شیمی

طی دهه گذشته سهم ایران در علم جهان به طور چشمگیری افزایش یافته است. در این مقاله پس از بیان این واقعیت سعی می شود تا عملکرد علمی ایران از طریق تعداد مقالات علمی چاپ شده توسط اجتماع علمی آن اندازه گیری شود. سپس ساختار معرفتی علم در ایران به منظور تشخیص هر نوع ناهنجاری بر مبنای طبقه بندی پاپسکویی عرضه شده است. نتیجه آنکه رشته شیمی با تولید استثنایی خود تناسب میان رشته ها را از میان برده است.

مشکل فراموشی مفاهیم درسی در طول تعطیلات تابستانی و یا عید نوروز در ایران، یکی از دغدغه های اساسی دبیران است. این مقاله، به بررسی تأثیر یک بازی محقق ساخته به نام دالان سبز بر یادآوری مفاهیم شیمی پایه اول متوسطه می پردازد. پژوهش حاضر یک پژوهش کاربردی از نوع شبه آزمایشی است و هدف آن تأثیر آموزش درس شیمی به کمک بازی دالان سبز در سال 1393 بوده است. در این پژوهش، از طرح گروه آزمایش و کنترل با حذف تأثیرات متغیر هم پراش (نمرات اندازه گیری شده پیش آزمون قبل از اعمال هرگونه آزمایش روی فراگیران) استفاده شده است. نمونه های پژوهش حاضر، سه گروه ۳۰ نفری (۹۰ نفر) از یک دبیرستان پسرانه در شهرستان کوهرنگ بوده اند که به دلیل طولانی بودن روند پژوهش و برای به صفر رساندن افت آزمودنی ها از روش نمونه گیری در دسترس، استفاده شده است. تجزیه و تحلیل داده ها به کمک نرم افزار SPSS و با تجزیه و تحلیل کوواریانس (آنکوا) انجام گرفت. یافته های پژوهش حاکی از آن است که تأثیر استفاده از بازی دالان سبز نسبت به بازی بدون مفاهیم شیمی، با در نظر گرفتن متغیر هم پراش، تفاوت معنی داری را نشان می دهد. آن چه در این پژوهش نتیجه گیری می شود این است که این بازی نقش ارزنده ای در به یادآوردن مفاهیم درسی داشته است. در نتیجه، می توان از آن برای بهینه کردن اوقات فراغت فراگیران به همراه رضایت خاطر آنان استفاده کرد.

هدف: هدف پژوهش بررسی اعتبار مقالات ایرانی حوزه شیمی سال 2010 میلادی بر پایه ارزش استنادی آنها می باشد. ارزش استنادی بر اساس دو شاخص استناد متنی و سهم استناد متنی محاسبه شده است. سهم استناد متنی در این پژوهش عبارت است از نسبت بین فراوانی استناد متنی به پتانسیل ارجاعی مقالات استناد کننده. روش: مقالات مورد بررسی به روش تحلیل استنادی مورد سنجش قرار گرفته است. گردآوری داده ها به روش تحلیل استنادی صورت گرفته و برای تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی و آزمون اسپیرمن استفاده شده است. یافته ها: در این پژوهش 955 استناد به 517 مقاله ایرانی مورد بررسی قرار گرفت. این مقالات 1434 استناد متنی دریافت کرده اند که 213 (برابر با 22 درصد) آنها خود استنادی است. تنها 02/17 درصد مقالات، سهم استناد متنی بیش از سطح مورد انتظار را به دست آورده و 97/82 درصد از مقالات کمتر از حد مورد انتظار عمل کرده اند. یافته ها بیانگر این است که استناد پیش بین مناسبی برای بسامد متنی استناد است اما با سهم استناد متنی رابطه معنی داری ندارد. نتیجه گیری: با وجود رشد چشمگیر تولیدات علمی ایران در حوزه شیمی، بررسی ارزش استنادی مقالات این حوزه نشان داد بیشینه مقالات ارزش استنادی کمتر از حد مورد انتظار را به دست آورده اند. بر این اساس، اگر سامانه ارزیابی پژوهشی کشور به ارزیابی دقیق و عمیق تر مقالات نیازمند باشد، بهتر است ارزیابی های کیفی حاصل از شاخص های ارزشگذاری شده را جایگزین ارزیابی کمی مبتنی بر شمارش ساده استنادها نماید.

