مطالب مرتبط با کلیدواژه

جامعه شناسی هنر


۱.

ویژگی های اجتماعی فیلم سازان ایرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: عوامل اجتماعی سینما هنرمند جامعه شناسی هنر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۵۹
در مقاله حاضر، ویژگی های اجتماعی فیلمسازان ایرانی بررسی شده است. این بررسی با استفاده از رویکرد جامعه شناختی به هنر و نظریه جانت ولف در این زمینه انجام شده است. روش تحقیق این بررسی تحلیل محتوای اسناد مکتوب درباره فیلمسازان ایرانی است. فرضیه اصلی تحقیق این است که عوامل اجتماعی در کنار عوامل ذاتی، مانند خلاقیت هنری، در ورود افراد به عرصه فیلمسازان و نیز موفقیت در این عرصه نقش بازی می کنند. این عوامل شامل ویژگی های جمعیت شناختی، مانند جنس، محل تولد و میزان تحصیلات و ویژگی های اجتماعی مانند حمایت های دولتی و خصوصی می شوند. نتیجه تحقیق نشان می دهد که اگر چه داشتن استعداد و خلاقیت هنری در موفقیت هنرمندان نقش اساسی دارد، ولی برای هنرمند شدن کافی نیست، بلکه در کنار آن عوامل اجتماعی موافق نیز باید وجود داشته باشند تا امکان حضور فرد را در عرصه هنر فراهم کنند. تنها در این شرایط است که استعداد و خلاقیت هنری به کمک آمده و فرد را در هنر مورد نظر موفق می گرداند
۲.

علل اجتماعی گسترش و انحطاط دیوار نگاره های عاشورایی در اواخر دوره قاجار

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: جامعه شناسی هنر نقاشی دیواری دیوارنگاره نقاشی قاجار نقاشی عاشورایی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی هنر و معماری گروه های ویژه هنر و دین
  2. حوزه‌های تخصصی هنر و معماری هنرهای زیبا هنرهای تجسمی تصویر سازی
  3. حوزه‌های تخصصی هنر و معماری تاریخ هنر تاریخ هنر ایران پس از اسلام زندیه و قاجاریه
تعداد بازدید : ۱۴۰۰ تعداد دانلود : ۱۰۲۴
دیوار بعضی از بقاع وامامزاده های ایران منقش به تصاویری از صحنه های به شهادت رسیدن امام حسین(ع) ویارانش در واقعه کربلا است . این نقاشی دیواری ها که به دیوار نگاره های عاشورایی معروف است، بیشتر، از دوره قاجار به جای مانده اند. نقاشی روی دیوار از گذشته های دور در ایران مرسوم بوده ودر طول ادوار مختلف، عوامل اجتماعی موجب فراز وفرود هایی در تحولات آن گردیده است. پژوهش حاضر از نظر هدف بنیادی ، واز نظر روش توصیفی- تحلیلی است. اطلاعات ضروری تحقیق، به صورت اسنادی وکتابخانه ای جمع آوری شده است. محدوده پژوهش از نظر زمانی، اواخر دوره قاجار واز نظر مکانی، سرزمین ایران، خاصه شمال کشور می باشد. یافته های تحقیق از منظر جامعه شناسی هنر نشان می دهد در اوایل دوره قاجار، به سبب نیاز حکومت به مردم برای تحکیم قدرت، مناسک و مراسم مذهبی ازجمله دیوار نگاره های عاشورایی رامورد پشتیبانی قرارداد. اگر چه نقاشی از سوی فقه اسلامی مورد ملامت قرار گرفته بود، ولی صدور فتاوی بعضی از علمای مذهبی در مورد رفع منع شبیه خوانی وشبیه سازی در مراسم مذهبی، باعث رونق وگسترش دیوار نگارها ی عاشورایی گردید. اواخر دوره قاجار با ورود صنعت چاپ و گسترش مطبوعات و آشنایی با فرهنگ غرب از یک سو ، و تغییر معادلات اقتصادی و سیاسی از سوی دیگر، مهاجرت مردم از روستاها به شهرهای بزرگ را موجب می شود؛ در نتیجه، ذائقه مردم، تحت تأثیر شرایط اجتماعی تغییر پیدا می کند و خود را با مظاهر دنیای جدید وفق می دهد وکم کم دیوار نگاره های عاشورایی که به صورت یک سنت و عادت واره در بین توده مردم رواج پیداکرده بود از رونق می افتد.
۳.

بررسی دلایل تاریخی اجتماعی عدم تداوم در به کارگیری چاپ سربی در اوایل دورة قاجار

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: چاپ سربی جامعه شناسی هنر چاپ سنگی دورة قاجار حروف متحرک

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی هنر و معماری گروه های ویژه جامعه شناسی هنر
  2. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی صنعت و تجارت کتاب صنعت چاپ
  3. حوزه‌های تخصصی هنر و معماری تاریخ هنر تاریخ هنر ایران پس از اسلام زندیه و قاجاریه
تعداد بازدید : ۱۴۱۴ تعداد دانلود : ۱۲۴۳
در گذشته تولید کتاب در ایران به صورت دست نوشته انجام می گرفت. با ورود صنعت چاپ در دوره صفویه انتشار مکتوبات گسترش یافت و در دوره قاجار به اوج خود رسید، ولی چاپ سربی نسبت به همتای خود، چاپ سنگی از اقبال خوبی برخوردار نشد. به همین دلیل نوشته حاضر در نظر دارد با مرور تاریخچه حضور چاپ سربی و سنگی در ایران، به مطالعه شرایط و اتفاقات تاریخی-اجتماعی پیرامون این دوگونه خاص از صنعت چاپ پرداخته و استفاده جدی از آنها را در چاپ کتب فارسی اوایل دوره قاجار بررسی و دلایل تاریخی-اجتماعی عدم تداوم، در بکارگیری چاپ سربی را ذکر نماید.این مقاله از نظر هدف، بنیادی و از نظر روش، توصیفی- تحلیلی است و به شیوه کتابخانه ای جمع آوری شده است، یافته های تحقیق نشان می دهد که عدم تمایل ایرانیان آن دوران به چاپ با حروف سربی، که بسیاری از منابع تاریخی و تخصصی هم به آن اشاره کرده اند، می تواند به علل زیر باشد: -عدم زیبایی حروف سربی نسبت به خوشنویسی. -در دسترس بودن چاپ سنگی نسبت به چاپ سربی. -وابستگی به واردات قطعات دستگاه چاپ. -در انحصار بودن صنعت چاپ سربی به دستگاه حاکمیت.
۴.

