پیام های آسمانی

هدف از مطالعه حاضر تحلیل محتوای کتاب های درسی پیام های آسمانی دوره ی اول متوسطه براساس مؤلفه های هویت دینی است. جامعه آماری پژوهش، کتاب های پیام آسمانی دوره اول متوسطه (هفتم، هشتم و نهم) است. استفاده از فهرست وارسی تحلیل محتوا به عنوان ابزار پژوهش، 2 مؤلفه اصلی، 4 مؤلفه فرعی و 23 معرف یا شاخص دارد. تعیین روایی آن براساس نظر متخصصان تعلیم و تربیت و پایایی آن برحسب نسبت مؤلفه های مورد توافق به کل مؤلفه ها برابر 82/. به دست آمده است. اطلاعات با استفاده از روش تحلیل محتوا تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد که مؤلفه شناختی در هر سه پایه بیش از مؤلفه های دیگر هویت دینی مورد توجه است. مؤلفه اجتماعی، عاطفی و فرهنگی در جایگاه بعدی قرار گرفته اند. به طورکلی می توان این طور نتیجه گیری کرد که کتاب پیام های آسمانی به هویت دینی توجه کرده است. اما سهم مؤلفه شناختی از سایر مؤلفه ها بیشتر بوده است.

هویت سرمایه ای است که نقش مهمی در شناسایی و تعیین مسیر حرکت یک جامعه و افراد آن، به ویژه نسل جوان ایفا می کند. نظام آموزش وپرورش نیز نقش مهمی در هویت سازی بخش عظیمی از جامعه دارد. مسئله اصلی این پژوهش پاسخ به این پرسش است که در کتاب های درسی مطالعات اجتماعی و پیام های آسمانی دوره اول متوسطه، تا چه میزان به مؤلفه های هویت ملی انقلابی پرداخته شده است؟ پژوهش حاضر با استفاده از روش تحلیل محتوا، کتاب های مطالعات اجتماعی و پیام های آسمانی دوره اول متوسطه در سال تحصیلی 1401 1400 را براساس روش آنتروپی شانون مورد بررسی قرار داده است. نتایج پژوهش نشان می دهد در کتاب های مطالعات اجتماعی و پیام های آسمانی متوسطه اول، به ترتیب از کمترین تا بیشتر عناوین انقلابی به این موضوعات پرداخته شده است: «بسیج، مبارزه با تحجر و التقاط، التزام به ولایت فقیه، مبارزه با تهاجم فرهنگی و جنگ نرم، اعتقاد به امام خمینی، روحانیت، آگاهی به قانون اساسی، آگاهی به وقایع و تاریخ انقلاب اسلامی، تعهد به حفظ نظام جمهوری اسلامی، حمایت از مستضعفان، نفی سلطه، ایثار و شهادت» که براساس فراوانی درمجموع، 951 مرتبه به مؤلفه های ایثار و شهادت، 780 مرتبه به مؤلفه های هویت انقلابی و 210 مرتبه به مؤلفه های بسیج پرداخته شده است.

