مطالب مرتبط با کلیدواژه

جبرئیل


۱.

کیفیت نزول قرآن و رهیافت های گوناگون آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قبسات ۱۳۸۲ شماره ۲۹

کلیدواژه‌ها: قرآن وحی تجربة دینی حقیقت محمدیه نزول لفظی نزول‌ معنایی نزول‌ مجرد جبرئیل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۶۹
چگونگی‌ نزول‌ قرآن‌ از مباحث‌ کهن‌ تفسیری‌ و کلامی‌ است‌ که‌ مطمح‌ نظر عالمان‌ اسلامی‌ قرار گرفته‌ است. امروزه‌ با پیش‌ کشیدن‌ مباحث‌ تجربة‌ دینی‌ و تفسیر حقیقت‌ دین‌ و نبوت‌ بر آن، برخی‌ از روشنفکران، به‌ انکار نزول‌ آسمانی‌ پرداخته‌ و حقیقت‌ قرآن‌ را معلول‌ تجربة‌ دینی‌ پیامبر اسلام9 تفسیر کرده‌اند. نویسنده‌ در این‌ مقاله‌ به‌ تدوین‌ و تحلیل‌ دیدگاه‌های‌ کهن‌ و معاصر از چگونگی‌ نزول‌ قرآن‌ می‌پردازد که‌ عبارتند از: 1. نزول‌ لفظی‌ (قرآن‌ عین‌ کلام‌ خدا)؛ 2. نزول‌ معنایی‌ (قرآن‌ کلام‌ نبوی)؛ 3. انکار نزول‌ (قرآن‌ محصول‌ تجربة‌ دینی‌ پیامبر)؛ 4. نزول‌ حقیقت‌ مجردة‌ قرآن‌ (تفسیر عرفانی). در این‌ نوشتار، روشن‌ خواهد شد نظریة‌ اول‌ که‌ نظریة‌ معروف‌ متکلمان‌ و مفسران‌ است، هر چند با ظواهر آیات‌ سازگاری‌ دارد، مبانی‌ و اصول‌ فلسفی‌ و عرفانی، آن‌ را بر نمی‌تابد که‌ در متن‌ مقاله‌ به‌ نظریه‌ بزرگانی‌ مانند محیی‌الدین، صدرالمتألهین‌ و امام‌ خمینی‌ اشاره‌ خواهد شد. نظریة‌ چهارم، برگزیدة‌ عارفان‌ و حکمت‌ متعالیه‌ است‌ که‌ با آیات‌ و مبانی‌ عقلی‌ و فلسفی‌ جمع‌ می‌شود.
۳.

وحی و رسالت نبوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مقالات و بررسی ها ۱۳۸۲ شماره ۷۴

کلیدواژه‌ها: وحی جبرئیل انزال تنزیل رسول نبی تکلیم غار حرا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۸۶ تعداد دانلود : ۸۳۷
قران کریم بعنوان معجزه رسول اکرم ص حاصل وحی است کلمه وحی در قران به معانی مختلفی به کار رفته که یکی از آنها وحی به پیامبران است وحی به پیامبران اشکال مختلفی دارد اما چگونگی آن از نظر قوانین مادی و تجربی مبهم و مجهول است با توجه به بعد معنوی وجود انسان وحی و آثار آن در زندگی وحیات انسان انکار ناپذیر است وحی زاییده نبوغ فردی یک نابغه یا شعور باطنی یک عارف نیست چه اگر چنین بود در قلمرو قدرت انسان بود با توجه به آیات قران وحی در اختیار پیامبران نیز نیست بلکه آنان خود متاثر ازوحی و منتظر نزول آن بوده اد دقت در روایات نزول وحی بر پیامبر ص در منابع شیعه و سنی مبین همین دیدگاه است بدین سان وقوع وحی فقط بخداوند قابل انتساب است
۴.

