مطالب مرتبط با کلیدواژه

مبانی


۱۸۱.

مبانی، اصول و روش های تربیت عرفانی در مکتب غزالی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت سال ۳۲ آذر ۱۴۰۲ شماره ۳۱۲ 9 - 20

کلیدواژه‌ها: غزالی تربیت عرفانی مبانی اصول روش ها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹ تعداد دانلود : ۴۸
این پژوهش با هدف تبیین مبانی، اصول و روش های تربیت عرفانی در مکتب تربیتی غزالی صورت گرفت. نوع این پژوهش کیفی و برای دستیابی به هدف پژوهش، از سه روش تحلیل اسنادی، روش داده بنیاد و استنتاج عملی فرانکنا بهره گرفته شد. یافته های پژوهش نشان داد که تربیت عرفانی در مکتب غزالی، حرکت درونی متربی در جهت نیل به قرب الهی است. در این حرکت، متربی با تکیه بر ظرفیت های وجودی و در راستای تغییر در جهان بینی، نیاز به طی مسیری دارد که بر مبانی و اصول و روش هایی برگرفته از اسلام و سنت استوار است. در این پژوهش، سه مبنا، پنج اصل و چهارده روش تربیتی استنتاج گردید. مبنای اول: بیداری و معرفت یابی است. اصل اول ناظر به این مبنا، غفلت زدایی است و روش های ناظر به این اصل، اتکال به مرشد و خودیابی است. اصل دوم ناظر بر مبنای اول، تحول درون است که روش های ناظر به این اصل، روش توبه، زهدورزی و صبر است. مبنای دوم، ثبات قدم و حفظ شرایط است. اصل ناظر به این مبنا، مرابطه است و شش روش ناظر بر این اصل، مشارطه، مراقبه، محاسبه، معاقبه، مجاهده و معاتبه هستند. سومین مبنا، خدادوستی و خداگونگی است. اصل اول ناظر به این مبنا، عشق ورزی است و روش های ناظر بر این اصل، تفکر و خلوت و وجد و سماع است. اصل دوم ناظر بر این مبنا، خداگونگی و معرفت یابی و روش ناظر بر این اصل، رازداری است.
۱۸۲.

مبانی فسخ قرارداد در فقه امامیه و حقوق ایران

نویسنده:
منبع: قضاوت سال ۱۶ زمستان ۱۳۹۵ شماره ۸۸ 73 - 89

کلیدواژه‌ها: حاکمیت اراده لاضرر تقابل تعهدات فسخ مبانی فقه و حقوق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰ تعداد دانلود : ۵۱
انواع مختلف خیارات اقتضا می کند که برای عوامل مختلف فسخ قرارداد مبانی متناسبی وجود داشته باشد. در خصوص مبانی قابل طرح برای فسخ عمل حقوقی، مبانی حاکمیت اراده، قاعده لاضرر و نظریه تقابل تعهدات از همه بیشتر کارآیی دارند. این نوشتار به بررسی فقهی و حقوقی این موضوع می پردازد که انواع مختلف خیارات در نظام حقوقی کشورمان بر چه مبناهایی استوار می باشند. این بررسی از جمله نشان خواهد داد که آیا با برطرف شدن مبنای خیار، حق فسخ ناشی از آن نیز از بین می رود یا پابرجا می ماند و در این راستا مواد مرتبط در قانون مدنی نیز مورد نقد و بحث قرار خواهند گرفت. در مورد آن دسته از خیاراتی که مبتنی بر لاضرر می باشند، این بحث مطرح می شود که آیا با دفع ضرر، خیار ساقط می گردد یا همچنان باقی است. موضع قانون مدنی به تبعیت از فقه در مورد چنین خیاراتی همواره یکسان نیست. مقاله حاضر به بررسی رابطه لاضرر و دفع زیان با بقا یا سقوط خیار نیز خواهد پرداخت.
۱۸۳.

درآمدی بر روش شناسی پژوهش مبتنی بر قرآن

نویسنده:
منبع: قرآن و روانشناسی دوره ۱ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱ 7 - 33

کلیدواژه‌ها: روش شناسی تولید علم پژوهش مبتنی بر قرآن اصول مبانی ضوابط

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱ تعداد دانلود : ۴۲
ازآنجایی که قرآن وحی ناب الهی است لازم است دانش فهم آن برای تولید علوم و معارف به صورت محققانه، مدون و مستدل ارائه شود. مقاله پیش رو در راستای چنین هدفی به روش شناسی پژوهش مبتنی بر قرآن می پردازد. ابتدا ضرورت ها و ملزومات لازم برای رجوع و فهم قرآن را به صورت پیش فرض های مقاله مطرح می کند؛ سپس به مبانی روش شناختی پژوهش های قرآنی در سطوح مختلف اعم از مبانی ناظر به مواجهه با متن قرآن و برداشت از آن، ساختار قرآن، کلمات و گزاره های قرآن، رابطه آیات و سوره های قرآن و رابطه روایات معصوم علیهم السلام با قرآن می پردازد. این مبانی، محقق را به اتخاذ قواعد و ضوابطی در روش های فهم دلالت می دهد. به همین دلیل این مقاله، مبتنی بر مبانیِ مطرح شده ضوابط حاکم بر روش های پژوهش را تبیین و توصیف می نماید. درنهایت فرآیند پژوهش های مبتنی بر قرآن در حوزه علوم مختلف را موردنظر قرار داده و آن را به صورت فرآیندی تشریح می کند.
۱۸۴.

