شعاعی و در خوشه های معنایی «الصاق و اتصال»، «مخاطب قراردادن و ایجاد ارتباط»، «استعانت و واسطه»، «تعلیل» و «مصاحبت و همراهی»، حول محور معنای سرنمونی آن، یعنی «الصاق و اتصال» مورد استفاده قرار گرفته اند
۱۰.

بررسی شبکه معنایی حبّ در پرتو واژگان جانشین و متقابل در قرآن

کلیدواژه‌ها: قرآن حب شبکه معنایی عشق تقارن معنایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۴۰ تعداد دانلود : ۴۴۱
این پژوهش در صدد است که با نگرشی فراگیر به کل متن قرآن و با ذکر شبکه معنایی و هم چنین بررسی واژگان متضاد، به تحلیل و بازیابی معنای حبّ بپردازد. بررسی معنای حبّ در دستگاه خاص قرآنی به دلیل وجود وجوه عقیدتی و معرفتی این واژه، مورد تأکید این پژوهش است. در خصوص بافت قرآن کریم، باید ذکر نمود که این واژه با حفظ معنای لغوی و اصطلاحی با بسیاری از مفاهیم دینی و اخلاقی ارتباط پیدا می کند. بر این اساس، تبیین ارتباط حبّ با مفاهیم جدید نظیر ودّ، الفت، ولایت و...از دیگر مباحثی است که در این پژوهش مورد توجه قرار می گیرد. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد که حبّ در قرآن با دامنه دوستی و علاقه آغاز گردیده و با شفقت و مهربانی، میل......و در نهایت عشق به پایان می رسد. این معنا از مفهوم دوران جاهلیت تا عصر اسلام روندی تکمیلی داشته است.
۱۱.

چندمعناییِ واژه «بیان» در قرآن کریم: نگرش چندمعنایی نظام مند(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: بیان معنی شناسی شناختی شبکه معنایی چندمعنایی نظام مند قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۶۱ تعداد دانلود : ۴۶۸
یکی از مناقشات اصلی در بحث های زبان گذر (cross-linguistic)، بحث قابلیتِ ترجمه از زبانی به زبان دیگر است. در این پژوهش به بررسیِ ترجمه های صورت گرفته از واژه «بیان» ازسوی مترجمان و مفسران قرآن پرداخته شده است. نگاهی به این ترجمه ها و تفاسیر مؤید چندمعناییِ واژه «بیان» نزد این افراد است. هدف از انجامِ این تحقیق، تعیینِ معنای مرکزیِ واژه «بیان» در قرآن کریم است؛ زیرا اعتقادِ نگارندگان بر این است که دانستنِ معنای مرکزیِ این واژه ما را در تعیینِ ترجمه ای دقیق تر از این واژه یاری خواهد کرد. به منظورِ پاسخگویی به پرسشِ پژوهش درزمینه معنای مرکزیِ واژه «بیان»، تمامی مواردِ کاربردِ واژه «بیان» در قرآن استخراج شد و سپس واژه مذکور به عنوانِ نمونه ای از واژه های چندمعنا، در چارچوبِ چندمعناییِ نظام مندِ معرفی شده توسط تایلر و ایوانز در چارچوب معنی شناسیِ شناختی مورد تحلیل قرار گرفت. نتایجِ حاصل از تحلیل داده ها مؤید این واقعیت است که واژه «بیان» در قرآن به عنوانِ اصطلاحی پوششی برای اشاره به هرگونه آشکارساختنِ مافی الضمیر به کار رفته است. نگارندگان معتقدند اگرچه این آشکارساختن می تواند ازطریقِ زبان نیز صورت پذیرد، اما با توجه به این واقعیت که انسان از طرق دیگر نیز قادر به آشکارساختنِ مافی الضمیر است، برابردانستنِ «بیان» با زبان در ترجمه این واژه (آن گونه که در برخی از ترجمه ها و تفاسیر شاهد هستیم) ترجمه دقیقی نیست و بهترین برابرنهاد برای این واژه همانا پرده برداری از مافی الضمیر است.
۱۲.