«تحلیل اسطوره سدره المنتهی در متون اصیل عرفانی»

نویسنده:
منبع: ادیان و عرفان سال چهارم تابستان ۱۳۸۶ شماره ۱۲

کلیدواژه‌ها: جبرئیل معراج عرش سدره المنتهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۳۰ تعداد دانلود : ۵۹۴۸
در این نوشتار، کلمه سدره المنتهی از حیث لغوی و اصطلاحی و شرح و تفصیل آن در متون اصیل عرفانی مورد بحث و فحص قرار گرفته است. و همچنین با مراجعه به آثار شعرا، به استخراج اشعار مربوط به آن پرداخته شده است. اغلب مفسران بر این باورند که سدره المنتهی نام درختی است بر فلک هفتم که جز پیامبر اسلام در شب معراج هیچ موجودی از آن نگذشته است و جبرئیل در شب معراج پیامبر را تا سدره المنتهی همراهی نمود.هر چند در قرآن بحث مفصلی درباره سدره المنتهی صورت نگرفته، اما در کتب عرفانی و تفسیر و احادیث توضیحاتی در این باره داده شده است. که اجماع آن مطالب در این مقاله گردآوری و تدوین شده است.
۵.

تبیین فلسفی «وحی» از دیدگاه ابونصر فارابی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه معرفت زمستان ۱۳۹۰ شماره ۲۹

کلیدواژه‌ها: وحی جبرئیل عقل فعال نبی ابونصر فارابی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۶۷ تعداد دانلود : ۱۷۴۰
تبیین فلسفی «وحی» از دیدگاه موسس فلسفه اسلامی، ابونصر فارابی، فعالیتی عقلانی در جهت معقولیت بخشیدن و توجیه آموزه اصلی نبوت در دین مبین اسلام است که می کوشد سازگاری عناصر گوناگون آن را در نظام فلسفی هماهنگی به منصه ظهور برساند. بر این پایه، نگارنده این مقاله می کوشد با تحلیل ابعاد مختلف «وحی»، نگاه فارابی در مورد عناصر چهارگانه فرستنده وحی، گیرنده وحی، واسطه در ارسال وحی و ماهیت وحی را طی چهار بخش مستقل مورد بررسی قرار دهد که بر این اساس موجود اول در نظام صدوری موجودات، فرستنده وحی و مراتب متخیله و عاقله در نفس نبی گیرنده وحی به شمار می روند. در همین راستا عقل فعال در روند ارسال وحی نقش واسطه را بر عهده دارد که حقایق کلی را به نفس نبی انتقال می دهد. بدین ترتیب تبیین معقول فارابی از ماهیت وحی در نظام فلسفی وی روشن می شود.
۶.

روح القدس در آموزه های مسیحی و اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: الهیات تطبیقی سال اول پاییز ۱۳۸۹ شماره ۳

کلیدواژه‌ها: تثلیث جبرئیل تعمید روح القدس تمثال تأیید

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۳۹ تعداد دانلود : ۹۵۱
روح القدس یکی از ارواح مقدس یا از فرشتگان الهی است که حقیقتی مجرّد دارد اما می تواند به فرمان خداوند تمثّل بشری پیدا کند و بر بندگان خدا فرود آید. روحالقدس کارکردهای متعددی دارد که برخی از آ نها در حوزه هستیشناختی، روانشناختی و معرفتشناختی در آموزههای مسیحی و اسلامی مشترک، و برخی از آنها مانند: شخص سوم تثلیث، و نقش او در تعمید، تأیید و زندگی مسیحی- با تفسیری که الهیدانان مسیحی از آنها دارند - ویژه فرهنگ مسیحی است، که در این مقاله بر اساس مستندات مسیحی و اسلامی بررسی می شوند تا برخی از پرسش ها درباره این روح مقدس پاسخ گفته شوند.
۷.