نقش قرآن در شکل گیری تمدن اسلامی

نویسنده:
منبع: مطالعات راهبردی ناجا سال ۲ زمستان ۱۳۹۶ شماره ۶ 7 - 29

کلیدواژه‌ها: تمدن قرآن مبانی امنیت اقتصاد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۹ تعداد دانلود : ۴۲
تعاریف گوناگونی از اصطلاح «تمدن» شده است که جامع ترین آن تمدن را این گونه تعریف کرده است: «مجموعه دستاوردهای مادی و معنوی بشر در یک منطقه، کشور یا عصر معین یا حالات پیشرفته و سازمان یافته فکری و فرهنگی هر جامعه که نشان آن پیشرفت در علم و هنر و ظهور نهادها ی اجتماعی و سیاسی، برقراری نظم و امنیت و آبادانی و عمران در ساختار دولت و ایجاد حاکمیّت است». مقصود از تمدن اسلامی نیز «مجموعه افکار، عقاید، قوانین، اخلاق، اقتصاد، علوم، هنرها، اقتدار سیاسی و نظامی، صنایع و سبک زندگی است که با الهام از آموزه های دینی توسط مسلمین پدید آمده است». دانشوران تاریخ، اسلام را طی پنج قرن (از سال 81 تا 597 هجری قمری) از لحاظ نیرو، نظم، بسط قلمرو حکومت، تصفیه اخلاق و سطح زندگانی پیشتاز جهان دانسته اند؛ به گونه ای که تنها کتاب های علمی که در دانشگاه های اروپا تدریس می شد، همان کتاب هایی بودند که از زبان عربی به لاتین ترجمه شده بودند. حال این سؤال مطرح است که رابطه تمدن اسلامی با آیات قرآن و سنّت معصومین(ع) چیست؟ در پاسخ به این سؤال لازم است با رجوع به متن قرآن کریم و سنّت، رمز و راز آن را دریابیم. مسئله دیگر شناخت مبانی تمدن اسلامی در قرآن و تمایز آن از تمدن های دیگر است. از سوی دیگر باید ارکان تمدن اسلامی و عناصر تأثیرگذار آن را از منظر قرآن مورد تحلیل و بررسی قرار دهیم تا راه و مقصد اصلی را بشناسیم. مهم تر این است که بدانیم برنامه ها و قوانین اسلام و قرآن در همه زمان ها قدرت انطباق دارد و در عصر کنونی هم اگر به اسلام واقعی باز گردیم، می توانیم پایه گذار تمدن نوین اسلامی باشیم که به فرموده رهبر انقلاب، این تمدن دارای دو بخش است: یکی، ابزاری همانند علم و اختراع و دیگری، متنی و اساسی که پیشرفت در سبک زندگی است. در مقاله حاضر سعی شده است موضوعات یادشده در حدی که نوشتار اجازه دهد، بررسی شود.
۱۸۵.

مبانی و اصول انتقام سخت در قرآن و حدیث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی دوره ۱۴ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۵۶ 551 - 578

کلیدواژه‌ها: مبانی انتقام سخت اصول

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱ تعداد دانلود : ۴۱
هر کدام از اعمال و رفتار مردم و مسئولان در یک نظام اسلامی باید مبتنی بر تعالیم اسلام باشد. یکی از مسائلی که یک کشور مسلمان با آن مواجه است، دشمنی و خصومت دشمنان است که منجر به ایجاد مشکلات و خساراتی می شود. در برابر این ضرباتی که از جانب دشمنان ایجاد می شود یکی از اقداماتی که انجام می شود انتقام است. لذا در این تحقیق تلاش می شود مهم ترین مبانی و اصولی که در آیات و روایات برای انتقام وجود دارد تبیین شود. البته در برابر دشمنی که دست از دشمنی بر نمی دارد انتقام سخت مطرح است لذا این مبانی برای انتقام سخت نیز وجود خواهد داشت. از جمله نتایج به دست آمده در این تحقیق این است که انتقام سخت امری مسلم و پذیرفته شده در اسلام است که برخی از مبانی آن عبارتند از: وجود و یگانگی و عدالت خداوند، معاد، کرامت انسان و حرمت جان او و مسئولیت او. همچنین برخی از مهم ترین اصول انتقام، اصل انتقام گرفتن، ظلم ستیزی، عدالت در انتقام، مقابله به مثل و حفظ کرامت و جان انسان است.
۱۸۶.

بررسی نظری و تطبیقی مبانی حدیثی محمدامین استرآبادی با شیخ یوسف بحرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال ۱۶ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۳۱ 305 - 332