نقش تعاون سیاسی-اجتماعی در رویارویی با بحران های اجتماعی از منظر اخلاق اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تعاون سیاسی - اجتماعی تکافل شفقت بحران اجتماعی شبکه معنایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۵ تعداد دانلود : ۳۴۱
در مکتب اسلام، بر تعاون و همکاری داوطلبانه، تاکید فراوان شده است که یکی از نقش ها و کارکردهای اساسی آن، همیاری شهروندان و نظام سیاسی در حل بحران ها است. این نوشته، به بررسی نقش تعاون سیاسی-اجتماعی در رویارویی با بحران ها از منظر اخلاق اسلامی می نگرد. در فرضیه بر این امر تاکید شده است که نقش اصل اخلاقی تعاون سیاسی-اجتماعی را می توان در اموری مانند شفقت به شهروندان، افزایش همبستگی، احساس برادری، گشایش گری در بحران ها، گسترش روحیه مسئولیت شناسی و مسئولیت پذیری و همکاری شهروندان و دولت اسلامی در دستیابی به عدالت اجتماعی جستجو کرد. این امر با بهره از روش فهم موضوعی استخراجی بر اساس چهار محور «واژگان مستقیم» تعاون، «واژگان ضمنی و التزامی»، «دلالت های سیاقی و معنایی-مفهومی» و «مفاهیم مخالف» انجام شده که به فهم شبکه معنایی و همه جانبه تعاون سیاسی-اجتماعی به عنوان یکی از مفاهیم عمده در اخلاق سیاسی اسلامی یاری می رساند، امری که تا کنون کمتر مورد توجه بوده است.
۱۳.

پیشنهاد یک الگوی یکپارچه و چند سطحی از نظام شناخت: کاوشی در کارکرد شبکه معنایی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: مدل سازی شناختی شبکه معنایی مدل معادلات ساختاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۶ تعداد دانلود : ۲۵۷
رهیافت های یکپارچه در علوم شناختی می کوشند بین سازه های مختلف در نظریه های گوناگون ارتباط برقرار کنند و آن ها را در یک چهارچوب مفهومی مشترک بازتفسیر کنند. در این پژوهش با استفاده از مفهوم سطوح پردازشی، چهارچوب یکپارچه ای جهت تفسیر نظام مند نتایج به دست آمده از آزمون های شناختی پیشنهاد و ارزیابی شده است. برای برقراری ارتباط بین پردازش سطح معنایی با دیگر سطوح، ابتدا سطوح پردازشی شناخت بر اساس حجم اطلاعاتی که از محرک بازنمایی و پردازش می کنند به سه دسته ویژگی محور، معنایی و مفهومی تقسیم شده اند و سطح پردازشی معنایی، ارتباط دهنده ی سطح پردازشی ویژگی-محور و سطح پردازشی مفهومی در نظر گرفته شده است. برای ارزیابی کمی ساختار این مدل، 207 شرکت کننده با اختلال در پردازش محرک های هیجانی از کلینیک های روان شناختی شهرستان مشهد به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. چگونگی کارکرد شبکه شناختی شرکت کنندگان به وسیله پرسشنامه افسردگی بک، آزمون فاصله معنایی، آزمون روانی تولید کلام و آزمون های رایانه ای جستجوی نقطه هدف، استروپ، آزمون تداعی ضمنی و مرتب سازی کارت های ویسکانسین سنجیده شد. در مدل پژوهش، پرسشنامه و آزمون های اجرا شده به عنوان متغیر پیش بینی کننده و سطوح سه گانه پردازشی به عنوان متغیر های میانجی سازمان دهی شدند و داده های پژوهش از طریق مدل معادله ساختاری و با رویکردی اکتشافی تحلیل گردید. بهترین مدل برازش شده، تقسیم بندی سه سطحی داده های پژوهش را تایید کرد و در این مدل ضریب مسیر ارتباط مراحل معنایی و مفهومی پردازش 4/0 بدست آمد. این نتایج پیشنهاد می کنند که پردازش شناختی ویژگی محور، معنایی و مفهومی با مکانیزم های متفاوتی انجام می شوند و آزمون های شناختی برای ارزیابی کارکرد های شناختی در هر سطح با توجه به حجم اطلاعاتی محرک های استفاده شده، باید با آزمون های انجام شده در همان سطح مقایسه شود. در مطالعات پیشین ارتباط بین نمره آزمون تولید کلام و شدت نشانگان افسردگی بک اغلب بحث برانگیز بوده است. با بکارگیری مفهوم سطوح پردازش، درباره ارتباط این دو متغیر و دلایل متفاوت بودن نتایج مطالعات قبلی بحث شده است.
۱۴.