چیستی روح القدس و آثار آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه نوین دینی سال هشتم پاییز ۱۳۹۱ شماره ۳۰

کلیدواژه‌ها: روح جبرئیل امام پیامبر ملائکه روح القدس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۴۲ تعداد دانلود : ۱۰۶۱
«روح القدس» ازجمله واژگانی است که در قرآن کریم به کار رفته است و روایات اسلامی، مطالب انبوهی درباره آن گزارش کرده اند. با این وصف، زوایای مهمی از این مسئله پنهان بوده، نیاز به توضیح و تبیین دارد. روح القدس با برخی اعتقادها تلاقی دارد و آشکار شدن اضلاع مختلف آن در باورهای دینی و مذهبی تأثیر بسزایی خواهد داشت. همچنین بررسی نسبت روح القدس با دیگر کاربردهای قرآنی و روایی «روح» نیاز به تحقیق دارد. پژوهش حاضر با بهره گیری از منابع دینی و با تجزیه و تحلیل داده های مطالعاتی، به بررسی حقیقت روح القدس، نسبت آن با ملائکه به ویژه جبرئیل، چگونگی وجود آن برای افراد و گروه های مختلف، ازجمله پیامبران و امامان و نیز نقش آن در «علم امام» پرداخته است.
۸.

تحلیل وحی در اندیشه ابن عربی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات عرفانی پاییز و زمستان ۱۳۹۱ شماره ۱۶

کلیدواژه‌ها: ابن عربی وحی عالم مثال جبرئیل حقیقت محمدیه فرشته وحی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تصوف و عرفان اسلامی کلیات فلسفه‌ تصوف و عرفان
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تصوف و عرفان اسلامی کلیات شخصیت ها[زندگینامه ها؛ اندیشه ها و..]
تعداد بازدید : ۱۴۴۴ تعداد دانلود : ۱۲۹۱
ابن عربی تحلیل خاصی از وحی دارد که از هستی شناسی او نشئت می گیرد. هستی شناسی او نیز بر تجلی حق تعالی مبتنی است. با تجلی او، همه پدیده های عالم لباس تحقق بر تن کرده، بروز و ظهور می یابد. حقیقت محمدیه و انسان کامل، نخستین تجلی حق تعالی است که همه مواهب انبیا از عهد آدم تا آخرین آن ها و وحی از آن نشئت می گیرد. از نظر ابن عربی، وحی که همان معانی مجرد عقلی است، در قالب های حسی در مرتبه خیال، مقید است. از دیدگاه ابن عربی، وحی دو نوع است: یکی وحی عام که تمام موجودات عالم(ماسوی الله) را در بر می گیرد و دیگری، وحی خاص که همان الهام است. در تلقی وحی، گاه فرشته وحی نقش ایفا می کند. از آنجا که وحی شریعت و نبوت مربوط به وضع و تنظیم قوانین و برنامه های زندگی بشر در این دنیاست، منقطع می شود، اما ولایت که مربوط به چهره باطن و حقیقت دین است، استمرار می یابد.
۹.

بررسی خوارق عادات یا خلاف آمد عادت ها در حماسه

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ادب حماسی سال دهم پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۱۸

کلیدواژه‌ها: جبرئیل دیو سیمرغ جادو طلسم

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات انواع ادبی ادبیات حماسی حماسه پهلوانی
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات انواع ادبی ادبیات حماسی حماسه دینی
تعداد بازدید : ۱۳۰۹ تعداد دانلود : ۸۰۵
هم چنان که مبالغه یکی از شرط های گریزناپذیر توصیف صحنه های میدان های جنگیست، خلاف آمد عادات یا خوارق عادات، نیز یکی از ارکان اصلی شعر حماسی بشمار می رود. خوارق عادات در این مقاله، شامل نیروهای آسمانی، نیروهای زمینی، عوامل انسانی و امور جادوییست و در شاهنامه فردوسی و چند اثر حماسه مذهبی، از جمله؛ حمله حیدریِ باذل مشهدی، حمله حیدریِ راجی کرمانی، خاوران نامه و علی نامه، بررسی شده است. مضامین این عنصر جدایی ناپذیر حماسه، در شاهنامه فردوسی که به تأثیر از فرهنگ باستانی ایران سروده شده، پررنگ تر از مضامین مشابه در حماسه های مذهبیست. بسامد نیروهای آسمانی در حماسه های مذهبی، بیش تر از شاهنامه فردوسی، و برعکس بسامد نیروهای زمینی، عوامل انسانی و امور جادویی در شاهنامه بیش تر از حماسه های مذهبیست.
۱۰.