کلیدواژه‌ها: مبانی اخباریان شیخ یوسف بحرانی ملا امین استرآبادی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹ تعداد دانلود : ۳۷
اخباریان از جریان های فکری برآمده در مکتب تشیع امامیه اند که با دو شاخصه حدیث بسندگی و دوری گزینی از عقل در قرن یازدهم ظهور یافتند. دو محدث و فقیه وارسته، صاحب فوائد المدنیه و صاحب حدائق الناضره که هریک به دو طیف از اخباریان منتسب اند، به رغم داشتن یک خط کلی، دارای رویکردها و کارکرد های متفاوتی نسبت به حیثیت صدوری روایات و اعتبار حجیت اخبارند. این مقاله به روش تحلیلی توصیفی درصدد است تا از رهگذر استخراج آراء و باورهای بنیادین این دو عالِم و تطبیق این آراء با یکدیگر، به مبانی ای که آنان بدان تصریح داشته، دست یابد و موارد اشتراک و اختلاف ناشی از مبنای هر دو را نسبت به اعتبار روایات مورد ارزیابی قرار دهد. نتایج نشان می دهد که هر دو به اجمال بر مبانی مشترکی همچون صحیح شمردن احادیث کتب روایی، ناکارآمدی تنویع حدیث، عدم اعتبار عقل در تفسیر نصوص، حجیت خبر واحد در احکام و عقاید تکیه نموده اند. ازجمله موارد اختلاف ناشی از مبنای آنان نسبت به اعتبار روایات که قابل ذکر است، حجیت نداشتن ظواهر قرآن و روایات نبوی از غیر طریق اهل بیتk توسط استرآبادی است که محدث بحرانی در این باب با وی همراه نیست.
۱۸۷.

مبانی و ویژگی های جامعه ولایی در قرآن با تاکید بر آرای تفسیری آیت الله خامنه ای(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال ۱۵ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۵۷ 101 - 134

کلیدواژه‌ها: جامعه ولایی ویژگی ها مبانی امام آیه الله خامنه ای

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶ تعداد دانلود : ۳۷
در نگرش تفسیری آیه الله خامنه ای، اعتقاد به توحید از مهمترین مبانی شکل گیری جامعه ولایی است، از جمله مراتب توحید، توحید در ربوبیت الهی است، ربوبیت الهی شوون مختلفی دارد که از جمله شوون و مراتب آن، توحید در تشریع، حاکمیت و اطاعت است که اِعمال آن با تشکیل جامعه ولایی با محوریت امام، امکان پذیر است. پژوهش حاضر، با استفاده از روش شناسی توصیفی - تحلیلی و سازماندهی علمی، با هدف تحلیل جامعه ولایی، به بررسی و تحلیل سؤال اصلی موضوع این پژوهش: «با تکیه بر آرای تفسیری آیه الله خامنه ای، مبانی و ویژگی های جامعه ولایی چگونه در قرآن مطرح شده است؟» می پردازد. مهمترین دستاورد موضوع این پژوهش این است، در مبنای توحیدی، تنها خداست که حق تصرف کامل در افعال انسان و تشریع را داراست و این حق را از طریق تشکیل جامعه ولایی با محوریت امام، عملی می سازد. یعنی خداوند، در راستای توحید در ربوبیتش با دادن اذن ایجاد حکومت دینی به پیامبران و امامان معصوم و فقهای واجد شرایط، به عنوان امامان جامعه، حق انحصاری خود در حاکمیت و ولایت را، اِعمال می کند. امامانی که با اذن الهی محور شکل گیری جامعه ولایی اند که دارای سه ویژگی مهم، حفظ وابستگی های داخلی و نفی وابستگی های خارجی و وجود امام، ست.
۱۸۸.

مبانی سهولت و صعوبت «فهم قرآن» با محوریت دیدگاه های آیت الله جوادی آملی

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال ۱۰ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲۰ 89 - 116

کلیدواژه‌ها: فهم قرآن سهولت صعوبت آیت الله عبدالله جوادی مبانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶ تعداد دانلود : ۲۸
فهم و استنطاق مراد خداوند در قرآن کریم پس از نزول، از اساسی ترین مسائل مطالعات دین پژوهانه محسوب می شود. مستفاد از صراحت و اشارت آیات و روایات، سهولت و صعوبت سطحی از معانی و مراتب حقایق قرآن است. مسئله ی اساسی پژوهش حاضر که به روش توصیفی - تحلیلی نگارش یافته، کنکاش از مبانی سهولت و صعوبت فهم قرآن با محوریت دیدگاه های آیت الله جوادی آملی است. این مقاله مبانی سهولت فهم قرآن را عبارت از «مفاد برخی از اوصاف قرآن»، «مدلول التزامی تنوع خطابات قرآن»، «دعوت همگان به تامل در مفاهیم آن»، « تحدی قرآن»، «روایات عرض حدیث و روایات متعارض بر قرآن»، «توصیه به تمسک به قرآن» و... دانسته است؛ چنان که  معارف فوق بشری و بسیار عمیق در قالب الفاظ محدود، فاصله زمانی و مکانی و اجتماعی مخاطبان با زمان نزول، اکتناه ناپذیری حقایق قرآن، اشتمال قرآن بر الفاظ و عباراتی که در ظهور و خفای مراد خداوند یکسان نیستند. اشتمال همه ی آیات بر ظاهر، باطن، تأویل، حدَ و مطلع و لایه های طولی و عرضی متعدد و مدلولات فراعرفی و فرادلالی، تجلی خداوند در قرآن، اتصال قرآن به عنوان «حبل ممدود» به مرحله ی الهی «ام الکتاب»، تلقی مفسران عارف شیعه که تأویل قرآن را تطبیق کتاب جمعی قرآن با کتاب آفاقی و انفسی دانسته و مفاهیم و واژه های قرآن را مشتمل بر شریعت، طریقت و حقیقت دانسته اند و ... . همگی از مبانی صعوبت فهم قرآن شمرده می شود.
۱۸۹.