هدف این مقاله بررسی جریان نویسندگی در مقالات ایرانی آی اس آی در حوزه شیمی مطابق الگوی پرایس است. طبق الگوی پرایس نویسندگان در هر دوره به چهار گروه تازه کار، ثابت، گذری، و پایانی تقسیم می شوند و می شود از آمار اکچوئری در حوزه نویسندگی استفاده کرد و نرخ مرگ و تولد علمی را محاسبه کرد. تعداد ۲۵۵۷۳ مقاله که توسط ۵۹۶۶۱ نویسنده ایرانی در فاصله ۱۹۷۳ تا ۲۰۱۲ در مجلات آی اس آی حوزه شیمی منتشر شده بودند از پایگاه وب آو ساینس استخراج شدند و با تشکیل یک پایگاه داده رابطه ای مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد متوسط نرخ تولد علمی ۶۶.۷٪، متوسط نرخ مرگ علمی ۱۹.۴٪، متوسط نرخ مرگ نوزادان علمی ۵۱.۲ ٪، متوسط نرخ افزایش طبیعی ۴۷.۳٪، نرخ امید به زندگی علمی ۱.۹۸ سال و طولانی ترین سن علمی ۲۲ سال بوده است. این وضعیت نشان می دهد که اگر چه هر سال تعداد زیادی شروع به فعالیت علمی می کنند (نرخ تولد علمی)، امّا نرخ مرگ نوزادان نیز (کسانی که در همان سال شروع به کارشان خاتمه می دهند) نیز بالاست و تداوم فعالیت علمی در حوزه شیمی، که زاینده ترین حوزه علمی کشور است، بسیار کوتاه است و برای افزایش آن نیاز به سیاستگذاری و برنامه ریزی است.

سنگ لاجورد (Lapis lazuli) نام سنگی است که در فلات ایران استخراج می شود. خاستگاه اصلی سنگ لاجورد، معادن سرسنگ در سرزمین بدخشان در شمالی ترین بخش افغانستان است. این سنگ به رنگ آبی تیره همراه با لکه های طلایی پیریت است و از سنگ های نیمه قیمتی و شناخته شده در عهد ایران باستان و یکی از کالاهای تجاری ایرانیان بود. دانشمندان ایرانی از جمله ابوریحان بیرونی، ابن سینا، خواجه نصیرالدین طوسی، جوهری نیشابوری و غیره در مورد خصوصیات این سنگ و خواص درمانی آن مطالب بسیاری آورده اند. هنرمندان ایرانی در سده های میانی و اروپایی دوره رنسانس از این سنگ به عنوان رنگدانه لاجوردی (آبی نیلی) در نقاشی های خود استفاده می کردند. امروزه از آن برای ساخت جواهرات نیمه قیمتی، وسایل تزیینی، نقاشی، آثار هنری و انرژی درمانی استفاده می شود. این سنگ را می توان با استفاده از روش های شناسایی مدرن در علم شیمی بررسی کرد. شیمی دانان با استفاده از روش های FTIR ، XRD، SEM، EDS، SR، PIXE و ترکیب آنها با یکدیگر، می توانند ساختار، مبدأ، سن، ریخت شناسی، ناخالصی، اجزای تشکیل دهنده و تاریخ این سنگ را تعیین کنند.

امروزه رویکرد و هدف اصلی آموزش و پرورش به نحوی است که در آن باید دانش آموزانی تربیت شوند که دارای روحیه ی فعالیت پذیری باشند و توانایی استفاده ی کاربردی از دانش آموخته شده ی خویش، باشند. این امر مهم جز با تجزیه و تحلیل کتاب های درسی برای دسترسی به چارچوبی منسجم برای تالیف کتاب هایی با رویکرد پژوهشی و دانش آموز محور بدست نمی آید. با توجه به این موضوع ، هدف این تحقیق، تحلیل محتوای متن، تصاویر و سوالات فصل سوم کتاب شیمی دوره پیش دانشگاهی چاپ سال 1396 ، بر اساس روش ویلیام رومی می باشد. هدف روش تحلیل محتوای ویلیام رومی بررسی این موضوع است که آیا کتاب و یا محتوای مورد نظر، دانش آموزان را به طور فعال با آموزش و یادگیری درگیر می نماید؟ به عبارت دیگر هدف این است که آیا کتاب به شیوه فعالی ارائه، تدوین و تنظیم شده است یا خیر؟ در این تحقیق، ضریب درگیری متن 0.34 ، تصاویر 0.50 و سوالات 1.50 و شاخص درگیری فعالیت محور بودن این فصل0.52 بدست آمد که نمایانگر غیرفعال بودن محتوای متن و فعال بودن محتوای تصاویر و سوالات این فصل می باشد.

