محبوبه غفوری

کتاب بدون تردید، دیرینه ترین رسانه و شکل فناوری ارتباطات است. تحلیل روند شکل گیری و توسعه رسانه ها حاکی از آن است که فناوری های جدید، موجب از بین رفتن کتاب (رسانه سنتی) نشده، بلکه به توسعه آن نیز کمک کرده اند. در عصر حاضر، رسانه هایی همچون تلویزیون به جزئی جدایی ناپذیر از زندگی افراد مبدل شده اند و تأثیر زیادی در شکل گیری باورها و نگرش های مخاطبان خود در زمینه اشاعه فرهنگ مطالعه و کتابخوانی دارند. این مقاله که به بررسی نقش تلویزیون در ترویج مطالعه و کتابخوانی در ایر ان می پردازد، با رویکرد کیفی انجام شده است و گردآوری داده ها با استفاده از نمونه گیری هدفمند و از طریق مصاحبه عمیق با 15نفر از خبرگان عرصه فرهنگ و رسانه صورت گرفته است. مقوله های اصلی نیز پس از تکمیل فرایند کدگذاری ا ستخراج شده اند. صاحبنظران معتقدند، کشور ما از نظر میزان مطالعه در سطح مطلوبی قرار ندارد و هنوز تعریف دقیقی از مطالعه در کشور صورت نگرفته است، اما تلویزیون با توجه به گستردگی و عمومیت مخاطبانش می تواند در تحقق کتابخوانی نقش مهمی را ایفا کند و لازمه این امر، ایجاد پیوند قوی و تعامل متولیان ترویج کتابخوانی با رسانه تلویزیون به منظور بهره برداری از امکانات موجود برای ارتقای مطالعه و کتابخوانی است.

هدف: با توجه به اهمیت بازاریابی در جذب مخاطبان و بهره وری بیشتر کتابخانه ها، هدف این پژوهش مطالعه وجود ابزارهای بازاریابی در وب سایت ها و پورتال های کتابخانه های تخصصی حوزه علوم انسانی شهر تهران در ارائه راه کارهایی به منظور توسعه و بالابردن خدمات به کاربران می باشد. روش پژوهش: این پژوهش به روش ارزیابی اکتشافی انجام شده است. ارزیابی اکتشافی یکی از پرکاربردترین روش های ارزیابی است که مبتنی بر سیاهه وارسی بوده و برای تعیین کاربردپذیری سیستم های تعاملی به کار می رود. جامعه پژوهش شامل 26 وب سایت کتابخانه تخصصی حوزه علوم انسانی، متمرکز در شهر تهران است که میزان تطابق ابزارهای بازاریابی موجود در وب سایت های مورد بررسی با معیارها و مؤلفه های تعیین شده، براساس سیاهه وارسی محقق ساخته، به عنوان ابزار سنجش به کار گرفته شده است. این سیاهه وارسی دارای پنج شاخص کلی (شخصی سازی، توزیع، ترویج، محصول و قیمت) و هیجده زیرشاخص است که برخی از زیرشاخص ها دارای مؤلفه های خاص تری نیز هستند. یافته ها: یافته های پژوهش نشان می دهد که وب سایت های کتابخانه های تخصصی در مجموع به میزان 40/47 درصد در شاخص شخصی سازی، 40/15 درصد در شاخص توزیع، 32/33 درصد در شاخص ترویج، 21/30 درصد در شاخص محصول و 32/24 درصد در شاخص قیمت از ابزارهای بازاریابی استفاده کرده اند. نتیجه گیری: نتایج نشان می دهد بیشتر کتابخانه های تخصصی بررسی شده در این پژوهش، گام های اولیه را در راستای اجرای بازاریابی اطلاعات در سازمان های متبوع خود برداشته اند؛ اما بسیار ابتدایی و ضعیف عمل کرده و نیاز به تلاش های بیشتری برای بهبود قابلیت های اجرایی در وب سایت های خود دارند. به طوری که بسیاری از شاخص های در نظرگرفته شده در این پژوهش در سطح مطلوبی قرار ندارند.

