عاطفه ریگی

هدف پژوهش حاضر بررسی انتقادی نظام ملی نظارت و ارزیابی در آموزش عالی ایران است که از رویکرد کیفی و روش پدیدارشناسی توصیفی استفاده شد. که در سال 1401 تعداد 16 نفر از خبرگان دانشگاهی و پژوهشگاهی آگاه به حوزه مورد مطالعه در پژوهش مشارکت داشتند. روش نمونه گیری هدفمند از نوع گلوله برفی بود. در راستای جمع آوری داده ها، از ابزار مصاحبه نیمه ساختاریافته تا رسیدن به اشباع نظری استفاده شد و به منظور تحلیل داده ها روش تحلیل محتوا با رویکرد استقرایی مبتنی بر الگوی گرانهایم و لاندمن انجام شد. نتایج نشان داد چالش های نظام ملی نظارت، ارزیابی و اعتبارسنجی در نظام آموزش عالی ایران شش مقوله تعدد نهادهای نظارت و ارزیابی و عدم وجود یک نهاد و متولی ملی نظارت و ارزیابی دانشگاه ها، مراکز و مؤسسات آموزش عالی؛ نبود معیارهای شفاف، مشخص و استاندارد برای سنجش، نظارت، ارزیابی و رتبه بندی دانشگاه ها؛ تمرکزگرایی در حوزه ارزیابی دانشگاه ها، مؤسسات و مراکز آموزش عالی از جانب دولت؛ اعتقاد، اعتماد و باور ضعیف دانشگاهیان نسبت به اهمیت و فایده نظارت و ارزیابی؛ عدم وجود یک پایگاه اطلاعاتی مناسب و جامع به منظور ارزیابی و اعتبارسنجی؛ ضعف فرهنگ پاسخگویی، پیگیری، مطالبه گری و ارزیابی در نظام آموزش عالی تقسیم بندی شدند با توجه به بررسی های صورت گرفته، مشکلات موجود در نظام ارزیابی آموزش عالی کشور اگر به درستی مدیریت نشوند تجربه آسیب جمعی در قالب بسیاری از ابعاد آموزش عالی بروز می دهد؛ در صورتی که می توان با اتخاذ سیاستهای مناسب در جهت بهبود کیفیت سیستم ملی ارزیابی آموزش عالی حرکت نموده و به یک فرصت تبدیل شوند.

پژوهش حاضر یک مطالعه کیفی پدیدار شناسانه است. که با هدف ارزیابی کیفیت دانشگاه های ایران از بعد اجتماعی - فرهنگی انجام گردید. مشارکت کنندگان در این مطالعه 21 نفر از دانشجویان و اعضای هیئت علمی دانشگاه کردستان، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشگاه تهران و دانشگاه سیستان و بلوچستان بودند که به صورت هدفمند انتخاب و مورد مصاحبه قرار گرفتند. همچنین اعتبار و روایی داده ها با استفاده از روش بازبینی مشارکت کنندگان در پژوهش ارزیابی شد. دادهﻫﺎی حاصل نیز ﺑا استفاده از روش ﺗﺤﻠﯿﻞمحتوای استقرایی بر اساس پارادایم تفسیری – برساختی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که این موسسات از کیفیت مناسبی در حوزه اجتماعی - فرهنگی برخوردار نیستند و مشکلات اجتماعی – فرهنگی دانشگاه ها با دو عامل در ارتباط است که عبارتند از: عوامل سازمانی (کم توجهی به دموکراسی، صلح محور نبودن و بی توجهی به تربیت شهروند جهانی، فضامند نبودن دانشگاه، فعال نبودن انجمن های صنفی/ علمی) و عوامل فردی (آگاهی محدود جامعه و بی توجهی به علم، مشخص نبودن فلسفه زندگی، روحیات فردی متضاد با محیط آکادمیک، بی توجهی به تفاوت ها، کم رنگ شدن دین اسلام، تهاجم فرهنگی). همچنین به منظور حل مشکلات مذکور راهبردهایی از قبیل: توسعه کرسی آزاداندیشی، تعامل فرهنگی – اجتماعی با دانشگاه های جهان اسلام، ترسیم سند چشم انداز فرهنگی، شناسایی وسازماندهی نخبگان علمی.

