آموزش عالی

تحقیقات متعددی از فساد در حوزه های گوناگون انجام شده؛ اما در حوزه فساد آکادمیک، تحقیقات کمتری صورت گرفته است. ازآنجاکه تاکنون آثار و تحقیقات این حوزه مورد بررسی و مرور جامع قرار نگرفته است، تحقیق حاضر به روش پهنه کاوی به بررسی و تحلیل ادبیات و اسناد فارسی موجود در حوزه فساد آکادمیک پرداخته است. منابع موردبررسی، شامل کتاب ها، مقالات، پایان نامه ها و طرح ها و گزارش های پژوهشی هستند که از نقطه نظر تاریخی، موضوعی، روش شناسی، پدیدآورندگان، کلیدواژگان و نوع سند، مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفته اند. پس از جستجو در پایگاه های علمی معتبر، تعداد 36 مقاله، 46 پایان نامه، 4 کتاب و 6 طرح پژوهشی در بازه زمانی سال های 1379- 1399 استخراج و مورد بررسی قرار گرفتند. بنابر یافته های پژوهش، بیشتر پژوهش ها در دهه نود هجری شمسی انجام گرفته بودند. پرتکرارترین موضوعات، سرقت و تقلب های علمی بوده است.

هدف: سواد انتقادی دانشجویان با تولید و نوسازی دانش و اعتبار ادعا های دانش به ارزیابی دقیق متون (چاپی دیجیتالی) در عصر فناوری اطلاعات و ارتباطات می پردازد؛ بر این اساس هدف پژوهش حاضر شناسایی مؤلفه های سواد انتقادی دانشجویان در آموزش عالی بوده است. روش شناسی: طرح این پژوهش سنتزپژوهی کیفی، از نوع فراترکیب تبدیلی است. جامعه آماری پژوهش، دربرگیرنده مقاله های علمی پژوهشی کیفی و ترکیبی چاپ شده در مجلات معتبر در زمینه سواد انتقادی بین سال های 2010 تا 2020 و 1389 تا 1399 می باشد. این پژوهش با استفاده از روش شش مرحله ای ساندلوسکی و باروسو انجام شده است. در گام اول و پس از انتخاب تیم فراترکیب، سؤال پژوهش برای کشف مؤلفه های سواد انتقادی دانشجویان در آموزش عالی تنظیم و معیار های شمول مقاله ها مشخص شدند. در گام دوم، به جستجوی نظام مند منابع در پایگاه های اطلاعاتی انگلیسی و فارسی پرداخته شد. در گام سوم ارزیابی کیفیت مقاله ها انجام و در نهایت با توجه به معیار خروج 51 مقاله اصیل انتخاب شدند. در گام چهارم با تکنیک دسته بندی یافته ها و تکنیک کمی فراچکیده نویسی، مضامین پایه استخراج شدند. اعتبار یابی یافته ها نیز با تکنیک های اعتبارپذیری و انتقال پذیری صورت گرفت. یافته ها: با اجرای گام پنجم از فرایند شش مرحله ای ساندلوسکی و باروسو یعنی ترکیب و ارائه یافته ها، 37 مضمون پایه استخراج شده، در 13 مضمون سازمان دهنده سطح اول و 4 مضمون سازمان دهنده سطح دوم (دانشی، مهارتی، نگرشی و اجتماعی) به عنوان مؤلفه های سواد انتقادی دانشجویان، دسته بندی شدند. در نهایت تمامی مضامین مذکور در قالب مضمون فراگیر سواد انتقادی دانشجویان ارائه شدند. در گام ششم اعتبار یابی یافته ها انجام شد. نتیجه گیری: پس از انجام مراحل پژوهش فراترکیب، مؤلفه های 4گانه تشریح و در انتها چارچوب سواد انتقادی به عنوان یک شایستگی اجتماعی دانشجویان معرفی شد که می تواند سرلوحه سیاست گذاران برنامه درسی در سطح دانشگاه در حین طراحی برنامه های درسی قرار گیرد.

پژوهش حاضر یک مطالعه کیفی پدیدار شناسانه است. که با هدف ارزیابی کیفیت دانشگاه های ایران از بعد اجتماعی - فرهنگی انجام گردید. مشارکت کنندگان در این مطالعه 21 نفر از دانشجویان و اعضای هیئت علمی دانشگاه کردستان، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشگاه تهران و دانشگاه سیستان و بلوچستان بودند که به صورت هدفمند انتخاب و مورد مصاحبه قرار گرفتند. همچنین اعتبار و روایی داده ها با استفاده از روش بازبینی مشارکت کنندگان در پژوهش ارزیابی شد. دادهﻫﺎی حاصل نیز ﺑا استفاده از روش ﺗﺤﻠﯿﻞمحتوای استقرایی بر اساس پارادایم تفسیری – برساختی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که این موسسات از کیفیت مناسبی در حوزه اجتماعی - فرهنگی برخوردار نیستند و مشکلات اجتماعی – فرهنگی دانشگاه ها با دو عامل در ارتباط است که عبارتند از: عوامل سازمانی (کم توجهی به دموکراسی، صلح محور نبودن و بی توجهی به تربیت شهروند جهانی، فضامند نبودن دانشگاه، فعال نبودن انجمن های صنفی/ علمی) و عوامل فردی (آگاهی محدود جامعه و بی توجهی به علم، مشخص نبودن فلسفه زندگی، روحیات فردی متضاد با محیط آکادمیک، بی توجهی به تفاوت ها، کم رنگ شدن دین اسلام، تهاجم فرهنگی). همچنین به منظور حل مشکلات مذکور راهبردهایی از قبیل: توسعه کرسی آزاداندیشی، تعامل فرهنگی – اجتماعی با دانشگاه های جهان اسلام، ترسیم سند چشم انداز فرهنگی، شناسایی وسازماندهی نخبگان علمی.

