مطالب مرتبط با کلیدواژه

هویت ایرانی


۶۱.

هویت ایرانی در آثار منظوم عصر سلجوقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ملی سال ۱۹ زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴ (پیاپی ۷۶) 21 - 36
تعداد بازدید : ۵۶۳ تعداد دانلود : ۱۹۵
یکی از منابع مهم شناخت هویت ایرانی، ادبیات فارسی است. در این پژوهش، هویت ایرانی در دیوان شش شاعر برجسته دربار سلجوقیان بزرگ، شامل ادیب صابر ترمذی، ازرقی هروی، انوری، امیرمعزی، عبدالواسع جبلی و لامعی گرگانی با تأکید بر سه مقوله: 1- کاربرد واژه ایران و عجم 2- توجه به شخصیت های اساطیری ایران 3- توجه به جشن های ایرانی بررسی شده است. پرسش اصلی این است که این شاعران تا چه میزان به این مؤلفه های هویتی توجه داشته اند. در این پژوهش از روش تحلیل محتوا استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان داد واژه ایران هفتاد و شش بار و عجم نود بار در دیوان ها آمده است. در این دیوان ها از سی و هفت شخصیت اساطیری ایران نام برده شده بود که نام ده شخصیت مهم 515 بار در اشعار آمده بود که نشان از کاربرد گسترده اساطیر ایرانی در شعر شاعران سلجوقی دارد. بررسی جشن ها نیز نشان می دهد نوروز و مهرگان به گستردگی در دربار سلجوقی برگزار شده است و مهم ترین مشوّق قصاید مناسبتی شاهان سلجوقی بوده اند با این همه وزیران و دیوانیان ایرانی نیز از سرایش چنین اشعاری حمایت کرده اند.
۶۲.

بازنمایی هویت ملی ایرانی در بین روشنفکران کُرد کرمانشاهی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ملی سال ۲۰ پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۷۹) 93 - 114
تعداد بازدید : ۳۳۳ تعداد دانلود : ۱۹۰
با توجه به تنوع فرهنگی در ایران و وجود گروه های قومی، موضوع هویت ملی که تقویت آن موجب افزایش همبستگی ملی و انسجام اجتماعی می شود؛ قابل بررسی است. پرسش این است که «چگونه درکرمانشاه به عنوان شهری که بیشترین جمعیت کُرد را در میان شهرهای کردنشین ایران دارد، تاکنون جنبش ناسیونالیستی قومی به وقوع نپیوسته است؟ چارچوب نظری مقاله نمادپردازی قومی تاریخی آنتونی دی اسمیت است که قائل به نقش آفرینی نخبگان در بازتفسیر و بازکشف نمادهای هویت ملی در قالب تحلیل دراز مدت تاریخی است. روش استفاده در این پژوهش توصیفی تحلیلی بوده و در جمع آوری اطلاعات از روش کتابخانه ای استفاده شده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که نخبگان کرمانشاهی با نمادسازی عناصر هویت ملی موجب بازسازی هویت ملی در کرمانشاه شده و یکی از دلایل شکل نگرفتن جنبش های قومی در کرمانشاه بوده اند.
۶۳.

واکاوی سیاست های پادشاهی هخامنشی در شکل گیری و تثبیت هویت ایرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ملی سال ۲۰ زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۸۰) 157 - 175
تعداد بازدید : ۳۷۱ تعداد دانلود : ۱۶۱
نوشتار حاضر به واکاوی سیاست های شاهان هخامنشی در فرایند شکل گیری و تثبیت هویت ایرانی در این دوران می پردازد و به این پرسش پاسخ می دهد که هویت ایرانی در برنام ه ه ای سیاسی، دینی و فرهنگی پادشاهی هخامنشی چه جایگاهی داشته است؟ این پژوهش با رویکرد تاریخی، سیاسی و جامعه شناسی و براساس روش پژوهش توصیفی تحلیلی نوشته شد ه ا ست. یافت ه های پژوهش نشان می دهند که ایرانیان مادی و پارسی پس از چیره ساختن عنصر ایرانی بر فلات ایران، هویت ایرانی را در دنیای باستان معرفی و تثبیت کردند. داریوش با بهر ه برداری از فرصت شورش های دودمانی پس از مرگ کمبوجیه، کوشید با در پیش گرفتن سه رویکرد هویت بخش فرهنگی (زبان آریایی)، سیاسی جغرافیایی (هسته مرکزی سرزمین های ایرانی) و دینی (قرار دادن اهور ا مزدا در مقام خدای آریاییان)، هم میان ایرانی ها همبستگی ایجاد کند و هم پیوند آنها با امپراتوری هخامنشی را به منزله ی پادشاهی ایرانیان استوارتر سازد. این رویکردها، در ابعاد تاریخی، سیاسی،جغرافیایی، دینی و فرهنگی، به هویت ایرانی تداوم و پویایی بخشید و زمینه ساز مفهوم ایران در معنای سیاسی در دوران ساسانی شد.
۶۴.