هدف پژوهش حاضر بررسی انتقادی مدیریت دانشگاه ها در دستیابی به رتبه برتر در رتبه بندی های جهانی است که از رویکرد تحقیق کیفی از نوع تحلیل انتقادی بهره گرفته است. شرکت کنندگان در تحقیق، افراد صاحب نظر در  موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دانشگاه تهران، موسسه آموزش عالی بیمه اکو، دانشگاه علامه طباطبایی و دانشگاه فنی و حرفه ایی بود. شرکت کنندگان 16 نفر از افراد آگاه به حوزه مورد مطالعه بودند که با روش نمونه گیری گلوله برفی مورد مصاحبه قرار گرفتند. برای این منظور از مصاحبه نیمه ساختارمند استفاده شد. پژوهش حاضر از دو روش بازبینی مشارکت کنندگان و مرور خبرگان غیر شرکت کننده در پژوهش به منظور اعتبار سنجی استفاده شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از دو نوع تحلیل موضوعی و تحلیل متون گفتاری که از روش های تحلیل CDA هستند،  استفاده شده است.  نتایج نشان داد مشکلات مدیریت دانشگاه های کشور با دو عامل مرتبط است که عبارتند از : - عوامل درون فردی (سیاست زدگی افراطی مدیران دانشگاه ها، عدم توجه به تفویض اختیار و تلاش برای حفظ وضع موجود، یکی پنداشتن مدیریت دانشگاهی با مدیریت سایر سازمان ها، تصمیم گیری و برنامه ریزی نامناسب)، -عوامل برون فردی (سیستم نظارت و ارزیابی معیوب، سازماندهی و هماهنگی نامناسب). در این راستا، راهبردهایی به منظور بهبود رتبه دانشگاه های ایران در رتبه بندی های جهانی ارائه شده است.

هدف پژوهش حاضر بررسی چالش های بیرونی نظام آموزش عالی ایران بر اساس رتبه-بندی های جهانی است که از رویکرد تحقیق کیفی ازروش تحلیل گفتمان انتقادی روث وداک بهره گرفته است. مشارکت کنندگان در تحقیق، 16 نفر از صاحبنظران در موسسات پژوهشی و دانشگاهی مستقر در تهران بودند که به صورت هدفمند و با استفاده از روش نمونه گیری گلوله برفی انتخاب و مورد مصاحبه قرار گرفتند. ابزار مورد استفاده در پژوهش، مصاحبه نیمه ساختارمند و همچنین تحلیل محتوای آثار مکتوب و سخنرانی های صاحبنظران منتخب بود. برای اعتبار سنجی داده ها در پژوهش حاضر از دو روش بازبینی مشارکت کنندگان و مرور خبرگان غیر شرکت کننده در پژوهش استفاده شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها نیز از سه روش تحلیل موضوعی، تحلیل متن نوشتاری و روش تحلیل متون گفتاری استفاده شد. نتایج این پژوهش نشان داد چالش های سیاست گذاری (تنوع و عدم هماهنگی در سیاست های نهادهای تعیین کننده خط مشی های آموزش عالی، کم توجهی به تعیین رسالت ها در سیاستگذاری، تخصصی نبودن و استفاده نکردن از نتایج پژوهش در فرآیند سیاستگذاری ها) ، چالشهای اقتصادی (کم توجهی به در آمدزایی دانشگاه ها در سیاست گذاری های اقتصادی کشور، کم توجهی به اقتصاد دانش بنیان به منظور توسعه اقتصادی کشور) و چالش های فرهنگی-اجتماعی (کم اهمیت بودن علم در جامعه ایران، کم توجهی به تربیت شهروند جهانی و توجه ویژه به «ما» محلی)، از جمله چالش های محیط بیرونی نظام آموزش عالی هستند که منجر به ضعف رتبه دانشگاه های کشور در رتبه بندی های جهانی شده اند. در این راستا، راهبردهایی به منظور بهبود رتبه دانشگاه های ایران در رتبه بندی های جهانی ارائه شده است.

