مطالب مرتبط با کلیدواژه

کتاب درسی


۱۰۱.

بررسی انسجام محتوای برنامه درسی در کتاب های درسی زیست شناسی دوره دوم متوسطه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات برنامه درسی ایران سال هفدهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۶۶ 211 - 258

کلیدواژه‌ها: انسجام محتوا سازماندهی محتوا برنامه درسی کتاب درسی زیست شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۰۴ تعداد دانلود : ۹۲۷
این مقاله با هدف بررسی انسجام محتوای برنامه درسی کتاب های درسی زیست شناسی دوره دوم متوسطه انجام گرفته است. بدین منظور چهار شاخص وسعت، تداوم، توالی و ادغام در کتاب های مذکور با استفاده از تحلیل محتوای کیفی بررسی شد. نمونه پژوهش عبارت بود از تمام کتاب های درسی و کتاب های راهنمای معلم زیست شناسی دوره دوم متوسطه در سال تحصیلی 99-1398. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که در شاخص وسعت، کتاب های پایه یازدهم و دوازدهم کاملاً استانداردهای محتوایی و عملکردی را رعایت کردند، اما پایه دهم از این استانداردها برخوردار نیست. در شاخص تداوم، محتوای دوره دوم متوسطه از وضعیت مناسبی برخوردار است و بیش از 90% مطالب دارای ارتباط از نوع تداوم هستند. در شاخص توالی، به عنوان نمونه کتاب پایه دوازدهم بررسی شد، مشخص گردید از هیچکدام از شیوه های توالی در ادبیات این حوزه تبعیت نمی کند. در شاخص ادغام نیز مشخص شد این شاخص چندان مورد توجه نیست.  
۱۰۲.

مقایسه میزان حضور سبک های ادبی در کتاب های فارسی دهم و یازدهم نظام جدید با کتاب های دوم و سوم انسانی نظام قدیم

نویسنده:
منبع: پویش در آموزش علوم انسانی سال هشتم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۲۷) 53 - 74

کلیدواژه‌ها: سبک کتاب درسی متوسطه دوم علوم انسانی کتاب های نونگاشت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۵ تعداد دانلود : ۱۴۳
کتاب های فارسی دوره متوسطه دوّم به عنوان کتاب های اثرگذار و فرهنگ ساز بسیار با اهمیّت هستند؛ زیرا زبان ، فرهنگ و هویّت ملّی ما را به دانش آموزان منتقل می کنند. شناخت سبک یک اثر ادبی در این کتاب ها، فکر غالب و اندیشه های شاعران و نویسندگان را در هر دوره برای خواننده آشکار می سازد. در پژوهش حاضر، نگارنده به دنبال آن است تا ضمن بررسی میزان حضور سبک های ادبی در کتاب های فارسی دوره دوّم متوسّطه، نشان دهد که مؤلّفان کتاب های فارسی دوره دوّم متوسّطه در گزینش متون مختلف از همه سبک های ادبی در کتاب های فارسی تا چه حد اهتمام داشته اند و در مقام قیاس، از نظر میزان حضور سبک های ادبی در کتاب های فارسی نونگاشت با کتاب های ادبیّات فارسی نظام پیشین، چه تفاوت هایی وجود دارد. روش تحقیق در این پژوهش، تحلیل محتوا با رویکرد توصیفی، تحلیلی است. جامعه آماری این پژوهش، کتاب فارسی دهم و یازدهم نظام جدید با کتاب دوم و سوم انسانی نظام قدیم است. یافته های پژوهش حکایت از آن دارد که در نظام قدیم بیشترین توجه به سبک نو با 08/45 بوده و کم ترین توجه به سبک هندی با 96/1 بوده است و در نظام جدید بیشترین توجه به سبک نو با 22/40 و کم ترین توجه به سبک مشروطه با 17/3 می باشد؛ هم چنین در نظام جدید، سبک عراقی نسبت به قدیم بیشتر مورد توجه قرارگرفته است.
۱۰۳.

بررسی تطبیقی فرایند تألیف کتاب های درسی در ایران و چند کشور جهان (کره جنوبی، سنگاپور، ژاپن، ترکیه و آمریکا)

نویسنده:
منبع: مطالعات آموزشی و آموزشگاهی دوره یازدهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۳۱) 69 - 101

کلیدواژه‌ها: جرج بردی فرایند تألیف کتاب درسی مطالعه تطبیقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۹ تعداد دانلود : ۲۹۶
هدف پژوهش بررسی فرایند تولید کتاب های درسی در ایران و مقایسه آن با کره جنوبی، ژاپن، آمریکا، سنگاپور و ترکیه بود. پژوهش از نوع کیفی با روش تطبیقی انجام گرفت. جامعه آماری کتاب های درسی کشورهای جهان بود و نمونه به روش هدفمند انتخاب شد. داده ها با روش چهارمرحله ای جرج بردی تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد: 1. در همه کشورها، کتاب درسی اصلی ترین رسانه آموزشی است و مسئولیت تدوین سیاست های اساسی و کلی تهیه کتاب های درسی بر عهده وزارت آموزش و پرورش است. 2. برخلاف سایر کشورها، در ایران یک دوره 10ساله به عنوان فاصله زمانی تجدید نظر و بازبینی کلی کتاب درسی در نظر گرفته شده است که تقریباً دوبرابر سایر کشورهای مورد مطالعه است. 3. در همه کشورهای مورد مطالعه به جز ایران، سیاست های چندتألیفی و تولید غیر متمرکز وجود دارد. 4. در همه کشورهای مورد مطالعه مرجعی فراتر از مؤلفان کتاب های درسی برای بررسی پیش نویس کتاب ها و تأیید آن وجود دارد؛ اما جایگاه این مرجع در سلسله مراتب درون وزارت آموزش و پرورش متفاوت است. 5. در حالی که در سایر کشورها، مؤلفان دولتی و غیر دولتی کتاب درسی تألیف می کنند، در ایران تنها مؤلفان انتخاب شده دولتی که توسط دفتر تألیف و تحت شرایطی گزینش می شوند، وجود دارند. 6. انتخاب کتاب درسی در ایران مفهومی ندارد، اما در سایر کشورها انتخاب به معنای گزینش بهترین کتاب از بین کتاب های تأییدشده و متناسب با نیازهای آموزشی مدرسه، معلم و دانش آموز است. 7. در همه کشورها مراحل برنامه ریزی، تألیف، تأیید و انتشار کتاب درسی اگر چه با برخی تفاوت ها، مشترک است.
۱۰۴.