نمایش نامه نویسان ایرانی و تحولات اجتماعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: رویکرد بازتاب جامعه شناسی هنر سبک و مضمون نمایش نامه طبقه اقتصادی - اجتماعی نمایش نامه نویسان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۸۴ تعداد دانلود : ۶۹۸
در این مقاله با مقایسه یافته های دو تحقیق در مورد نمایش نامه های ایرانی در دو دوره متفاوت نشان داده شده است که چگونه شرایط اجتماعی بر روی سبک و مضمون نمایش نامه های نوشته شده در هر دوره تاثیر گذاشته و آن ها را تغییر داده است. این تحقیق در حوزه نظری جامعه شناسی هنر نوشته شده است و چهارچوب نظری آن، رویکرد بازتاب است. روش به کار رفته در هر دو تحقیق، ترکیبی از پیمایش و مطالعه اسنادی بوده است که در این مقاله یافته های آن ها با هم مقایسه شده است. این مقایسه نشان داد که در رابطه میان سبک و مضمون غالب نمایش نامه ها با طبقه هنرمندان و شرایط سیاسی-اجتماعی حاکم در دو دوره، تغییرات اساسی رخ داده است، به این ترتیب که سبک و مضمون نمایش نامه های نوشته شده در سال 1369 تابعی بوده است از ویژگی های طبقاتی هنرمند و نیز ویژگی های سیاسی اجتماعی زمان. نمایش نامه نویسان متعلق به طبقه پایین بیشتر با مضامین غیراجتماعی و سبک های غیررئالیستی کار می کردند و برعکس نویسندگان متعلق به طبقه بالا بیشتر با مضامین اجتماعی و سبک های رئالیستی کار می کردند. همچنین سبک و مضمون آثار نوشته شده در این دوره با شرایط سیاسی اجتماعی حاکم بر آن، که به چهار زیردوره تقسیم شده، هماهنگ بوده است. از طرف دیگر یافته های تحقیق سال 1389 چنین رابطه ای را نشان نمی دهد. برعکس، تحقیق دوم نشان داد که نوعی یک دستی در میان نمایش نامه نویسان از هر نظر شکل گرفته است به طوری که توزیع نسبت سبک های رئالیستی و غیررئالیستی و مضامین اجتماعی کلان و مضامین اجتماعی خرد در آثار این نویسندگان، صرف نظر از طبقه اجتماعی آن ها و دوره های مختلف سیاسی جامعه، تقریبا یکسان است. دلایل این یک دستی که با دوره اول مطالعه تفاوت اساسی دارد، در این مقاله مورد بحث قرار گرفته است. .
۵.

عوامل اجتماعی مؤثر بر تبدیل سفال از ""صنعت"" به ""هنر"" در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: هنرهای زیبا جامعه شناسی هنر هنر عامه سفال ایران

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی فرهنگ
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی انسان شناسی انسان شناسی فرهنگی انسان شناسی هنر
تعداد بازدید : ۱۲۳۱ تعداد دانلود : ۱۸۸۰
مقالة حاضر برای پاسخ به این پرسش تدوین شده است که چگونه سفال از حوزة وسائل زندگی عامة مردم، به حوزة هنر وارد شد. ازمنظر جامعه شناسی هنر، عوامل اجتماعی مختلفی درکارند تا برخی محصولات فرهنگی و حتی اقتصادی جامعه، محصول هنری تلقی شوند و برخی دیگر غیرهنری. سفال و سفال گری در ایرانِ گذشته صنعت تلقی می شد و در خانه های مردم به منزلة ابزار زندگی به کار می رفت، اما امروز محصولات سفالی کاربرد کمتری به مثابة وسیله دارد. امروزه، سفال گری نوعی هنر تلقی می شود که به دو دستة هنر عامه و هنر زیبا تقسیم پذیر است. مقالة حاضر، با مروری بر سیر تاریخی تحولات سفال، عوامل اجتماعی مؤثر بر این تغییرات را مطالعه می کند. روش تحقیق مقاله کیفی و متشکل از دو تکنیک اسنادی و مصاحبه است. یافته های تحقیق نشان داد از زمانی که ظروف سفالی به دلیل ورود ظروف چینی از شمار ابزار خانگی خارج شدند، درمعرض ازبین رفتن و فراموش شدن قرار گرفتند. ازآنجاکه این ظروف بخشی از مؤلفه های فرهنگی و هویتی جامعه را در طول سالیان تشکیل می دادند، نهادهای اجتماعی بر آن شدند تا با حفظ آنها به منزلة میراث فرهنگی از نابودی کلی این صنعت دستی جلوگیری کنند. فرهنگی، آن را به حوزة هنرهای زیبا وارد کردند و در عمل نیز موجب شکل گیری آثار سفالین کاملاً هنری شدند که در گالری های هنری به نمایش درمی آینددرنتیجه، به تدریج، با فعالیت های تبلیغی و
۶.