مقایسة صفات و خویش کاری ها ی سروش در شاهنامه با متون مزدیسنی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کهن نامه ادب پارسی سال پنجم تابستان ۱۳۹۳ شماره ۲ (پیاپی ۱۲)

کلیدواژه‌ها: شاهنامه جبرئیل فردوسی اوستا سروش متون پهلوی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات انواع ادبی ادبیات اسطوره ای
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه ادبیات تطبیقی تطبیق شاعران و نویسندگان فارسی زبان بر یکدیگر
تعداد بازدید : ۱۲۴۰ تعداد دانلود : ۸۱۲
سروش یکی از مهم ترین ایزدان اوستایی است که در گاهان، اوستای نو، و متون پهلوی خویش کاری های مختلفی داشته و در ادبیات ایران پس از اسلام نیز نام و نقش او بر جای مانده است. فردوسی (د 411 یا ۴۱۶ ق)، حماسه سرای چیره دست و بی بدیل ایران، در شاهنامه، در مقام گزارش باورهای دینی ایرانیان باستان، اوصاف و کارکردهایی را به سروش نسبت داده است. این مقاله، پس از بررسی تطبیقی ویژگی های سروش در گاهان، اوستای نو، و متون پهلوی، اوصافی همچون نگهبانی، دین یاری، افسونگری، پیام رسانی از سوی اهورامزدا، نجات بخشی، و خویش کاری پس از مرگ را با گزارش حکیم توس در نامة باستان مقایسه می کند و به این نتیجه می رسد که گزارش شاهنامه با متون مزدایی همسویی اندکی دارد و فردوسی خودآگاه یا ناخودآگاه تحت تأثیر باورهای ادیان ابراهیمی در باب ملائک، به ویژه جبرئیل، است و سروشِ او ترکیبی است از اوصاف دو سنّت ایرانی و سامی.
۱۱.

نقش نگاه هستی شناختی ابن عربی در تبیین چیستی و هستی وحی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت کلامی سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۲ (پیاپی ۱۳)

کلیدواژه‌ها: وحی جبرئیل عنصر مادی حقیقت محمدیه عین ثابت واحدیت احدیت

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام پیامبرشناسی نبی کیست، وحی چیست
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تصوف و عرفان اسلامی کلیات فلسفه‌ تصوف و عرفان
  4. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تصوف و عرفان اسلامی کلیات شخصیت ها[زندگینامه ها؛ اندیشه ها و..]
تعداد بازدید : ۱۱۰۸ تعداد دانلود : ۶۳۱
چیستی و هستی وحی در قلمرو اسلامی از مسائل غامضی است که علما و اندیشمندان برای تبیین و تحلیل آن نظریات گوناگونی ارائه کرده اند. در این میان تبیین ابن عربی از وحی، جایگاهی ویژه یافته و کانون توجه سایر اندیشمندان قرار گرفته است. در این مقاله نخست برخی مباحث پیرامونی وحی از جمله مفهوم شناسی وحی، ضرورت وحی، مراتب وحی و رابطة وحی و مکاشفه را بررسی کرده ایم و ازآنجاکه تحلیل ابن عربی از کیفیت نزول وحی با نگاه هستی شناسانة او گره خورده است، با مبنا قرار دادن این نگاه ویژه ابتدا توضیحی مختصر در این باره بیان داده ایم و سپس با ارائة چهار ویژگی اساسی وحی که آنها را از همان نگاه هستی شناختی محی الدین برگرفته ایم، به تحلیل و تبیین کیفیت نزول وحی و حقیقت آن از دیدگاه ابن عربی پرداخته ایم.
۱۲.

نقش نگاه هستی شناختی ابن عربی در تبیین چیستی و هستی وحی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: آیین حکمت سال هفتم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲۴

کلیدواژه‌ها: وحی جبرئیل عنصر مادی حقیقت محمدیه عین ثابت واحدیت احدیت

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تصوف و عرفان اسلامی کلیات شخصیت ها[زندگینامه ها؛ اندیشه ها و..]
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تصوف و عرفان اسلامی کلیات معرفت شناسی عرفان
تعداد بازدید : ۱۰۲۱ تعداد دانلود : ۶۷۵
چیستی و هستی وحی در قلمرو اسلامی از مسائل غامضی است که علما و اندیشمندان برای تبیین و تحلیل آن نظریات گوناگونی ارائه کرده اند. در این میان، تبیین ابن عربی از وحی جایگاه ویژه ای دارد و مورد توجه سایر اندیشمندان قرار گرفته است. در این مقاله، ابتدا، برخی مباحث پیرامونی وحی از جمله مفهوم شناسی وحی، ضرورت وحی، مراتب وحی، رابطه وحی و مکاشفه بررسی شده است و، سپس، از آنجایی که تحلیل ابن عربی از کیفیت نزول وحی با نگاه هستی شناسانه او گره خورده است، با مبنا قرار دادن این نگاه خاص، توضیح مختصری در این باره ارائه شده است. آنگاه، با ارائه چهار ویژگی اساسی وحی که از همان نگاه هستی شناختی محی الدین اخذ شده به تحلیل و تبیین کیفیت نزول وحی و حقیقت آن از دیدگاه ابن عربی پرداخته شده است.
۱۳.

ویژگی ها و مصداق روح القدس در قرآن و حدیث(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث اندیشه پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۱۸

کلیدواژه‌ها: قرآن جبرئیل حدیث روح القدس مراتب روح انسانی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام پیامبرشناسی
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام امام شناسی
  4. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن وحی ونبوت در قرآن
  5. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن موارد دیگر قرآن وعترت
  6. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث معارف حدیثی وحی و نبوت و امامت در روایات
تعداد بازدید : ۱۹۷۵ تعداد دانلود : ۶۳۰
در قرآن کریم و روایات اهل بیت: از حقیقتی به نام «روح القدس» سخن رفته است. مفسّران و شارحان حدیث، هرکدام بر اساس استدلال های مختلف، دیدگاه های متعددی پیرامون ویژگی ها و مصادیق آن بیان داشته اند. مقاله حاضر با هدف بررسی این دیدگاه ها و نمایاندن دیدگاه جامع پیرامون مصداق روح القدس در آیات و روایات و آثار بهره مندی از آن به نگارش درآمده و به این نتیجه دست یافته است که روح القدس در آیات و روایات بر دو مصداق: جبرئیل امین7 و روح قدسی انبیا و معصومان: اطلاق شده است که در صورت مصداق اول، فرشته اعظم خدای متعال و نازل کننده قرآن بر پیامبر اکرم 9است و در صورت دوم، مرتبه ای از مراتب روح انسانی است که مبدأ علم، عصمت و انجام معجزات در انبیا و معصومان7 است.
۱۴.

بررسی تطبیقی نگارة «در راه اورشلیم» و نگارة «معراج»، اثر سلطان محمد (با تأکید بر پیامبر(ص)، جبرئیل و براق)

نویسنده:
منبع: پژوهش در هنر و علوم انسانی سال دوم شهریور ۱۳۹۶ شماره ۳ (پیاپی ۵)
تعداد بازدید : ۱۱۱۸ تعداد دانلود : ۲۷۳۶
روایت قرآنی معراج پیامبر(ص) رایج ترین مضمون شیعی در حوزه نگارگری ایرانی- اسلامی است که همواره بستری مناسب برای خلاقیت هنرمندان نگارگر ایرانی را فراهم نموده است. نگاره در راه اورشلیم از معراج نامه شاهرخی که در دوره ی تیموری مصور شده و نگاره ی معراج اثر سلطان محمد،که در دوره ی صفوی منقوش شده، رقعه هایی بی نظیر در عرصه هنرهای دینی محسوب می شوند،که ضمن بهره مندی از اسلوب نگارگری زمانه ی خود، دارای عناصر تصویری شامل: پیامبر(ص)، جبرئیل و بُراق می باشند. لذا در این مقاله سعی در پاسخ دادن به این مسئله است که هر دو نگاره دارای چه عناصر ساختاری مشترک و عوامل شیعی تأثیر گذار بر ساختارهای مشترک این دو نگاره کدامند. ابتدا طبق تحقیقات اسنادی و کتابخانه ای، دو نگاره از دو دوره متفاوت انتخاب و از حیث ساختار و ترکیب بندی و سپس عوامل شیعی تأثیرگذار بر این ساختارهای مشترک همچون بینش نگارگر در مورد نور محمدی و انسان کامل بررسی شد. مقاله ی حاضر به روش توصیفی - تحلیلی در پی دست یابی به وجوه اشتراک و افتراق ساختاری و عوامل شیعی تأثیرگذار در هر دو نگاره است. یافته های این تحقیق نشان می دهد که در هر دو نگاره، نور محمدی است که در بینش شیعی فیض مطلوب انسان کامل است و این انسان کامل در وجود پیامبر(ص) به یک شکل، اما در دو اثر متبلور شده است.
۱۵.