تحلیل نگاره های معمارانه در اسکناس های دوره جمهوری اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگره پاییز ۱۴۰۰ شماره ۵۹ 129 - 143

کلیدواژه‌ها: نگاره های معمارانه چاپ اسکناس انقلاب اسلامی هویت ایرانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۸ تعداد دانلود : ۱۵۲
معماری از قدیمی ترین هنرهای ایرانی محسوب می شود و جایگاه ویژه ای در تاریخ و مطالعات هنر دارد. آثار معماری باستانی ایران و ابنیه سنتی و اسلامی بخش عمده ای از گنجینه ی ارزشمند فرهنگ و هنر جهان را دربرمی گیرد. اماکن معماری همواره از جمله نقوش چشم نواز در طراحی پول ایرانی بوده و نقش هویت محور در تعریف اسکناس های ایرانی را داشته است. اصلی ترین هدف مقاله تدقیق و تحقیق برروی نگاره های معماری عرضه شده از طریق اسکناس های ایرانی است. مقاله به دنبال یافتن پاسخ سؤالات ذیل است:۱- بیان تصویری چگونه می تواند در طراحی اسکناس یک کشور برای نمایش مفاهیم و معیارهای ارزشی نقش داشته باشد؟۲-نگاره های معمارانه در تعریف اسکناس یک کشور چگونه می تواند در تبادلات فرهنگی موثر باشد؟ روش تحقیق اتخاذ شده در این پژوهش روش تحقیق تحلیل محتواست. ابزار گردآوری اطلاعات در این مقاله کتابخانه ای است. تصاویر، مستندات و اطلاعات مرتبط با نوشتار از طریق کتب، مقالات و سایت های اینترنتی و آرشیوهای مربوطه جمع آوری شده اند. جامعه آماری شامل اسکناس های چاپ شده بعد از انقلاب درکشور ایران و روش نمونه گیری غیرتصادفی و به شکل نمونه گیری هدفمند بوده که با مطالعه روی تک تک نمونه ها به توصیف، تشریح و تحلیل آنها پرداخته شده است. نتایج حاصل از تحقیق گویای ارتباط عمیق اعتقادات دینی و سیاستگذاری کلان حکومت در انتخاب تصاویر معماری های باستانی،سنتی و معاصر ایران در ترکیب بندی ساختمان اسکناس ایرانی است. بیشترین نگاره های مورد استفاده، مربوط به آرایه های معماری اسلامی و تصویر معماری حرم رضوی است. مهم ترین نتیجه این مقاله نمایش تفکر متعالی ایرانیان در قالب خلق آثار فاخر معماری، کاربرد اجزا نمادین معماری ایرانی و تأکید بر آرایه ها و موتیف های معمارانه در تنظیم و طراحی اسکناس های دوره انقلاب اسلامی ایران بوده و باستفاده از نگاره های مورد استفاده در اسکناس ها بر تعمیم و گسترش همان اندیشه ی عالی در جهان تلاش می کند.
۶۵.

هویت ایرانی بادگیر و پیشینه یابی آن در معماری ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: هویت شهر سال دوم بهار و تابستان ۱۳۸۷ شماره ۲ 25 - 34

کلیدواژه‌ها: بادگیر هویت ایرانی پیشینه یابی معماری ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۰ تعداد دانلود : ۱۵۶
یکی از اجزای بناهای بومی ایران در اقلیم گرم بادگیر است که بعنوان یک سیستم سرمایشی ایستا، تهویه مطبوع را با استفاده از انرژی تجدید پذیر باد فراهم می آورده است. بادگیر از شاهکارهای معماری ایران محسوب می شود که قدمت و پیشینه استفاده از آن در ایران به علت قرار گیری آن در مرتفع ترین بخش بنا یا به عبارتی اولین قسمتی که در معرض تخریب قرار دارد، نامعلوم مانده است. این پژوهش با مدد گرفتن از دو حوزه باستان شناسی و ادبیات  سعی نموده تا با پژوهش در پیشینه ساخت بادگیر در ایران قبل از اسلام گامی در راستای هویت فرهنگی- تاریخی معماری ایران بردارد و با ارائه مدارکی مستدل از متون ادبی سابقه استفاده از آن در ایران قبل از اعراب حوزه خلیج فارس تدقیق نماید. محور اصلی پژوهش بر بررسی توصیفی- تحلیلی استوار است و نتایج آن به مدد استنتاج از اسناد و متون تاریخی بدست آمده است.
۶۶.