جهان اجتماعی و نقش مجسمه های شهری آنیش کاپور در میدان هنر از منظر پیر بوردیو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : ۷۶۰ تعداد دانلود : ۵۳۸
آنیش کاپور معاصر هنرمند مشهور هندی/ بریتانیایی، هنر را با مهندسی، زیبایی شناسی را با زندگی، هویت را با جهانی شدن پیوند داد. بوردیو می گوید هر میدانی "بینشی و برشی" از جهان به مشارکت کنندگان بازارهای آن، تحمیل می شود. نقش تحمیلی نظام سرمایه داری بر هنر معاصر روشن است. تفاوت های صوری آثار هنر معاصر همراه با همگنی وسیع و پیروی اصل تنوع است. این پژوهش در قلمروی جامعه شناسی هنر، درباره ی چگونگی رابطه ی پیچیده و چندوجهی میدان هنر معاصر است. هدف تشخیص نیروهای تاثیرگذار بر آثار هنری به ویژه مجسمه های شهری در عرصه عمومی و میدان هنر معاصر است. چرا و در چه شرایطی کنش گران اجتماعی این نوع آثار را تولید می کنند و پیآمدهایش بر تولید هنری، میانجی گری کدام است؟ این پژوهش به روش توصیفی و تحلیلی قصد دارد با تمرکز بر آثار کاپور به شاخص های هنر عمومی و شناخت میدان های تاثیر گذار این هنر دست می یابد. نتایج نشان می دهد ماهیت آثار کاپور مانند بسیاری از تولیدات هنر معاصر و کارکردهای آنها در جهان سرمایه داری تناقضاتی را نمایان کرده اند. آزادی در هنر معاصر از نوع عمومی و همگانی نبوده و بیشتر در زندگی نخبگان وجود دارد که امکان تجربه هنری ، حق انتخاب در مصرف و هر نوع گزینشی را برایشان فراهم می سازد.
۷.

زمینه های پژوهشیِ هنرهای صناعی ایران از منظر جامعه شناسی هنر (مطالعه موردی: قالی)

کلیدواژه‌ها: هنرهای صناعی ایران جامعه شناسی هنر قالی دست بافت الماس فرهنگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۹۵ تعداد دانلود : ۶۴۶
در سال های اخیر، با توسعه رشته های دانشگاهی در حوزه هنرهای صناعی و آشکار شدن پیوندهای ناگسستنی میان مسائل اجتماعی و هنر، لزوم توجه به زمینه های اجتماعی موثر در شکلگیری، تحول یا ثبات در هنرهای صناعی ایران اهمیت یافته است. هدف از این پژوهش تحلیل جامعه شناختی دنیای هنرهای صناعی ایران با تاکید بر قالی دستبافت، به منظور شناسایی عوامل موثر در شکل گیری ویژگی های فرهنگی و هنری این مصنوعات می باشد. مساله اصلی پژوهش، شناختِ نسبتِ میان جامعه شناسی هنر و صنایع دستی با تاکید بر عوامل اجتماعی موثر در دنیای قالی دست بافت ایران و جایگاه طراحان قالی در آن می باشد. سوالات اصلی پژوهش عبارتند از: 1- نسبت میان جامعه شناسی هنر و صنایع دستی چگونه است؟ 2- حوزه های اجتماعی موثر در دنیای تولید قالی کدامند؟ 3- طراحان چه جایگاهی در دنیای تولید قالی دارند؟ در این پژوهش با استفاده از منابع کتابخانه ای و مطالعات میدانی محورهای اصلی دنیای تولید قالی ایران بر اساس رویکرد «الماس فرهنگی» ویکتوریا الکساندر شناسایی و مورد تجزیه و تحلیل واقع شدند. نتایج نشان دادند، الف)صنایع دستی ایران به علت مقبولیت هنری داشتن در بین عامه مردم جزو آثار فرهنگی و هنری بوده و ارزش مطالعات جامعه شناختی را دارند. ب)محورهای پنجگانه دنیای هنر شامل، هنرها یا آثار فرهنگی، پدیدآورندگان، مخاطبان، توزیع کنندگان و جامعه، که در مدل الماس فرهنگی مورد تجزیه و تحلیل واقع شده اند، قابل انطباق با بخش های مختلف دنیای قالی ایران می باشند. ج)از منظر جامعه شناسی هنر، طراحان قالی در جایگاه عاملان محوری دنیای قالی ایران به عنوان هنرمند و آثار تولیدی آن ها به عنوان اثر هنری شناخته می شوند. این پژوهش به لحاظ روش از نوع پژوهش های کیفی و به لحاظ هدف از نوع پژوهش های کاربردی می باشد که به شیوه توصیفی –تحلیلی به انجام رسیده است.
۸.

سنت و تجدد در هنر ایران با تکیه بر هنرهای تجسمی

کلیدواژه‌ها: سنت تجدد جامعه شناسی هنر انقلاب فرهنگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۶ تعداد دانلود : ۲۴۴
یکی از ابعاد تبلور مدرنیزاسیون در ا  یران حیطه ی هنرهای تجسمی است که استفاده گزینشی بدون در نظر گرفتن پایه های تعقل و تفکر اندیشه غربی و مدرنیته از وجوه بارز آن است، جهت روشن شدن مفاهیم متعددی که از تجدد و سنت در حوزه اندیشه مطرح است لزوم بررسی دقیق تر و جامع تر از سنت بسیار ضروری است، تا با آگاهی بیشتر از ساختارسنت در فرهنگ خودی و تفاوت آن در فرهنگ غرب به شناخت دقیق تری از آن نائل شد. بخش اول این بررسی در جستجوی ماهیت «سنت» و چگونگی پویایی آن و بررسی خاستگاه اصلی تجدد است و همچنین در این بخش به طرح نظریات گوناگونی از تقابل و یا هم زیستی آن ها در جامعه شناسی و انسان شناسی معاصر پرداخته شده است. همچنین با طرح نظریه ژرژ بالاندریه در مبحث تعدد مدرنینه امکان تحقق مدرنیته متفاوتی از تجربه غرب به عنوان تجربه ای ممکن برای جوامع پیرامونی بررسی شده است. در بخش دوم با بررسی چگونگی سنت و مدرنیته در ایران با طرح دیدگاه های صاحب نظران موقعیت کنونی سنت و مدرنیته در ایران ارائه شده است. در بخش سوم با طرح موقعیت سنت و مدرنیته در هنرهای تجسمی ایران به معضلات آموزش هنر پرداخته شده و در پایان با نظر به اینکه در حوزه تفکر و اندیشه نه ارائه پاسخ، بلکه طرح پرسش است که روشنگر است، سؤالاتی در جستجوی ارائه راهکارهای مناسب مطرح شده است.
۹.