بررسی متون کتاب های فارسی (بخوانیم) اول تا سوم دبستان بر اساس نظریه شبکه های معنایی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: شبکه معنایی حوزه معنایی روابط مفهومی کتاب فارسی دوره ابتدایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۴۹ تعداد دانلود : ۳۰۶
شبکه ی معنایی تعداد زیادی واژه را در شبکه ای مرتبط به هم نمایش می دهد. وجود شبکه های معنایی در یک متن نشانگر انسجام آن متن و در نتیجه، خوانش و یادگیری بهتر آن است. هدف این پژوهش، بررسی شبکه های معنایی، حوزه های عینی و انتزاعی و روابط مفهومی در متون کتاب های فارسی سه سال اول دوره ی ابتدایی بود. پژوهش حاضر، پژوهشی توصیفی – تحلیلی از نوع کیفی است. نتایج به دست آمده عبارتند از: واژه های متون اغلب دروس یا با توجه به عنوان و یا بدون توجه به عنوان، دست کم یک شبکه ی معنایی قابل ترسیم داشتند. روابط مفهومی موجود در بین واژه ها نیز عبارت بودند از: باهم آیی، هم معنایی، تقابل معنایی، شمول معنایی، جزء واژگی و عضوواژگی. در میان این روابط، باهم آیی بیشترین کاربرد و عضوواژگی کمترین کاربرد را داشتند. فراوانی حوزه های عینی نیز از کتاب اول تا سوم به نصف کاهش یافت و حوزه های انتزاعی نیز تقریبا بسامد یکسانی داشتند.
۱۵.

تحلیل شبکه معنایی عدالت با تأکید بر رویکرد برابری پیچیده مایکل والزر(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: عدالت برابری برابری پیچیده شبکه معنایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۳ تعداد دانلود : ۳۵۳
شبکه معنایی عدالت لایه های پیچیده معنایی است که ترکیب این معانی و ارتباط وثیقی که میان آنها برقرار است، مفهوم عدالت را پدید می آورد. در این پژوهش سعی شده است با تحلیل شبکه معنایی ایزوتسویی به مفهوم عدالت نگریسته شود و با توجه به این نظریه، عدالت نه مفهومی تک بعدی بلکه مفهومی متکاثر و محصول برهم نهی شبکه ای از معانی است که تنها در ساختاری جامع از مفاهیم فهم می گردد. تأثیر ترمینولوژی عدالت بر ارائه نظریه عدالت امری متداول در ادبیات عدالت پژوهان معاصر است به گونه ای که هر نظریه ای از عدالت مبتنی بر مفهوم شناسی خاصی از عدالت است. به نظر می رسد ایده های گوناگون عدالت با تأکید بر گونه خاصی از معنای عدالت، نگاهی تک بعدی به عدالت داشته اند و بالمآل نظریه ای تک بعدی حاصل آمده است. در این پژوهش سعی شده است با عنایت به شبکه معنایی ایزوتسویی که تحلیل شبکه ای را برای بررسی معانی واژگان پیشنهاد می کند، به عدالت نگریسته شود. بر این اساس عدالت نه یک مفهوم تک بعدی بلکه مجموعه ای بهم پیوسته از معانی است که در ساختاری منسجم ایده عدالت را محقق می سازند. در میان نظریه های عدالت معاصر، رویکرد برابری پیچیده به خوبی نظریه ای مبتنی بر شبکه معانی ارائه می دهد. در ساختار برابری پیچیده علاوه بر اصالت بخشی به برابری، سایر آموزه های حقوقی و اخلاقی عدالت نیز پاس داشته می شود. نتیجه آنکه توجه به ابعاد مختلف عدالت از حیث مفهومی با عنایت به دیدگاه شبکه معنایی و از دیدگاه نظری با توجه به نظریه برابری پیچیده، نظریه ای جامع را در خصوص عدالت فراهم می آورد که در نهایت تعارض میان معیارهای عدالت را مرتفع می سازد.
۱۶.