بررسی مبانی قرآنی «حیات طیبه»

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال ۱۰ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲۰ 281 - 306

کلیدواژه‌ها: حیات حیات طیبه مبانی قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴ تعداد دانلود : ۳۲
مقوله ی حیات طیبه به معنای زندگی شیرین و آرام بخش، یکی از موضوعات بسیار مهم قرآن کریم برای حیات بشری است. بررسی ابعاد حیات طیبه با توجه به نیاز انسان به آن، در نیل به سعادت دنیوی و اخروی و از طرف دیگر، توان پاسخ گویی قرآن کریم، با لحاظ جاودانگی و جهانی بودن آموزه های آن در عالم بشریت، حائز اهمیت فراوان است. هدف نوشتار کنونی، یافتن پایه ها و مقولات زیرین حیات طیبه برای حصول حیات طیبه در فرد و جامعه است. نتایج تحقیق کنونی با روش تحلیلی - توصیفی به همراه شیوه ی استنطاقی از قرآن و با اسناد و منابع کتابخانه ای، ناظر به این حقیقت مهم است که عملیاتی شدن حیات طیبه به برخی پایه های نظری و روحی و رفتاریِ قرآنی، هم چون باور مندی به توحید، نبوت، معاد، میل به زیبائی، درهم تنیدگی دنیا و آخرت و غیره نیاز دارد که بدون ملاحظه ی آن ها، حیات طیبه در جامعه ی انسانی محقق نخواهد گردید. در واقع، موارد مذکور از زیرساخت های حیات طیبه شناخته می شوند که بنای حیات طیبه، روی آن ها امکان پذیر است.
۱۹۰.

پژوهشی در مبانی فقهی بیانیه حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مد ظله العالی) در گام دوم انقلاب اسلامی با رویکرد فقه تمدنی در بخش علم و پژوهش

نویسنده:
منبع: پژوه نامه فقه و علوم اسلامی دوره ۲ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۷ 77 - 94

کلیدواژه‌ها: مبانی فقه تمدن فقه تمدنی آیت الله خامنه ای

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵ تعداد دانلود : ۳۱
بیانیه گام دوم انقلاب از عالی ترین مضامینی می باشد که مطالعه آن برای شناخت انقلاب اسلامی ضروری است. این بیانیه به گذشته چهل ساله انقلاب پرداخته، نقاط قوت و ضعف آن را تفسیر کرده و به آینده انقلاب نیز توجه نموده و گام های اساسی آن در چله دوم انقلاب را بیان کرده است. معرفی ماهیت انقلاب اسلامی و حفظ آن در ضمن طراحی گام های بعدی از مهم ترین مسئولیتی است که رهبر فرزانه انقلاب بر دوش خود احساس کرده و به انجام آن قیام نموده است. نکته قابل توجه در این بیانیه، وجود رویکرد تمدنی در توصیه های آن است. نظر به اهمیت آینده انقلاب و ضرورت بررسی این بیانیه، پژوهش حاضر می کوشد مبانی فقهی بیانیه را استخراج کرده و رویکرد تمدنی آن را آشکار سازد و بنا به اهمیت مقوله علم و پژوهش از میان توصیه های هفت گانه بیانیه، به تبیین آن بپردازد. نتایج ارزیابی در این پژوهش نشان می دهد که اولاً، رویکرد تمدنی به صورت واضح در روح بیانیه نقش ایفا نموده است؛ ثانیاً، از منظر فقه تمدنی، علم و پژوهش واجب می باشد؛ ثالثاً، وجوب علم و پژوهش از آیه شصت سوره مبارکه انفال با چهار روش اطلاق، تلازم، غرض شارع و مناسبت حکم و موضوع استنباط می شود.
۱۹۱.

روان شناسی اسلامی در ایران: گذشته، حال و آینده(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه روان شناسی اسلامی سال ۹ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱۸ 47 - 82

کلیدواژه‌ها: روان شناسی اسلامی ایران مبانی تاریخچه مراحل آثار نهادها محدودیت ها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴ تعداد دانلود : ۵۹
«روان شناسی اسلامی» علم مطالعه «نفس» و کارکردهای آن است تا با کشف یا تولید قانونمندی های حاکم بر آن، به تأمین سلامت روانی و ایجاد زندگی خوب در راستای هدف متعالی بپردازد که خدای متعالی برای انسان رقم زده است. این موضوع در کشور اسلامی ایران بیش از سه دهه است که محل توجه اندیشمندان دینی، دغدغه مندان فرهنگی، و برخی از نهادهای علمی قرار گرفته است. در مقاله حاضر مؤلفان با بررسی مروری در میان آثار تاریخی و پژوهش های کنونی در پی آن بوده اند که بررسی روندشناسانه ای در گذشته، حال، و آینده روان شناسی اسلامی در ایران داشته باشند. بدین منظور ابتدا تاریخچه روان شناسی اسلامی در ایران در دو محور «پیشگامان» و «جریان های قرن حاضر» بررسی شده، سپس آثار و نهادهای علمی فعال در روان شناسی اسلامی معرفی شده، و در نهایت از محدودیت ها و چشم انداز آینده روان شناسی اسلامی در ایران بحث کرده اند. یافته های پژوهش نشان داد که در کنار آثار دانشمندان بنام اسلامی، همچون فارابی، ابن سینا، زکریای قزوینی، سهل بلخی، ربان طبری، در کتب علمای نامدار شیعه همچون کلینی، صدوق، سید بن طاووس، و سید رضی نیز آثار روان شناختی قابل ردیابی است؛ و در آثار دانشمندان قرن 7 تا 13 هجری همچون سهروردی، نصیرالدین طوسی، ملاصدرا، فیض کاشانی، و ملا احمد نراقی به ایده های روان شناختی پرداخته شده است. روند روان شناسی اسلامی در قرن حاضر نیز از چهار مرحله دوره تمهید، دوره پالایش و موج اول تأسیس، دوره مقایسه، و دوره موج دوم تأسیس عبور کرده است. آثار روان شناسی اسلامی در دهه های حاضر نیز در قالب «کتب»، «مجلات»، «همایش ها»، و «برنامه های آموزشی» نمود یافته است. تا به حال، حدود 90 جلد کتاب، 13 مجله علمی، 14 همایش ملی و بین المللی، صدها پایان نامه در مقطع ارشد و دکتری، ده ها کرسی علمی ترویجی، تدوین و ارائه شده و 10 رشته رسمی دانشگاهی شکل گرفته و نهادهای علمی روان شناسی اسلامی در قالب «مراکز آموزشی پژوهشی» (11 مرکز)، «انجمن های علمی» (3 تشکل)، و «مراکز خدمات روان شناختی» (6 مرکز) در حال فعالیت هستند. 
۱۹۲.