رد پای هویت ایرانی در شاهنامه فردوسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه میراث دوره ۱۱ پاییز و زمستان ۱۳۹۲ شماره ۲ (پیاپی ۵۳) 99 - 126
تعداد بازدید : ۲۶۸ تعداد دانلود : ۱۳۰
شاهنامه فردوسی در واقع تلاشی بود برای بازشناسی تاریخ باستان و هویت ایرانی که در برخورد بیگانگان مهاجم مورد تهدید قرار گرفته بود. نویسنده در این مقاله کوشیده است با بررسی آماری و تعریف و تلقی فردوسی در جای جای شاهنامه تعریفی از ایران و هویت ایرانی از منظر شاهنامه فردوسی و در دوره های مختلف آن به دست دهد. بر این اساس مفهوم ایران که در کتاب های نخستین، و در واقع در بخش اساطیری شاهنامه ، هنوز ناشناخته است در دوره های بعد به تدریج ظهور می یابد و سپس تحولاتی را از سر می گذراند که در این مقاله به تفصیل و با ذکر شواهد معرفی و بررسی شده است.
۶۷.

تعامل اسلام و ایران؛ مطالعه تطبیقی دیدگاه دکتر زرین کوب و استاد مطهری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و دوم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۸۸) 223 - 256

کلیدواژه‌ها: هویت ایرانی مرتضی مطهری عبدالحسین زرین کوب دوقرن سکوت خدمات متقابل اسلام و ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۱ تعداد دانلود : ۲۰۷
درباره شیوه ورود اسلام به ایران و چگونگی مواجهه ایرانیان با فاتحان، چرایی و چگونگی گروش آنان به اسلام و بازتاب آن بر هویت ملی ایرانیان، نظریه های متفاوتی وجود دارد. دکتر زرین کوب (1378 ش) به عنوان مورخی نواندیش و ملی گرا و استاد مطهری (1358ش)، اندیشمندی اسلام شناس و دین گرا، از جمله صاحب نظرانی هستند که به این موضوع پرداخته اند.صرف نظر از تحول فکر دکتر زرین کوب در دهه های پس از نگارش کتاب «دو قرن سکوت»، اگر همین کتاب که گردآوری شده سلسله مقالات وی در آغاز فعالیت های علمی خود در یکی از نشریات است مبنا قرار گیرد، می توان گفت که زرین کوب ضمن آنکه هویتی ایرانی اسلامی برای ایرانیان قائل شده، هجوم عربها به ایران را متعدیانه و تغییر دینشان را به اجبار دانسته؛ ولی اسلام را تعالی بخش فرهنگ ایرانی ارزیابی کرده است؛ اما استاد مطهری در کتاب خدمات متقابل اسلام و ایران با نفی تعارض بین هویت ملی و اسلامیت، ورود مسلمانان به ایران را نهضتی آزادیخواه، گروش ایرانیان به اسلام را به رغبت و اسلام را نجاتبخش جامعه ایرانی دانسته است.
۶۸.

طراحی الگوی مؤلفه های هویت ملی در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه پژوهی فرهنگی سال ۱۳ بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۴۳) 61 - 78

کلیدواژه‌ها: هویت هویت ملی هویت ایرانی ابعاد هویت ملی فرا ترکیب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۷ تعداد دانلود : ۲۱۴
هویت ملی به مثابه کلان ترین سطح هویت در هر جامعه ای، رابطه و تعلق انسان با کشورش را نشان می دهد و از اهمیت فراوانی برخوردار است. گستردگی و کثرت مطالعات هویت ملی، ضرورت بررسی نظام مند تحقیقات علمی جهت ترسیم تصویری جامع از مطالعات صورت گرفته در این حوزه را بیش از پیش آشکار می سازد. هدف این پژوهش طراحی الگوی مؤلفه های هویت ملی در ایران از طریق مطالعه و جمع بندی پژوهش های انجام شده در زمینه هویت ملی و با رویکرد فرا ترکیب است. روش پژوهش حاضر کیفی و جامعه آماری این پژوهش کلیه مقالات علمی و پژوهشی انجام شده در ایران با موضوع هویت ملی از سال 1388 تا سال 1398 تشکیل داده است که در یکی از پایگاه های اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، پایگاه مجلات تخصصی نور مگز و پایگاه اطلاعات نشریات کشور (مگ ایران) نمایه شده اند. در کل تعداد 250 مقاله پژوهشی یافت شد و در نهایت پس از بررسی و پالایش های مختلف، 40 مقاله برای بررسی نهایی انتخاب گردید که در 263 کد مفهومی،60 مؤلفه و 7 بعد سازمان دهی گردیدند. مهم ترین ابعاد 7 گانه هویت ملی به لحاظ بیشترین قلمرو مفهومی و مؤلفه ها به ترتیب عبارت اند از: بعد فرهنگی، بعد اجتماعی، بعد تاریخی، بعد سرزمینی، بعد دینی، بعد زبانی و ادبی و در نهایت بعد سیاسی.
۶۹.