تحول کارکردیِ شعر، در بستر ساخت سیاسی اجتماعی در ایرانِ قرن نوزدهم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: ادبیات جامعه شناسی هنر رئالیسم ساختار سیاسی ساختار اجتماعی شعر سیاسی نقد ادبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۵ تعداد دانلود : ۳۱۸
در روند تحول در عرصه هنر و ادب یک جامعه عوامل گوناگونی دخیل اند. ساخت سیاسی و اجتماعی، و تحولاتی که در بستر آن رخ می دهند، از عواملی اند که همواره ادبیات هر جامعه را تحت تأثیر قرار می دهند. در ایرانِ قرن نوزدهم ادبیات و به ویژه شعر با تأثیرپذیری از ساخت سیاسی- اجتماعی دچار تحولی کارکردی و بنیادین شد؛ شعر درباری جای خود را به شعری با کارکرد سیاسی و اعتراضی داد. در این زمینه هنرمند به واسطه تغییر جایگاه مخاطب خویش از دربار به توده مردم، برای بیان اهداف سیاسی خود به سمت رئالیسم حرکت می کند؛ در این پژوهش، قسمتی از ریشه های تحول شعر مدرن ایران تحت تأثیر ساخت سیاسی- اجتماعی و حرکت آن به سمت رئالیسم بررسی می شود.
۱۰.

مبانی اسمائی در تحول خصلت ها در ادوار تاریخی هنر و معماری در تمدن اسلامی

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: ادوار تاریخی سبک شناسی اسماء الهی هنر و معماری اسلامی جامعه شناسی هنر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۹ تعداد دانلود : ۴۰۵
مطالعه نوسان ارزش ها درعلوم مختلف در طول تاریخ تکامل و زوال تمدن ها صورت گرفته است. چنین مطالعه ای فواید ارزشمندی برای تفسیر آثار گذشته و ایده های جدید هنری دارد و علی رغم تنوع بررسی آن در غرب در کشور ما رایج نیست. مطالعه تاریخ بدون نفوذ به لایه های ارزشی عمیق درونی آن ها - چنانکه امروز رواج یافته است - تنها باستان شناسی کالبدی و کم فایده ا ی خواهد بود. در غرب روش ها و مبانی گسترده ای برای معنایابی ادوار تاریخی پیشنهاد شده است: در برخی روش های مارکسیستی نوعی مسیر جبری– تاریخی و مسیر قطعی و یک سویه ای برای تمدن مطرح گردیده، لیبرال ها نیز مسیری آزاد و غیرقابل پیش بینی برای تمدن ها مطرح کرده اند البته نظریات علمی و تحلیلی تری بین این دو نظر وجود دارد ولی حتی منطقی ترین و بهترین این تحلیل ها، بستری جامعه شناسانه دارند و کمتر از منظر فلسفی عرفانی به این موضوع پرداخته اند. پیشنهاد این پژوهش افزودن مبانی عرفانی در زیر بناهای محتوایی این علوم و ارائه تفسیر اسمائی از تحولات تاریخی و شکل گیری گونه شناسی و سیر تحولات اجتماعی-اسمائی در طول تاریخ است. هدف تحقیق کمک به ارتقای هویتی در حوزه معماری اسلامی معاصر است و به این منظور مبنای عرفان ابن عربی که مستند به عرفان اسمائی بیان شده در قرآن می باشد، تبیین و با مرور تحلیلی و انتقادی در نظریه های جامعه شناسان غربی هنر و سنجش مطابقت آن ها با سیر تحولات معماری اسلامی، تلاش شده امکان تفسیر و سبک شناسی معماری سنتی بر اساس مبانی جامعه شناسی و با پشتوانه عرفان اسلامی بررسی گردد. این تحقیق با بررسی نظر جامعه شناسان معاصر چون لیجیتی، اسمیت، سروکین و... سعی کرده حکمت تاریخ هنر انسانی را در پرتو مبانی عرفان اسلامی و نظرات تحلیلی جامعه شناسی هنر تنظیم نماید. طبق نتایج به دست آمده برای ارائه تفسیر اسمائی و اجتماعی با رویکرد حکمی از سبک ها ی چهارگانه تاریخ معماری اسلامی ایران، ابتدا لازم است در یک بررسی تطبیقی نتایج کلی مطالعات جامعه شناسی تمدنی غرب درباره آن، مورد سنجش و انطباق قرار گیرد و پس از تطبیقات لازم و تبیین قابل اعتماد جامعه شناسانه، مورد سنجش عمیق تر معنایی-اسمائی قرار گرفته و ریشه ای ترین لایه تحولات تشریح گردد. به این ترتیب که در سیر تاریخی از سبک خراسانی تا اصفهانی تغییرات در میزان سادگی و تجمل معماری را بر اساس تغییرات مبنای قدسی و الهی و اجتماعی آن ها تفسیر نماید.
۱۱.