معیارها و شاخص های تدوین کتاب درسی و محتوای آموزشی استاندارد

نویسنده:
منبع: عیار پژوهش در علوم انسانی سال ۱۲ بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۲۳) 79-92

کلیدواژه‌ها: معیار شاخص کتاب درسی محتوای آموزشی تدوین کتاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۴۵ تعداد دانلود : ۳۳۷
کتاب های درسی و متون آموزشی به مثابه یکی از مهم ترین ارکان نظام آموزش، نقشی اثرگذار و کلیدی در فرایند آموزش و دست یافتن به اهداف هر نظام آموزشی دارند. ازاین رو، در تدوین و نگارش آنها باید شاخص ها و ویژگی هایی خاص را در نظر داشت تا بتوان هرچه بهتر به مقاصد مدنظر در تدوین آنها دست یافت. ویژگی ها و شاخص های متون آموزشی، این دست از کتاب ها را از سایر کتاب های علمی، تحقیقی، ترویجی و مروری یا عمومی که در جهت تبیین موضوع یا نظریه ای علمی نوشته می شوند یا مسئله ای عمومی و غیرعلمی را بازگو می کنند، متمایز می سازد. در ساختاری نو و قالبی جدید می توان انواع معیارها و شاخص های لازم برای تدوین کتاب های درسی را در شش قسم گردآوری و ارائه کرد: 1) شاخص های مربوط به اهداف؛ 2) شاخص های مربوط به روش؛ 3) شاخص های مربوط به محتوا؛ 4) شاخص های مربوط به شکل ظاهری؛ 5) شاخص های مربوط به ساختار؛ 6) شاخص های روان شناختی. در ذیل هریک از این اقسام شش گانه، شاخص های متعددی قرار می گیرد که این مقاله با روش توصیفی تحلیلی به تبیین و ارائه آنها خواهد پرداخت. برای گردآوری شاخص های مطرح شده برای کتاب درسی استاندارد از روش کتابخانه ای استفاده شده است.
۱۰۵.

عنصر محتوا در برنامه درسی قرآن دوره اول ابتدایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نوآوری های آموزشی سال ۲۱ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۸۳ 151 - 184

کلیدواژه‌ها: کتاب درسی کتاب گویا لوحه آموزشی مقوایی کتاب راهنمای معلم دوره اول ابتدایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۱ تعداد دانلود : ۱۶۶
هدف از این پژوهش ارزشیابی عناصر محتوا شامل کتاب درسی، کتاب گویا، لوحه آموزشی مقوایی و کتاب راهنمای معلم در برنامه درسی آموزش قرآن دوره اول ابتدایی است. جامعه آماری پژوهشْ دانش آموزان، معلمان، کلاس های درس و مدارس دوره ابتدایی کل کشور است و با توجه به وسعت جامعه آماری روشِ نمونه گیری خوشه ای هدفمند انتخاب شد. حجم نمونه عبارت بودند از: چهار استان، 16 مدرسه، 48 کلاس درس، 353 معلم، 32 سرگروه آموزشی، 295دانش آموز. ابزارهای پژوهش شامل پرسش نامه کمّی نظرسنجی معلمان، فرم مصاحبه نیمه ساختارمند معلم، فرم مصاحبه ساختارمند با دانش آموز و فرم سؤال های جلسات هم اندیشی معلمان بود و در تحلیل داده ها از الگوی مثلث سازی استفاده شد. طبق یافته های این پژوهش، محتوای آموزش قرآن همسو با برخی اصول و اهداف مدنظر آموزش قرآن نیست. درواقع با توجه به اینکه در اصول برنامه درسی بر جذابیت محتوا تأکید شده، در تألیف کتاب های قرآن دوره اول ابتدایی این مسئله موردتوجه قرار نگرفته است که حاصل آن تحقق نیافتن هدف انس و علاقه به قرآن است. معلمان در هر سه پایه اول تا سوم ابتدایی به بخش های مختلف محتوا (کتاب درسی، کتاب گویا، راهنمای معلم، لوحه آموزشی) نمره زیر میانگین داده اند. درواقع ازنظرِ معلمان محتوای ارائه شده با وضع مطلوب فاصله دارد و نیاز به بازنگری اساسی دارد. 
۱۰۶.