آیکونوگرافی نگارة ظاهرشدن فرشتة جبرییل در اندازة واقعی خود (با تأکید بر پیامبر(ص) ، جبرئیل و براق)

نویسنده:
منبع: پژوهش در هنر و علوم انسانی سال دوم آبان ۱۳۹۶ شماره ۴ (پیاپی ۶)
تعداد بازدید : ۱۲۰۹ تعداد دانلود : ۵۴۴۳
آیکون، یا آیکونوگرافی امروزه یکی از روش های تحقیقاتی معتبر در زمینه ی مطالعات تصویری قلمداد می شود. در قرن بیستم این مطالعات نظام مند به صورت یک دانش مستقل و آکادمیک ارائه می شود. این جریان که در قرن شانزدهم توسط سزار ریپا آغاز شد، با شخصیت هایی همچون دیدرو، دیدرون، مال، واربورگ و پانوفسکی تداوم و تکمیل شد. آیکونوگرافی شاخه ای از علم آیکونولوژی است که در آن مطالعات بر روی یک نمونه تصویری در بستر گسترده ای از تاریخ، فرهنگ، هنر و مناسبات اجتماعی صورت می پذیرد. در این مقاله بر اساس رویکرد پانوفسکی به بررسی نگاره ای از معراج نامه شاهرخی متعلق به مکتب هرات(قرن 9 ه .ق) با عنوان ظاهر شدن فرشته ی جبرئیل در اندازه ی واقعی خود می پردازیم. در آیکونوگرافی، نگارگری ایرانی اسلامی در عصر شاهرخ شاهد تحولاتی جدی در نگارگری با موضوعات هنری در حوزه ی دینی و مذهبی هستیم. مضامین دینی، در نگارگری ایرانی جان تازه ای به خود می گیرد، که توسط رویکرد آیکونوگرافی قابل ادراک می باشد؛ چرا که نگارگر دینی دوره ی شاهرخ عمدتاَ به ارائه ی تصاویر حسی و با مفاهیمی دینی، عقیدتی و به سفارش حاکمان وقت ارائه می دهد. برای درک بهتر نگاره های معراج نامه ی شاهرخی کاربست سه مرحله ای پانوفسکی که شامل رویکرد توصیفی(فرمی)، تحلیلی و تفسیری است به خوبی مؤثر واقع شده. در این مقاله با بررسی این نگاره از نسخه ی معراج نامه ی شاهرخی به مدد همین سه رویکرد و روند تفسیری، سعی در پاسخ به این مسئله است که، در این نگاره چه بیان های تصویری از دیدگاه آیکونوگرافی وجود دارد؟ تا ضمن درک موضوع و مضمون اثر و همچنین پی بردن به معنی لایه های درونی یک اثر، به طور علمی و صحیح به شناخت درستی از شکل گیری یک اثر هنری و مقصود خالق اثر، در یک دوره ی تاریخی، دست یافت.
۱۶.