مبانی حکمرانی مردم پایه از منظر امام خمینی با تاکید بر حوزه آموزش(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات میان رشته ای تمدنی انقلاب اسلامی سال دوم پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۷) 57 - 83

کلیدواژه‌ها: مبانی حکمرانی امام خمینی آموزش مردم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲ تعداد دانلود : ۳۱
مکتبی که ادعای اداره زندگی بشر را دارد باید شیوه معینی در اداره حکومت داشته باشد. نظرات این عرصه در میانه دو قطب مردم محوری و خدا محوری قرار دارند. با توجه به اتکا هر نظریه روبنایی بر مبانی بنیادین، ابتدا باید دید مبانی چیست تا مبتنی بر آن جهتگیری اصلی اسلام در نقش مردم در حکمرانی معین گردد. در این تحقیق از روش توصیفی تحلیلی استفاده شده و رویکرد آن تحلیل نظرات توصیف شده مبتنی بر مبانی حِکمی اجتهادی امام خمینی است.هدف این پژوهش پاسخ به این سوال است که آیا مبانی اسلامی از حکمرانی مردمی حمایت می کنند؟ کدام مبانی و چه دلالت هایی برای مردم پایه بودن حکمرانی خصوصا در حوزه آموزش وجود دارد.مقاله مشتمل بر دو بخش اصلی است، در بخش اول، مبانی معرفت شناسی، هستی شناسی وانسان شناسی که هر ایده حکمرانی بر آنها مبتنی است به بحث گذارده شده و در ضمن مطالب فوق به هستی شناسی اجتماعی، اعتباریات و استکمال اجتماعی بشر بعنوان ارکان اصلی حکمرانی اسلامی پرداخته شده است. در بخش دوم چگونگی دخالت مبانی اصولِ فقهی در استنباط احکام اجتماعی دنبال شده و در مباحث فقهی بعنوان بخش پایانی تحقیق، ادبیات دستوری-فرهنگی اسلام برای ترویج حکمرانی مردم پایه در حوزه آموزش بررسی شده است.نتایج تحقیق هم در حوزه مسائل معرفتی-هستاری هم در حوزه مسائل فقهی-اصولی نشان گر اتکا وثیق حکمرانی مطلوب اسلامی بر نقش آفرینی مردم در حوزه های مختلف اداره جامعه است. کلید واژه: مبانی، حکمرانی، امام خمینی، آموزش، مردم
۱۹۳.

درآمدی تحلیلی بر منطق تدوین مبانی علوم انسانی اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی سال ۱۹ بهار ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۶۲) 53 - 74

کلیدواژه‌ها: مبادی مبانی علوم انسانی موضوع علم غایت علم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹ تعداد دانلود : ۲۲
  هدف: این نوشتار در پی پاسخ به این پرسش محوری است که منطق دستیابی به مبانی علوم انسانی اسلامی چیست؟ از این رو، تبیین فرایند و چگونگی دستیابی به مبانی علوم انسانی اسلامی، هدف متن پیش روست. روش: در گردآوری اطلاعات از روش کتابخانه ای و در بررسی آن از روشهای فراتحلیل و نیز تحلیل فلسفی استفاده شده است. یافته ها: با توجه به مسئله محوری و هدف این مقاله، نخست چگونگی و فرایند دستیابی به "مبانی علوم انسانی اسلامی" را مورد بررسی قرار داده، سپس مبتنی بر این فرایند، به مبانی مذکور نیز اشاره می شود. نخستین گام در این فرایند، معناشناسی دقیق مبانی است. لذا با ایجاد مرزبندی مفهومی و معنایی بین مبادی و مبانی و ارائه تعریفی روشن از مبانی، بیان می کنیم بدون توجه به جایگاه، موضوع و غایت علوم انسانی اسلامی نمی توان مبانی آن را بیان کرد. نتیجه گیری: علوم انسانی از منظر جایگاه شناسی در منظومه علوم، ذیل علوم عملی و اعتباری قرار گرفته، نیازهای فردی و اجتماعی، موضوع مشترک و کلان این علوم می باشند. بنابر این، مبانی علوم انسانی اسلامی در پی گزاره هایی است که موضوع و سنخ مسائل این علوم به طور مستقیم و بدون واسطه متوقف بر آنهاست. با توجه به این نکته، گزاره های هستی شناسانه، انسان شناسانه، معرفت شناسانه و... نه به عنوان مبانی علوم انسانی، بلکه به عنوان مبادی و اصول متعارف حاکم بر مبانی علوم انسانی باید مورد توجه قرار گیرند
۱۹۴.