ارزیابی مسائل زمینه مدار کتاب ریاضی پایه چهارم ابتدایی و تطبیق آن با مطالعات بین المللی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نوآوری های آموزشی سال ۲۱ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۸۳ 203 - 222

کلیدواژه‌ها: پایه چهارم ابتدایی سواد ریاضی کتاب درسی مسائل زمینه مدار مطالعه تیمز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۴ تعداد دانلود : ۱۶۶
در پژوهش حاضر به بررسی مسائل زمینه مدار کتاب ریاضی پایه چهارم ابتدایی و همچنین مقایسه آن با آخرین مسائل منتشرشده تیمز 201۵ پرداخته شده است. این ارزیابی بر اساس میزان ارتباط مسائل زمینه مدار با دنیای واقعی به کمک چارچوب های مطرح در پژوهش های مرتبط و حیطه محتوایی مسائل صورت گرفته است. روش این پژوهش توصیفی تحلیلی تطبیقی است که برای اجرای آن از الگوی پیشنهادی بردی استفاده شد. ابزار مورد استفاده فهرست هایی است که روایی صوری و محتوایی آن را متخصصان تأیید کرده و پایایی آن نیز به کمک فرمول هولستی 0/88 به دست آمده است. نتایج حاکی از آن است که در کتاب ریاضی پایه چهارم 83/89٪ از مسائل، کاربردِ استاندارد و 11/16٪ نیز زمینه جدا هستند. این مقادیر برای مسائل زمینه مدار تیمز به ترتیب حدود 84 و 16درصد است که نشان از شباهت توزیع این مسائل دارد. ازنظر محتوایی نیز فراوانی مسائل زمینه مدار در میان هر دو منبعْ یکسان، ولی نسبتِ رعایت شده میان حیطه های محتوایی در کتاب درسی نامتوازن است. حدود نیمی از مسائل زمینه مدارِ مطالعات تیمز نمونه کاملاً مشابهی در کتاب درسی دارند و نیمِ دیگر مسائل محتوای مشابه اما روش حلی متفاوت یا کمی پیچیده تر دارند و تعداد اندکی از این مسائلْ مشابهی در کتاب درسی نداشته اند. بااین حال، عملکرد دانش آموزان در حل مسائل زمینه مدار مطالعه تیمز پایین تر از میانگین بین المللی است. نتایج این پژوهش می تواند برنامه ریزان آموزشی را در شناسایی نقاط مثبت و منفی کتب درسی یاری کند.
۱۰۷.

مقایسه محتوای کتاب های درسی زیست شناسی نظام جدید(بعد ازسال1396) با نظام قدیم (قبل از سال 1395) با استفاده از روش تحلیل محتوای ویلیام رومی

نویسنده:
منبع: پژوهش در آموزش علوم تجربی سال اول بهار ۱۴۰۱ شماره ۳ 56 - 70

کلیدواژه‌ها: تحلیل محتوا زیست شناسی کتاب درسی ویلیام رومی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۷ تعداد دانلود : ۱۱۱
هدف از پژوهش حاضر، بررسی میزان فعال بودن متن، تصاویر و ضریب فعالیت محور بودنِ کتابهای نظام قدیم(زیست شناسی و آزمایشگاه1، چاپ 1394، زیست شناسی و آزمایشگاه2، چاپ 1395) و کتابهای درسی زیست شناسی نظام جدید(زیست شناسی1، چاپ 1396 و زیست شناسی2، چاپ 1396) بر اساس تکنیک ویلیام رومی است. جامعه آماری در پژوهش پیش رو کل کتاب زیست شناسی و آزمایشگاه1، چاپ 1394، زیست شناسی و آزمایشگاه2، چاپ 1395، زیست شناسی1، چاپ 1396 و زیست شناسی2، چاپ 1396 میباشد. نمونه آماری 60 درصد از متن و تصاویر هر یک از کتابهای فوق بوده است که بصورت تصادفی و با استفاده از تابع Random Between در محیطExcel انتخاب شده است. در ادامه با توجه به شاخصه های ارائه شده در تکنیک ویلیام رومی، متن، تصاویر و ضریب فعال بودن نمونه آماری مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان می دهد که در قسمت متن، هیچکدام از کتابهای مورد بررسی فعال محور نبوده و دانش آموز را درگیر محتوا نمیکنند، اما کتابهای نظام جدید نسبت به کتابهای نظام قدیم، از محتوای فعال تری برخوردار هستند. در بخش تصاویر در بین کتابهای مورد بررسی، تصاویر زیست شناسی۱، از محتوای فعالی برخوردار است، ولی سایر کتابها از محتوای فعال برخوردار نیست. تصاویر کتاب زیست شناسی۲، اگرچه از محتوای فعال برخوردار نیست، ولی ضریب فعال محور بودن تصاویر در آن نسبت به کتابهای نظام قدیم بیشتر است. نتایج آماری نشان میدهد که کتاب زیست شناسی2، فعالیت محور بوده ولی سایر کتابهای مورد بررسی فعالیت محور نمیباشند.
۱۰۸.

تحلیل محتوای کتاب های درسی پایه ششم ابتدایی بر مبنای مؤلفه های آموزش گردشگری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: برنامه‏‏ ریزی و توسعه گردشگری سال هشتم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۹ 1 - 19

کلیدواژه‌ها: تحلیل محتوا آموزش گردشگری کتاب درسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۲ تعداد دانلود : ۱۱۳
هدف از این پژوهش تحلیل محتوای کتاب های درسی پایه ششم ابتدایی بر مبنای مؤلفه های آموزش گردشگری می باشد. روش مورد استفاده در تحلیل محتوای پژوهش حاضر، آنتروپی شانون بوده و واحد تحلیل صفحات (متن، پرسش ها، تمرین ها، تصاویر) بودند که در مجموع 829 صفحه را شامل می شد. جامعه آماری پژوهش شامل 9 کتاب درسی پایه ششم ابتدایی بوده که از این میان هشت عنوان شامل کتاب فارسی(خوانداری)، فارسی( نوشتاری)، علوم تجربی، مطالعات اجتماعی، هدیه های آسمانی، قرآن، کار و فناوری و تفکر و پژوهش به عنوان نمونه انتخاب و بررسی شدند. نتایج تجزیه و تحلیل حاکی از آن بوده که از 829 صفحه کتاب درسی پایه ششم 75 مورد فراوانی در رابطه با مؤلفه های آموزش گردشگری یافت شد که بیشترین میزان توجه مربوط به مؤلفه گردشگری چیست و کمترین میزان توجه مربوط به مؤلفه گردشگر کیست بوده است؛ از طرفی مؤلفه ها از توزیع و پراکندگی مناسبی در کتاب های درسی برخوردار نبودند
۱۰۹.

