مطالب مرتبط با کلیدواژه

هویت ایرانی


۲۱.

جنبش سیاسی اسماعیلیان نزازی و نسبت آن با هویت ایرانی و زبان فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های راهبردی سیاست سال سوم پاییز ۱۳۹۳ شماره ۱۰ (پیاپی ۴۰)

کلیدواژه‌ها: زبان فارسی هویت ایرانی اسماعیلیان نزاریان – الموت فرق صوفیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۸۹ تعداد دانلود : ۴۲۰
شکل گیری جنبش اسماعیلیه ریشه در تحولات سیاسی- مذهبی دو قرن اولیه تاریخ اسلام و اختلاف بر سر مسئله جانشینی یا رهبری سیاسی جامعه اسلامی دارد. از قرن دوم هجری و پیدایش فرق مختلف امامیه، این فرق منبع مهمی در تحولات سیاسی - فرهنگی جهان اسلام به شمار می رفتند. اسماعیلیان توانستند دولت بزرگ فاطمیان را به وجود آورند که در قالب امپراتوری شیعی و برای اولین بار مرکزیت بغداد را به چالش کشیدند. اسماعیلیان شرقی که مرکز عمده آنها ایران بود به تدریج با نام«نزاریه» اعلام استقلال کردند و دولت الموت را بنیان گذاردند. نزاریان ایران داعیه حکومتی شیعی و شکست خلافت سنی را داشتند و در این میان تحولات فرهنگی زیادی را رقم زدند که از جمله آن تلاش این فرقه برای تقویت ""زبان فارسی"" و ""الگوهای ایرانی"" در تقابل با ""زبان عربی"" و ""الگوهای خلافت"" است. در این مقاله در پی آن هستیم تا ارتباط جنبش نزاریان ایران را با هویت ایرانی مورد بررسی قرار دهیم و در این مسیر نیز به تلاش جنبش های معاصر اسماعیلیان جهت بهره گیری از محیط و ظرفیت های سنت ایرانی خواهیم پرداخت و اینکه نزاریان نیز در تقابل با دشمنان خود چاره ای جز بهره گیری از زبان فارسی و الگوهای ایرانی نداشته اند.آمیختگی با تصوف نیز راهبرد سیاسی دیگری است که نخبگان اسماعیلی بعد از سقوط الموت به کاربستند که به تحلیل آن نیز خواهیم پرداخت.
۲۲.

ارزیابی مولفههای هویت ایرانی- اسلامی و انقلابی در وبسایت های دانشگاههای دولتی تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ در دانشگاه اسلامی سال چهارم تابستان ۱۳۹۳ شماره ۲ (پیاپی ۱۱)
تعداد بازدید : ۱۰۰۴ تعداد دانلود : ۵۹۹
هدف: پژوهش حاضر با هدف شناخت فعالیت های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی ارائه شده در وب سایت های دانشگاه های دولتی شهر تهران از نقطه نظر تاثیرگذاری بر شکل گیری و تقویت هویت ایرانی، اسلامی و انقلابی دانشجویان، انجام گرفته است. روش: این پژوهش از نوع توصیفی است و در گروه پژوهش های کاربردی قرار می گیرد. در این نوشتار با استفاده از روش تحلیل محتوا، برنامه ها و فعالیت های ارائه شده در وب سایت های دانشگاه های دولتی شهر تهران طی یک دوره یک ساله (دی ماه91 – دی ماه92) بررسی و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. ابزارگردآوری اطلاعات سیاهه وارسی محقق ساخته است که با 18 شاخص هدف و 42 مولفه، میزان شاخص های راهبردی هویت ایرانی، اسلامی و انقلابی در وب سایت های مذکور را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار داده است. بیشتر شاخص ها و مولفه های موجود از سندمولفه های هویت ایرانیان و همچنین سندشاخص های راهبردی، استخراج گردیده اند. یافته ها: یافته ها نمایان گر آن است که توجّه برنامه های فرهنگی و مطالب موجود در وب سایت ها به مولفه های هویت ایرانی و اسلامی بیشتر از مولفه های هویت انقلابی است. در بررسی و مقایسه نتایج شاخص ها نیز مشخص گردید که شاخص رفتاری در هویت اسلامی که انعکاس دهنده ارزش ها و مراسم دینی در یک جامعه مذهبی است، جلوه و برجستگی بیشتری در مقایسه با شاخص سرزمین که آن هم حاوی ارزش ها و مراسم سنتی در هویت ایرانی است، داشته است. نتیجه گیری: نتایج نشان می دهد که غنی سازی برنامه ها و فعالیت های فرهنگی، مذهبی، سیاسی و ارائه شناخت های زیربنایی، می تواند در شکل گیری و تقویت هویت ایرانی، اسلامی و انقلابی جوانان در وب سایت دانشگاه هامفید واقع شود.
۲۳.