سیر تحولات آئین سوگواری و تعزیه در ایران شیعی

تعداد بازدید : ۶۰۸ تعداد دانلود : ۴۱۲
تعزیه، محصول تحول و تکامل نمایشی آئین های سوگواری اهل تشیع در ایران است. تعزیه، بعنوان اولین گونه نمایش آئینی در ایران، از مذهب تشیع و ملیت مایه می گیرد و تحت تاثیر مجموعه ای از عوامل اجتماعی به شکل نهایی خود می رسد؛ از اینرو بازشناخت جامعه شناسانه تعزیه همواره ضرورت داشته است. براساس تئوری بازتاب، همه آثار فرهنگی و هنری، محصول جامعه و بازتاب دهنده شرایط اجتماعی خویش اند. پس اگر تعزیه را محصول نهایی تحول آئین های سوگواری در ایران بدانیم، سیر تحولاتی که آئین های سوگواری را به تعزیه منتهی می سازند، تا حدی انعکاسی از شرایط اجتماعی حاکم بر تاریخ ایران است. نگاهی به تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران، مبین این واقعیت است که ساختارهای موجود در جامعه ایران، متاثر از نظام سیاسی استبدادی حاکمیت بوده اند؛ از سوی دیگر، آئین ها، اجتماعی ترین وجه دین هستند و همواره بواسطه مفاهیمی چون انتظام اجتماعی، مکان و زمان آئینی و کاربرد تبلیغاتی و رسانه ای، به نهاد قدرت مرتبط می شوند. بنابراین مقاله حاضر در پی پاسخ به این پرسش است که ساختار سیاسی در تحولات آئین های سوگواری ایران چه نقشی داشته و موجد چه ویژگی هایی در این آئین ها بوده است؟ روش بکار رفته در این تحقیق، توصیفی-تحلیلی و تاریخی است و پژوهش در بر دارنده این نتیجه است که جهت بخشی و اراده قدرت در تقویت، تضعیف و تحول برخی ویژگی های آئین های سوگواری تا ظهور تعزیه دخیل بوده است.
۱۲.

جامعه شناسی تاریخی دیوارنگاره های درباری دورۀ قاجار

کلیدواژه‌ها: جامعه شناسی هنر جامعه شناسی تاریخی هنر قاجار دیوارنگاره های درباری تاریخ تصویری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۳ تعداد دانلود : ۷۰۸
در این پژوهش پس از ارائۀ تعاریف مرتبط با جامعه شناسی تاریخی و بررسی نقش متقابل این حوزۀ تخصصی و تجزیه و تحلیل آثار هنری، مؤلفه های مؤثر در مطالعۀ دیوارنگاره های درباری دورۀ قاجار به بحث گذاشته می شود. به عنوان اولین مؤلفه، خاستگاه اجتماعی نقاشان و پدیدآورندگان این نگاره ها مدنظر قرار گرفته و به طبقه بندی و رده بندی نقاشان درباری قاجار براساس زمینه های کاری و فعالیتی آن ها پرداخته شد. باتوجه به این که دیوارنگاره های قاجار با هدف انتقال پیامی مشخص طرح ریزی و اجرا می شده اند؛ مؤلفۀ بعدی، مخاطبان این نوع دیوارنگاره ها بوده که براساس آن ترکیب نقش و نگاره ها تعیین می شده است. پس از بررسی این مؤلفه ها، تأثیر پذیری دیوارنگاره های درباری قاجار در جامعه شناسی تاریخی براساس مؤلفه های اجتماعی و سیاسی به بحث گذاشته شده است. هدف در این بحث، تحلیل کلی طبقاتی نیست؛ بلکه بررسی نقش طبقات مختلف در روند شکل گیری دیوارنگاره های درباری این دوره است. این پژوهش براساس روش توصیفی-تحلیلی و با رویکرد تطبیقی و با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و مشاهدۀ آثار، به بررسی دیوارنگاره های درباری دورۀ قاجار ازلحاظ عناصر تصویری و ساختاری پرداخته تا ضمن شناسایی وجوه مختلف بین آن ها، شناخت دیوارنگاره های دورۀ قاجار و کشف روابط و دامنۀ تأثیر جامعه شناسی تاریخی و ارتباط آن با دیوارنگاره های درباری دورۀ قاجار را به عنوان هدف اصلی تحقیق تعقیب کند. پرسش اصلی در این پژوهش، چگونگی میزان توانایی دیوار نگاره های درباری قاجار در بازنمایی روابط اجتماعی و سیاسی در سطح ملی و بین المللی دورۀ قاجار(؟) است. تأثیر پذیری پررنگ دیوارنگاره های درباری قاجاری از شرایط و مقتضیات سیاسی، اجتماعی و شرایط تاریخی در نتیجۀ این پژوهش مشخص شده و باعث می شود تا این دیوارنگاره ها به عنوان مدرک و سندی معتبر در مطالعات جامعه شناسی این دورۀ تاریخی در ایران از اعتبار و پایایی مناسبی برخوردار باشند.
۱۳.