مبانی و معیارهای دینی بودن علم از منظر آیت الله جوادی آملی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی سال ۲۰ پاییز ۱۳۹۵ شماره ۳ (پیاپی ۶۸) 323 - 344

کلیدواژه‌ها: علم دین علم دینی مبانی معیار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴ تعداد دانلود : ۲۶
در باب معیار و مؤلفه های دینی بودن علم، دیدگاهها و تلقی های مختلفی مطرح است که یکی از آنها، نظریه آیت الله جوادی آملی است. هدف: هدف مقاله حاضر، طرح مبانی و معیارهای دینی بودن علم از منظر آیت الله جوادی آملی و نقد و بررسی آن است. روش : منطق مقاله، بر دو رویکرد روش شناختی استوار است: به لحاظ جمع آوری اطلاعات، از روش اسناد و مدارکی(کتابخانه ای) و به لحاظ تجزیه و تحلیل داده ها، از روش عقلی- تحلیلی بهره گرفته شده است. یافته ها: در تلقی و رویکرد آیت الله جوادی آملی، دو معیار کلی در باب دینی بودن علم وجود دارد: معیار نخست اینکه، هر گونه ادراکات و علومی که مطابق با واقع باشد، دینی خواهد بود؛ زیرا هر علمی که به بررسی فعل و قول خداوند و همچنین بررسی قول و فعل معصوم بپردازد، علم دینی است. بر این اساس، تمامی علوم حتی علوم انسانی و طبیعی را می توان در زمره علم دینی برشمرد. اما بر اساس معیار دیگر، علم فی نفسه، نه دینی است و نه سکولار؛ بلکه دینی بودن یا سکولاربودن علوم به فلسفه مطلق برمی گردد. نتیجه گیری: دو معیار یادشده، مبتنی بر مبانی خاصی است؛ اعم از مبانی دین شناختی و علم شناختی. این مبانی و معیارها، دارای برایند و نتایج مختلفی در باب علم دینی است که برخی از آنها، از ابهامات و ایرادات این نظریه به حساب می آید؛ اما در عین حال، نظریه یادشده از قوی ترین و جامع ترین نظریه ها در این باب است
۱۹۵.

مبانی و اصول آزاد اندیشی از منظر اسلام با تأکید بر اندیشه های علامه طباطبایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی سال ۲۲ زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴ (پیاپی ۷۷) 595 - 608

کلیدواژه‌ها: مبانی اصول آزادی اندیشه اسلام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴ تعداد دانلود : ۲۵
هدف: دین اسلام با رویکرد کمال جویی انسانی، آزادی و استفاده صحیح از اختیار انسانی را از مهم ترین ابزارهای رسیدن به این هدف می داند. به علاوه، دست یافتن به اندیشه های صحیح و قابل اعتماد نیز از مهم ترین دغدغه های انسان به شمار می آید. علامه طباطبایی در زمینه مبانی نظری دین مقدس اسلام در زمینه آزاد اندیشی با استفاده از روش تفسیری قرآن به قرآن مطالب ارزشمندی بیان کرده است. هدف این مقاله، دستیابی به مبانی و اصول آزاد اندیشی از منظر اسلام به منظور مصون ماندن تفکر آزاد انسانی از انحراف بوده است. ر وش: در این نوشتار با رویکرد توصیفی و تحلیلی به بررسی مبانی و اصول آزاداندیشی از منظر اسلام با محوریت اندیشه های علامه طباطبایی پرداخته شده است. یافته ها: خدامحوری، اختیار، ثابت بودن حق و باطل، عقل گرایی، کرامت انسانی، کمال گرایی و غیب پذیری، از جمله مبانی؛ و آزادی در محدوده شریعت، آزادی بیان و ترویج اندیشه، تبیین حق از باطل، اجبارستیزی و یقین گرایی از جمله اصول آزاد اندیشی از منظر اسلام است. نتیجه گیری: هر چند انسان آزاد آفریده شده است، اما اگر آزاد اندیشی خود را در چارچوب اندیشه ها و آموزه های اسلامی قرار ندهد، خطاپذیری اندیشه های او فراوان خواهد بود. دین اسلام برای تفکر آزاد یک سری اصول و مبانی دارد که رعایت آنها باعث می شود اندیشه های انسانی از دقت لازم برخوردار باشد و از انحرافات فکری مصون بماند.
۱۹۶.