معرفی و بررسی منظومه حماسی جنگ خراسان: منظومه ای حماسی-تاریخی به پیروی از شاهنامه فردوسی در عصر قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ادب حماسی سال چهاردهم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۴ 355 - 374

کلیدواژه‌ها: پیروی شاهنامه حماسه تاریخی هویت ایرانی نسخ خطی ادبیات قاجار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۹ تعداد دانلود : ۱۱۷
منظومه جنگ خراسان حماسه ای تاریخی و متعلق به نیمه دوم سده سیزدهم هجری است که شاعری ناشناس با تخلص «محتاج» آن را به پیروی از شاهنامه فردوسی سروده است. او در این منظومه وقایع مربوط به «فتنه سالار» یا «واقعه سالار» را که در دوران حکومت ناصرالدین شاه قاجار از خراسان آغاز شد و حکومت مرکزی را درگیر کرد، در بحر متقارب به نظم کشیده است. این مقاله ابتدا به معرفی و بررسی منظومه حماسی-تاریخی جنگ خراسان پرداخته و سپس با تحلیل مؤلفه های متنی و فرامتنی آن نشان می دهد که برای تبیین مفاهیم شکل دهنده به هویت ایرانی در عصر قاجار و ادوار متنهی به دوره معاصر، در کنار نگاه باستان گرایانه افراطی –که فقط به خاطر تأثیر گفتمان مسلط بر عصر قاجار بیش تر شنیده شده است- می توان به انگاره های هویت ایرانی جدید از خلال بررسی منظومه های حماسی متعلق به ادوار اخیر توجه کرد؛ امری که در مطالعات فرهنگی معاصر از آن غفلت شده است.
۷۰.

ارزیابی آثار گردشگری در تقویت هویت ملی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: برنامه‏‏ ریزی و توسعه گردشگری سال سوم تابستان ۱۳۹۳ شماره ۹ 74 - 87

کلیدواژه‌ها: گردشگری هویت ملی هویت ایرانی آثار تاریخی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۳ تعداد دانلود : ۱۰۴
گردشگری آثار مختلفی در حوزه های گوناگون دارد؛ اما تا به امروز بیش از همه به پیامدهای اقتصادی گردشگری توجه شده و کمتر به آثار و نتایج اجتماعی و سیاسی این پدیده پرداخته شده است. با توجه به این موضوع و نظر به اهمیت هویت ملی جهت نوسازی و توسعه ی اقتصادی و سیاسی مستقل کشور در آینده و تقویت موقعیت ایران در نظام بین المللی، در عصر «جهانی شدن»، ارزیابی آثار گردشگری در تقویت هویت ملی به عنوان موضوع این تحقیق انتخاب گردید. سؤال اصلی این مقاله این است که: نقش گردشگری داخلی (ایرانگردی) در تعمیق و تقویت هویت ملی تا چه اندازه است؟ روش تحقیق این پژوهش، کیفی و از نوع تحلیل تاریخی است. برای پاسخ به این سؤال تلاش شده است تا با به کارگیری از منابع موجود، ابتدا عناصر و مؤلفه های هویت ملی با تاکید بر آگاهی تاریخی مورد بررسی قرار گیرد. در این مقاله استدلال کرده ایم که گردشگری با تقویت یکی از مهم ترین عناصر هویتِ ایرانی(آگاهی تاریخی) در طول تاریخ، نقش به سزایی در توسعه و تعمیق هویت ملی در میان ایرانیان دارد. بنابراین گردشگری داخلی (ایرانگردی) از طریق تقویت آگاهی تاریخی بر هویت ملی تأثیرگذار است.
۷۱.

مطالعه تقابل هویت ایرانی و غیر ایرانی در مجلس «آوردن سر ایرج نزد سلم و تور» اثر محمد زمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: هنرهای زیبا - هنرهای تجسمی دوره ۲۴ زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ 57 - 64

کلیدواژه‌ها: شاهنامه شاه عباس محمد زمان هویت ایرانی هویت غیر ایرانی ایرج

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۹ تعداد دانلود : ۱۳۸
در این پژوهش، نگاره آوردن سر ایرج نزد سلم و تور به قلم محمدزمان از شاهنامه شاه عباس بررسی می شود. فرضیه این مقاله آن است که تفاوت این نگاره در عنوان، محتوا و فضا، با متن شاهنامه و نیز دیگر نگاره ها از این مجلس؛ ناشی از تحولات فرهنگی عصر صفوی و نمایانگر مواجهه نقاشی ایرانی با نقاشی غربی است. روش تحقیق، تحلیلی است و برای درک دستور زبان تصویری و نشانه های مستتر در آن، به تحلیل اثر مبتنی بر متن ادبی پرداخته و سپس به تفسیر آن براساس زمینه های اجتماعی و فرهنگی اثر می پردازیم. در این نگاره، برخلاف متن فردوسی، به جای تصویر، فضایی تراژیک و خشونت آمیز از قتل ایرج، قهرمان ایرانی و تاکید بر حقانیتش، فضایی موقّر و باشکوه بازنمایی شده که درآن سلم و تور، که نمایانگر هویت غیرایرانی هستند، باصلابت و با پیکرهایی بزرگ تر از ایرج و سایر افراد تصویر شده اند. محمد زمان از تکنیک های نقاشی فرنگی، پرسپکتیو، حجم نمایی و سایه روشن در نمایش شکوه این دو بهره برده است. باتوجه به تحولات پارادایمی در اصفهان قرن یازدهم و تجربه گذار از سنت به تجدد، ذبح ایرج، قهرمان ایرانی، در بارگاه سلم و تور را می توان استعاره ای از کمرنگ شدن ارزش های نگارگری در برابر پرسپکتیو و دیگر تکنیک های غربی در سبک فرنگی سازی دانست.
۷۲.