مقدمه: خلق یک نظام آموزشی که قابلیت تربیت افراد برای زیستن در جهانی متغیر را داشته باشد از اولویت های جامعه مدرن است. بر این اساس دانشگاه ها نقش های جدیدی را غیر از آموزش صرفاً تخصصی و رشته ای عهده دار شده اند که از جمله مهم ترین آنها آموزش شایستگی ها و مهارت های کلیدی به منظور انطباق با شرایط پیچیده کنونی است. هدف اصلی این پژوهش، بررسی نگرش دانشجویان مؤسسه علمی کاربردی هلال ایران در مورد آموزش شایستگی ها و مهارت های کلیدی در طول دوران تحصیل و از محیط دانشگاه است. روش: پژوهش حاضر از نظر اهداف کاربردی، از نظر روش گردآوری داده ها توصیفی-پیمایشی بوده است. جامعه آماری شامل تمامی دانشجویان رشته های کاردانی و کارشناسی امداد و نجات و امداد و سوانح مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی هلال ایران تشکیل داده است. با بهره گیری از فرمول کوکران، حجم جمعیت جامعه نمونه 228 نفر برآورد گردید که 209 نفر به پرسشنامه پاسخ داده اند. برای انتخاب نمونه ها از روش نمونه گیری طبقه ای استفاده گردید. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه 50 سئوالی محقق ساخته بود که پس از تأیید روایی محتوایی پرسشنامه توسط 4 نفر از متخصصان مدیریت آموزشی و تعیین مقدار پایایی با استفاده از آلفای کرونباخ (82/0)، پرسشنامه ها تکمیل شد. اطلاعات به دست آمده پس از ورود در نرم افزار 15-SPSS ، با استفاده از آزمون t تک نمونه ای و t گروه های مستقل تجزیه و تحلیل شد. یافته ها: یافته های پژوهش بیانگر آنست که امتیاز تمامی شاخص های شایستگی ها و مهارت های کلیدی از میانگین پایه کمتر و با اختلاف معنی دار بوده است. از دیدگاه دانشجویان شرکت کننده در پژوهش، توجه به آموزش ابعاد چهارگانه شایستگی ها و مهارت های کلیدی در وضعیت مطلوبی قرار ندارد و پایین تر از حد متوسط است. نتایج آزمون t دو گروه مستقل برای بررسی دیدگاه های دانشجویان سال های اول و دوم و سال سوم و چهارم نشان داد که بین دو گروه در هیچ یک از متغیرها تفاوت معناداری وجود ندارد. بحث و نتیجه گیری: بر اساس نتایج از نظر دانشجویان آموزش های دریافتی و محیط دانشگاه نتوانسته نقش قابل قبول و مؤثری در پرورش شایستگی ها و مهارت های کلیدی داشته باشد. این درحالیست که ماهیت رشته های مذکور به شکلی است که دانش آموختگان برای کسب موفقیت شغلی و ایفای نقش در مشاغل مرتبط نیازمند به کارگیری این مهارت ها در کنار تخصص کسب شده می باشند. لذا مدیران آموزشی و مسئولان برنامه ریزی باید نسبت به تجدید نظر بر شیوه برگزاری دوره ها اهتمام نمایند.