بررسی نقش جبرئیل در نزول لفظی وحی از منظر عرفان اسلامی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: نقد و نظر سال بیست و سوم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴ (پیاپی ۹۲) 31 - 54

کلیدواژه‌ها: جبرئیل نزول گزاره ای وحی تنزیل لفظی وحی وحی رسالی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۰ تعداد دانلود : ۴۱۲
این مقاله پس از آنکه به اجمال دیدگاه های مطرح در حقیقت نزول وحی را بیان می کند، بر اساس اندیشه های عرفانی در تحلیل و بیان مراتب هستی و تجلّی حق در این مراتب، بیان می کند که قرآن کریم نیز ضرورتاً منفصل از مراتب پیشین هستی نیست و در هر مرتبه ای متناسب با آن مرتبه، حضور دارد؛ از این رو از مرتبه «عنداللهی» و «ام الکتابی» تا مرتبه مادی، متناسب با هر مرتبه ای، به صورت اجمال یا تفصیل حضور دارد. به طبع اولین حضور تفصیلی قرآن به صورت لفظی بر اساس مراتب هستی، در عالم مثال خواهد بود؛ عالمی که عوارض ماده را دارد، بدون آنکه اصل ماده را داشته باشد. این مقاله بر اساس وحی رسالی و جایگاه جبرئیل در این وحی، معتقد است چون صورت های عالم مثال نزد فرشته وحی حاضر است و او فرشته ای است که «تنزیل قرآن» به او نسبت داده شده است، این نسبت، نسبتی حقیقی است و از حضور فعال وی در این تنزیل حکایت دارد و آن صورت بخشی الفاظ قرآن در مرتبه خیال منفصل و خیال متصل و تنزیل آن در قلب نبی است.
۱۷.

چرایی دشمنی یهود با جبرئیل(علیه السلام) با تأکید بر آیه 97 بقره(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال یازدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۴ 185-206

کلیدواژه‌ها: آیه 97 بقره جبرئیل دشمنی یهود میکائیل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۹۷ تعداد دانلود : ۵۸۳
دشمنی قوم یهود بنی إسرائیل با جبرئیل × به دوران پیامبران بنی إسرائیل باز می گردد که اوج بروز این دشمنی، به زمان پیامبرخاتم | می رسد. هدف تحقیق حاضر، دست یابی به علّت دشمنی یهود با جبرئیل × با تأکید بر آیه 97 بقره است. یافته های پژوهش نشان می دهد که بر پایه گزارش تفاسیر، برجسته ترین بهانه های ابرازشده از سوی یهود برای دشمنی با جبرئیل از این قرار است: آورنده عذاب و جنگ و شدّت، عدم جلوگیری جبرئیل از تخریب بیت المقدّس توسط بخت النّصر، تعبیر خواب دانیال توسّط جبرئیل در مورد تخریب اورشلیم ، آگاه سازی حضرت محمّد | از أسرار یهود، تغییر نبوّت از بنی إسرائیل به بنی إسماعیل، بشارت به نبوّت پیامبراکرم | و امامت امام علی × و امامان پس از ایشان. نتایج این پژوهش، نشان می دهد که مهمترین عوامل دشمنی یهود با جبرئیل عبارت است از: روحیه خود برتربینی و همچنین نگرش نا صحیح نسبت به اصل توحیدکه موجب عدم تمکین آ نان نسبت به فرامین الهی شده است.
۱۸.

نظریه تمثل در تفسیر متون دینی در ظهور مثالی حقایق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قبسات سال بیست و ششم بهار ۱۴۰۰ شماره ۹۹ 93 - 112

کلیدواژه‌ها: مثال تمثل جبرئیل مریم (س) پیامبر (ص)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۱ تعداد دانلود : ۳۲۷
تمثل، ظهور شیء برای انسان به صورتی است که انسان با آن مألوف و مأنوس بوده و با غرضی که ظهور به خاطر آن است، مناسب می باشد. تمثل از قبیل تبدیل و انقلاب چیزی به چیز دیگر نیست، بلکه متمثل بدون آنکه در ذات و حقیقت خود دگرگون شود، در صورتی در ظرف ادراک بیننده ظهور می یابد؛ بنابراین تمثل غیر از تشکل است. نظریه تمثل که ماهیتی فلسفی دارد، می تواند به مثابه مبنای مابعدالطبیعی در تفسیر متون دینی در ظهور مثالی حقایق به کار گرفته شود. در این نوشتار، نظریه تمثل از جهت مابعدالطبیعی و استنباطی، مورد بررسی قرار گرفته است.
۱۹.