هویت اندیشی در آثار ابراهیم یونسی؛ تکیه بر زبان فارسی و تقویت هویت ایرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش زبان و ادبیات فارسی پاییز ۱۴۰۱ شماره ۶۶ 103 - 125
تعداد بازدید : ۱۵۳ تعداد دانلود : ۱۳۶
در ایران معاصر، گاهی رابطه میان هویت های قومی و هویت ایرانی در مرز میان همسویی، تضاد، تنازع و گسست بوده است. روایت های سیاسی و اجتماعی از مسئله هویت ایرانی و عناصر آن، در تضعیف یا تقویت این رابطه اثرگذار است. از سه روایت ملت گرا، مدرن و پست مدرن و تاریخی، تنها روایت تاریخی است که با پرهیز از افراط و تفریط در تبیین مسئله، به تحکیم و پیوستگی حداکثری ایران و ایرانیان توجه دارد. ابراهیم یونسی، فعال سیاسی، مترجم و نویسنده کردتبار ایرانی، صاحب آثار متعددی به زبان فارسی است. برخی از آنچه او ترجمه کرده درباره تاریخ فرهنگی و سیاسی کردها و وقایع سیاسی معاصر است. همچنین از او رمان هایی نیز با زمینه اقلیمی منتشر شده است. او در مقدمه یا پاورقی اغلب ترجمه ها به نسبت میان کردها و ایران توجه دارد و به گونه ای هویت اندیشانه میان کردها و ایران رابطه ای همسو و هم جهت برقرار می کند و نظر نویسندگانی را که قائل به تمایز و جدایی میان هویت قومی و هویت ایرانی هستند یا بخشی از عناصر هویت قومی را در جهت تضعیف هویت ایرانی برجسته کرده اند، نقد می کند. او به ویژه متوجه نقش و کارکرد هویت ساز زبان کردی و زبان فارسی است. بنابراین، به رغم وابستگی سیاسیِ ابتدایی خود یا خلاف آنچه برخی احزاب سیاسی در نظر دارند، میان زبان کردی و زبان فارسی قائل به رابطه ای همسو است. از این رو زبان فارسی را برای نوشتن به کار می گیرد و سعی می کند با کاربست فراوان واژگان و آنچه داشته های دانشی و زبانی کردی است، بر غنای زبان فارسی و گنجینه لغوی و فرهنگی آن در آثارش بیفزاید. در این مقاله با تحلیل مقدمه های ترجمه ها و توجه به مسائل زبانی داستان ها به این وجه هویت اندیشانه ابراهیم یونسی پرداخته شده است.
۷۳.

جایگاه ایران و غرب در تاریخنگاری سیدجواد طباطبائی و درونمایه سیاسی آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: غرب شناسی بنیادی سال ۱۳ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۲۵) 121-144

کلیدواژه‌ها: طباطبائی پرابلماتیک نوزائی دوم هویت ایرانی غرب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۷ تعداد دانلود : ۱۰۷
مسئله این نوشتار این است که کلیت فرآورده پژوهشی طباطبائی (در دو حوزه ایران و غرب) چه دلالتِ سیاسی برای اکنون ایران زمین دارد و پاسخ دهی بدان نیز بر پایه این پیش فرض است: تاریخ نگاری طباطبائی در پرتوی یک منظومه فکری قرار می گیرد که با شناسایی آن می توان به دریافت ژرف تری از قصد وی در تاریخ نگاری دست یافت که دارای دلالت هایی برای اکنون ایران زمین باشد. این کار از رهگذر خوانش میان سطریِ اشتراوسی انجام و چارچوب نظری نیز پرابلماتیک در معنای آلتوسری آن است. به طور دقیق طباطبائی در پیِ ارتقاء حوزه شناخت ایران، به یک برنامه پژوهشیِ زاینده یا پرابلماتیک است؛ به گونه ای که فراتر از برداشتِ ایدئولوژی های خاص باشد و بتوان آن را در حوزه های مختلف به کاربست. پرسش اصلی این است که این پرابلماتیک چه دلالت سیاسی دارد؟ وی از مشروطه با عنوان یک نوزائی دوم ناکام یاد می کند و می کوشد از رهگذر تاریخ نگاری در دو حوزه ایران و غرب، از این ناکامی مانع زدائی کند. نظم آرمانی هم ارز با آن نیز ناگزیر نمی تواند با مؤلفه های دولت مدرن ناهم خوان باشد، با این وجود وی هم زمان هم بر تبار ویژه اروپائی این مؤلفه ها و هم بر ضرورت سازگاری «نهادسازی و تدوین اصل های حقوقی در ساحت حکمرانی» با «هویت تاریخی-فرهنگی» تأکید می کند.
۷۴.