مقدمه: آموزش به عنوان مهم ترین عامل، کم هزینه ترین و کوتاه ترین زمان و مسیر برای پرورش نیروی انسانی در مدیریت مؤثر و بهینه سوانح است. هدف از پژوهش حاضر تطبیق برنامه درسی رشته مدیریت سوانح طبیعی و انسان ساخت در ایران و مدیریت اضطراری و بلایا در ایالات متحده است. روش: این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی براساس شیوه بردی انجام گرفته، داده ها از پایگاه های اطلاع رسانی رسمی ملّی و بین المللی و مستندات آموزش عالی کشور گردآوری شده است. برنامه ریزی درسی رشته های فوق در مقطع کار شناسی در مؤسسه آموزش عالی هلال ایران و دو دانشگاه Upper Iowa وAmerican Public در ایالات متحده مقایسه، تحلیل و بر مبنای آن پیشنهاداتی ارائه شد. یافته ها: با توجه به نتایج، موضوعات برنامه ریزی درسی در حیطه های علوم پایه، مدیریت عمومی، علوم اجتماعی و ارتباطات، علوم طبیعی و سوانح، علوم مدیریت بحران در ایران در مقاطع کاردانی و کارشناسی و گرایش های طبیعی وانسان ساخت برای تمامی مراکز ارائه دهنده و فراگیران ثابت و بدون تغییر و مبتنی بر نیاز بومی است. در دو دانشگاه مورد مطالعه ایالات متحده در هر دو گرایش هنر و علوم، موضوعات برنامه ریزی درسی در حیطه های فوق، متفاوت، اختیاری واز قابلیت انعطاف بالایی برخوردارست. نتیجه گیری: موضوعات برنامه ریزی و محتوای دروس در هر دو مقطع و دو گرایش مذکور، مطابق با الگوی جهانی مدیریت بحران و با تأکید بر نیاز های بومی سوانح طبیعی و انسان ساخت ایران است. برای پوشش کامل نیاز های کشور استفاده از دروس اختیاری متنوع، منعطف، متناسب با نیاز فراگیران شاغل در نهاد های گوناگون و طراحی رشته های جدید با توجه به تنوع سوانح کشور پیشنهاد می شود.

تأسیس و توسعۀ رشته های دانشگاهی را می توان محصول مجموعه ای از تأثیرات اجتماعی و تاریخی دانست. علوم تربیتی به عنوان یک رشته دانشگاهی از مهرماه 1311 در دانشسرای عالی تأسیس شد، اما سئوال اساسی آن است که این آغاز بر بستر چه تحولات تاریخی شکل گرفته است و در توسعۀ خود چه روندی را طی کرده است؟ به نظر می رسد شکل گیری علوم تربیتی در ایران بر بستری از تحولات تاریخی شامل الف) تأسیس دارالفنون ب) تحولات اجتماعی فرهنگی حد فاصل تأسیس دارالفنون تا مشروطیت، ج) مشروطیت و د) اعزام دانشجو به اروپا، روی داده است. ماحصل این تحولات آن بوده است که این رشته در کشور ما از نهادهای آموزشیِ سنتی بیرون نیاید و اتکاء به میراث حکَمی و فلسفی ما نداشته باشد. این رشته تنها توانست از طریق تربیتِ نیروی مورد نیاز آموزش و پرورش، ظهور یابد و خود را به جامعۀ سنتی ما بقبولاند و چه بسا اگر مسیر ظهور دیگری داشت با مقاومت روبرو می شد. علوم تربیتی پس از پدیدآیی بر چنین بستری، دوره های تاریخی ویژه ای را طی کرده است تا به مرحله توسعۀ کمّی از سال های ابتدایی دهه 70 شمسی برسد که هر یک از این دوره ها، ویژگی های خاص خود را داشته است.

یادگیری مشارکتی مبتنی بر رایانش ابری گسترش یادگیری مشارکتی پشتیبانی شده توسط رایانه است. نوعی تکنیک اصولی است که می تواند محیط ابری را برای یادگیری مشارکتی و پشتیبانی از آموزش ازطریق رایانش ابری ایجاد کند. این پژوهش با هدف طراحی الگوی به کارگیری یادگیری مشارکتی مبتنی بر رایانش ابری در آموزش عالی انجام شده است. روش پژوهش در چهارچوب رویکرد کیفی و با استفاده از نظریه داده بنیاد انجام گرفت. شرکت کنندگان پژوهشْ اعضای هیئت علمی و استادان دانشگاه آزاد اسلامی استان مازندران در سال 99- 1398 بودند که با استفاده از رویکرد نمونه گیری هدفمند و با مصاحبه نیمه ساختاریافته با 18 نفر، اشباع نظری در داده ها حاصل شد. تجزیه وتحلیل داده ها براساس رهیافت نظام مند نظریه داده بنیاد اشتراوس و کوربین در سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی انجام شد. نتایج پژوهش گویای آن است که 310 گزاره مفهومی اولیه با 9 مقوله اصلی و 21 مقوله فرعی درقالب ابعاد شش گانه مدل پارادایمی شامل موجبات علّی (2 مقوله)، پدیده اصلی (یادگیری مشارکتی مبتنی بر رایانش ابری)، راهبرد (2 مقوله)، شرایط زمینه ای (2 مقوله)، شرایط محیطی (1 مقوله) و پیامد (2 مقوله) شناسایی شد که درقالب مدل پارادایمی شامل یادگیری مشارکتی مبتنی بر رایانش ابری به عنوان پدیده محوری و شرایط علّی (عوامل تعاملی و عوامل انسانی)، شرایط زمینه ای (شرایط درونی و شرایط بیرونی)، عوامل مداخله گر (مشکلات یادگیری مشارکتی در محیط ابر)، راهبردها (راهبردهای آموزشی و راهبردهای حمایتی) و پیامدها (پیامدهای آموزشی و پیامدهای عاطفی) سازمان یافت.