هدف پژوهش حاضر بررسی کیفیت نظام آموزش عالی ایران براساس موازین رتبه بندی های جهانی و ارائه رهیافت هایی برای برنامه ریزان آموزش عالی کشور است که از رویکرد تحقیق کیفی از نوع تئوری زمینه ایی بهره گرفته است. شرکت کنندگان در تحقیق، افراد صاحبنظر در  موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دانشگاه تهران، موسسه آموزش عالی بیمه اکو، دانشگاه علامه طباطبایی و دانشگاه فنی و حرفه ایی بود. ابزار مورد استفاده در پژوهش، مصاحبه نیمه ساختارمند، به گونه ایی که 16 نفر از افراد آگاه به حوزه مورد مطالعه با روش نمونه گیری گلوله برفی مورد مصاحبه قرار گرفتند و مصاحبه ها تا رسیدن به اشباع نظری ادامه داشت. مدت زمان مصاحبه ها از60-30 دقیقه در نوسان بود. برای اعتبار سنجی داده ها از دو روش بازبینی مشارکت کنندگان و مرور خبرگان غیر شرکت کننده در پژوهش استفاده شد. همچنین در تجزیه و تحلیل داده ها نیز  از کدگذاری باز، محوری و گزینشی استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد چالش های اقتصادی، چالش های فرهنگی-اجتماعی، چالش های سیاست گذاری، چالش های مدیریت دانشگاهی، چالش های زیرساختی، چالش های آموزشی و چالش های پژوهشی از عواملی هستند که منجر به ضعف رتبه دانشگاه های کشور در رتبه بندی های جهانی شده اند. در این راستا، لایه گذاری، افزایش کارآیی و اثربخشی عملیاتی، تغییر مسیر سیاست ها، گذر از رشد به توسعه و تقویت ارتباطات بین المللی، از جمله راهبردهای ارائه شده به منظور بهبود رتبه دانشگاه های ایران در رتبه بندی های مذکور، شناسایی شده است.

هدف اساسی پژوهش حاضر شناسایی مؤلفه های اثرگذار سیاست گذاری مبتنی بر بازار کار در آموزش عالی ایران بود. روش پژوهش کیفی از نوع داده بنیاد و ابزار گرداوری داده ها مصاحبه باز بود. روش نمونه گیری پژوهش هدفمند و شامل 40 نفر از پژوهشگران و صاحب نظران در سطوح وزارت علوم تحقیقات و فناوری و دانشگاه های سه استان کردستان، همدان و سیستان و بلوچستان انتخاب شد. تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از تحلیل تم در قالب کدهای باز، محوری و انتخابی صورت گرفت. فرض اصلی پژوهش، سیاست گذاری مبتنی بر بازار کار در آموزش عالی در دو بعد عمودی و افقی بود. سیاست گذاری عمودی مبتنی بر بازار کار ازجمله؛ فرهنگ سازی کار، اصلاح ساختارهای بازار و دانشگاه، نیازسنجی بر اساس بازار کار، اصلاح قوانین (آموزش، پژوهشی، جذب اساتید) مبتنی بر بازار کار، حمایت دولت از تولید دانش و کالای داخلی، تبلیغات ایده های دانشگاهی در راستای بازار کار، سیاست گذاری کلان مبتنی بر بازار کار، سیاست گذاری خرد مبتنی بر بازار کار می باشد و سیاست گذاری افقی مبتنی بر بازار شامل؛ تغییر برنامه درسی مبتنی بر اقتصاد در دانشگاه ها، ارتباط صنعت و دانشگاه، تربیت دانشجوی کارآفرین در بازار کار، سیاست کارورزی و مهارت آموزی، کاربرد فناوری اطلاعات در بازار کار و دانشگاه، توجه به مسائل آموزشی مبتنی بر اقتصاد، تبدیل نیروی انسانی به سرمایه انسانی، تغییر نظام ارزیابی در دانشگاه بود. درنهایت با استفاده از یافته های پژوهش، مدلی تحت عنوان مدل سیاست گذاری مبتنی بر بازار کار ارائه گردید.