سیمای هویّت ایرانی در آثار ادبی عصر اسلامی (نگاهی به مقوله هویّت در دو کتاب «دو قرن سکوت» و «خدمات متقابل ایران و اسلام»)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال پانزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۳۰

کلیدواژه‌ها: هویت ایرانی مرتضی مطهری خلافت اسلامی عبدالحسین زرین کوب

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه منابع و کلیات
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ فلسفه تاریخ مباحث نظری
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ نگاری
تعداد بازدید : ۱۲۶۹ تعداد دانلود : ۸۰۰
از مهم ترین مباحث حوزة مطالعات فرهنگی و ادبی، شناخت شاکلة هویّت ملّی یک سرزمین، در لابه لای آثار هنری و ادبی آنهاست. ورود دین اسلام به ایران سبب شد تا عناصر اصلی هویّت این تمدّن، به آرامی تحت تأثیر فضای تازة سیاسی و عقیدتی، دچار دگرگونی های عمیقی شود؛ سپس با سیطرة امویان و عبّاسیان، فراز و فرودهایی در روابط ایرانیان با جهان فاتح عربی – اسلامی، پیش آمد. پاره ای از سازة دیرسال هویّت ایرانی، به کلّی محو شد و بخش هایی از آن نیز، شاهد دگردیسی های وسیعی گردید. از آنجا که شعر، ادب و تاریخ هر عصری، تصویری از اوضاع آن است؛ این پژوهش با شیوه ای توصیفی – تحلیلی، ضمن واگویة برخی از تغییرات در مؤلّفه های هویّت تاریخی ایران، در سده های نخست خلافت اسلامی و عصر عباسی، با بهره مندی از دو اثر ارزشمند خدمات متقابل اسلام و ایران، نوشتة مرتضی مطهری و نیز دو قرن سکوت به قلم عبدالحسین زرین کوب، مورد نقد و مقابله قرار گرفته است.
۲۴.

ریشه شناسی و نمادپردازی شخصیّت کیومرث و هوشنگ در شاهنامه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال پانزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۳۰

کلیدواژه‌ها: تجدد آذربایجان زبان فارسی هویت ایرانی عثمانی محمدامین ریاحی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه منابع و کلیات
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه شاهنامه پژوهی
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه شخصیت ها
تعداد بازدید : ۱۳۵۳ تعداد دانلود : ۱۰۵۶
شاهنامه فردوسی سند هویّت ملی و دینی ماست و تحلیل ابعاد ساختاری و محتوایی، به ویژه بررسی های تطبیقی آن با متون اساطیری و دینی دیگر به منظور شناخت هرچه بیشتر رمز و رازها و دستیابی به آموزه ها و پیام های اخلاقی و معنوی این اثر شگرف در هر عصری و برای هر نسلی ضرورت دارد. در این جستار، با تجزیه و تحلیل ابیات شاهنامه و با بهره جستن از منابع معتبرشاهنامه شناسی، اسطوره شناسی و تاریخی، ابتدا به بررسی و تحلیل مهم ترین عناوین و القاب در بخش اساطیری، به ویژه شخصیّت اساطیری(کیومرث و هوشنگ) پرداخته و سپس به لحاظ ریشه شناسی، تعابیر نمادین و رمزی و عرفانی تحلیل، مقایسه و بر اساس شواهد و قراین موجود نتیجه گیری شده است. بر این اساس، هرکدام از شخصیت ها و قهرمانان شاهنامه با پندارها و کردارهای خویش، جلوه ای از باورهای دینی، ویژگی های اخلاقی و خوی اهورایی و اهریمنی خویش را به نمایش گذاشته و از القاب متناسبی برخوردار شده اند
۲۵.

رویکرد محمدامین ریاحی به مقوله زبان فارسی و فرهنگ ایرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال هفتم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲۸

کلیدواژه‌ها: تجدد آذربایجان زبان فارسی هویت ایرانی عثمانی محمدامین ریاحی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۶۷ تعداد دانلود : ۵۱۳
ضرورت تکوین هویت ملی جدید، از مسائلی بود که برای تجددگرایان دوره ی قاجار به ویژه پس از انقلاب مشروطه مطرح شد و در قالب پژوهش در گذشته و با محوریت تاریخ و زبان به عنوان دو مقوله ی فرهنگی و تمدنی جلوه یافت. محمدامین ریاحی نیز از جمله پژوهش گرانی بود که دغدغه ی پژوهش در مقوله های فرهنگی تمدنی ایران داشت. این پژوهش بر محور این پرسش بنا شده که مسأله ی فرهنگ و زبان در پژوهش های ریاحی چه جایگاهی داشته است؟ از رهگذر بررسی آثار ریاحی می توان چند مؤلفه ی برجسته در اندیشه ی او دریافت کرد؛ محوریت فرهنگ ایرانی و زبان فارسی؛ به گونه ای که با وجود ارتباط قسمتی از پژوهش های ریاحی با حوزه ی عثمانی، دغدغه ی عمده ی او در این پژوهش ها، زبان فارسی و گستره ی نفوذ فرهنگ ایران است. یافته های پژوهش نشان می دهد ریاحی با این که تعلق خاطر مشخصی به متون کهن فارسی دارد، یکی از نمایندگان پیش رو نگرشی است که به درک معتدلی از ضرورت بازاندیشی در زبان فارسی باور داشت. ریاحی توانست نسبت متعادلی میان اهمیت و اصالت زبان متون کهن و ضرورت بازاندیشی در زبان فارسی برای پاسخ به مقتضیات زمانه برقرار کند.
۲۶.