هدف از پژوهش حاضر، شناسایی روش های ایجاد تعامل دانشجویان در فرایند یادگیری و شناسایی ویژگی های تعامل اثربخش در فرایند یادگیری است. تعامل های یادگیری باید مجموعه ای از ویژگی ها را داشته باشد تا یادگیری محقق شود. در این پژوهش کیفی، از روش مطالعه مرور نظام مند منطبق با دستورالعمل پریزما (PRISMA) برای مطالعه پژوهش های پیشین و از روش پدیدارشناسی با بهره گیری از گروه های کانونی برای کسب تجارب خبرگان استفاده شده است. در پایگاه اطلاعاتی web of science جستجوی مقاله های مرتبط با هدف پژوهش طی سال های 2009 تا 2019 انجام شد که تعداد 252 مقاله در حوزه تخصصی رشته تعلیم وتربیت به عنوان جامعه آماری به دست آمد. معیارهای ورود مقاله ها به مطالعه مرور نظام مند، مقاله های علمی- پژوهشی در حوزه آموزش عالی بود که درنهایت 20 مقاله تحلیل شد. اعضای گروه کانونی، متخصصان علوم تربیتی بودند که از طریق نمونه گیری هدفمند و روش گلوله برفی انتخاب شدند. پایایی مضمون های استخراج شده از طریق خودبازبینی پژوهشگر و توافق موضوعی سه کدگذار انجام شد. یافته های پژوهش شامل 9 روش ایجاد تعامل (ایجاد محیط یادگیری مبتنی بر مسئله یا مشکل، ایجاد فضایی برای تفسیر و تأمل فردی و بحث و گفتگو، ارائه بازخورد، پاداش و تشویق کردن مبتنی بر انگیزاننده های درونی، مشارکت دادن دانشجو در طراحی آموزشی و اجرا، استفاده از ابزارهای چندرسانه ای، خودارزیابی، استفاده از تکنیک های یادگیری همیارانه، ارزیابی همتایان، طراحی و تسهیل فعالیت گروهی) و 13 ویژگی تعامل اثربخش در فرایند یادگیری است که با کاربست آن در عمل، محیط یادگیری پویا و فعال ایجاد می شود.    

هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر اضافه کردن ویدیوی مدرس در محیط های یادگیری چندرسانه ای برای یادگیری موضوعات ساده و پیچیده بود. روش تحقیق حاضر آزمایشی با پیش آزمون و پس آزمون با گروه مقایسه بود. جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان دوره کارشناسی دانشگاه تبریز بود که در سال تحصیلی 1400-1399 مشغول به تحصیل بودند. از بین این افراد تعداد 72  نفر از دانشجویان رشته علوم تربیتی با روش در دسترس انتخاب و به طور تصادفی در چهار گروه: موضوعات ساده بدون ویدیوی مدرس، موضوعات ساده با ویدیوی مدرس، موضوعات پیچیده بدون ویدیوی مدرس، و موضوعات پیچیده با ویدیوی مدرس قرار گرفتند. ابزار جمع آوری اطلاعات شامل آزمون یادگیری محقق ساخته بود. نتایج حاصل از تحلیل کواریانس دوراهه حاکی از تاثیر تعاملی ویدیوی مدرس و پیچیدگی محتوای یادگیری چندرسانه ای بر روی یادگیری دانشجویان بود،  بدین صورت که در موضوعات ساده یادگیری، اضافه کردن ویدیوی مدرس به صفحه چندرسانه ای موجب بهبود یادگیری شد. برعکس، اضافه کردن ویدیوی مدرس به صفحات چندرسانه ای در موضوعات پیچیده، مخل یادگیری بود. با توجه به نتایج به دست آمده بر لزوم توجه به دو عنصر مهم در طراحی محیط های یادگیری چندرسانه ای تاکید می شود: نقش ویدیوی مدرس و نوع موضوع یادگیری.

پذیرش تفکر پیچیده و خلاق برای نشان دادن دانش از چند منظر در پرورش خرد در نظام آموزش عالی موثر است که زمینه ی ارتقای خرد پداگوژیکی را فراهم می آورد. پژوهش حاضر با هدف واکاوی مدل ارتقای خرد پداگوژیکی در نظام آموزش عالی انجام گرفته است. مطالعه ی پیش رو با بهره گیری از رویکرد کیفی و اتکا بر راهبرد نظریه ی داده بنیاد استراوس و کوربین(2007) و بکارگیری اسلوب کدگذاری باز، محوری و انتخابی با استفاده از نرم افزار Maxqda برای تجزیه و تحلیل داده ها، به تدوین و ترسیم مدل ارتقای خرد پداگوژیکی در نظام آموزش عالی ایران پرداخته است. داده های پژوهش از طریق مصاحبه های عمیق نیمه ساختار یافته با 1۶ نفر از سیاستگذاران و مدیران فعلی و اسبق آموزش عالی دارای تجارب زیسته ی مرتبط و بهره جویی از شیوه ی نمونه گیری هدفمند نظری و گلوله برفی(زنجیره ای) تا دستیابی به نقطه ی اشباع نظری گردآوری گردیده است. یافته های پژوهش به تدوین مدل ارتقای خرد پداگوژیکی در نظام آموزش عالی ایران بر مبنای نظریه پردازی داده بنیاد شامل 6 مقوله، ۳۸ مفهوم و ۱۸۰ کد منجر گردید.