تحلیل محتوای کتب درسی علوم تجربی دوره دوم ابتدایی از نظر میزان توجه به مؤلفه های محیط زیست

نویسنده:
منبع: پژوهش در آموزش علوم تجربی سال اول تابستان ۱۴۰۱ شماره ۴ 61 - 81
تعداد بازدید : ۱۱۲ تعداد دانلود : ۱۱۵
پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان توجه به مؤلفه های محیط زیست در کتب درسی علوم تجربی دوره دوم ابتدایی انجام شده است. روش این پژوهش تحلیل محتوای کمی توصیفی است و به لحاظ هدف جزء پژوهش های کاربردی می باشد. جامعه آماری پژوهش، کتب درسی علوم تجربی دوره دوم ابتدایی (پایه چهارم، پنجم و ششم) در سال تحصیلی ۹۹_۱۳۹۸ است و تمام محتوای جامعه آماری به دلیل حجم پایین، مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند و نمونه برابر جامعه بوده است. ابزار گردآوری داده ها در این پژوهش چک لیست یا سیاهه تحلیل محتوا می باشد که روایی آن توسط متخصصان مربوطه تأیید شده است. در این پژوهش کتب درسی در چهار بعد متون، تصاویر، فعالیت ها و اهداف بررسی شده اند. نتایج این پژوهش نشان می دهد که در کتب علوم تجربی پایه چهارم، پنجم و ششم در مجموع ۴۷ هدف از کل اهداف یادگیری به موضوع محیط زیست اختصاص داده شده است و از کل محتوای مربوط به محیط زیست، با احتساب اهداف یادگیری، ۴۸/۶۲% در قالب متن، ۳۳/۰۲% در قالب تصاویر و ۱۲/۹۵% در قالب فعالیت ها ارائه شده است. در مجموع در کتب علوم سه پایه، مؤلفه منابع طبیعی با ۵۴/۲۴% بیشتر از سایر مؤلفه ها مورد توجه قرار گرفته و پس از آن نیز به سایر مؤلفه ها بدین شرح توجه شده است: رابطه انسان و محیط زیست ۱۹/۳۸%، اکوسیستم ۹/۹۷%، مخاطرات طبیعی ۵/۱۶%، منابع انرژی در محیط زیست ۴/۹۳%، مدیریت محیط زیست ۴/۸۱% و پس از آن کمترین توجه به مؤلفه آلودگی های محیط زیست با ۱/۴۹% معطوف است. در میان کتب علوم تجربی دوره دوم ابتدایی، پایه چهارم بیشترین و پایه پنجم کمترین توجه را به مؤلفه های محیط زیست داشته اند. این یافته ها نشان از این دارد که در کتب علوم تجربی دوره دوم ابتدایی کمبودهایی در میزان توجه به محیط زیست وجود دارد که باید جبران شود.
۱۱۰.

«تحلیل محتوای کارکردی کتاب های ریاضی مقطع ابتدایی دانش آموزان کم توان ذهنی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: دانش شناسی سال چهارم زمستان ۱۳۹۰ شماره ۱۵ 53 - 66
تعداد بازدید : ۱۰۲ تعداد دانلود : ۸۱
پژوهش حاضر به منظور تحلیل محتوای کارکردی کتاب های ریاضی مقطع ابتدایی دانش آموزان کم توان ذهنی به اجرا درآمد. در قسمت اول پژوهش، پس از استخراج الگوی مفهومی و تنظیم چک لیست هایی منطبق بر الگوی مذکور، به تحلیل کیفی محتوای کتاب ها پرداخته شد. مولفه های نه گانه این الگو عبارتند از: اصطلاحات ریاضی، اعداد، شمارش، عملیات عددی، اشکال هندسی، اندازه گیری، زمان، پول و خرید و وسایل مرتبط با ریاضی. تحلیل محتوا توسط دو ارزیاب اجرا شد. نتایج تحلیل نشان داد که در مورد چهار کتاب نظرات دو ارزیاب هیچ تفاوتی با هم نداشتند و در سه کتاب دیگر نیز تفاوت معنادار نبوده و بسیار جزئی می باشد. خرده مقولات موضوعی ریاضیات کارکردی که در هیچکدام از کتاب ها آموزش داده نشده اند عبارتند از:برخی مفاهیم مربوط به اصطلاحات ریاضی مانند جهت و فاصله، اعداد ترتیبی، واحد دما در مقوله اندازه گیری، زمان های طبیعی، برخی سکه ها و اسکناس های رایج، دستگاه خودکار خرید و دستگاه خودپرداز در مقوله پول و خرید، تشخیص و شناسایی اشکال هندسی در اشیاء و مناظر طبیعی، همچنین وسایل مرتبط مانند ساعت دیجیتال، تلفن، ماشین حساب، دماسنج و باسکول یا ترازو. همچنین به بسیاری از موضوعها نیز به شکل کوتاه و گذرا اشاره شده است. نتایج بدست آمده بیانگر این هستند که در طراحی کتاب های ریاضی این گروه از دانش آموزان، بطور کامل و منسجم به تناسب محتوا با نیازهای مخاطبان(جنبه کارکردی) توجه نشده است و محتوای کنونی نیازمند اصلاحات و افزودن بسیاری از موضوعها و مفاهیم هستند.      
۱۱۱.