الگوی دیپلماسی رسانه ای در مراکز روابط عمومی: یک مطالعه کیفی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: گفتمان و ادراک تن جامعه شناسی هنر سینما رسانه ابژه سوژه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۹ تعداد دانلود : ۵۴۹
  روابط عمومی موثر در سازمانها، بین المللی شده است و با توجه دگرگونیهای پیش آمده و پر رنگ شدن عنصرارتباط، دیپلماسی رسانه ای در این روزها اهمیت بسیار یافته است. این رساله تلاش دارد الگوی دیپلماسی رسانه ای جهت استفاده موثر از رسانه ها برای حضور مطلوب سازمانها در عرصه بین المللی طراحی نماید.این مطالعه با روش شناسی کیفی و رویکرد تئوری زمینه ای انجام شده است. مشارکت کنندگان این پژوهش را بیست و پنج نفراز اساتید ارتباطات، رسانه و روابط عمومی تشکیل می دادند که اطلاعات مورد نیاز پژوهش از طریق انجام مصاحبه عمیق و نیمه ساختار یافته جمع آوری گردید. داده های حاصل براساس نسخه کوربین و اشتروس(2008) تحلیل شدند. شیوه دستی و نرم افزار مکس کیودا 10 برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده گردید.از تحلیل داده ها حدوداً 940 کد سطح اول (کد باز) بدون محاسبه همپوشانی آنها استخراج شد. سپس این کدها براساس تشابها و تفاوتهای موجود با هم مقایسه و 26 زیر طبقه، 11 طبقه فرعی(شامل مفاهیم و زمینه) بدست آمد. نهایتاً 4 طبقه اصلی برای مفهوم یک طبقه اصلی برای زمینه بوجود آمد. متغیر مرکزی این مطالعه "مدیریت سیستمی " و طبقات اصلی آن "فرایند" ، "عوامل تسهیل گر" ، "عوامل بازدارنده" و "دستاورد" و"زمینه" بودند. مجهز کردن مراکز روابط عمومی با دیپلماسی رسانه ای می تواند باعث اعلام موجودیت سازمان در عرصه بین المللی گردد. سازمانها می خواهند در تحولات جهانی اثر گذار بوده و سهمی از بازار جهانی را داشته باشد.
۱۴.

نسبت ساختار اجتماعی شهری ایرانی با انعکاس درونمایه مظلومیت در متون تعزیه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تعزیه جامعه شناسی هنر درونمایه مظلومیت ساختار شهری در ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۴ تعداد دانلود : ۳۲۵
نمایش آیینی تعزیه، فراورده مقطعی خاص از تاریخ سیاسی اجتماعی کشور ایران است. اگرچه که شکل نهایی تعزیه در دوره حاکمیت قاجار، رخ نمود، اما زمینه های شکل گیری عناصر و ملزومات آن را در دوره صفویه می توان جستجو کرد. مقطعی که برای اولین بار، ایران به آستانه مقیاس های اجتماعی کشوری، از قبیل حکومت سیاسی متمرکز، مناسبات شهرنشینی و یکپارچگی ایدئولوژیک و نظامی، نزدیک می شود. جامعه شناسی ساختارگرای هنر، از آنجا که شکل گیری اشکال هنری را حلقه ای از زنجیره به هم پیوسته کارکردهای اجتماعی تلقی می کند، اجازه این تعبیر را می دهد که این تحولات اجتماعی، در شکل گیری ساختاری و مضمونی تعزیه، دخالت مستقیم داشته اند. بنابراین هریک از طرحواره های ایدئولوژیک انعکاس یافته در تعزیه، می تواند بخشی از واقعیت های جامعه شناختی ایران را تبیین کند. در میان این عناصر،" شکوه از دست ظالم و اظهار مظلومیت" به عنوان یکی از بازتاب های مهم روانشناسی فرهنگی ایران، در متون تعزیه، به چشم می خورد. پرسش پژوهش حاضر این است که آیا زیرساخت های اجتماعی شهری در ایران، به عنوان زمینه مولد تعزیه، در تجلی درون مایه "مظلومیت قهرمان" در متون تعزیه موثر بوده اند؟ رویکرد این تحقیق، توصیفی- تحلیلی و نتیجه اولیه مبین این است که تمرکز حاکمیت سیاسی و مذهبی و نظام هرمی قدرت در ایران، مولد روحیه مظلومیت و میل به ظاهر شدن در مقام قربانی است؛ این منش فرهنگی تعمیم یافته، در نمایش تعزیه به صورت بیان ترحم نسبت به قهرمانِ مظلوم، نفرت از دشمنِ ظالم، و ِشکایتمندی از چرخه ی تقدیر ، متجلی می شود.
۱۵.

عرفان اسلامی و آرایههای معماری: بررسی جامعه شناختی پیوند عرفان اسلامی و هنرهای تزیینی معماری ایران در دوره تیموری

کلیدواژه‌ها: عرفان اسلامی جامعه شناسی هنر هنرهای تزیینی آرایه های معماری معماری اسلامی ایران معماری تیموری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۳ تعداد دانلود : ۳۶۹
پس از حمله مغول، به علت ویژگی های خاص جامعه ایران، عرفان و تصوف در جامعه رواج پیدا کرد و آموزه های عرفانی در تمامی بخش های جامعه گسترش یافت به طوری که عرفان را می توان ارزشی مؤثر بر هنر دوران تیموری به شمار آورد که از طریق عوامل مختلفی بر آن بازتاب یافته است. با توجه به این موضوع، هدف این پژوهش بیان چگونگی پیوند عرفان اسلامی و هنر در دوره تیموری، به علت رواج تصوف در این دوره، از طریق بررسی ویژگی های جامعه و با توجه به شواهد تاریخی است. این پژوهش تلاشی برای پاسخ به این پرسش است که عرفان اسلامی از طریق چه عواملی و چگونه بر هنرهای تزیینی و آرایه های معماری ایران در این دوران تاثیر نهاده است؟ برای پاسخ به این پرسش، به وسیله جامعه شناسی و با تفسیر و تحلیل منابع تاریخی مربوط به دوره مذکور، نخست ویژگی های جامعه بررسی شده و نفوذ عرفان اسلامی به عنوان جهان بینی غالب در جامعه نشان داده شده است سپس با بیان نمونه های بارز از هنرهای تزیینی و آرایه های معماری در این دوره نتیجه گرفته شد که عرفان اسلامی به عنوان جهان بینی، نقش میانجی را در تاثیرگذاری عوامل اجتماعی چون توده مردم، حکام و درباریان و نظام اجتماعی و صنفی هنرمند، بر هنرهای تزیینی همچون خوشنویسی و نگارگری داشته و آنها نیز بر نقوش و کتیبه های به کار رفته در آرایه های معماری تأثیر گذاشته اند.
۱۶.