هدف از پژوهش حاضر، بررسی وضعیت موجود در برنامه های درسی و شناسایی نیازهای موجود در جهت افزایش کیفیت نظام آموزشی و برنامه های درسی در عصر پساکرونایی، بود. پژوهش از نظر هدف، کاربردی، از نظر رویکرد، کیفی با استفاده از روش پدیدارشناسی بود. جامعه آماری پژوهش شامل اساتید مدیریت آموزشی و برنامه ریزی درسی متخصص در حوزه برنامه درسی هوشمند و آموزش عالی بودند(16 نفر). سؤالات مصاحبه به صورت باز پاسخ (6 سؤال) بود. روایی و پایایی مصاحبه ها به تأیید رسید. از نرم افزار مکس کیودی ای نسخه پرو به منظور تحلیل و استخراج کدها استفاده شد. نتایج نشان داد که هفت مضمون اصلی(سخت افزاری، اهداف، محتوا، ارائه محتوا، مدیریت زمان، فرایندهای یادگیری و ارزشیابی) استخراج گردید. لازمه گسترش یادگیری الکترونیکی، علاوه بر ضرورت توجه به عدالت توزیعی وکاستن از شکاف دیجیتالی در وضعیت سخت و نرم، آمادگی زیرساختی، انسانی ، محتوایی و سازمانی می باشد. برای شکل گیری یادگیری و آموزش با کیفیت، در مثلث با رئوس دانشجو، استاد و محیط ، ضروریست  تعامل بین آنها برقرار شود و شمولیت برخورداری از فرصت های برابر آموزش عالی مجازی در تمامی نواحی کشور با زیرساختهای تثبیت شده و تجهیزات و آموزشهای فنی و پشتیبانی تکمیلی صورت گیرد. مهارت افزایی و انگیزه زایی برای مطلوبیت و اشتیاق استادان و دانشجویان به تکنولوژی های پیشرفته طراحی و تدارک دیده شود .رسالت آموزش عالی در دگرگونی برنامه های درسی با انتقاد از بنیان های فکری کنونی و ایجاد تصویری نوین از محتوا و روش های آموزشی و شیوه های ارزیابی مورد انتظار است. نقش استاد و دانشجو بازتعریف شده و اساتید، فناوری های جدید را با موفقیت مدیریت کرده و خودکارآمدی در دانشجو تقویت شود.

آموزش عالی، معرف نوع مهمی از سرمایه گذاری در منابع انسانی است که با فراهم آوردن و ارتقاء بخشیدن دانش، مهارت ها و نگرش ها به توسعه اقتصادی کمک می کند. آموزش عالی، به طور قطع نه تنها موجب ترویج دانش می شود بلکه با پیشرفت های تحقیقاتی، تکنولوژیک و علمی، دانش جدید نیز به وجود می آورد. بررسی مختصری از اصلاحات آموزشی در اکثر کشورهای جهان روشنگر این نکته است که یکی از جنبه های مهم این اصلاحات تلاش برای ایجاد پلی بین نظام آموزشی و نظام اقتصادی آن جوامع است. به هرصورت باید اذعان داشت آموزش عالی از جهات مختلفی در تمامی ابعاد توسعه نقش اساسی دارد. به همین دلیل در این مقاله قصد داریم به بررسی نقش و تاثیر نظام آموزش عالی در تحولات اقتصادی و اجتماعی در عرصه جهانی بپردازیم. روش مطالعه در این مقاله تحلیلی توصیفی بوده و به صورت مطالعه اسنادی با بهره گیری از اصول تحلیل محتوا بوده و با بحث در خصوص موضوعات تغییرات ساختاری در آموزش عالی، سیستم ابداعات ملی و نقش دانشگاه ها در تولید و گسترش آن، نقش محوری دانشگاه ها در تولید و گسترش سرمایه انسانی، تغییر در چشم انداز دانشگاه ها و تحول در شکل و محتوا، و نیز چالش های فراروی آموزش عالی در قرن جدید را مورد بررسی قرار خواهیم داد. در پایان نیز براساس مطالب عنوان شده در مقاله پیشنهاداتی ارائه گردیده است.

هدف این پژوهش، برآورد تقاضای اجتماعی آموزش عالی بود. روش تحقیق، توصیفی با بررسی اسناد و مدارک موجود و سیر تحول جمعیت ابتدایی، راهنمایی و متوسطه و تاثیر آن در تقاضای اجتماعی آموزش عالی با روشی کتابخانه ای و با مرور و بازنگری پژوهش های انجام شده بود. یافته های پژوهش نشان می دهد که، تعداد کل دانش آموزان دوره متوسطه به عنوان متقاضیان بالقوه آموزش عالی کاهش می یابد و بر مبنای چنین روندی انتظار بر این است که میزان تقاضای متقاضیان از آموزش عالی در سال های آتی نیز کاهش یابد. البته چنین سیر نزولی در تقاضای اجتماعی آموزش عالی و کاهش تقاضای متقاضیان از آموزش عالی در نتایج پیش بینی ها نیز دیده شده است هر چند که در نهایت سیر صعودی می گیرد. نتایج کلی پیش بینی حاکی از آن است میزان تقاضای اجتماعی آموزش عالی در کلیه مقاطع تحصیلی پس از طی یک روند نزولی و کاهش تعداد متقاضیان از آموزش عالی در نهایت در سال های پایانی مورد بررسی 99- 1398 روند تقاضای اجتماعی آموزش عالی دوباره سیر صعودی گرفته و میزان تقاضای متقاضیان از آموزش عالی افزایش خواهد یافت.