تحلیل محتوای کتاب فیزیک پایه یازدهم رشته ریاضی- فیزیک بر اساس رویکرد ماهیت علم

نویسنده:
منبع: پژوهش در آموزش علوم تجربی سال دوم بهار ۱۴۰۲ شماره ۷ 24 - 36

کلیدواژه‌ها: ماهیت علم مولفه های ماهیت علم کتاب درسی فیزیک تحلیل محتوا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۹ تعداد دانلود : ۲۱۲
هدف آموزش درتمام نظام های آموزشی دستیابی به سواد علمی است و درک ماهیت علم یکی ازجنبه های ضروری آن می باشد. ماهیت علم درپی ارائه توصیفی از چیستی علم، سازوکار علم، چگونگی کار دانشمندان به مثابه یک گروه اجتماعی و چگونگی اثر گذاری جامعه بر جهت دهی فعالیت علمی و بالعکس می باشد. این پژوهش با هدف بررسی مولفه های ماهیت علم در ارائه محتوای آخرین نگاشت کتاب درسی فیزیک پایه یازدهم رشته ریاضی-فیزیک بود. در این پژوهش از روش تحلیل محتوا استفاده شد. نمونه شامل کل محتوای کتاب فیزیک پایه یازدهم و واحد نمونه گیری شامل پاراگراف بود. برای بررسی چگونگی ارائه محتوا از سیستم امتیازدهی روبریک استفاده شد. دادهها با استفاده از همسوسازی اعتبار یابی شد. یافتهها نشان داد، بیشترین تاکید کتاب درسی فیزیک بر جنبه های خلاقیت ، رابطه علم با تکنولوژی و شواهد و مدارک بوده و به جنبه ی خلاقیت، محدودیت در علم و نظریه و قانون به صورت ضمنی اشاره شده است. همچنین، دو مولفه نفوذ اجتماعی و فرهنگی و روش علمی منحصربه فرد در علم در کتاب فیزیک سال یازدهم رشته ریاضی – فیزیک به خوبی معرفی و تبیین نشده است. میتوان نتیجه گرفت اغلب مفاهیم و نظریه های مطرح شده در کتاب به صراحت مولفههای ماهیت علم را توضیح نمیدهند و اغلب این مفاهیم به صورت ضمنی دیدگاه معیوبی از علم ارائه میدهند.
۱۱۲.

بررسی تطبیقی واژگان کتاب انگلیسی اول راهنمایی پیشین با فهرست واژگان پایه زبان انگلیسی و فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناسی: نظریه و کاربرد سال اول پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱ 71 - 89

کلیدواژه‌ها: واژگان پایه بررسی تطبیقی زبان انگلیسی زبان فارسی کتاب درسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۴ تعداد دانلود : ۷۳
بررسی فهرست واژگان هسته ای یا پایه در زبانهای مختلف و عمدتا به منظور اهداف آموزشی از دیرباز مورد توجه بوده است و فهرست های متعددی از واژگان پایه زبان انگلیسی به عنوان مهمترین زبان بین المللی که در تمام جهان تدریس می گردد فراهم آمده است. در پژوهش حاضر به بررسی واژه های آموزش داده شده در کتاب زبان انگلیسی سال اول راهنمایی تحصیلی سابق می پردازیم و می کوشیم به شیوه تطبیقی به این پرسش پاسخ دهیم که واژگان کتاب مذکور تا چه میزان با فهرست واژگان پایه زبان انگلیسی و فارسی انطباق دارد و به عبارت دیگر دانش آموز ایرانی با آموختن این کتاب با چه میزانی از این واژگان هسته ای آشنا می شود. داده های پژوهش از فهرست های معتبر واژگان پایه زبانهای فارسی و انگلیسی و متن کتاب مورد بحث انتخاب گردیده و پژوهش به شیوه توصیفی-تحلیلی و از طریق تحلیل تطبیقی متن با فهرست های مذکور انجام شده است. نتایج این پژوهش نشان داد که کتاب درسی سال اول راهنمایی نظام فعلی آموزشی کشورمان از نظر انطباق با فهرست های واژگان پایه زبان انگلیسی انطباق قابل قبولی دارد. این یافته می تواند برای برنامه ریزان آموزشی و سیاستگذاران علمی کشور در آسیب شناسی کتب درسی و بهبود کیفیت علمی آنها مفید واقع گردد.
۱۱۳.

بررسی میزان توجه به خلاقیت در کتاب شیمی (1) پایۀ دهم دورۀ دوم متوسطه از منظر الگوی گیلفورد

نویسنده:
منبع: مطالعات آموزشی و آموزشگاهی دوره ۱۲ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۳۴) 554 - 525

کلیدواژه‌ها: تحلیل محتوا خلاقیت و الگوی خلاقیت گیلفورد شیمی کتاب درسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۰ تعداد دانلود : ۸۷
پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان توجه به خلاقیت در کتاب شیمی (1) پایه دهم دوره متوسطه بر اساس الگوی خلاقیت گیلفورد انجام شد. این پژوهش از نظر هدف کاربردی، از نظر روش تحقیق کیفی – کمی و برحسب حسب گردآوری داده ها، توصیفی- پیمایشی از نوع تحلیل محتوا است. جامعه آماری، محتوای کتاب درسی شیمی (1) پایه دهم دوره دوم متوسطه سال 1398-1399 و حجم نمونه با حجم جامعه آماری برابر است. برای جمع آوری داده ها، ابزار تحقیق، فرم تحلیل محتوای محقق ساخته با الگوی عوامل خلاقیت گیلفورد استفاده شد. روایی ابزار تحقیق بر اساس نظرات متخصصان تعلیم و تربیت قابل قبول بود و ضریب پایایی بر اساس روش هولستی 86/0 به دست آمد. برای تحلیل محتوای کتاب درسی شیمی (1) پایه دهم دوره دوم متوسطه از طرح کدگذاری (سه مرحله ای) استفاده شد. داده های حاصل با روش آنتروپی شانون تحلیل شد. یافته های پژوهش نشان می دهد در «متن» و «تصاویر» کتاب، حافظه شناختی بیشترین ضریب اهمیت و «آیا می دانید»، «پرسش ها» و «باهم بیاندیشیم» کتاب، تفکر واگرا بیشترین ضریب اهمیت را کسب کرد. همچنین، برای کل محتوای کتاب، تفکر واگرا با بار اطلاعاتی (86/0) و با ضریب اهمیت (31/0) از بیشترین درجه اهمیت برخوردار شده است.
۱۱۴.