هدف از تحقیق حاضر بررسی و تحلیل محتوای بخش های شیمی علوم تجربی دوره ی ابتدایی با تکنیک ویلیام رومی و ارائه ی مطالب و پیشنهادهایی به برنامه ریزان به منظور بهبود و اصلاح کتاب های درسی می باشد. بر این اساس متون، تصاویر و پرسش های بخش های شیمی کتاب های علوم تجربی مورد تحلیل قرارگرفت. روش تحقیق پژوهش حاضر از نوع تحقیق توصیفی و روش مطالعه ی آن تحلیل محتوای کمی بر اساس روش ویلیام رومی می باشد و جامعه ی آماری آن شامل تمام بخش های شیمی کتاب های علوم تجربی دوره ی ابتدایی می باشد که از 74 صفحه تشکیل شده است. به سبب محدود بودن حجم جامعه، نیازی به نمونه گیری نبوده و همه ی محتوا به عنوان جامعه ی آماری انتخاب شده و مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفته است. برای محاسبه ی ضریب درگیری از روش ویلیام رومی استفاده شده است و ضریب درگیری متن و تصاویر به ترتیب 7/0 و 75/0 می باشد که به صورت فعال ارائه شده اند و ضریب درگیری پرسش ها با مقدار 5/4 به صورت غیرفعال ارائه شده است.

هدف از این پژوهش ساخت بازی آموزشی موبایلی براساس نظریه های یادگیری ،برای مبحث جدول تناوبی و میزان تاثیری گذاری این روش بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در درس شیمی پایه ی دهم دبیرستان بود. جامعه آماری این پژوهش شامل، کلیه دانش آموزان دختر محصل در رشته های ریاضی و تجربی پایه ی دهم دبیرستان شهرستان ری در سال تحصیلی 1398-1399 ،بود . برای انتخاب نمونه از روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای استفاده شد دو گروه ریاضی و تجربی در هرکدام از این مدارس بودند، بصورت تصادفی یک مدرسه بعنوان گروه کنترل و مدرسه ی دیگر به عنوان گروه آزمایش در نظر گرفته شد . دو گروه 20 نفره تشکیل شد ، در یک گروه بازی آموزشی طراحی شده(سکه 79)، به آن ها ارائه شد و برای گروه دیگر جلسات پرسش و پاسخ بصورت آنلاین انجام گرفت و در نهایت به علت ریزش آزمودنی 39 نفر در ده جلسه مورد آزمایش قرارگرفتند. در این پژوهش جهت بررسی داده های آماری از آزمون تی همبسته و برای تحلیل کنترل اثر پیش آزمون بر پس آزمون سکه79 از آزمون ANOVA یک متغیره استفاده شده است، و از نرم افزار SPSS جهت تجریه و تحلیل داده های آماری بکارگرفته شد. نتایج اثربخشی بازی (سکه 79) را بیشتر از گروه کنترل نشان داد و اثربخشی این بازی را تایید می کند .

با شیوع جهانی COVID-19، کلاس های حضوری در اکثر نقاط جهان تعطیل شد و جای خود را به آموزش های مجازی داد. در حالی که آموزش از راه دور برای همه مدرسان یک چالش بود، برگزاری کلاس های آزمایشگاهی برای مدرسان دروس شیمی به یک چالش بزرگ تر تبدیل شده بود. یک روش ساده و کارآمد برای آموزش های عملی شیمی در دوره های مجازی استفاده از شیمی آشپزخانه ای است. این رویکرد، فعالیت های ساده ای را که دانش آموزان می توانند در خانه انجام دهند و تکمیل کاربرگ هایی که مشاهدات آن ها را به تئوری تدریس شده مرتبط می کند، را شامل می شود. آزمایش هایی که فراگیران بتوانند به طور ایمن در خانه و بدون نیاز به خرید مواد و وسایل آزمایشگاهی تجاری گران قیمت انجام دهند، هم از نظر اقتصادی ارزشمند خواهند بود و هم بخشی از برنامه درسی را پوشش خواهند داد. در طراحی آزمایش های خانگی باید سه نکته سادگی، در دسترس بودن مواد و تجهیزات برای انجام آزمایش و ایمنی را در نظر داشت. پژوهش حاضر مطالعه ای مروری بر فعالیت های انجام شده در زمینه شیمی آشپزخانه ای در طول همه گیری کرونا می-باشد. بررسی ها نشان دادند فراگیران انگیزه بالایی برای انجام این آزمایش ها داشتند و به اهداف یادگیری نسبتا مشابه با سال های قبل در آزمایشگاه های حضوری دست یافتند.