عنوان مقاله:جایگاه هنرهای سنتی درطراحی لباس مشاغل (مطالعه موردی ،شعربافی )(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جلوه هنر بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱۵

کلیدواژه‌ها: اشتغال زایی هویت ایرانی دستبافته سنتی طراحی لباس مشاغل لباس سازمانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۹۵ تعداد دانلود : ۷۰۲
پارچه های دستبافت ایرانی باوجود سابقه ی دیرینه سیر تحول و تکمیل و اوج این هنر در دوره صفوی که روزگاری باعث رونق اقتصادی بازار پارچه بافان ایرانی بوده است، متأسفانه روبه فراموشی می رود. واردات بی رویه انواع پارچه های خارجی و تغییر روند مد به صورت غیربومی، تأثیرات زیادی را بر روی تولید پارچه های دستبافت و اشتغالزایی هنرمندان این هنر- صنعت داشته است. هدف این پژوهش، طراحی لباس مشاغل بر اساس دست بافته ی سنتی ایران جهت شناسایی و ترویج هرچه بیشتر محصولات دستباف در صنایع دستی و ارائه نظم در مدیریت سازمان مربوطه بوده است. روش تحقیق، از جهت هدف کاربردی و ازنظر ماهیت و روش توصیفی و تحلیلی است. شیوه گردآوری اطلاعات اسنادی و میدانی است. اهمیت موضوع در این مقاله، رشد و توسعه دستباف های صنایع دستی ایران در جامعه و اشاعه لباس و پوششی است که با هنجارها و ارزش های حاکم بر جوامع گره خورده باشد. این محصولات هم فرهنگ، تاریخ، جغرافیا، آداب و رسوم یک ملت را دربردارند و هم راهبردی درجهت اشتغال زایی اند که در آن، این هنر - صنعت از مقوله ای انتزاعی و صرفاً هنری به مقوله ای کاربردی و ثروت ساز تبدیل می گردد. تحقیق حاضر بارویکرد رونق محصولات دستبافت، بر اساس طبقه بندی موقعیت های زمانی - مکانی طراحی لباس، به لباس مشاغل با کارکردی اجتماعی پرداخته است. لباسی که توسط اعضای یک نهاد استفاده می شود. مشابه بوده و باعث بازشناسی آسان تر اعضای نهاد توسط خود آنان یا توسط دیگران می شود. بر اساس اولویت، طراحی پوشش کارکنان در بخش سازمان های میراث فرهنگی نظرسنجی صورت گرفت. در نتایج حاصل از آن اکثر کارمندان واکنش ارباب رجوع را در مواجه با طرح جدید لباس کارکنان توأم با احترام و احساس وجود نظم در سازمان مربوطه توصیف کردند.
۲۷.

بررسی نقش و هویت ایرانی زن در تصاویر زنان تصویر شده در دهه شصت، هفتاد و هشتاد در مجله کیهان بچه ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جلوه هنر سال دهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۲۱) 29 - 46

کلیدواژه‌ها: زن هویت ایرانی تصویر مجله کیهان بچه ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۹ تعداد دانلود : ۸۲۸
این مقاله، به بررسی هویت ایرانی -  اسلامی و نقش زن در تصاویر زنان تصویر شده در دهه شصت، هفتاد و هشتاد در مجله کیهان بچه ها می پردازد. با توجه به این که، زنان می توانند نقش تعیین کننده و کنترل کننده ای بر ساختار خانواده و اجتماع داشته باشند، جا دارد که نگاهی ویژه، به جایگاه زن در رسانه های عمومی، مخصوصا مجلات کودک شود. یکی از پر بازدیدترین مجله ها نزد بچه های ایرانی، کیهان بچه هاست؛ از آن جایی که، الگو پذیری در این سنین شکل می گیرد و عدم توجه به الگوپذیری در بخش تصاویر مجلات، موجب می شود بسیاری از قالب های غربی و بیگانه جایگزین فرهنگ ایرانی شود، باید سعی شود که دیدگاه فرزند ایرانی نسبت به قومیت، نژاد و مذهب تقویت شود. رکن های نشان دهنده هویت ملی ایرانیان -که در این مجله، مورد بررسی قرارگرفته اند- عبارتند از: جغرافیا و عوامل محیطی، اسلام، اجزای چهره، لباس، نقش مایه و رنگ.... بنابراین، به بررسی 1440 جلد مجله کیهان بچه ها -که طی سه دهه به چاپ رسیده بود- پرداخته و از بین آن ها، برای هر دهه، 10 تصویر -که گویاتر بود- برای تجزیه و تحلیل انتخاب شده است؛ 2 تصویر از هر دهه به عنوان نمونه، در این مقاله آورده شده است. روش پژوهش، توصیفی–تحلیلی است و اطلاعات از منابع کتابخانه ای جمع آوری شده است. یافته ها حاکی است که زنان تصویر شده در سه دهه مذکور، غالبا در نقش های عادی- اجتماعی ظاهر می شوند و تصویرسازی های دهه شصت، بیش تر از دو دهه هفتاد وهشتاد، نشان از هویت ایرانی دارند.
۲۸.