این مقاله به تحلیل شکاف وضعیت موجود و مطلوب برند موفق در آموزش عالی پرداخته است. جامعه آماری این تحقیق را خبرگان دانشگاه فنی و حرفه ای در ایران تشکیل داده اند. تعداد 17 نفر از این افراد با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند به عنوان نمونه انتخاب شدند. به منظور گردآوری داده ها از ابزار پرسشنامه استفاده گردید که روایی و پایایی آن مورد تأیید قرار گرفته است. از آزمون t زوجی به منظور تحلیل شکاف وضعیت موجود و مطلوب مؤلفه های تحقیق در آموزش عالی استفاده گردید. براین اساس، از طریق مرور ادبیات نظری، 103 مؤلفه در خصوص برند موفق در آموزش عالی شناسایی شد. در نهایت، براساس نظر خبرگان از میان مؤلفه های شناسایی شده، 47 معیار به عنوان معیارهای برند موفق در آموزش عالی مشخص گردید که این معیارها در 7 شاخص کلی شامل تصویر دانشگاه، هزینه و موارد مالی، خدمات و امکانات دانشگاهی، تبلیغات و ارتباطات برون دانشگاهی، تکنولوژی و توسعه، برنامه ریزی و موفقیت آموزشی و موقعیت دانشگاه  طبقه بندی گردید. یافته ها همچنین نشان داد که بین وضعیت موجود و مطلوب تمامی مؤلفه ها و مقوله های اصلی تحقیق در دانشگاه فنی و حرفه ای اختلاف معناداری وجود دارد.

اعتباربخشی و ارزشیابی مراکز آموزش عالی از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا نقش بسیار مهمی در تربیت نیروی انسانی در جوامع دارند که باعث توسعه کمی و کیفی کشورها است. پژوهش حاضر با هدف شناسایی استانداردهای اعتباربخشی در دانشگاه های غیرعلوم پزشکی و مقایسه این استانداردها با استانداردهای دانشگاه های علوم پزشکی انجام شد. در این تحقیق ارزشیابی مبتنی بر نظر متخصصان و خبرگان و پرسشنامه اعتباربخشی محقق ساخته است. ابتدا با مطالعات کتابخانه ای پیشینه پژوهش های صورت گرفته در جهان درزمینه اعتباربخشی بررسی شدند. سپس با بهره گیری ازنظر خبرگان پیش نویس حوزه ها و سپس استانداردهای اعتباربخشی و نشانگرها مربوط به هر حوزه اعتباربخشی طراحی شدند. حوزه ها و استانداردها و نشانگرهای نهایی با استفاده از تکنیک دلفی و نظر نهایی صاحب نظران به صورت نهایی درآمدند و درنهایت از روش تحلیل عاملی جهت خلاصه سازی و تعیین سهم هریک از عوامل استفاده شد. حوزه ظرفیت، منابع، امکانات و تجهیزات، در دانشگاه های غیر علوم پزشکی کرمان به عنوان مهم ترین حوزه در تدوین حوزه های اعتباربخشی موسسه ای است. در دانشگاه های علوم پزشکی، حوزه مدیریت در اولویت اول قرار دارد. نتایج این پژوهش می تواند راهنمایی باشد برای مراکز آموزش عالی که بدانند ازنظر توسعه کمی و کیفی در چه سطحی قرار دارند و برای رسیدن به بهترین سطح توسعه چه راهی باید طی شود.