نقدی بر کتاب مقدمات تکنولوژی آموزشی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال ۲۳ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۱۱۳) 31 - 60

کلیدواژه‌ها: نقد کتاب کتاب درسی تکنولوژی آموزشی دانشگاه پیام نور تحلیل محتوای کیفی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۲ تعداد دانلود : ۱۱۲
پژوهش حاضر با هدف نقد کتاب «مقدمات تکنولوژی آموزشی» تالیف دکتر خدیجه علی آبادی انجام شد. در این راستا با استفاده از روش پژوهش نقادی آموزشی، کتاب مورد نظر تالیف خدیجه علی آبادی چاپ شانزدهم سال 1399، مورد نقد قرار گرفت. ابزار گردآوری داده ها، کاربرگ نقد کتاب درسی دانشگاهی شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی بود که پس از دریافت و تکمیل  نمون برگ ها  از روش تحلیل محتوای کیفی به منظور تحلیل داده ها استفاده شد. بر اساس یافته ها، مزایای کتاب عبارتند از طراحی مناسب از نظر حجم و شکل، حروف نگاری، کیفیت مطلوب چاپ و صحافی، متن روان و سادگی مطالب، سازواری با ارزش های اسلامی ایرانی، و استفاده از منابع معتبر علمی.  هم چنین نتایج نشان از کاستی های شکلی و محتوای کتاب داشتند که عبارتند از کهنه بودن محتوا و منابع به ویژه در بخش مربوط به رسانه ها، عدم پوشش آخرین سرفصل های مدنظر وزارت علوم، ضعف در تحلیل و نقد محتوا، نداشتن نوآوری و خلاقیت در طراحی و پوشش محتوا، خالی بودن از محتوای علمی رایج در حیطه تکنولوژی آموزشی.
۱۱۵.

هویت زبانی؛ بازخوانی روایت کتاب های درسی فارسی از شعر فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ملی سال ۲۴ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۹۵) 87 - 109

کلیدواژه‌ها: هویت زبانی هویت ملی شعر فارسی آموزش زبان فارسی کتاب درسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۷ تعداد دانلود : ۶۷
موضوع این مقاله شعر فارسی به عنوان بخشی از ادبیات است که مؤلفه ای مهم و تأثیرگذار از مؤلفه های هویت ملی به شمار می رود. به سبب ارزش های هویتی و فرهنگی شعر و نقش آموزشی آن در زبان آموزی و ارتقای مهارت های زبانی و ادبی و حضور گسترده کتاب های درسی در میان کودکان و نوجوانان لازم است برنامه ریزی تخصصی در استفاده از شعر فارسی به عنوان یک ابزار آموزشی جدی تر موردتوجه قرار گیرد. در این مقاله، با طرح پرسش هایی از چگونگی حضور شعر و شاعران در کتاب های درسی، میزان استفاده از شعر در مقایسه با نثر، شیوه انتخاب اشعار و تأثیر زمان سرایش در گزینش اشعار، به بررسی روایت کتاب های درسی از شعر فارسی پرداخته شده است. نمونه آماری منطبق بر جامعه و شامل کتاب های فارسی و نگارش دوازده پایه تحصیلی بوده است. نتایج حاصل نشان می دهد توجهی تخصصی به کاربرد شعر در کتاب های درسی و جایگاه آموزشی آن نشده، کتاب ها فاقد الگو و نقشه منطقی است و آنچه اکنون ملاحظه می شود، بسندگی لازم متناسب با شأن و ارزش شعر فارسی در کتاب درسی را ندارد؛ ازاین رو، پیشنهاد می شود نخست برای دوازده پایه تحصیلی نقشه ای جامع به عنوان راهنمای کاربرد متون ادبی تهیه شود؛ به گونه ای که گستره آن تمامی حوزه های شعر و نثر، کهن و معاصر، ایران و ایران فرهنگی، جد و طنز و مواردی که ازنظر کمّی و کیفی دربرگیرنده حوزه ادبیات باشد را شامل شود. تهیه راهنمای کاربرد متون ادبی، برنامه ریزی منطقی و تخصصی در استفاده از ظرفیت ادبیات فارسی را در دو حوزه زبان آموزی و مهارت آموزی فراهم خواهد کرد.
۱۱۶.