سازگارسازی تفاوت فرهنگی و همبستگی ملی در ایران: در جستجوی یک چارچوب نظری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ژئوپلیتیک سال چهاردهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴ (پیاپی ۵۲) 233 - 271

کلیدواژه‌ها: تفاوت فرهنگی همبستگی ملی اجماع همپوش هویت ایرانی استقلال فرهنگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۷۳ تعداد دانلود : ۴۰۴
پیامد رشد روزافزون مباحثات علمی در زمینه چندفرهنگی گرایی، هویت فرهنگی و خودگردانی فرهنگی در سه دهه گذشته، مفهوم کشور- ملت و حوزه دولت ملی دستخوش تحولات بسیاری شده است که در کنار امواج گسترده جهانی شدن، بازنگری در کارکردهای سنتی دولت های ملی را امری ضروری ساخته است. تفسیرهای گوناگونی که درباره هویت ملی و هویت فرهنگی ارایه شده، لزوم به رسمیت شناختن تفاوت های فرهنگی و حقوق جوامع فرهنگی که در درون مرزهای یک کشور زندگی می کنند، و تغییر ماهوی مفاهیمی همچون امنیت و منافع ملی، اندیشمندان حوزه سیاست را واداشته که به فکر جایگزین ساختن مفهوم سنتی وحدت و یکپارچگی ملی با مفهومی جدید که با تحولات نامبرده سازگار باشد بیفتند. در مقاله حاضر، پس از توضیح برخی از تحولات نظری و تغییرات مفهومی، طرح پیشنهادی یک اجماع همپوش مابین جوامع فرهنگی موجود در ایران (اعم از اکثریت و اقلیت) در چارچوب هویت تاریخمند مشترک ایرانی- اسلامی از طریق اعطای اختیارات برای خودگردانی جوامع و گونه خاصی از تمرکززدایی از بیشتر حوزه های فعالیت دولت ملی ارایه می شود.
۲۹.

مؤلفه های تداوم بخش هویت ایرانی پس از حمله اعراب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: رهیافت های سیاسی و بین المللی سال نهم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۴ (پیاپی ۵۴)

کلیدواژه‌ها: هویت ایرانی ورود اسلام به ایران زرتشت هویت ایرانی-اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۴۶ تعداد دانلود : ۲۱۱۵
با ورود اسلام به ایران، پیوندی بین مؤلفه های هویتی تمدن ایرانی و آموزه های اسلامی برقرار شد و حاصل آن، ساختار هویتی جدیدی بود که مجال تداوم هویت ایرانی را در چارچوبی تازه تر فراهم می آورد. اسلام اگرچه با تهاجم اعراب وارد ایران شد، ایرانیان عناصر فرهنگ وارداتی را از صافی عقلانیت گذراندند و بین اعراب و اسلام تمایز قائل شدند. در پاسخ به این سؤال که چه ظرفیت هایی در تمدن ایرانی و آموزه های اسلامی موجب تداوم هویت ایرانی پس از حمله اعراب به ایران شد، می توان به برخی مؤلفه های هویتی در اسلام و برخی پیش زمینه ها در تمدن ایرانی اشاره کرد. پژوهش حاضر به منظور نشان دادن ظرفیت های تداوم هویت ایرانی پس از ورود اسلام به ایران، با روش پژوهش تاریخی، مؤلفه ها و پیش زمینه های تداوم هویت ایرانی را پس از حمله اعراب احصا، توصیف و تحلیل کرده است.
۳۰.

نسبت سنجی گفتمان ملی گرایی ایرانی با گفتمان صفویه(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال نوزدهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴ (پیاپی ۷۶) 233 - 272

کلیدواژه‌ها: تحلیل گفتمان ملی گرایی ایرانی تاریخ ایران صفویه هویت ایرانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۷ تعداد دانلود : ۳۳۵
ملی گرایی ایرانی از گفتمان هایی است که با مفصل بندی دال های گوناگون سعی می کند، مدلول هویت ایرانی را پابرجا نماید و در فضای معنایی خود، آن را تثبیت کند. از سویی دیگر، ظهور دولت صفویه در سال 907 هجری با محوریت دال مذهب، دولتی مقتدر و یک پارچه در سرزمینی ایجاد کرد که در طول تاریخ با عنوان ایران از آن یاد می شود. وجود دال های مشترک بین این دو گفتمان، این پرسش را مطرح می کند که گفتمان ملی گرایی ایرانی و گفتمان صفویه چه رابطه ای می توانند با یک دیگر داشته باشند و دال های مشترک در این دو گفتمان در چه معناهایی رسوب یافته و چیره شده اند؟ به سبب آن که غیر و غیریت سازی جایگاه مهمی را در صورت بندی گفتمانی به خود اختصاص داده است، مقاله حاضر با بهره گیری از روش تجزیه و تحلیل گفتمان لاکلا و موفه(Laclau and Mouffe)  به این نتیجه رسیده است که در نگاه اول، دال های مشترکی در دو گفتمان ملی گرایی و گفتمان صفویه مشاهده می شوند که یکسان به نظر می رسند ولی تحلیل فضای گفتمانی آنها، مشخص می سازد که نشانه های این دو گفتمان در دو فضای معنایی متفاوت شکل گرفته اند و دلیل عمده مشترک بودن ظاهری دال ها، به سبب در اولویت بودن سیاست و دست یابی به هژمونی در هر دو گفتمان است که سبب می شود هر دوی آنان بکوشند که هرگونه عامل افزایش اقتدار را از حوزه گفتمان گونگی خارج سازند و در مفصل بندی گفتمانی خود وارد نمایند
۳۱.