پژوهش حاضر  با هدف شناسایی مهم ترین عوامل مؤثر بر آینده دانشگاه ها و تبیین روابط فی مابین آن ها در کشور انجام شده است. بدین منظور ابتدا مهم ترین پیشران های آینده آموزش عالی، مورد شناسایی قرار گرفت؛ سپس با بهره گیری از روش تحلیل تأثیر متقابل، ماتریس عوامل کلیدی به صورت پرسشنامه طراحی شد و پس از توزیع در بین خبرگان، جهت تعیین تأثیرگذاری عوامل بر یکدیگر و جایگاه آن ها، داده های جمع آوری شده از طریق نرم افزار میک مک مورد تحلیل قرار گرفت. یافته ها حاکی از آن است که عوامل «میزان مداخلات دولت و نهادهای موازی»، «شیوه مدیریت در آموزش عالی»، «مسئولیت پذیری، پاسخگویی و شنیدن صداها و نیازهای ذی نفعان»، «بحران ﺷناسی و آینده پژوهی با مشارکت ذی نفعان آموزش عالی»، «پارادایم و نظام اقتصادی»، «ایجاد تنوع در منابع مالی پایدار»، «تعاملات بین المللی» و «رابطه متقابل آموزش عالی با صنعت و بازار کار» دارای تأثیرگذاری بسیار بالایی بر سایر پیشران ها هستند. همچنین عواملی از جمله «شیوه خط مشی گذاری در فناوری» و «شیوه مدیریت در سطح کلان و سیاست های عمومی»، متغیرهای اثرگذاری تلقی شدند که روی عوامل وابسته به شدت اثرگذار هستند و همراه با دیگر متغیرهای تأثیرگذار، آموزش عالی را به سمت «کیفیت گرایی»، «در نظر گرفتن ﻧﯿﺎزﻫﺎی ﻣﺘﻨﻮع مناطق کشور و اولویت های ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﺘﻮازن ﭘﺎﯾﺪار»، و همچنین «سرمایه گذاری در علوم و ایجاد توانایی تولید آن ها» پیش می برند. بنابراین می توان گفت که حرکت به س مت کاهش مداخلات دولت و دستگاه های موازی متعدد و تقویت و به کارگیری شیوه های مدیریتی کارآمد و در نظر گرفتن ض رورت بحران ﺷناسی و آینده پژوهی با مشارکت ذی نفعان آموزش عالی برای رس یدن به آینده ای بهتر، توأم با مسئولیت پذیری، پاسخگویی و شنیدن صداها و نیازهای ذی نفعان، می تواند از مهم ترین موارد حرکت به سوی آینده مطلوب آموزش عالی محسوب شده و نویدبخش آینده ای روشن برای آن باشد.

هدف از این مقاله، شناسایی و تعیین عوامل کلیدی، روندهای نوظهور و نیروهای پیشران در مسیر تدوین آیین نامه ارتقای مرتبه اعضای هیئت علمی دانشگاه ها و ارزیابی روابط ساختاری میان عوامل و مؤلفه های کلیدی در افق 1414 است. برای این منظور با تکیه بر روش شناسی آمیخته و بهره گیری از ابزارهای مرور ادبیات، مصاحبه، ماتریس تحلیل آثار متقاطع، نرم افزار میک مک و پنل خبرگان، ضمن احصای مجموعه ای جامع از عوامل اثرگذار، مؤلفه های کلیدی شناسایی و روابط اثرگذاری و اثرپذیری میان آن ها به لحاظ ساختاری تحلیل شده است. درنتیجه، پنج نیروی «گفتمان حاکم بر آموزش عالی در ایران»، «انتظار جامعه (صنعت، بازار و دولت) از آموزش عالی»، «اقتصاد آموزش عالی»، «رقابتی و بین المللی شدن آموزش عالی» و «چالش های نوظهور و توسعه علوم میان و فرارشته ای» به عنوان پیشران های تغییر در موضوع مقاله احصا گردیده و تأثیر و نقش هریک در آینده نظام ارتقای اعضای هیئت علمی تبیین شده است. براین اساس، ارتقای ویرایش های آینده این آیین نامه، نیازمند همگامی با نیروهای پیشران شناسایی شده، لحاظ پیچیدگی های ساختاری میان عوامل کلیدی مؤثر و انطباق با تحولات محیط اجتماعی، اقتصادی و سیاسی از طریق اتخاذ رویکردهای میان رشته ای و آینده نگر آن هاست.

علوم ورزشی و آینده پژوهی هردو به عنوان حوزه ای میان رشته ای در جهان مطرح شده اند. یکی از حوزه هایی که به موازات این دو رشد کرده است و اثر محسوس و بنیادینی بر آن ها گذاشته و نیز از آن ها تأثیر پذیرفته است، مطالعات بین رشته ای یا فرارشته ای است. تحقیقات میان رشته ای، به ویژه در زمینه ورزش، که در کنار ماهیت سلامت محوری اش اهداف بلندپروازانه ای نیز دارد، بسیار مهم اند. ازاین رو، در این مقاله با به کارگیری ابزار سناریو به عنوان یکی از روش های آینده پژوهی، یک راهروی استراتژی برای توسعه ورزش دانشگاهی ایران در افق 1414 پدید آمده است. ورزش در دانشگاه ها شکل نهادی فرایند تربیت بدنی برای زندگی سالم و فعال است. مشارکت کنندگان مقاله تحلیلی و اکتشافی حاضر شامل 34 نفر از ذی نفعان داخلی و خارجی ورزش دانشگاهی ایران بودند که براساس نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. گردآوری داده ها با مصاحبه و پرسش نامه باز صورت گرفت. براساس یافته ها، تحلیل 30 عامل اصلی به دست آمده درنهایت منجر به دو عدم قطعیت کلیدی «پیوستن به جنبش جهانی ورزش» و «نظام مندی فعالیت جسمانی پایدار» شد که اساس توسعه چهار سناریو با اسامی دماوند، تفاخر، روز از نو و فیزیک، قرار گرفتند. به منظور توسعه ورزش دانشگاهی ایران، باید سیاست های مجزا در قسمت های مختلف ورزش دانشگاهی بر مبنای نظام مندی فعالیت های جسمانی پایدار، تدوین شود.