بررسی و نقد مبانی قرآنی، حدیثی و کلامی کتاب «مکتب در فرایند تکامل»، درباره علم غیب امامان علیه السلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی سال ۲۵ پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۸۸) 752 - 729

کلیدواژه‌ها: مدرسی طباطبایی مکتب در فرایند تکامل علم غیب امام مبانی تاریخ فکر ویژگی های امامان در اندیشه اصحاب ائمه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵ تعداد دانلود : ۴۰
از منظر امامیه، ائمه(ع) از اوصاف و ویژگی های قدسی و فراطبیعی بسیاری برخوردارند که یکی از آنها، علم غیب امام(ع) است. کتاب «مکتب در فرایند تکامل» بر اساس نوع جدیدی از مطالعات با عنوان «تاریخ فکر» به ویژگی های امامان(ع) و نحوه نگرش شیعیان اولیه نسبت به مسئله امامت و اوصاف امامان(ع) پرداخته است. بر اساس مبانی این کتاب، آموزه علم غیب(=علم لدنی) و دیگر ویژگی های قدسی امامان(ع) در اندیشه اصحاب ائمه(ع) جایگاهی نداشته و توسط غلات و مفوّضه جعل شده اند. هدف: این مقاله، به منظور رفع چالشها و خلأهای کتاب مزبور درباره علم غیب امامان(ع) و مبانی قرآنی، حدیثی، رجالی و کلامی، آن را نقد و بررسی کرده است. روش: مقاله حاضر با استفاده از روش توصیف و تحلیل نگارش شده است. یافته ها و نتیجه گیری: بر اساس معیارهای مورد قبول مؤلف، علم غیب ائمه(ع) را با آن مبانی سازگار یافته و به یافته های ذیل دست یازیده است: قرآن جنبه های قدسی و غیر طبیعی بسیاری را به انبیا و غیر انبیا نسبت داده و انتساب این جنبه ها با بشر بودن ایشان منافات ندارد؛ شواهد و گزاره های بسیاری نشان از شکل گیری اندیشه اصحاب ائمه بر پایه نصّ الهی و ویژگی های خاص امامت از جمله علم غیب دارد؛ بر اساس مبانی نویسنده کتاب، روایات مشتمل بر صفات ائمه(ع) مانند عصمت و علم لدنی، با قرآن و عقل منافات ندارند و با مسلّمات تایخی نیز سازگارند.
۱۹۷.

ضرورت تدوین تفسیر تربیتی در دروس معارف اسلامی با نگاه به روش شناسی، مبانی و قواعد آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی سال ۲۶ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۹۳) 965 - 982

کلیدواژه‌ها: تفسیر تربیتی ضرورت روش شناسی قواعد مبانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷ تعداد دانلود : ۳۴
هدف: نشر معارف متصدی تدوین کُتب درسی تفسیر در دانشگاه است، تاکنون این کتب حول محور غُرر آیات تدوین شده است؛ اما کتاب درسی بر محور «تربیت» نوشته نشده است. روش: روش این پژوهش توصیفی تحلیلی است. یافته ها: بر اساس یافته پژوهش، نوشتن تفسیر تربیتی با در نظر گرفتن روش های عام تفسیر، و نیز روش های خاص تفسیر تربیتی مانند: توضیح آیات با عنایت به فرایند تربیت، استخدام علوم تربیتی برای توضیح آیات، توجه به بعد تربیتی قرآن در بیانات تفسیری، نظریه پردازی های تربیتی بر اساس قرآن و ضرورت توجه به مبانی عام تفسیر، و نیز مبانی خاص تفسیر تربیتی مانند: وجود آموزه های تربیتی در قرآن، توجه به اصل تزکیه و تربیت قبل از آموزش، جامع نگری قرآن به تربیت و توجه آن به همه ابعاد انسان، هماهنگی قرآن با فطرت انسان، توجه به الگوهای تربیتی مطرح شده در قرآن و استفاده از ابزارهای معرفتی متفاوت در شناخت تربیت، و در نظر گرفتن قواعد عام تفسیر مانند: قاعده بطن آیت الله معرفت مورد نیاز بوده است، نتیجه گیری: با توجه به نیاز تربیتی دانشجویان در حوزه های معرفتی، فطری، اخلاقی و رفتاری از یک سو و نگاه به روش شناسی، مبانی و قواعد تفسیر موضوعی تربیتی، ضرورت نگارش این تفسیر به ویژه برای دانشجویان رشته علوم تربیتی نمایان شده است.
۱۹۸.

بررسی مبانی خوانش متن از منظر هرمنوتیک شلایرماخر و تحلیل آن بر اساس مبانی نظری کلاسیسیسم و رمانتیسیسم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهایی در فلسفه و کلام سال ۵۶ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱۱۲ 191 - 221

کلیدواژه‌ها: مبانی خوانش متن شلایرماخر هرمنوتیک کلاسیک کلاسیسیسم رمانتیسیسم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶ تعداد دانلود : ۴۹
«هرمنوتیک کلاسیک» تلاشی برای دستیابی به چگونگی خوانش متن با ارائه اصول و مبانی روشمند است. «شلایرماخر» از هرمنوتیست های برجسته کلاسیک به شمار می رود. نمایان ترین نقش شلایرماخر در تحول هرمنوتیک، گذار از هرمنوتیک های تخصصی و ابداع اصول و ضوابط عام تفسیری است که غالباً نشأت گرفته از گفتمان های ادبی-عصری اوست و نکات ارزنده ای را فراروی مفسران اسلامی می گذارد. ازاین رو، نوشتار حاضر با مطالعه نظریات هرمنوتیکی شلایرماخر به روش توصیفی تحلیلی در پی پاسخ به این پرسش است که مهم ترین مبانی شلایرماخر در تحلیل و خوانش متن چیست؟ و با نظر به آموزه های کلاسیسیسم و رمانتیسیسم چگونه تحلیل می شود؟ حاصل آنکه، اثرپذیری شلایرماخر از مکاتب ادبی-عصریِ خویش سبب شده است تا از القای نگرشی تک بُعدی به مقوله فهم متن پرهیز کرد و از گفتمان های مختلف ادبی، نظیر گفتمان های کلاسیستی و رمانتیستی بهره جُست. ازجمله اصول مبتنی بر تفکر کلاسیستی شلایرماخر عبارت است از: محوریت مؤلف، غایت مندی معنا، عینیت معنا، فراعصری بودن فهم، روش گرایی فهم و اهمیت قواعد زبان شناختی. اصول مبتنی بر تفکر رمانتیستی وی نیز عبارت اند از: اصالت فردیت مؤلف، اصالت سوء فهم، عدم کفایت قواعد زبان شناختی، عدم امکان پرهیز کامل از تأثیر پیش فرض ها، امکان تحقق فهم برتر از مؤلف و بشری بودن گزاره های کتاب مقدس.
۱۹۹.