هدف: هدف پژوهش حاضر تحلیل وضعیت تولیدات علمی پژوهشگران حوزه شیمی کشور در پایگاه وب علوم است. روش پژوهش: پژوهش حاضر از نوع کاربردی، و با استفاده از روش علم سنجی است. این پژوهش در صدد است تا به مطالعه عملکرد کمی و کیفی پژوهشگران حوزه شیمی کشور در پایگاه وب علوم، طی سال های 2002 تا 2011 میلادی پرداخته، و مشارکت علمی آن ها در تولید علم، و هم چنین استنادکنندگان به تولیدات علمی شیمی ایران را مورد بررسی قرار داده است. یافته ها: نتایج پژوهش نشان می دهد که تولیدات علمی حوزه شیمی کشور از رشد متوسط سالانه 76/18 درصد برخوردار بوده و بیشترین میزان تولیدات علمی به سال 2011 میلادی با 3310 تولید علمی تعلق داشته است. بررسی تولیدات علمی حوزه شیمی از نظر شاخص استناد نیز نشان می دهد که هر مدرک به طور میانگین 418/6 استناد دریافت کرده، و میانگین خود استنادی نیز 15/0 خود استنادی به ازای هر مدرک بوده است. هم چنین مطالعه استنادکنندگان به مقالات پژوهشگران کشور نشان می دهد که در مجموع 183760 پژوهشگر در قالب 88266 مقاله، 124882 بار به تولیدات پژوهشگران ایران استناد کرده اند. بیشترین استنادهای دریافتی از سوی پژوهشگران کشورهای چین، هندوستان، آمریکا، اسپانیا و ترکیه بوده است. مطالعه نقش دانشگاه های کشور در تولیدات علمی حوزه شیمی نشان می دهد که دانشگاه آزاد اسلامی بیشترین تعداد تولیدات این حوزه را به خود اختصاص داده و دانشگاه رازی کرمانشاه نیز از بیشترین اثرگذاری برخوردار بوده است. از میان شاخه های گوناگون شیمی، شاخه شیمی چند رشته ای با تعداد 6462 مدرک (866/29 درصد) بیشترین سهم و شاخه شیمی کاربردی با 1533 مدرک (085/7 درصد) کمترین سهم را در تولیدات علمی پایگاه وب علوم داشته اند. نتیجه گیری: نتایج مربوط به همکاری های علمی پژوهشگران کشور نشان می دهد که پژوهشگران حوزه شیمی با پژوهشگرانی از 81 کشور دنیا مشارکت علمی داشته اند که بیشترین میزان مشارکت با پژوهشگران کشورهای کشورهای ایالات متحده، آلمان، انگلستان بوده است. هم چنین پژوهشگران حوزه شیمی کشور تولیدات علمی خود را در 452 نشریه مختلف نمایه شده در پایگاه های مختلف مؤسسه تامسون رویترز منتشر کرده اند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان توجه به خلاقیت در کتاب شیمی (1) پایه دهم دوره متوسطه بر اساس الگوی خلاقیت گیلفورد انجام شد. این پژوهش از نظر هدف کاربردی، از نظر روش تحقیق کیفی – کمی و برحسب حسب گردآوری داده ها، توصیفی- پیمایشی از نوع تحلیل محتوا است. جامعه آماری، محتوای کتاب درسی شیمی (1) پایه دهم دوره دوم متوسطه سال 1398-1399 و حجم نمونه با حجم جامعه آماری برابر است. برای جمع آوری داده ها، ابزار تحقیق، فرم تحلیل محتوای محقق ساخته با الگوی عوامل خلاقیت گیلفورد استفاده شد. روایی ابزار تحقیق بر اساس نظرات متخصصان تعلیم و تربیت قابل قبول بود و ضریب پایایی بر اساس روش هولستی 86/0 به دست آمد. برای تحلیل محتوای کتاب درسی شیمی (1) پایه دهم دوره دوم متوسطه از طرح کدگذاری (سه مرحله ای) استفاده شد. داده های حاصل با روش آنتروپی شانون تحلیل شد. یافته های پژوهش نشان می دهد در «متن» و «تصاویر» کتاب، حافظه شناختی بیشترین ضریب اهمیت و «آیا می دانید»، «پرسش ها» و «باهم بیاندیشیم» کتاب، تفکر واگرا بیشترین ضریب اهمیت را کسب کرد. همچنین، برای کل محتوای کتاب، تفکر واگرا با بار اطلاعاتی (86/0) و با ضریب اهمیت (31/0) از بیشترین درجه اهمیت برخوردار شده است.