بررسی نظریِ مفهوم «هنرِ شیعی» با تأکید بر مطالعه رویکردهای شیعی در معماری عصر تیموری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید تابستان ۱۳۹۸ شماره ۴۲ (پیاپی ۱۳۲) 101 - 126

کلیدواژه‌ها: تیموریان مذهب تشیع هنر معماری هویت ایرانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵۸ تعداد دانلود : ۳۸۹
سیاست تسامح گرایانه دولتمردان تیموری، پیوند تشیع با جریان تصوف و تلاش شیعیان به ویژه بعد از سقوط خلافت عباسی زمینه ای را فراهم ساخت تا مذهب تشیع در عصر تیموریان (771- 913ق) در ابعاد مختلف رشد پیدا کند. این موضوع سایر مؤلفه های هویت ایرانی و ازجمله هنر و معماری را هم تحت تأثیر قرار داد و از اسباب گسترش تدریجی رویکردهای شیعی در هنر و معماری ایرانی از این زمان گردید. در این ارتباط، تعریف و چگونگی شکل گیری این هنر به طورکلی و ارتباط معماری با مذهب تشیع در دوره تیموریان به صورت خاص، پرسش اصلی تحقیق حاضر است که به روش توصیفی- تحلیلی و با بررسی میدانی و استناد به منابع کتابخانه ای به آن پرداخته شده است. یافته های مبتنی بر فرضیاتِ تحقیق مؤید رواج مستمر و افزایش کاربرد نمادهای (بصری و نوشتاری حاوی مضامین و درونمایه های) شیعی در بناهایی نظیرِ بقاع امامزادگان، حرم امام هشتم(ع)، مساجد جامع، آرامگاه ها و دیگر بناها در قرن نهم ق بوده است. به عبارتی دیگر، تعریف هنر (معماری) شیعی در این زمان عمدتاً شامل مضامینِ مذهبیِ متبلورشده در کالبد هنر(معماری) اسلامی است.    
۳۲.

تاریخ و فرهنگ ایران در دو نگاه: "نگاه از درون" و"نگاه از بیرون"

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال هفتم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۲۷

کلیدواژه‌ها: ایران شناسی فرهنگ ایران نگاه از درون نگاه از بیرون هویت ایرانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۰ تعداد دانلود : ۳۹۸
ایران زمین و تاریخ و فرهنگ کهن آن همواره از مهم ترین، حساس ترین و اثرگذارترین تمدن های جهان به شمار آمده است. از این رو نگاه به ایران و شناخت مردم و حکومت هایش ("شناخت از بیرون") به مثابه "دیگری" از سویه های گوناگون مورد توجه بزرگ ترین و نیرومندترین تمدن ها بوده است. از سوی دیگر دیرینگی و گستردگی این فرهنگ حجم زیادی از "شناخت از درون" و بازنمایی هویتی را به دنبال داشته است، که دو الگوی ایران شناسی؛ نگاه خودی و نگاه دیگری را سامان داده است. برخی "نگاه خودی" را و گروهی دیگر "نگاه دیگری" را به دلایلی ناقص، گمراه یا مخدوش (بزرگ نما یا کوچک انگار) دانسته و با تکیه بر یک نگاه، بازنمایی یک سویه را کافی می دانند. این مقاله با دیدگاه فلسفی تفسیرگرایی- انتقادی و روش پژوهش بنیادی، کوشیده است با آشکارسازی این دو دسته، ویژگی ها، توانمندی ها، کاستی ها و روش شناسی هر یک را واکاوی کند و نشان دهد این دو دسته نه تنها رویاروی هم نیستند بلکه کامل کننده و سودمند برای دیگری نیز به شمار می روند. ایران شناسی کامل نیازمند سود جستن از هر دو گونه بازنمایی است و برای آن کاوش های دوگانه با دوره های کاوش پیشنهاد شده است.
۳۳.

تحلیل و بررسی مصادیق هویت ایرانی در تاریخ وصاف الحضره(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۲۷) 109-128

کلیدواژه‌ها: هویت ایرانی مغولان وصاف الحضره تاریخ وصاف ایران شهر تجزیه الامصار و تزجیه الاعصار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۲ تعداد دانلود : ۵۰۰
هویت ایرانی مفهومی سیال، چند وجهی ، پیچیده و برساخته شده طی دوران بس طولانی تاریخ ایران است که ریشه در مفاهیم و منابعی چون دین، تاریخ، سرزمین، زبان،آداب ،رسوم، جشن ها و اندیشه ایران شهری دارد. این محتوای اصیل با حمله اعراب و از هم گسیختگی یکپارچگی ساختار سیاسی کشور، دچار تغییراتی گردید و به رغم فترت و محاقی کوتاه مدت در اشکال جدیدی بازتولید و برساخته گردید. تهاجم مغولان و انقراض خلافت عباسی، به طور ناخواسته سبب احیای هویت سیاسی ایران با برخی ملحقاتش تحت لوای حاکمیتی مغولان گردید و فرصتی ذیقیمت در اختیار متفکران ایرانی همانند وصاف شیرازی گذاشت تا برخی از مصادیق و معیارهای هویت ایرانی همچون اندیشه شاهی آرمانی، عدالت، ایرانیت را مجدداً طرح، بازتولید و سامان دهند. بنابراین پژوهش حاضر به روش تاریخی و با رویکرد توصیفی- تحلیلی در صدد است مصادیق هویت ایرانی را از تاریخ وصاف استخراج نموده و آنها را مورد تحلیل و بررسی قرار دهد. در این راستا سؤال نقش مؤلف اثر در احیای هویت ایرانی با توجه به وضعیت شغلی و زمانه وی در اثرش چگونه انعکاس یافته است؟ با طرح فرضیه: وصاف با آگاهی از مؤلفه های هویت ایرانی و رابطه نزدیک با بنام ترین وزرای ایلخانان و همچنین با استفاده از موقیعیت اسلام پذیری ایلخانان مغول از غازان خان به بعد تلاش نمود تا همچون مورخان پیش از خود چون خواجه رشیدالدین فضل الله و جوینی مؤلفه های هویت ایرانی را در اثر خود احیا نماید؛ مورد تحلیل و ارزیابی قرار می گیرد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که وصاف در اثر خود مفاهیم و مصادیق هویت ایرانی را مطرح نموده تا در راستای حفظ، انتقال و استحکام آن در جامعه ایرانی تأثیری بسزا داشته باشد.
۳۴.