موضوع اصلی آینده پژوهی آموزش عالی، شناسایی نظام مند نیروها و پیشران های تغییر، فرصت ها و تهدیدهای ناشی از تغییرات، خلق چشم اندازها و آینده مطلوب برای آموزش عالی و تدوین راهبردها و اقدام های مؤثر برای دستیابی به آن است. ازاین رو، این مقاله به منظور فراتحلیل مطالعات میز آینده پژوهی آموزش عالی به عنوان یک مصداق تجربی از مطالعات آینده پژوهی آموزش عالی در ایران نوشته شده است. برای این منظور با روش فراتحلیل کیفی به تحلیل و یکپارچه سازی این مطالعات با رویکرد جامع (کمّی و کیفی) در دو بُعد شکلی و محتوایی پرداخته شد. یافته ها در بعد شکلی تداوم و استمرار مطالعات میز در سال های مختلف را با مشارکت متنوع ذی نفعان درونی و اجتماعی آموزش عالی در سطوح مختلف نشان می دهد. در بعد محتوایی، مطالعات میز بر پنج مقوله موضوعی شامل مدیریت و برنامه ریزی اثربخش در آموزش عالی، ارزشیابی و کیفیت دانشگاه ها و مؤسسه های پژوهشی، برنامه درسی و یادگیری دانشگاهی، فناوری اطلاعات و ارتباطات و فضای مجازی در آموزش عالی، و اقتصاد آموزش عالی و دانشگاه متمرکز بوده است که ذیل هر یک از مقولات براساس شرایط و اقتضائات، مسائل دارای اولویت انتخاب، و در یک رویکرد میان رشتگی با رجوع به نخبگان و بحث کانونی آینده پژوهی شده است. دستاوردهای این مطالعات می تواند در عرصه سیاست ورزی و دانش ورزی در بافتی میان رشتگی مورد توجه و استفاده دانشگاهیان قرار گیرد.

هدف : هدف پژوهش حاضر، تصویرپردازی از دانشگاه آینده و معرفی الگوی برتر برای آموزش عالی به منظور استقبال و ساخت آینده و کمک به ذی نفعان برای آفرینش آینده مطلوب در افق بلندمدت بود. روش: از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته با 24 نفر از خبرگان، صاحب نظران، سیاستگذاران، مدیران دانشگاهی و نمایندگان زیرنظامهای مختلف آموزش عالی که با روش نمونه گیری گلوله برفی انتخاب شدند و تجزیه و تحلیل داده های گردآوری شده با تکنیک تحلیل تم، عوامل مؤثر کلیدی و مهم ترین پیشرانهای آینده آموزش عالی شناسایی شد. برای تعیین اعتبار و روایی مصاحبه ها، از معیارهای گوبا و لینکلن و برای محاسبه پایایی، از روش بازآزمون استفاده شد. پایایی 95/88 درصد، نشان از قابلیت اعتماد کدگذاری مصاحبه ها داشت. اعتبارسنجی عوامل کلیدی از طریق نسبت اعتبار محتوا، انجام و در نهایت، 19 عامل کلیدی شناسایی شد. برای تعیین سناریوهای آموزش عالی با استفاده از مدل پیتر شوارتز و بر اساس رتبه بندی و نمره دهی عوامل کلیدی و پیشرانهای شناسایی شده بر اساس اهمیت و عدم قطعیت(طیف یک تا 10)، از طریق تکمیل پرسشنامه توسط خبرگان، در نهایت دو عامل کلیدی شناسایی و بر اساس آنها سناریوها تدوین شد. یافته ها: از بین عوامل شناسایی شده، دو عامل «طراحی و به کارگیری شیوه ها، سیاستها و راهبردهای مدیریتی مؤثر در آموزش عالی» و «میزان مداخلات دولت و نهادهای متعدد و موازی در آموزش عالی»، به لحاظ اهمیت و عدم قطعیت، رتبه بالاتری به دست آوردند که بر مبنای قرارگیری شان در محورهای ماتریس، روایتهای چهار سناریوی فرهمند، مبتکر، واپسگرا و درهم شکسته تدوین شد. نکته مهم این چهار سناریو، فراهم آوردن تصویری از آینده دانشگاهها و دانشگاههای آینده به منظور بهره گیری از آن در سیاستگذاری ها و برنامه ریزی ها و شناسایی ویژگی های دانشگاههای آینده در افق بلندمدت است. نتیجه گیری: سناریوی آموزش عالی فرهمند به عنوان سناریوی مطلوب، می تواند باعث پیشرفت آموزش عالی شود و در مقابل، سناریوی آموزش عالی مبتکر تا حدودی و دو سناریوی آموزش عالی واپسگرا و درهم شکسته به میزان بالایی می توانند نظام آموزش عالی را با چالش مواجه کنند.