تعمید

نوشتار حاضر مروری بر تاریخ و عقاید پیروان یکی از ادیان قدیمی به نام «صابئان» است که مدت‏هاست در کشورهای اسلامی ایران و عراق زندگی می‏کنند. هدف نویسنده از این نوشتار، آشنایی با حقیقت دینی و سیری در مناسک دینی آنهاست. این پژوهش با رویکرد نظری و مراجعه به اندک منابع متعلّق به آنها و نیز دیگر منابع، اطلاعات مهمی به دست می دهد. یافته‏های این پژوهش عبارتند از: صابئان به دو گروه اصلی حرّانی و مندائی تقسیم می‏شوند. گروه نخست در شمال عراق و گروه دوم، بیشتر در استان خوزستان ایران زندگی می‏کنند و دارای مناسک مشترک و نیز متفاوت هستند. با وجود آنکه مندائیان تاریخ خود را به حضرت آدم علیه السلام برمی‏گردانند، اما به دلیل عدم تبلیغ دین خود، ابهامات فراوانی راجع به آنها وجود دارد. آنها دارای خط، زبان و نیز کتب مقدّس مخصوص به خود هستند. ضمن آنکه باید اذعان کرد که از وضعیت آنها هنگام ظهور اسلام، اطلاعات چندانی در دست نیست.

روح القدس یکی از ارواح مقدس یا از فرشتگان الهی است که حقیقتی مجرّد دارد اما می تواند به فرمان خداوند تمثّل بشری پیدا کند و بر بندگان خدا فرود آید. روحالقدس کارکردهای متعددی دارد که برخی از آ نها در حوزه هستیشناختی، روانشناختی و معرفتشناختی در آموزههای مسیحی و اسلامی مشترک، و برخی از آنها مانند: شخص سوم تثلیث، و نقش او در تعمید، تأیید و زندگی مسیحی- با تفسیری که الهیدانان مسیحی از آنها دارند - ویژه فرهنگ مسیحی است، که در این مقاله بر اساس مستندات مسیحی و اسلامی بررسی می شوند تا برخی از پرسش ها درباره این روح مقدس پاسخ گفته شوند.

مذهب همواره به عنوان یکی از معیارهای تمییز انسان ها تلقی می شود که بر اساس الگوهای رفتاری بر طبق ویژگی ها و فرایض دینی شان می توان آن ها را مورد مطالعه قرار داد. در حقیقت امروزه جایگاه مذهب در مطالعات انسان شناختی و تعیین الگوهای فعالیتی انسان ها نقش به سزایی دارد. در واقع مذهب به مثابه یکی از عناصر فرهنگی و یک پدیده، منشاء ایجاد تفاوت رفتارهای انسانی شناخته شده و نیز نقش محیط بر عملکرد و اعمال و اعتقادات مذهبی و همچنین در فعالیت های اجتماعی افراد به وضوح قابل مشاهده است. صابئین مندایی نیز از این قاعده مستثنی نبوده و فرایض دینی آن ها با رفتار و عملکرد روزانه آن ها پیوند خورده است. به طور کلی آداب و رسوم منداییان، مانند غسل تعمید و برخی آیین های دیگر، بازمانده آداب و رسوم آن ها از دوران کهن است که به تمامی، این آیین ها را منداییان ساکن ایران و ساکنین دیگر نقاط جهان حفظ کرده اند. بنا بر این بررسی آیین های ایشان به درک و تحلیل انسان شناسانه این قوم کمک خواهد کرد. این آداب و رسوم با آن چه که در کتب مقدس آنان عنوان شده مطابقت داشته و بخش بزرگی از زندگی امروزه شان را در بر می گیرد. در این مقاله مهم ترین ارکان آیین عبادی صابئین مندایی مطرح شده و پس از آن با اشاره به تاثیرپذیری آن چه که از دوران کهن در انجام این آداب و فرایض دینی اعمال می شد نقش این آیین ها از منظر انسان شناسانه، مورد تحلیل قرار می گیرد. در این مقاله در هر بخش ابتدا به نحوه انجام فرایض عبادی صابئین پرداخته و سپس این اعمال و فرایض را با داستان های اساطیری و متون کهن مذهبی آن ها تطبیق خواهیم داد که در پایان مقاله با جمع بندی آن ها، به کلیتی در باب ارتباط زندگی روزمره منداییان و شکل کلی آیین های آنان از دوران کهن خواهیم رسید.