تطور و تکامل مفهوم ناسیونالیسم در هویت ایرانی؛ از آغاز سده سیزدهم تا شهادت شهید سلیمانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ملی سال ۲۴ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۹۳) 109 - 128

کلیدواژه‌ها: ملی گرایی هویت ایرانی سده سیزدهم شهید سلیمانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۵ تعداد دانلود : ۱۰۵
ملی گرایی، مفهومی مدرن و برخاسته از تحولات هویتی دنیای غربی است. این لایه ی هویتی جدید به مرور و از سویی همراه با توسعه استعمار دول غربی و از سویی دیگر با توسعه دانش غربی بر هویت کشورهای مستعمره مسلط شد. نظام های سیاسی ضعیف و شبه روشنفکران تقلیدی نیز بر پذیرش این هویت جدید در الگوی تقلیدی و تحمیلی بسیار مؤثر شدند. لیک با گذر زمان و مواجهه ی جامعه ی ایرانی با این لایه ی هویتی جدید، شاهد برخورد و میزبانی فعال از طرف مبانی هویتی ایرانیان نسبت به ناسیونالیسم بوده ایم و در تطور و تکامل زمانی، ناسیونالیسم در چهارچوب های بومی ایرانیان بازتعریف گردید. این بازتعریف از آغاز سده سیزدهم شروع و تا بعد از انقلاب اسلامی تداوم یافت. پژوهش حاضر بر اساس چهارچوب نظری مختار خود، معتقد است که هویت ایرانی دارای سه لایه ی ایرانیت، اسلامیت و انقلابی گری است. این لایه ها به مرور در تعادل قرار گرفته و توانست ناسیونالیسم بومی را قوام بخشد. پژوهش، شهید سلیمانی را مصداقی از این تعادل هویتی می داند که هم ایرانی بود، هم مسلمان و هم انقلابی. بدین منظور پژوهش بارویکردی کیفی و با بهره گیری از روش تاریخی-تطبیقی، قُلل تحولات هویتی سده اخیر را بررسی و این تطور و تکامل را مطالعه کرده است.
۷۵.

بررسی تأثیرات زبان و ادبیات عربی بر هویت ایرانی و اسلامی

نویسنده:
منبع: راهبرد سیاسی سال پنجم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۱۸ 77 - 90

کلیدواژه‌ها: زبان عربی هویت ایرانی ملیت توسعه فرهنگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۰ تعداد دانلود : ۳۷۲
هویت و ملت ایران فقط مربوط به ساختار و تمدن سازی این سرزمین دوران باستان و قبل از  تاریخ نیست، این ملت با ظهور اسلام و رسالت آخرین پیامبر عظیم الشان، به دیانت مقبول، که همان اسلام است گروید و در تمدن اسلامی سهم اساسی یافت. هویت ایرانی با تمام مختصات و خصوصیات اسلامی به هم آمیخت و تکامل پیدا کرد که زبان عربی در این تکامل سهم بسزایی داشت. از این رو هدف این پژوهش چگونگی تأثیر و نقش زبان  عربی بر تحکیم  هویت ایرانی اسلامی است. لذا آموزش زبان عربی از چند جهت اهمیت دارد. الف: زبان عربی زبان دین و زبان فرهنگ اسلامی، قرآن و حدیث و نهج البلاغه است. درک مفاهیم و معارف اسلامی به زبان عربی وابسته است و بسیاری از دانش های مسلمانان به ویژه غیر عرب ها و ایرانی ها در این زمینه بر بستر زبان عربی قابل درک و بررسی است. ب: بخش گسترده ای از ساختمان زبان و ادب فارسی در گرو دانش کافی از زبان عربی است. بسیاری از دانشمندان زبان و ادبیات فارسی برای عرضه یافته های خود در گستره دانش زبان از زبان عربی سود برده اند. ج. زبان عربی زبان پیوند ملت های مسلمان دنیاست. 
۷۶.

تحلیلِ گردش مسیر داستان نویسی در ادبیات مهاجرت؛ (گذر از داستان نویسی سیاسی و پیدایش داستان ِ هویت اندیش)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات پارسی معاصر سال ۱۳ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۳۴) 103-130