شبکه معنایی ریشه "سجد" در کاربردهای قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: شبکه معنایی آیات سجده مساجد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۱ تعداد دانلود : ۳۳۷
در هشتاد و یک آیه از کلام الله مجید به ریشه (سجد) و مشتقات آن پرداخته شده است؛ اگرچه می توان مساله سجده را در برخی دیگر از آیات قرآن نیز جستجو کرد؛ اما تحقیق حاضر با توجه به تقارب تفسیری بیشتر آیات سجده، تنها به بررسی آیات ۸۱  گانه سجده در قرآن پرداخته است؛ تا جایگاه و اهمیت ویژه مسجد و شبکه معنایی آیات مزبور را مورد مطالعه و واکاوی قرار دهد. مسجد، محوری ترین رکن جامعه اسلامی و عامل ایجاد وحدت، ایمان و همدلی است. آیات سجده در ۳۲ سوره مکی و مدنی از قرآن و مجموعاً مشتقات ریشه (سجد)، ۹۲ مرتبه در هشتاد و یک آیه ی قرآن، تکرار شده اند؛ این آیات را می توان در ۱۲ مقوله: سجده همگانی، عدم سجده ابلیس، ظالم ترین ظالمان، توجه به قبله، سجده شکر، حریم مسجد، آبادانی مسجد، معراج از مسجد به مسجد، حمایت از عبادتگاه ها، مسجد ضرار، تحقق وعده الهی و مسجد یادمان طبقه بندی کرد. با ایجاد ارتباط معنایی میان مقوله های دوازده گانه، محور بودن مسجد، رعایت حریم آن و توجه به قبله (مسجد الحرام) به خوبی روشن می شود. یکی از مهمترین عوامل ایجاد و احداث مساجد نیز انس و ارتباط با پروردگار است. سجده نیز نزدیک ترین حالت قرب مخلوق به خالق است، از این رو آبادگران مسجد نیز شرایط ویژه ای دارند و کسانی که قرار است نام آنها در تمدن ایمانی الهی، به یادگار بماند، با ایجاد بنای مسجد، این احیاگری، مانایی می یابد. معراج پیامبر از مسجد به مسجد بیان می شود؛ اراده خداوند بر حمایت از تمامی مکان های عبادی از جمله مساجد است و وعده ی الاهی به مومنان، در قالب ورود به مسجد الحرام و انجام شعایر و مناسک عبادی، محقق می شود. از دیگر سو ابلیس به جهت استنکاف از سجده، از درگاه الاهی رانده شده و کسانی که مسیر او را پیروی می کنند، حتی اگر مسجد هم بسازند، مسجد آنان مرکز اضرار به مسلمین شده و نابودی آن از بقا، زیبنده تر است، و در نهایت کسانی که مانع رفتن مومنین به مسجد می شوند ظالم ترین ظالمانند.
۱۷.

تحلیل شبکه معنایی حرف «حتی» در قرآن با رویکرد معناشناسی شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قرآن حرف حتی شبکه معنایی استعاره طرح واره

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۸ تعداد دانلود : ۲۱۹
حرف «حتی» در قرآن با بسامد چشمگیر برای نشان دادن انتهای غایت فرضی به کار رفته است و درواقع روند شکل گیری نقطه پایان را نشان می دهد. اما کارکرد حتی در آیات قرآن به همین معنای پیش نمونه ای منتهی نمی شود، بلکه با قرار گرفتن در ساختارهای مختلف، شبکه ای از معانی متعدد را کدگذاری می کند. نوشتار حاضر با رویکرد معناشناسی شناختی و به روش توصیفی تحلیلی به بررسی و استخراج شبکه معنایی مفهوم سازی شده با حرف حتی در آیات می پردازد. بررسی کیفیت و عملکرد این حرف در آیات قرآن نشان می دهد، حرف حتی در ساختارهای مختلف، معانی متفاوتی را تبیین کرده که همه در معنای پیش نمونه ای آن اشتراک مفهومی می یابند، بر این اساس، اولین شاخه از شبکه مفهومی این حرف، شاخه هم معنایی است که با دو واژه «کی» و «الا» مشتراکات معنایی یافته است. دومین شبکه شعاعی این حرف، معانی ثانویه استعاری هستند که از جمله این معانی «تجمع»، «انتقال»، «پوشش» و...بوده است و شاخه سوم حتی نوعی وظیفه طرح واره سازی را به عهده گرفته که طرح واره های حجمی، حرکتی، قدرتی و جهتی را تصویرسازی کرده است که با شواهد قرآنی بررسی شد.
۱۸.