تحلیلی بر عناصر و مؤلفه های تاریخی هویت ایرانی در آراء و اندیشه های مسکویه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم اجتماعی (علامه طباطبایی) تابستان ۱۳۹۸ شماره ۸۵ 35 - 62

کلیدواژه‌ها: هویت ایرانی میراث فرهنگی اندیشه ایرانشهری تاریخ نگاری ابوعلی مسکویه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۷ تعداد دانلود : ۳۷۹
هویت ایرانی از جمله مباحث بسیار مهم و قابل توجهی بوده که در طول تاریخ ایران موردتوجه مورخان و نویسندگان برجسته بوده است. هویت ایرانی به معنای دل بستگی عاطفی و تعهد نسبت به میراث فرهنگی، میراث سیاسی و تبار مشترک ایرانی است. در پژوهش حاضر، تلاش بر این است که هویت ایرانی بر اساس تعریف مذکور در آراء و اندیشه های ابوعلی مسکویه در تاریخ نگاری او مورد کنکاش و بررسی قرار گیرد. شیوه ای که او در تاریخ نگاری خود اتخاذ می کند در روند تکوین افق های تاریخ نگاری ایرانی تأثیر بسزایی برجای گذاشته است؛ بنابراین با بررسی و جست وجوی آثار مسکویه می توان مفاهیمی درباره ایران، تفکر ایرانی، الگوی مناسب نظام سیاسی و... را شناسایی نمود. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی به دنبال پاسخ گویی به این سؤال می باشد که انگاره های هویت ایرانی در اندیشه تاریخ نگاری مسکویه کدام است؟  
۳۵.

تحلیل و نقد مفهوم «هویت» در اسناد تحول بنیادین آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه مبانی تعلیم و تربیت سال دهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ 136-156

کلیدواژه‌ها: سند تحول بنیادین آموزش و پرورش شاکله شخصیت نقد هویت هویت ایرانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۰۲ تعداد دانلود : ۵۲۱
هدف اصلی این پژوهش، تحلیل و نقد به کارگیری مفهوم «هویت» در اسناد تحول (سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و مبانی نظری تحول بنیادین)، می باشد. این مفهوم به لحاظ کمّی و کیفی، حضور چشم گیری در این اسناد دارد و تعریف تربیت، که محور هرگونه فعالیت تربیتی است، بر این مفهوم استوار شده است. برای دستیابی به این هدف از روش های تحلیل مفهومی و نقد درونی و بیرونی بهره گرفته شد. یافته ها حاکی از آن است که اسناد مورد نظر، در به کارگیری مفهوم هویت با ناسازواری و عدم انسجام مواجه اند. به موردی از تناقض گویی در مبانی نظری سند تحول اشاره شده است. همچنین، به سبب کم توجهی به پیشینه پژوهشی علمی و فلسفی مفهوم هویت در اسناد، مرزهای معنایی مفهوم هویت با شخصیت و شاکله دچار درهم آمیختگی شده است که این درهم آمیختگی، منجر به استنتاج های نادرست شده است. عدم توجه کافی به تکثر فرهنگی ایرانیان در اسناد تحول، نقد پایانی این نوشتار، به این اسناد است.
۳۶.

هویت ایرانی در داستان ها و استعاره های تاریخ بیهقی از دوره غزنویان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات هنر اسلامی سال شانزدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳۹ 322 - 335

کلیدواژه‌ها: تاریخ بیهقی هویت ایرانی داستان ها و استعاره های تاریخی رسوم باستانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۸ تعداد دانلود : ۴۰۰
هویت یکی از پیچیده ترین مفاهیم در حوزه علوم انسانی و اجتماعی به شمار می رود؛ پدیده ای چند وجهی که مبانی و معانی گوناگونی را از مناظر مختلف نمایان می سازد. در یک نگاه کلی می توان هویت را حاصل دیالکتیک نظام ذهنی و ساختار اجتماعی و فرهنگی قلمداد نمود. با اتخاذ نگاه هویتی، تاریخ گزارش صرف رویدادها و وقایع نیست و م ورخ تنه ا یک گزارشگر ایستا و غیرفعال به نظر نمی رسد، بلکه مورخ و اثرش، دارای هویت هستند که در ساختار کلی دیگر هویت ها معن ا می یابند. هویت ملی زیرمجموعه های متعددی دارد که مهم ترین آن، اهمیت به زبان در ابعاد مختلف آن، توجه به فرهنگ ملی و باستانی و اشاره به باورها و عقاید کهن ملی است. تاریخ بیهقی یکی از آثار تاریخی ارزشمند از تاریخ ایران در دوره اسلامی است. بررسی هویت ایرانی در این اثر، مسئله ای قابل تأمل است. این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی  با تکیه بر داده های کتابخانه ای انجام شده است. یافته های پژوهش حاکی از این است که هر چند عصر غزنوی را باید دوران «ضعف هویت ایرانی» قلمداد نمود و علّت اصلی آن ایرانی نبودن رگ و ریشه حاکمان و نفوذ خلفای بغداد در ایران بوده است، اما بیهقی همانند فردوسی، دیگر خراسانیِ احیاکننده ادب فارسی، آستین همت بالا زده و در لابه لای تاریخش به بیان آداب ورسوم کهن ایرانی، مراسم های ملی و اشعار و امثال ایرانی پرداخته است. بیهقی در خلال ذکر تاریخ  به مناسبت های مختلف از شاعرانی چون رودکی، عنصری، بو حنیفه اسکافی، دقیقی لبیبی و برخی شعرای ناشناس ابیاتی را نقل کرده تا گامی در جهت حفظ و اشاعه زبان و ادب فارسی و احیای فرهنگ ایرانی داشته باشد. وی 319 بیت فارسی و 290 ضرب المثل فارسی را در مجلدات تاریخ بیهقی آورده و در مقابل، تنها 128 بیت عربی و 77 ضرب المثل عربی به کاربرده است. همچنین وی در 4 مورد به آداب و رسوم کهن ایرانی اشاره کرده است. اهداف پژوهش: 1.بررسی رابطه تحولات تاریخی و سیاسی با مقوله هویت ملی. 2.بررسی زمینه های رویارویی و تقابل ایرانیان با پدیده تهاجم فکری اقوام بیگانه و شرح رفتارهای مدنی و مبارزات فرهنگی ابوالفضل بیهقی. سؤالات پژوهش: 1.فرآیند هویت در کتاب تاریخ بیهقی چگونه بوده است؟ 2.جریانات اجتماعی در دوره غزنوی چه تأثیری بر هویت ملی ایرانیان داشته است؟
۳۷.

جایگاه و نقش المان ها در جامعه و هویت شهری

نویسنده:
منبع: پژوهش های مدیریت در جهان اسلام سال دوم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۵ 145-167

کلیدواژه‌ها: المان شهری شهروندان شهر فضا هویت ایرانی شهر زیبا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱۲ تعداد دانلود : ۲۵۲
المان های شهری به عنوان عنصر شاخص از شهر ابزاری ارزشمند برای معرفی هویت شهر می باشند. المان ها می توانند آینه ای تمام نما، از هویت و فرهنگ شهر باشند. ازآنجایی که توجه به شاخص ها و نمادهای ایرانی- اسلامی، در طراحی معماری شهرها کمتر موردتوجه قرارگرفته و در مقابل استفاده از نمادهای مدرن و ناسازگار با هویت ایرانی- اسلامی افزایش یافته است. امروزه موضوع هویت یکی از بحث برانگیزترین مفاهیم در چند دهه ی اخیر بوده است و به دغدغه ای مهم برای صاحبنظران و برنامه ریزان تبدیل شده است. فضاها و محیط های انسان ساخت خود نماد اینه ایی است که هویت شهری را منعکس می کند. هویت در هر جامعه، نشان از فرهنگ آن جامعه است وفضاهایی همساز با هویت شهری موجب آرامش امنیت و مشارکت شهروندان می شود. فضاهای شهری محل تعاملات اجتماعی است و این تعاملات در مکان هایی دیده می شود که برای شهروندان حس امنیت و حس تعلق را فراهم نمایند. وجود المان های شاخص علاوه بر زیبایی، کیفیت فضا را ارتقا می دهد و این کیفیت است که بر ذهن انسان نقش می بندد و بر حس مکان و خاطرات جمعی شهروندان تاثیر می گذارد. هدف دیگر المان ها، ارتقای کیفیت و ایجاد سرزندگی فضاهای شهری و زیبایی و شادابی است.نصب نشانه های شاخص شهری و کمک گرفتن از ابزارهایی جهت زیباسازی آنها از عوامل مهم ایجاد محیط سالم و با نشاط برای زندگی شهروندان است.
۳۸.