کلیدواژه‌ها: ادبیات مهاجرت جریان شناسی ادبی مهاجرت هویت ایرانی داستان نویسی هویت اندیش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۶ تعداد دانلود : ۱۴۱
پس از انقلاب، ادبیات مهاجرت، در سه جریان مشخص و دارای حد و حدود معین پدید آمده است. در دهه نخست در داستان نویسی غلبه با موضوعات و مفاهیم سیاسی است. با پایان جنگ، فضا تغییر می کند و روابط خارجی ایران نیز گسترش می یابد. تغییرات ایران بر وضعیت نویسندگان مهاجر و نسبتشان با ایران هم اثرگذار است. آنها ناامید از سیاست و بازگشت به سرزمین مادری، به بازتعریف وضعیت حضورشان در سرزمین دیگری می پردازند که باید در آن زندگی کنند. مهاجران در بازاندیشی موقعیت تازه به جست وجوی دوباره خود و کشف زندگی جدید در میان دو میهن، دو فرهنگ و دو زبان می پردازند. آنها جدایی از فرهنگ و مناسبات زادبوم را درک می کنند و حسّ غُربت در زندگی روانی شان وارد می شود و در مقام شناخت، پذیرش یا رد دنیای جدید و جست وجوی گذشته قرار می گیرند. برای همین، در داستان نویسی بسامد عناصر سیاسی کم می شود و سیاست کم کم به حاشیه و پسزمینه رانده میشود و بسیاری از نویسندگان، نوشتن در موضوعات دیگر را نیز تجربه می کنند و داستان هایشان آشکارا وجهی اجتماعی می یابد و در آنها به جای سیاست، نشانه هایی از اندوه گذشته و نوستالژی وطن نمایان میشود. متن ادبی هم تغییر می کند. ساخت ادبی، زبان، فرم، تصاویر و ایماژهای جدید، به ویژه در عمیقترین لایه های متن، تأثیری شگرف بر جای می گذارد و از دل جریانِ داستان نویسی سیاسی، جریان تازهای به وجود میآید که مضمونش مسائلی مثل تمنّای گذشته و هویت اندیشی است.
۷۷.

تبیین قابلیت نقوش قالی در هویت بخشی ایرانی به بسته بندی کالاها (مطالعه موردی: نقوش قالیِ بندیِ یلمه بروجن و میناخانی ورامین)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: هنرهای صناعی ایران سال ۶ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۱۰) 179 - 192

کلیدواژه‌ها: بسته بندی هویت ایرانی نقوش قالی یلمه بروجن میناخانی ورامین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۵ تعداد دانلود : ۸۳
 در دنیای معاصر توجه به هویت هر ملتی از جایگاه خاصی برخوردار است. یکی از مواردی که می تواند معرف هویت ملت در سطح ملی و بین المللی باشد، بسته بندی محصولات است. پژوهش حاضر با هدف توسعه تأثیرگذاری هویت ایرانی در طراحی بسته بندی کالا به تحلیل قابلیت های گرافیکی نقوش دو طرح قالی ایرانی پرداخته و به دنبال پاسخ به این پرسش ها بوده است که آیا استفاده از این نقوش در بسته بندی می تواند موجب توسعه نفوذ هویت ایرانی باشد؟ و در صورتی که پاسخ به این سوال مثبت است، با چه روش هایی می توان از قابلیت های زیباشناختی نقوش قالی ایرانی در طراحی بسته بندی محصولات ایرانی استفاده نمود؟ این پژوهش با روش توصیفی  تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای انجام شده و در آن، با تحلیل بصری نقوش قالی طرح شکسته بندی یلمه بروجن و نیمه گردان میناخانی ورامین، 12 نمونه طراحی بسته بندی با بهره گیری از طرح و نقش این دو قالی ارائه شده است. درنهایت این نتایج به دست آمد که استفاده از نقوش سنتی قالی در بسته بندیِ کالاهای ایرانی، برای مخاطب ایرانی آشنا بوده و برای مخاطبینِ خارجی نیز تداعی کننده و یادآور نقوش ایرانی هستند، بنابراین تکرار تماشای یک نقش در ذهن مخاطب می تواند یکی از راه های دستیابی به توسعه نفوذ هویت ایرانی باشد. ضمن این که یک بسته بندی محکم و زیبا می تواند سالیان سال در خانه افراد نگهداری شود. هم چنین نقوش قالی های ایرانی این قابلیت را دارا بودند تا به روش های کلی و کاربردی شامل استفاده از طرح کلی و نقش و نگارها به طور مستقل، طرح و نقوش در ترکیب با سایر عناصر، و یا طرح کلی قالی و نقوش با ایجاد تغییراتی در فرم اصلی، در طراحی بسته بندی مورد استفاده قرار گیرند و بدین ترتیب طرح های متفاوتی خلق شوند.
۷۸.

بررسی و تحلیل میزان بازتاب شاخصه ها و ابعاد هویت ملی در قالیچه های تصویری دوره قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: هنرهای صناعی ایران سال ۶ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۱۰) 213 - 236