نگاهی به شبکه معنایی دو تکواژ /-oir (e)/ و /- atoire/ در زبان فرانسه با رویکرد تطبیقی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: شبکه معنایی تکواژ مکان ساز تکواژ ابزارساز فرایند اشتقاق ساختار نحوی واژه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۵ تعداد دانلود : ۱۳۸
در پژوهش حاضر، به بررسی و تحلیل ساختارِ نحوی و شبکه معنایی دو تکواژ پُربسامد /-oir/ و //-atoire در زبان فرانسه پرداخته ایم. بر پایه رویکرد تحلیلیِ مقاله، معادلِ فارسی واژگان پیکره پژوهش را نیز بررسی کرده ایم تا روند اشتقاق آن ها را در هر دو زبان مقایسه کنیم و ببینیم آیا در فارسی نیز در همان شبکه معنایی قرار می گیرند یا معانی دیگری نیز می توانند در این زبان داشته باشند. این تکواژها که به صورت پسوند استفاده می شوند، در رایج ترین حالتِ خود «مکان ساز» هستند، مانند کاربرد این پسوند در واژه «Abattoir» به معنای «کشتارگاه» و یا در واژه «Laboratoire» به مفهوم «آزمایشگاه». با این وجود، نکته مهم این است که مکان های مورد نظر همیشه واقعی نیستند و گاه به صورت مجازی به کار می روند، مانند کاربرد این پسوند در واژه «Mémoire» به معنای «حافظه» که در واقع مکانی برای حفظ مطالب است. بر پایه نقش پسوند «ابزارساز» /-oir/ در واژه «Arrosoir» به معنای «آب پاش» و پسوند «صفت ساز»    //-atoire در واژه «Evocatoire» به مفهوم «احضارکننده»، ساختار ویژه ای در هر دو زبان وجود دارد که با شرح جزئیات و آوردن نمونه های گوناگون، به مطالعه آن ها نیز پرداخته ایم. همچنین در این پژوهش، به استثناهای هر گروه از واژگان نیز اشاره شده و به این ترتیب می توان ادعا نمود که تحلیل این دو تکواژ در زبان فرانسه و معادل هایشان در فارسی از ورای نمونه های گوناگون و متنوع، امکان مقایسه ساختار نحوی، شبکه معنایی و وجوه اشتراک و افتراق آن ها را برای خواننده فراهم می کند.
۱۹.

شبکه معنایی احباط در قرآن کریم

کلیدواژه‌ها: معناشناسی شبکه معنایی احباط تکفیر ابطال

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۴ تعداد دانلود : ۱۷۲
یکی از حوزه های جدید در عرصه مطالعات زبان شناسی، روش معناشناسی است. معناشناسی واژه های قرآن یکی از مهم ترین حیطه ها در این عرصه به شمار می رود. این پژوهش به روش ایزوتسو به کشف شبکه معنایی احباط در قرآن، می پردازد. «احباط» به معنای فاسد شدن و در فرهنگ دینی، از بین رفتن حسنات با سیئات است. با نگاه کلی به حوزه معنایی «احباط» در روابط همنشینی مشخص شد که کفر، شرک، تکذیب آیات الهی، ارتداد، دنیاطلبی و نفاق به عنوان عوامل حبط و مفاهیمی همچون؛ بی ارزش شدن، محرومیت از شفاعت، خلود در آتش و خسران به عنوان آثار آن محسوب می شوند. تنها معنای جانشین حبط در قرآن واژه باطل است که در همنشینی با بت پرستی، حوزه معنایی جدیدی برای حبط عمل می سازد. تکفیر در تقابل معنایی با احباط به معنای ابطال سیئات به واسطه حسنات به کار می رود و در همنشینی با مفاهیمی چون ایمان، عمل صالح، تقوا، هجرت و جهاد، موانع حبط عمل را آشکار می سازد.
۲۰.

بررسی معناشناسی دعا در قرآن کریم در سه گام

کلیدواژه‌ها: قرآن دعا معناشناسی شبکه معنایی ترادف و تضاد و ملازمه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۴ تعداد دانلود : ۱۸۹
معناشناسی بخشی از زبانشناسی امروزی (زبانشناسی توصیفی و ساخت گرا) است. معناشناسی به دنبال مطالعه و بررسی شرایط تولید معنا و دریافت آن نزد خواننده است. در واقع، نویسنده اثر را به عنوان تولید دستورزبانی و گرامری نگاه نمی کند و در نگاهی نو به مطالعه فرهنگ واژه و جهان بینی حاکم بر آن می پردازد. از این رو، با علم تفسیر متفاوت است. این روش در میان مستشرقان نظیر ایزوتسو و برخی از محققان اسلامی به کار گرفته شده است. پژوهش حاضر به کمک دانش معناشناسی با رویکرد به محورهای خرد و کلان و روابط همنشینی و جانشینی به مفهوم دعا در قرآن کریم در سه گام می پردازد. در اولین گام به بررسی معناشناسی واژگانی دعا بر پایه معنای وضعی و لغوی و مطالعه جهان بینی و فرهنگ قومی عرب جاهلی در پیش از اسلام پرداخته است. در دومین گام برای رسیدن به معنای واژه دعا ، به شبکه معناشناسی واژه های هم معنا، واژه های متضاد، و واژه های ملازم دعا در قرآن پرداخته است. در آخرین گام، به تحلیل متنی دعا و تعریف دعا و بررسی واژه های کلیدی و کانونی آن در قرآن می پردازد.