سیمای هویّت ایرانی در منظومه دفتر دلگشا با تکیه بر بازآفرینی های شاهنامه فردوسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: متن پژوهی ادبی پاییز ۱۴۰۰ شماره ۸۹ 87 - 114

کلیدواژه‌ها: هویت ایرانی دفتر دلگشا شاهنامه فردوسی صاحب شبانکاره ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۲ تعداد دانلود : ۲۰۷
تاریخ نگاری منظوم به عنوان یکی از اقسام تاریخ نگاری از دوره مغول به بعد به دنبال رونق تاریخ نگاری شکل گرفته است. در این تاریخ نگاری همانطور که از اسم آن بر می آید تاریخ به صورت نظم نوشته شده است. تاریخ نگاری منظوم هم از جهت بازسازی برخی از حوادث تاریخی این زمان و هم از لحاظ نشان دادن شواهدی از احیای روح ایرانی و زبان فارسی اطلاعات زیادی به دست می دهد. با وجود اینکه دوره ایلخانی و تیموری از مهم ترین دوره های شاهنامه سرایی و تاریخ نگاری منظوم در ایران است و منظومه های تاریخی بسیاری در این عصر به وجود آمده اند، اما این نوع تاریخ نگاری، کمتر مورد پژوهش محققین قرار گرفته است. این پژوهش بر آن است تا با روش توصیفی- تحلیلی به انگاره های هویت ایرانی در «منظومه دفتر دلگشا»ی صاحب شبانکاره ای بپردازد. یافته های پژوهش نشان می دهد در نظر صاحب شیانکاره ای، تاریخ و گذشته تاریخی مهم ترین نقش را در احیا و بازسازی هویت ایرانی در دوران اسلامی داشته است. نگرش عمیق شاعر نسبت به فردوسی و تحت تأثیر شاهنامه باعث شده است تا او بارها در منظومه خود به شخصیت ها و قهرمانان شاهنامه اشاره کند  و گاهی حتی ممدوحان خویش را برتر از پهلوانان شاهنامه هم می داند.
۳۹.

بازنمایی انگاره هویت ایرانی و بازشناسی مولفه های آن در شبکه اجتماعی توییتر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات رسانه های نوین سال ششم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲۴ 98-63

کلیدواژه‌ها: شبکه اجتماعی بازنمایی رسانه ای هویت ایرانی توییتر خلقیات ملی خودتحقیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۸ تعداد دانلود : ۱۴۳
هویت از تعریف خود در مقابل دیگری و از مقایسه خود با دیگران نشات می گیرد. هویت ایرانیان ساخت ها و ساحت های گوناگونی دارد و از نگاه آن ها به خود، در مقایسه با غیرایرانیان، مایه می گیرد و معمولا در قالب های مختلف زبانی، منعکس می شود. زبان در فضای مجازی هرگونه محدودیتی را در می نوردد و بی پرده نقاط مثبت و منفی شکل دهنده انسان امروزی را بازتاب می دهد. فضای مجازی بستر انتقال معنا و در عین حال معناساز است. پژوهش حاضر به بازتعریف هویت ایرانیان در توییت هایی که در شبکه اجتماعی توییتر منتشر کرده اند می پردازد تا بدین وسیله آینه ای برساخته از زبان در برابر انسان ایرانی قرار دهد. این پژوهش با مسئله بازخورد هویت ایرانی در فضای مجازی و نگاه ایرانیان به انگاره هویت ایرانی شکل گرفته است. برای شکل گیری این انگاره از خلال واژه های محدود هر توییت، تعداد 6000 توییت با محتوای بازتعریف ایرانیت در یک بازه 40 روزه بررسی شدند. پس از تحلیل داده های کیفی به روش تحلیل تماتیک، الگوهای هویتی ایرانیان استخراج شد که از آن میان دیگری محوری، گریز از خود، عاملیت گرایی، قربانی انگاری، تعمیم رفتارهای روزمره، مثبت اندیشی و تحقیر هویت ایرانی پررنگ ترین و پربسامدترین مولفه هایی بودند که کاربران ایرانی در مورد هویت ایرانیان به کار می برند. نتایج پژوهش حاضر، مولفه ها یا خصوصیات اخلاقی که ایرانیان به خود نسبت می دهند را برجسته کرده و نقاط مثبت و منفی رفتار آن ها را هویدا می سازد.
۴۰.

نقش «جغرافیا» در هویت ایرانِ دوره ساسانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ملی سال ۲۱ پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۸۳) 3 - 24
تعداد بازدید : ۳۶۲ تعداد دانلود : ۱۷۷
در میان مؤلفه های هویت ایران دوره ساسانی، یکی از مؤلفه های تأثیرگذاری که ساسانیان بر روی آن دست گذاشتند، «جغرافیا» بود که زمینه های تمایز ایران را از دیگر جوامع فراهم می آورد. دستگاه سیاسی دینی ساسانی که به اهمیت سرزمین و «هویت جغرافیایی» در همبستگی مردم و استحکام نظام سیاسی پی برده بود، اهتمام ویژه ای به آن نشان داد. در این راستا در این دوران، نام «ایران» با یک مفهوم سرزمینی مرزی، در برابر اغیار یا «انیران»های دیگر، کاربرد بسیاری یافت و در نوشته های برجای مانده از آنها انعکاس بسیاری پیدا کرد. ساسانیان، سرزمین تحت سیطره خود را «ایرانشهر» می نامیدند و به انحاء مختلف درصدد صورتبندی و اثبات آن بودند که به موفقیت نیز دست یافتند. هم چنین در نیل به این هدف، توجه به امور مرزها افزایش یافت و کارگزاران ساسانی، نظارت دقیقی بر آن داشتند. دوچندان شدن اهمیت منصب «مرزبان» نتیجه چنین دیدگاهی بود. مقاله پیش رو، به بررسی هویت جغرافیایی در دوره ساسانی می پردازد.