کلیدواژه‌ها: قالیچه های تصویری قاجار هویت ملی هویت ایرانی تصویربافی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۷ تعداد دانلود : ۱۱۸
قالیچه های تصویری دوره قاجار اساساً پدیده ای نو و جدید در فرش ایران و بدعتی در طراحی فرش به شمار می آیند. از این رو به دلیل حفظ پیوندشان با نقش مایه های سنتی و ساختار کلی فرش ایران جایگاه ویژه ای در تاریخ فرش این کشور دارند. به همین سبب ضرورت دارد این نوآوری در سنت طراحی فرش ایرانی، از منظر جایگاه و نمود شاخصه های هویت ملی و ایرانی، مورد مطالعه قرار گیرد. در این راستا این سوالات پژوهشی مطرح است که هر گروه و دسته از قالیچه های تصویری دوره قاجار، تا چه حد واجد ابعاد شش گانه «هویت ملی» هستند؟ فراوانی هرکدام از شاخصه های «هویت ملی» در این قالیچه ها به چه میزان است؟ و مؤلفه های هویت ملی در این قالیچه ها به چه شکلی نمود و بازتاب داشته اند؟ پژوهش حاضر از نظر هدف، بنیادی و از منظر ماهیت، توصیفی- تحلیلی به حساب می آید. تجزیه وتحلیل داده ها و یافته ها به صورت ترکیبی از شیوه کمّی و کیفی و جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای انجام شده است. تعداد نمونه آماری این پژوهش 79 قالیچه تصویری قاجار بوده که به روش انتخابی گزینش شده اند. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد که تصویر بافی های دوره قاجار با انتخاب موضوعاتی در تناسب با فرهنگ ایرانی ، حاوی مفاهیم و مضامین عمیق و ریشه دار هویتی بوده است. در بررسی انجام شده مشاهده شد ابعاد شش گانه «هویت ملی» در دسته بندی هشت گانه این قالیچه ها به ویژه در موضوعات نقش شاهی، مشاهیر، چهارفصل و موضوعات برگرفته از ادبیات کهن بیش ترین بروز و ظهور را داشته است. از سوی دیگر ابعاد «فرهنگی» و «مذهبی» هویت ملی بیش ترین و بُعد «سیاسی» آن، کم ترین فراوانی را در این قالیچه ها داشته است. عناصر و مؤلفه ها و شاخصه های «هویت ملی و ایرانی» در این قالیچه ها با استفاده از نقش مایه های خاص، خط و مضامین داستانی نظم و نثر فارسی، نمود لباس و پوشش اقوام ایرانی، استفاده از تصاویر شعرا، شاهان باستانی و اساطیری و ابنیه تاریخی و ارائه تصویری مثبت از سنت ها و فرهنگ زیست ایرانی نمود و ظهور پیدا کرده است.  
۷۹.

هویت ایرانی به روایت شاهنامه فردوسی

نویسنده:
منبع: مطالعات ایران شناسی سال ۱ پاییز ۱۳۹۴ شماره ۱ 69 - 95

کلیدواژه‌ها: شاهنامه هویت هویت ایرانی اساطیری فردوسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷ تعداد دانلود : ۴۳
شاهنامه را می توان اصلی ترین سند هویت و میراث مشترک ایرانیان دانست. فردوسی با تکیه بر روایات شفاهی و کتبی، در برخورد و مواجهه با بیگانگان و مهاجمان به بیان تعریفی از ایران و هویت ایرانی و سیر پیدایش آن، پرداخته است. هویتی که در یک روند تکاملی آهسته و با روال منطقی از بخش اساطیری شکل می گیرد و پس از طی مراحل مختلف ظهور و بروز می یابد. نویسنده در این مقاله کوشیده است، در یک تقسیم بندی، مشخصه های این هویت را از نگاه فردوسی، شناسایی و با استناد به رفتار تعدادی از شخصیت های شاهنامه و بررسی روند تکاملی روایات، تصویر بازسازی شده این هویت را ارائه دهد.
۸۰.

بازتاب هویت ایرانی در عصر صفوی

نویسنده:
منبع: مطالعات ایران شناسی سال ۳ پاییز ۱۳۹۶ شماره ۶ 119 - 144

کلیدواژه‌ها: صفویه هویت ایرانی تشیع دولت ملی فراگیر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳ تعداد دانلود : ۴۸
با ظهور صفویان برای نخستین بار، دولتی متمرکز و فراگیر در محدوده فرهنگی و جغرافیایی ایران بوجود آمد که توانست با تکیه بر عناصر هویت ایرانی، به یک دوره نهصد ساله فترت هویت سیاسی و اجتماعی پایان دهد. خاندان صفویه همچون ساسانیان برای نهادینه کردن ارزش های خود، به ابداع سنت روی آوردند و از طریق برخی شبکه ها و نمادها و راه اندازی مراسم ها و آیین های خاص و روزهای ملی و دینی مانند نوروز و ایام محرم به ترویج ارزش ها در سطح قلمرو ایران پرداختند که درنهایت منجر به ارائه یک روایت روزآمد و کاربردی از هویت ایرانی شد. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که ظهور صفویه در ایران نه تنها زمینه ساز وحدت ارضی کشور شد، بلکه باعث بازتولید نوعی هویت ملی جدید گشت که تا اندازه ای زیاد تحت حمایت دولت بود. در این دستگاه، مذهب تشیع نقش عمده ای در شکل دهی و تمایز هویتی در برابر مهمترین دولتهای خارجی (یعنی عثمانیان و ازبکان) داشت.