مبانی جرم انگاری بین المللی بوم زدایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های حقوق کیفری پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲۶ 185 - 220

کلیدواژه‌ها: محیط زیست مبانی جرم انگاری بین المللی بوم زدایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲ تعداد دانلود : ۴۰
بوم زدایی به آسیب گسترده یا تخریب زیست بوم های یک قلمرو خاص اشاره دارد و در معنای حقوقی خاص، به تخریب محیط زیست در تعقیب اهداف نظامی و آسیب های زیست محیطی گسترده در طول جنگ اشاره دارد. از منظر جرم شناسی سبز، چالش اساسی این حوزه، جرم انگاری اقدامات افراد، شرکت ها، صنایع و دولت هایی است که با وجود شواهد علمی گسترده، به استمرار این مشکل کمک می کنند. برای غلبه بر چالش های زیست محیطی و جلوگیری از ارتکاب جنایاتی با وسعت و شدت بوم زدایی، تغییر رویکرد از سطحی نگری به ژرفانگری، مؤلفه اصلی جرم انگاری های داخلی و بین المللی است. از سوی دیگر، بوم زدایی محصول درک ارتباط عمیق و درهم تنیده حقوق بشر و حفاظت از محیط زیست است؛ چراکه وضعیت اضطراری تغییرات اقلیمی و تنوع زیستی تهدیدکننده حقوق بشر جهانی است. یکی دیگر از چالش های جرم انگاری بوم زدایی، اثبات حقایق و جمع آوری شواهد آسیب های شدید، بلندمدت و گسترده است، زیرا محیط زیست به خودی خود نمی تواند سخن بگوید و بزه دیده شناسی به دنبال تبیین و روشنگری آن، به مثابه طرف بالقوه یا موضوع حق است. این پژوهش توصیفی-تحلیلی، با استفاده از ابزار مطالعات کتابخانه ای و ترکیبی از براهین استقرایی و استنتاجی، به تبیین مبانی فلسفی، حقوق بشری، بزه دیده شناختی و جرم شناختی پرداخته و وضعیت کنونی بوم زدایی را بررسی کرده و امکان سنجی جرم انگاری آن را به رغم چالش های موجود در اساسنامه رم به عنوان پنجمین جرم، مورد ارزیابی قرار می دهد.
۲۰۰.

شاخصه های مبانی نظری سیاست جنائی اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دیدگاه های حقوق قضایی زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱۰۴ 89 - 118

کلیدواژه‌ها: سیاست شرعی مبانی منکر پایه مستقل فقه اکبر ولایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷ تعداد دانلود : ۱۰
سیاست جنایی در جهان الگوهای مختلفی دارد که با همدیگر وجوه اشتراک و افتراق دارند. الگوی سیاست جنایی اسلام از نظر مبانی با دیگر نظام ها در مواجهه با منکرات (جرم و گناه) تفاوت چشمگیر دارد. نیز برخلاف تصور بعضی که می گویند اسلام سیاست جنایی ندارد، اثبات شده است اسلام سیاست جنایی مستقلی دارد. لذا شاخصه های کلی و پایه های مستقل سیاست جنایی اسلام در مقایسه با سیاست جنایی غرب ذکر شده است. این پژوهش یک تحقیق علمی کاربردی است. اصطلاح «سیاست جنایی» غلط بوده، اصطلاح «سیاست جزائی» درست است. عنوان مبارزه با ضد ارزش ها در اسلام «منکر» است نه «جرم و جنایت»، محور مبارزه سیاست جنایی اسلام، نه سیاست کیفری و غیرکیفری بلکه سیاست فرهنگی اقتصادی حسبی کیفری است. موضوع سیاست جنایی اسلام نه «پدیده مجرمانه» بل «پدیده معصیت کارانه» است. سطوح پاسخ سیاست جنایی در غرب «جرم و انحراف» اما در اسلام «جرم، انحراف، حرام، فعل مکروه و ترک مستحب» است.از نظر تأثیر دیدگاه توحیدی بر سیاست جنایی، توحید معیار بنیادین تدوین سیاست جنایی اسلام و اصول کلی چهارگانه توحیدی (اعتقادی، اخلاقی، عبادی و حقوقی) محور تدوین برنامه های سیاست جنایی اند. سیاست جنایی اسلام واقعاً هفت پایه مستقل متفاوت با سیاست جنایی غرب دارد که عبارت اند از: مکتب اعتقادی مستقل، نظام سیاسی مستقل، نظام حقوقی مستقل، مدیر عالی مستقل، منبع استنباطی مستقل، شروط حجیت مستقل و اصول کلی توحیدی.