هدف: پژوهش حاضر با هدف شناسایی رفتارهای استنادی دانشجویان به تحلیل استنادی منابع پایان نامه های کارشناسی ارشد موجود در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات طی سال های 1379 تا 1388 می پردازد. روش پژوهش: روش انجام پژوهش تحلیل استنادی است که جزء شناخته شده ترین روش ها در مطالعات کتاب سنجی به حساب می آید. آمار تحلیلی به کار رفته در  این پژوهش قانون برادفورد می باشد. جامعه پژوهش شامل 27460 منبع مورد استناد در 352 پایان نامه کارشناسی ارشد، در پنج گروه رشته تحصیلی (علوم اجتماعی، زبان و ادبیات فارسی، روانشناسی و علوم تربیتی، الهیات و معارف اسلامی و هنر و معماری) می باشد. یافته ها: یافته ها نشان می دهد که از مجموع 27460 منبع مورد استفاده، کتاب های فارسی با  96.62 درصد بالاترین، و پایان نامه های انگلیسی با 07/0 درصد کمترین استناد را داشته اند. هر پایان نامه به طور میانگین به01/78 منبع استناد کرده است. توزیع زبانی نشان می دهد که زبان فارسی با 82/85 درصد زبان غالب است. پوشش زمانی مربوط به سال های 1375-1378 با 49/36 درصد از کل استنادها می باشد و کتاب های فارسی با11/49 و پایان نامه های انگلیسی با 5/0 بیشترین و کمترین میزان اثرگذاری را داشته اند. هم چنین پراستنادترین منابع، مجلات و کتاب ها تعیین شدند و نیز مشخص شد میزان استناد به منابع روزآمد در سال 1386 برابر 2 منبع و در سال های1381و1380 برابر 6/0 می باشد. نتیجه گیری: مجلات از قانون برادفورد تبعیت می کنند و مجلات هسته فارسی شامل نشریه اطلاعات سیاسی – اقتصادی و نامه علوم اجتماعی و مجلات هسته لاتین شامل  Journal of Social & Humanities و British journal of education psychology است. پربسامدترین کتاب فارسی مراحل اساسی اندیشه در جامعه شناسی و مبانی جامعه شناسی می باشد و هم چنین از بین کل استنادات صورت گرفته 23/79 درصد به کتاب فارسی و لاتین، 58/13 درصد به نشریات و 86/3  درصد به پایان نامه ها تعلق گرفته است، که فرضیات آزمون را مورد پذیرش قرار می دهد. در همه پایان نامه ها بیشترین استناد به دلیل سهولت دسترسی و استفاده آسان مربوط به کتاب است و به دلیل ضعف دانشجویان در فهم زبان های غیر فارسی زبان، فارسی زبان غالب است.

هدف: پژوهش حاضر با هدف شناخت فعالیت های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی ارائه شده در وب سایت های دانشگاه های دولتی شهر تهران از نقطه نظر تاثیرگذاری بر شکل گیری و تقویت هویت ایرانی، اسلامی و انقلابی دانشجویان، انجام گرفته است. روش: این پژوهش از نوع توصیفی است و در گروه پژوهش های کاربردی قرار می گیرد. در این نوشتار با استفاده از روش تحلیل محتوا، برنامه ها و فعالیت های ارائه شده در وب سایت های دانشگاه های دولتی شهر تهران طی یک دوره یک ساله (دی ماه91 – دی ماه92) بررسی و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. ابزارگردآوری اطلاعات سیاهه وارسی محقق ساخته است که با 18 شاخص هدف و 42 مولفه، میزان شاخص های راهبردی هویت ایرانی، اسلامی و انقلابی در وب سایت های مذکور را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار داده است. بیشتر شاخص ها و مولفه های موجود از سندمولفه های هویت ایرانیان و همچنین سندشاخص های راهبردی، استخراج گردیده اند. یافته ها: یافته ها نمایان گر آن است که توجّه برنامه های فرهنگی و مطالب موجود در وب سایت ها به مولفه های هویت ایرانی و اسلامی بیشتر از مولفه های هویت انقلابی است. در بررسی و مقایسه نتایج شاخص ها نیز مشخص گردید که شاخص رفتاری در هویت اسلامی که انعکاس دهنده ارزش ها و مراسم دینی در یک جامعه مذهبی است، جلوه و برجستگی بیشتری در مقایسه با شاخص سرزمین که آن هم حاوی ارزش ها و مراسم سنتی در هویت ایرانی است، داشته است. نتیجه گیری: نتایج نشان می دهد که غنی سازی برنامه ها و فعالیت های فرهنگی، مذهبی، سیاسی و ارائه شناخت های زیربنایی، می تواند در شکل گیری و تقویت هویت ایرانی، اسلامی و انقلابی جوانان در وب سایت دانشگاه هامفید واقع شود.