هدف: هدف پژوهش، تحلیل محتوای کتاب های پیام های آسمانی دوره اول و دین و زندگی دوره دوم متوسطه بر اساس مؤلفه های هوش اخلاقی میشل بوربا بود. روش: پژوهش حاضر توصیفی و از نوع تحلیل محتوا با به کارگیری روش «آنتروپی شانون» بود. جامعه آماری، شامل 9 کتاب درسی پیام های آسمانی و دین و زندگی دوره متوسطه چاپ 1402 بود که به روش نمونه گیری سرشماری، علاوه بر متن دروس، تصاویر، جملات، شعر ها، داستان ها و آیات نیز تحلیل شد. واحد تجزیه و تحلیل متون نوشتاری، جمله بود و برای بررسی تصاویر از تحلیل مضمون استفاده شد. ابزار پژوهش، فرم وارسی مؤلفه های هفت گانه هوش اخلاقی نظریه بوربا بود. روایی پژوهش بر اساس دیدگاه اساتید و صاحبنظران دانشگاهی بدست آمد و و پایایی آن از طریق ضریب پایایی پی اسکات 73/0 به دست آمد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها با نرم افزار Excel، از جدول توزیع فراوانی، درصد و ضریب اهمیت استفاده شد. یافته ها: در کتاب های مورد بررسی، مؤلفه خویشتن داری (216/0WJ=)، از بیشترین ضریب اهمیت برخوردار است و در مراتب بعدی به ترتیب مؤلفه های: انصاف (188/0WJ=)، بردباری (176/0WJ=)، همدلی (164/0WJ=)، احترام (122/0WJ=)، وجدان (106/0WJ=) و مهربانی (025/0WJ=) قرار دارند. بیشترین ضریب اهمیت مؤلفه ها در کتاب پیام های آسمانی هفتم و دین و زندگی دهم (170/0WJ=) است و در مراتب بعدی به ترتیب کتاب های: دین و زندگی دوازدهم (167/0WJ=)، پیام های آسمانی نهم (165/0WJ=)، دین و زندگی یازدهم (164/0WJ=) و کمترین ضریب اهمیت نیز در کتاب پیام های آسمانی هشتم (162/0WJ=) است. نتیجه گیری: در مجموع مؤلفه های هوش اخلاقی در مقایسه با یکدیگر توزیع متوازنی ندارند و کتاب های مورد بررسی در پایه های مختلف نیز به صورت نامتوازنی به مؤلفه ها پرداخته اند.

هدف: هدف پژوهش، تحلیل محتوای کتب پیام های آسمانی و دین و زندگی دوره متوسطه، براساس بینش ها، گرایش ها و کنش های حکمی قرآن است. روش: روش پژوهش توصیفی از نوع تحلیل محتوا و رویکرد آن کمّی بود. داده های گردآوری شده، با به کارگیری الگوی آنتروپی شانون و نمودار آماری تحلیل شد. جامعه آماری 6 کتاب پیام های آسمانی پایه های هفتم و هشتم و نهم و دین و زندگی دهم، یازدهم و دوازدهم چاپ 1403، به دلیل مشابهت ساختار متن و اهداف عملکردی یکسان در برنامه درسی، انتخاب شد و روش نمونه گیری سرشماری بود. ابزار پژوهش، فهرست وارسی مؤلفه های بینشی، گرایشی و کنشی حکمی در کتاب های مزبور بود. زیرعنوان های هر درس با توجه به مضمون متن، آیه، روایت و شعر، واحد ثبت انتخاب و در سه ساحت بینش، گرایش و کنش حکمی دسته بندی و فراوانی، درصد و ضریب اهمیت (wj) ساحت ها، محاسبه گردید. روایی پژوهش براساس دیدگاه دو نفر از اساتید معارف اسلامی و دو نفر از معلمین کتب مزبور و دوکارشناس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی که یکی از آن ها، از مؤلفین کتب مورد پژوهش است، تعین شد و پایایی آن از طریق ضریب پایایی پی اسکات 84/0 به دست آمد. یافته ها: از مجموع 298 واحد ثبت در شش کتاب مورد نظر، بینش ها با فراوانی 184، درصد 74/61 و ضریب اهمیت 347/0 رتبه اول، کنش ها با فراوانی 87 و 19/29 درصد و ضریب اهمیت 332/0 رتبه دوم و گرایش ها با فراوانی 27 و 06/9 درصد و ضریب اهمیت 320/0 رتبه سوم را دارند. نتیجه گیری: براساس نتایج پژوهش، در پیام های آسمانی و دین و زندگی دوره متوسطه، بین اهمیت دادن به ساحت بینش ها، گرایش ها و کنش ها، توزیع متناسبی صورت نگرفته که منطبق با اهداف برنامه درسی نیست.