هویت انقلابی در کتاب های درسی مطالعات اجتماعی و پیام های آسمانی دوره اول متوسطه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ملی سال ۲۴ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۹۵) 147 - 166

کلیدواژه‌ها: هویت انقلابی مطالعات اجتماعی پیام های آسمانی کتاب درسی متوسطه اول

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۵ تعداد دانلود : ۷۵
هویت سرمایه ای است که نقش مهمی در شناسایی و تعیین مسیر حرکت یک جامعه و افراد آن، به ویژه نسل جوان ایفا می کند. نظام آموزش وپرورش نیز نقش مهمی در هویت سازی بخش عظیمی از جامعه دارد. مسئله اصلی این پژوهش پاسخ به این پرسش است که در کتاب های درسی مطالعات اجتماعی و پیام های آسمانی دوره اول متوسطه، تا چه میزان به مؤلفه های هویت ملی انقلابی پرداخته شده است؟ پژوهش حاضر با استفاده از روش تحلیل محتوا، کتاب های مطالعات اجتماعی و پیام های آسمانی دوره اول متوسطه در سال تحصیلی 1401 1400 را براساس روش آنتروپی شانون مورد بررسی قرار داده است. نتایج پژوهش نشان می دهد در کتاب های مطالعات اجتماعی و پیام های آسمانی متوسطه اول، به ترتیب از کمترین تا بیشتر عناوین انقلابی به این موضوعات پرداخته شده است: «بسیج، مبارزه با تحجر و التقاط، التزام به ولایت فقیه، مبارزه با تهاجم فرهنگی و جنگ نرم، اعتقاد به امام خمینی، روحانیت، آگاهی به قانون اساسی، آگاهی به وقایع و تاریخ انقلاب اسلامی، تعهد به حفظ نظام جمهوری اسلامی، حمایت از مستضعفان، نفی سلطه، ایثار و شهادت» که براساس فراوانی درمجموع، 951 مرتبه به مؤلفه های ایثار و شهادت، 780 مرتبه به مؤلفه های هویت انقلابی و 210 مرتبه به مؤلفه های بسیج پرداخته شده است.
۱۱۷.

چارچوب تخصص های مورد نیاز در نشر کتاب های درسی الکترونیکی دانشگاهی: مطالعه دلفی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاهی دوره ۴۸ زمستان ۱۳۹۳ شماره ۴ 539 - 562

کلیدواژه‌ها: کتاب الکترونیکی کتاب درسی کتاب درسی الکترونیکی دانشگاهی نشر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹ تعداد دانلود : ۳۹
هدف: هدف این پژوهش رسیدن به چارچوبی از گروه تخصصی و سازمان های مؤثر مورد نیاز برای نشر کتاب های درسی الکترونیکی دانشگاهی با توجه به ویژگی ها و مزایای این نوع کتاب هاست. بنابراین شناسایی متخصصان مورد نیاز با اجماع نظر صاحب نظران این حوزه نتیجه نهایی این پژوهش خواهد بود. روش: مطالعه دلفی با استفاده از ابزار پرسشنامه محقق ساخته در چهار دور انجام گرفت. جامعه آماری شامل چهل نفر از صاحب نظران داخلی و خارجی حوزه کتاب الکترونیکی، یادگیری الکترونیکی، کتابخانه دیجیتالی، آموزش الکترونیکی و نمونه گیری هدفمند بوده است. یافته ها: پژوهش به این نتیجه رسید که از مجموع 48 تخصص معرفی شده در پرسشنامه ها و در دورهای متنوع، مهم ترین اعضای نهایی گروه تخصصی نشر کتاب درسی الکترونیکی دانشگاهی به منظور نشر اصولی و کاربرپسند این کتاب ها شامل 19 تخصص است که عبارتند از: تولیدکنندگان محتوای تعاملی، فراهم آورندگان محتوای تعاملی، طراح آموزشی، استادان، طراح منابع آموزشی، متخصصان یادگیری الکترونیکی، متخصصان دسترس پذیری، نویسندگان محتوای تعاملی، نویسندگان، تولیدکنندگان نرم افزارهای کتاب الکترونیکی، تولیدکنندگان سخت افزارهای کتاب الکترونیکی، متخصصان رسانه، توسعه دهندگان محتوا، تولیدکنندگان کتاب الکترونیکی، متخصصان تعامل انسان - رایانه، ناشر، متخصصان فرهنگ، متخصصان قوانین و مقررات و متخصصان فناوری آموزشی. اصالت و ارزش: به نظر می رسد با توجه به بررسی های انجام گرفته، این پژوهش برای نخستین بار به شناسایی اعضای گروه تخصصی نشر کتاب درسی الکترونیکی دانشگاهی پرداخته و تکنیک دلفی نیز به عنوان شیوه جدیدی در حوزه مطالعات مربوط به کتاب های الکترونیکی در این پژوهش به کار برده شده است.  
۱۱۸.

تحلیل محتوای کتاب پیام های آسمان دوره اول متوسطه بر اساس میزان توجه به عاطفه دینی

نویسنده:
منبع: پژوهش در آموزش معارف و تربیت اسلامی دوره ۵ بهار ۱۴۰۳ شماره ۱ 103 - 120

کلیدواژه‌ها: تحلیل محتوا کتاب پیام های آسمان مقطع متوسطه عاطفه دینی کتاب درسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۹ تعداد دانلود : ۱۵۱
عواطف دینی نقش تعیین کننده ای در شکل گیری ایمان و تربیت دینی دانش آموزان ایفا می کنند. نظام آموزشی برای تحقق تربیت دینی از کتاب های درسی بهره می برد. در این راستا، هدف پژوهش حاضر بررسی جایگاه مؤلفه های عاطفه دینی در کتاب های پیام های آسمان دوره اول متوسطه است. روش پژوهش تحلیل محتوای کمّی بوده، و جامعه آماری شامل سه جلد کتاب درسی پیام های آسمان در سال تحصیلی 1403-1402 بود. برای انتخاب نمونه از روش سرشماری استفاده شد؛ بنابراین حجم نمونه منطبق بر جامعه آماری انتخاب گردید. جمع آوری داده ها با روش سندپژوهی و با استفاده از سیاهه تحلیل محتوای محقق ساخته انجام شد. برای برآورد روایی ابزار پژوهش از نظر متخصصان علوم تربیتی استفاده شد و اعتبار آن با استفاده از فرمول هولستی محاسبه گردید و مقدار ضریب ۸۳/0 به دست آمد. نتایج نشان داد که دو مؤلفه «محبت به خدا» و «بیزاری از دشمنان اولیای خدا» بیش از سایر مؤلفه ها مورد توجه مؤلفان بوده است. توجه به مؤلفه هایی مانند محبت به انبیاء و ائمه و اولیای الهی» و «محبت به مؤمنان» کمتر از حد مورد انتظار بوده است. در ارائه محتوا، بیشترین استفاده از کلمات و گزاره های متن بوده و کمترین استفاده از تصاویر صورت گرفته است. بیشترین توجه به مؤلفه های عاطفه دینی در کتاب پایه هشتم مشاهده شد. با توجه به یافته های پژوهش مشخص شد که در کتاب هدیه های آسمان عواطف مثبت بیش از عواطف منفی مورد اهتمام مؤلفان بوده است. همچنین توزیع نامتوازن مؤلفه ها و نبود ارتباط عمودی در سازماندهی محتوای کتاب ها از دیگر نتایج پژوهش بود.
۱۱۹.