تأثیر عوامل اجتماعی- تاریخی ایران عصر قاجار در شکوفایی تعزیه عهد ناصری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: جامعه شناسی هنر تعزیه صفویه قاجار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۶ تعداد دانلود : ۱۸۲
تعزیه، یکی از اشکال مذهبی نمایش ایرانی است که بنابر نظر پژوهشگران این حوزه، در دودمان قاجار، خاصه عهد ناصری، به اوج شکوفایی خود رسیده است. به زعم بسیاری از آنها، علل مهم شکوفایی این گونه نمایشی در عهد قاجار، یکی تدوام قدرت مذهب تشیع از عهد صفوی به بعد و دیگر، ساخت و برپایی تکایای موقت و تکایای ثابتی چون تکیه دولت بوده است. در این میان برخی آرا، تأثیر شرایط اجتماعی- تاریخی ایران را بر این گونه نمایشی متذکر شده اند. وجود چنین نظرگاه هایی، هرچند اشاره گونه و موردی، نشان دهنده تأثیر شرایط اجتماعی در این شکل نمایش آیینی- سنتی است. پرسش اصلی این است که ویژگی های اجتماعی و تاریخی عصر ناصری چه تأثیری در شکوفایی تعزیه این عصر گذاشته است. در مسیر پاسخ به این پرسش، سؤال دیگری مطرح می شود؛ به طور کلی چه رابطه ای میان اشکال هنری و محیط اجتماعی که این اشکال را پدید می آورد، وجود دارد. پدیدآمدن علم جامعه شناسی در قرن هجدهم و درپی آن، گسترش و رشد علوم اجتماعی در سده های بعدی، منتقدان هنر را برآن داشت تا تفسیر و خوانشی جامعه شناختی از انواع گوناگون اشکال هنری به دست دهند. بنابر تعاریف جامعه شناسی هنر، به نظر می رسد مختصات اجتماعی قاجار، تأثیر قابل توجهی بر رواج تعزیه در این عهد گذاشته باشد؛ مختصاتی که خطوط اصلی آن را از یک سو نتایج حاصل از کشمکش های داخلی و خارجی، استبداد حاصل از نظام مبتنی بر کشاورزی، وجود طبقات مختلف و نابرابری های اجتماعی، و در سوی دیگر، طبع تفنن طلب ناصرالدین شاه تشکیل می دهد. مقاله حاضر برآن است تا با برشماری ویژگی های تاریخی و اجتماعی عهد ناصری، دلایل جامعه شناختی رواجِ تعزیه را در این دوره تبیین کند. در این مقاله که به روشی توصیفی- تحلیلی و با رویکردی جامعه شناختی نگاشته شده، با بهره گیری از نظریه های جامعه شناسی هنر، کوشش شده تا به ترسیم سیمای جامعه قاجار و تأثیر آن بر اقبال تعزیه در دوران حکومت ناصرالدین شاه پرداخته شود.
۱۷.

زنان و مصرف موسیقی؛ سنخ شناسی ذائقه موسیقایی زنان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: مطالعات زنان جامعه شناسی هنر مصرف موسیقی ذائقه موسیقایی سنخ شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۳ تعداد دانلود : ۲۴۳
زنان یکی از مخاطبان فعال مصرف موسیقی هستند و موسیقی همواره در تجربه زندگی روزمره آن ها حضور و نقش دارد. پژوهش حاضر تلاش دارد به این پرسش اصلی پاسخ دهد که ذائقه موسیقایی زنان چگونه است؟ و چه سنخ شناسی از ذائقه موسیقایی زنان می توان صورت بندی کرد؟ این پرسش با روش پژوهش کیفی بررسی شده است. ابزار گردآوری داده ها مصاحبه های نیمه ساختاریافته با 28 نفر از زنان با تحصیلات، موقعیت اجتماعی و گروه های سنی متفاوت در شهر تهران است که به شیوه نمونه گیری هدفمند و نمونه گیری نظری رایج در پژوهش های کیفی انتخاب شده اند. نتایج پژوهش روایت گر آن است که زنان، جامعه ناهمگونی هستند و این ناهمگونی در ذائقه موسیقایی آن ها نیز دیده می شود. زنان در مصرف موسیقی به عنوان مخاطبان تصادفی و پراکنده، فراغت طلب و هیجان طلب تا مخاطبان هویت طلب، اعتراضی، مهارت پیشه و معناگرای موسیقی دیده می-شوند. زنان، ذائقه موسیقایی واحدی ندارند بلکه ذائقه آنها مبتنی بر پس زمینه های فردی و اجتماعی شان متفاوت است؛ این به معنای اجتماعی بودن ذائقه موسیقایی و وابستگی آن به پیشینه اجتماعی و فرهنگی است. در عین حال، با توجه به تنوع کارکردهای موسیقی در زندگی روزمره، ذائقه موسیقایی زنان به سوی ترکیبی شدن (مصرف همزمان موسیقی نخبه پسند و عامه پسند) پیش می رود. همچنین در مصرف موسیقایی زنان، جنبه های کارکردی موسیقی بر جنبه های زیبایی شناختی و معناگرایی آن غلبه دارد.
۱۸.