بررسی فضایل علوی(ع) در معراج پیامبر اکرم(ص)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۱۵ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۰ ۱۱۵-۹۱

کلیدواژه‌ها: معراج پیامبر اکرم (ص) فضائل علوی (ع) امیرالمؤمنین (ع) جبرئیل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۸ تعداد دانلود : ۳۸۹
معراج پیامبر اکرم $ سیروسفری مادی و معنوی از زمین تا مافوق آسمان های هفتگانه یعنی مقام قرب «او ادنی» است و هدف اصلی آن به استناد آیه ی اول سوره «الاسراء» و آیه ی هجدهم سوره «النجم» تماشای گزیده ای از آیات بزرگ الهی است. پیامبر اکرم $ در این سیر با مجموعه بزرگ و متنوعی از موضوعات و مشاهدات ازجمله دیدار با پیامبران و فرشتگان، طوبی و سدره المنتهی، بهشت و جهنم و... مواجه می شوند. در این میان ازآنجاکه بخش عظیمی از ظرفیت معراج نبوی صرف نمایش و بیان فضائل علوی گردیده است؛ پژوهش حاضر ضمن استخراج این فضائل از روایات مرتبط با معراج به شیوه پژوهش کیفی و بررسی اطلاعات گردآوری شده به «روش توصیفی تحلیلی» آن ها را ازلحاظ کیفیت بیان، به سه بخش بیانات، مکتوبات و تجلیات تقسیم نموده و به سبب اولویت نوع ارتباطشان به سه بخش ارتباط باخدا، ارتباط با پیامبر $ و ارتباط با خلق تقسیم کرده است. بدین ترتیب باوجود اهمیت فراوان و نیز کمیت و کیفیت فوق العاده این فضائل، نتیجه به دست آمده نشان داد که یکی از مهم ترین اهداف معراج پیامبر اکرم $، تبیین و تبلیغ این فضائل و مقامات است و به طورکلی این ابلاغ از ارکان اصلی معراج به شمار می آید. این پژوهش در انتها به شرح یکی از آن فضائل یعنی لقب «امیرالمؤمنین %» برای حضرت علی % پرداخت. لقب «امیرالمؤمنین %» منحصربه فرد بوده و نسبت به سایر القاب حضرت از جامعیت نسبی برخوردار است. هم چنین می تواند دال بر ولایت علوی و خلافت بلافصل ایشان باشد.
۲۰.

حقیقت تحدیث و رابطه آن با نبوت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه معرفت سال سیزدهم زمستان ۱۳۹۲ شماره ۳۷ 145-169

کلیدواژه‌ها: تحدیث جبرئیل فرشته محدث نبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۳ تعداد دانلود : ۱۰۲
با ختم رسالت، انگاره ختم ارتباط انسان توسط فرشتگان با عالم غیب،گونه ای از تبیین حقیقت خاتمیت به شمار آمد؛ اما دلایلی استوار از وجود ارتباط میان انسان ها و خدا با واسطه فرشتگان گزارش می دهد. زیر بنای چرایی لزوم این پیوند به درک مسئله هدایت و جایگاه امام باز می گردد. وجود آموزه هایی در شیعه که به موضوع گفتگوی فرشتگان با پیشوایان آن و حتی دیگران تأکید دارد، در اولین مواجهه، این پرسش را مطرح می کندکه باور به ارتباط ملائکه با انسان پس از ختم نبوت باوری اختصاصی به شیعه است یا در درون مایه های معارف اهل سنت می توان چنین باوری را پیگیری نمود؟ پرسش از چگونگی دلالت آموزه های اهل سنت در این مسئله و گونه های تقارب و تباعد مفهومی آن، در دو فرهنگ شیعی و سنی. این پرسش ها هم دقیق از اصل این مسئله را آشکار می نماید. شیوه های تحدیث و تفاوت آن با نبوت و رسالت از موضوعات دیگری است که جستار در آموزه تحدیث را ضرورت می بخشد. از این رو، در این نوشتار پس از مروری کوتاه بر مسئله تحدیث نزد اهل سنت و امکان ارتباط ملائکه با انسان پس از ختم نبوت؛ دیدگاه های مطرح نسبت به تفسیر محدث و به ویژه تمایز محدث با نبی و رسول از نگاه شیعه مورد بررسی قرار گرفته است