بررسی میزان پرداختن به اهداف کلی برنامه فلسفه برای کودکان از دیدگاه لیپمن در مطالعات اجتماعی پایه پنجم و ششم ابتدایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تفکر و کودک سال ۱۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۲۸) 113 - 141

کلیدواژه‌ها: برنامه فلسفه برای کودکان تحلیل محتوا مطالعات اجتماعی کتاب درسی آنتروپی شانون

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱ تعداد دانلود : ۴۳
هدف پژوهش حاضر، بررسی میزان پرداختن به اهداف کلی برنامه ی فلسفه برای کودکان است. این پژوهش بااستفاده از روش تحلیل محتوا انجام شد. برای تجزیه و تحلیل داده های پژوهش از روش آنتروپی شانون استفاده شد. نمونه پژوهش شامل کتاب های مطالعات اجتماعی پنجم و ششم ابتدایی سال 1401-1400 بود. ابزار پژوهش، فهرست وارسی مؤلفه های اهداف فلسفه برای کودکان بوده است. نتایج نشان داد، توجه به مؤلفه های اهداف فلسفه برای کودکان در کتاب مطالعات ششم ابتدایی با %53 بیشتر از توجه به مؤلفه های اهداف فلسفه برای کودکان در محتوای کتاب مطالعات اجتماعی پنجم با %47 است. بیشترین توجه به «رشد فردی و میان فردی» با %37 درصد و کمترین توجه به «پرورش خلاقیت» %7 درصد شده است. همچنین درصد توجه به اهداف مختلف فلسفه برای کودکان در محتوای کتاب مطالعات پنجم و ششم، توزیع یکسانی ندارد. «بهبود توانایی استدلال» %30، «پرورش درک اخلاقی» %11، «پرورش توانایی مفهوم یابی در تجربه» %15 را به خود اختصاص داده اند. به طورکلی کتاب مطالعات ششم، توجه بیشتری به اهداف فلسفه برای کودکان داشته است. از بین اهداف، بیشترین ضریب اهمیت، مربوط به «پرورش درک اخلاقی» و کمترین ضریب اهمیت، مربوط به «پرورش خلاقیت» است. از سوی دیگر، دو هدف «بهبود توانایی استدلال» و «پرورش توانایی مفهوم یابی در تجربه» ضریب اهمیت یکسانی دارند.
۱۲۰.

کشاورزی اقلیم هوشمند و جایگاه آن در کتاب های درسی دانش فنی پایه دوره دوم متوسطه ایران: کاربست تحلیل محتوا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نوآوری های آموزشی سال ۲۳ بهار ۱۴۰۳ شماره ۸۹ 75 - 94

کلیدواژه‌ها: کتاب درسی تحلیل محتوا کشاورزی اقلیم هوشمند روش ویلیام رومی آنتروپی شانون

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵ تعداد دانلود : ۳۱
هدف از تحقیق حاضر تحلیل محتوای کتاب های دانش فنی پایه امور باغی، امور زراعی و امور دامی دوره دوم متوسطه از منظر کشاورزی اقلیم هوشمند است. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و به شیوه توصیفی و از نوع تحلیل محتواست. برای انجام تحلیل محتوا و تعیین مقوله های فعال و غیرفعال از فن ویلیام رومی استفاده شده و پردازش نتایج و اطلاعات نیز به روش آنتروپی شانون صورت گرفته است. جامعه آماری تحقیق، محتوای کتاب های دانش فنی پایه امور باغی، امور دامی و امور زراعی چاپ 1401 دوره دوم متوسطه است که تمام محتوای متون، پرسش ها و تصویرهای کتاب به صورت سرشماری بررسی شدند. ابزار جمع آوری داده ها، فرم فیش برداری و نیز چک لیست (بازبینه) تحلیل محتوای کتاب بر مبنای جدول های ثبت اطلاعات ویلیام رومی و آنتروپی شانون بود. یافته های تحقیق نشان داد، ضریب درگیری دانش آموزان با متن کتاب های دانش فنی پایه امور باغی 3/0، دانش فنی پایه امور دامی 7/0 و دانش فنی پایه امور زراعی 3/0 بود. ضریب درگیری دانش آموزان با تصویرها و پرسش های کتاب های دانش فنی پایه امور باغی (3/0)، دانش فنی پایه امور دامی (5/0) و دانش فنی پایه امور زراعی (3/0) به دست آمد. بنابراین، از نظر ویلیام رومی، از لحاظ متن، تصویر و پرسش های کتاب، فقط کتاب دانش فنی پایه امور دامی فعال است. در نهایت نتایج بررسی ها نشان داد، در کتاب های مورد مطالعه، در متن، تصویرها و پرسش ها، بار اطلاعاتی و ضریب اهمیت مقوله های غیرفعال بیشتر از مقوله های فعال است.