علل اجتماعی گسترش وانحطاط دیوار نگاره های عاشورایی در اواخر دوره قاجار

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: نقاشی قاجار دیوار نگاره نقاشی دیواری نقاشی عاشورایی جامعه شناسی هنر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۲ تعداد دانلود : ۱۰۲
دیوار بعضی از بقاع وامامزاده های ایران منقش به تصاویری از صحنه های به شهادت رسیدن امام حسین(ع) ویارانش در واقعه کربلا است . این نقاشی دیواری ها که به دیوار نگاره های عاشورایی معروف است، بیشتر، از دوره قاجار به جای مانده اند. نقاشی روی دیوار از گذشته های دور در ایران مرسوم بوده ودر طول ادوار مختلف، عوامل اجتماعی موجب فراز وفرود هایی در تحولات آن گردیده است. پژوهش حاضر از نظر هدف بنیادی ، واز نظر روش توصیفی- تحلیلی است. اطلاعات ضروری تحقیق، به صورت اسنادی وکتابخانه ای جمع آوری شده است. محدوده پژوهش از نظر زمانی، اواخر دوره قاجار واز نظر مکانی، سرزمین ایران، خاصه شمال کشور می باشد. یافته های تحقیق از منظر جامعه شناسی هنر نشان می دهد در اوایل دوره قاجار، به سبب نیاز حکومت به مردم برای تحکیم قدرت، مناسک و مراسم مذهبی ازجمله دیوار نگاره های عاشورایی رامورد پشتیبانی قرارداد. اگر چه نقاشی از سوی فقه اسلامی مورد ملامت قرار گرفته بود، ولی صدور فتاوی بعضی از علمای مذهبی در مورد رفع منع شبیه خوانی وشبیه سازی در مراسم مذهبی، باعث رونق وگسترش دیوار نگارها ی عاشورایی گردید. اواخر دوره قاجار با ورود صنعت چاپ و گسترش مطبوعات و آشنایی با فرهنگ غرب از یک سو ، و تغییر معادلات اقتصادی و سیاسی از سوی دیگر، مهاجرت مردم از روستاها به شهرهای بزرگ را موجب می شود؛ در نتیجه، ذائقه مردم، تحت تأثیر شرایط اجتماعی تغییر پیدا می کند و خود را با مظاهر دنیای جدید وفق می دهد وکم کم دیوار نگاره های عاشورایی که به صورت یک سنت و عا دت واره در بین توده مردم رواج پیداکرده بود از رونق می افتد.
۱۹.

بررسی دلایل تاریخی- اجتماعی عدم تداوم در بکارگیری چاپ سربی در اوایل دوره قاجار

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: جامعه شناسی هنر چاپ سربی چاپ سنگی حروف متحرک دوره قاجار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۱ تعداد دانلود : ۹۷
در گذشته تولید کتاب در ایران به صورت دست نوشته انجام می گرفت. با ورود صنعت چاپ در دوره صفویه انتشار مکتوبات گسترش یافت و در دوره قاجار به اوج خود رسید، ولی چاپ سربی نسبت به همتای خود، چاپ سنگی از اقبال خوبی برخوردار نشد. به همین دلیل نوشته حاضر در نظر دارد با مرور تاریخچه حضور چاپ سربی و سنگی در ایران، به مطالعه شرایط و اتفاقات تاریخی-اجتماعی پیرامون این دوگونه خاص از صنعت چاپ پرداخته و استفاده جدی از آنها را در چاپ کتب فارسی اوایل دوره قاجار بررسی و دلایل تاریخی-اجتماعی عدم تداوم، در بکارگیری چاپ سربی را ذکر نماید.این مقاله از نظر هدف، بنیادی و از نظر روش، توصیفی- تحلیلی است و به شیوه کتابخانه ای جمع آوری شده است، یافته های تحقیق نشان می دهد که عدم تمایل ایرانیان آن دوران به چاپ با حروف سربی، که بسیاری از منابع تاریخی و تخصصی هم به آن اشاره کرده اند، می تواند به علل زیر باشد: -عدم زیبایی حروف سربی نسبت به خوشنویسی. -در دسترس بودن چاپ سنگی نسبت به چاپ سربی. -وابستگی به واردات قطعات دستگاه چاپ. -در انحصار بودن صنعت چاپ سربی به دستگاه حاکمیت.
۲۰.

رویکردی جامعه شناختی به آثار تصویری فرح اصولی (مجموعه فضیلت زخمی)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: جامعه شناسی هنر بازتاب شکل دهی ژان دو وینیو فمینیسم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۹ تعداد دانلود : ۲۲۹
پژوهش حاضر در تلاش است با به کارگیری دو رویکرد بازتاب و شکل دهی در جامعه شناسی هنر و نیز با استناد به نظریه ژان دووینیو به تحلیل آثار تصویری فرح اصولی در مجموعه “فضیلت زخمی” بپردازد. فرح اصولی، نقاش و نگارگر معاصر در طول چهل سال فعالیت هنری خود، ترکیب منحصر به فردی از تکنیک، درون مایه و روایت گری را به عنوان سبک شخصی خود به دست آورده و مفاهیم معاصر را به دنیای مینیاتور وارد کرده است. او در مجموعه “فضیلت زخمی” بر بازنماییِ انتقادی خشونت علیه زنان و تبعیض جنسیتی نسبت به آنان متمرکز شده است؛ از همین روی، ادعای اصلی این پژوهش این است که بتواند با رویکردی جامعه شناختی به تأثیر جامعه بر آفرینش این مجموعه آثار و بالعکس بپردازد و نیز پاسخی برای این سؤال بیابد که، اصولی با استفاده از عناصر اقتباسی به دنبال بیان چه مفاهیمی در این مجموعه از آثارش بوده است. عامل برانگیزاننده این تحلیل و بررسی، آشکارسازی لایه ها و ارجاعات درونی شخصیت هنرمند و رنج او از خشونت علیه زنان بوده و آنچه که به دست آمده، این است که ساخت اجتماعی و جامعه تأثیر به سزایی در آفرینش و بیان تصویری این هنرمند داشته است. داده ها در این پژوهش با روش کتابخانه ای جمع آوری و به روش توصیفی- تحلیلی بیان شده است.