کتاب درسی

هدف پژوهش، ارزیابی مجله رشد دانش آموز از نگاه کارشناسان، معلمان و دانش آموزان بود . این پژوهش توصیفی از نوع پیمایشی و جامعه آماری آن، شامل سه گروه کارشناسان آموزشی و مجلات رشد ، معلمان و دانش آموزان پایه ششم ابتدایی بود . از جامعه مورد نظر، 25 کارشناس، 38 معلم و 880 دانش آموز پایه ششم، با استفاد ه از فرمول کوکران و روش نمونه گیری تصاد فی چند مرحله ای از 6 استان اصفهان، آذربایجان شرقی، خراسان رضوی، خوزستان، مازن دران و تهران انتخاب شد ند . برای گرداوری داد ه ها، سه فرم مصاحبه نیمه ساختاریافته برای دانش آموزان، معلمان و کارشناسان طراحی شد . پایایی ابزار سنجش، با انجام پیش آزمون و محاسبه ضریب توافق کاپای کوهن 7/0 به د ست آمد . برای تحلیل اطلاعات به د ست آمد ه از آزمون t تک متغیری و آزمون Z استفاد ه شد . نتایج نشان داد 70 درصد دانش آموزان مورد بررسی معتقد بود ند که مطالب مجله<br /> رشد دانش آموز، بر میزان اطلاعات و یاد گیریشان تأثیر داشته است. از میان کارشناسان آموزشی 21/84 درصد بیان کرد ند که محتوای مجله به نحوی انگیزه یاد گیری و مطالعه را در دانش آموزان تقویت می کند . د وسوم کارشناسان مجله رشد دانش آموز را از جهت تناسب با نیازهای دانش آموزان پایه ششم و تأمین نیازهای علمی، مهارت های زند گی و ایجادانگیزه یاد گیری مناسب می دانند . دانش آموزان، معلمان و کارشناسان محتوای مجله را متناسب با نیازهای دانش آموزان و در جهت تأمین نیازهای آنها می دانند

انتشار کتاب های جدید درسی زبان انگلیسی از سوی وزارت آموزش و پرورش پس از دو دهه، واکنش های مختلفِ متخصصان و دبیران را در حوزۀ آموزش زبان انگلیسی در پی داشته است. هدف این پژوهش، ارزیابی کتاب ویژن ۱ ( Vision 1 ) از دیدگاه دبیرانی بود که کتاب را در اولین سال انتشار (سال تحصیلی ۹۵ - ۹۶ ) تدریس کرده بودند . شرکت کنندگان شامل ۶۶ دبیر زبان انگلیسی (۳۰ زن و ۳۶ مرد) با بیش از پنج سال سابقۀ تدریس بودند که از مدارس مناطق مختلف کرمانشاه به شیوۀ در دسترس انتخاب شدند. ارزیابی کتاب درسی ویژن ۱ از طریق توزیع چک لیست لیتز ( 2005 ) انجام و هفت معیار مطالعه شد. به همراه چک لیست از دبیران درخواست شد ، به پرسش هایی نیز پاسخ دهند و نظر خود را در مورد کتاب بیان کنند. نتایج حاصل از تحلیل کمّی و کیفی پرسش نامه و پرسش ها نشان داد که دبیران زبان انگلیسی از تغییر کتاب پس از دو دهه راضی هستند. علاوه بر این، دبیران زبان انگلیسی کتاب ویژن ۱ را به سبب توجه هم زمان به چهار مهارت زبان، واقعی تربودن مطالب، ارائۀ موضوعات مورد علاقۀ دانش آموزان و تنوع فعالیت ها، سودمند ارزیابی کردند. از سوی دیگر یافته ها نشان داد که کتاب دارای کاستی هایی است که در زمان اجرا و ارائه به دانش آموزان آشکار شده است. نتایج این ارزیابی می تواند در ویرایش و تجدید چاپ کتاب در سال های آتی از سوی نویسندگان کتاب زبان انگلیسی و طراحان برنامۀ درسی به کار رود.

در دهه های اخیر، کتاب های مقدماتی زیادی در زمینه فلسفه اخلاق و اخلاقیات به زبان انگلیسی و دیگر زبان ها نوشته شده است. این کتاب ها به آشنایی دانشجویان با موضوعات اخلاقی کمک می کنند، اما اکثر آن ها جامع نیستند و فقط بر برخی موضوعات، خصوصاً اخلاق هنجاری و گاه بر برخی مباحث اخلاق کاربردی، تمرکز کرده اند. کمبود کتاب درسی مناسب در حوزه فلسفه اخلاق و اخلاقیات در زبان فارسی بیش تر مشهود است و هیچ کتاب درسی جامعی که بتواند معیارهای دانشگاهی را تأمین کند در دست رس نیست. یکی از کتاب های مقدماتی، اما جامع، کتابِ اخلاق: درآمدی بر فلسفه اخلاق نوشته نوئل استیوارت است. در این کتاب حوزه های اصلی اخلاق (فرااخلاق، اخلاق هنجاری، و اخلاق کاربردی) طرح شده است. ویژگی های برجسته و کم نظیر این کتاب عبارت اند از: ارتباط منطقی مطالب آن، جامعیت در استدلال ها و مباحث، ارزیابی انتقادی استدلال ها، اختصار، وضوح مطالب. از همین رو دانش پژوهان می توانند از این کتاب به مثابه متن درسی جامع و منسجم در حوزه فلسفه اخلاق بهره ببرند. در این مقاله، پس از گزارش تفصیلیِ محتوای کتاب، آن را نقد و بررسی خواهیم کرد و نقاط قوت و ضعف آن را به لحاظ فنی و محتوایی بیان خواهیم کرد.

کتاب نگاهی تحلیلی به علم بیان ازجمله کتاب های درسی دانشگاهی تازه چاپ حوزه بلاغت است که سعی دارد با اتکا به مبانی بلاغت سنتی، از نگاه های جدید مطرح در این حوزه نیز بی بهره نباشد. ضمناً وجه انتقادی و رویکرد کتاب در تأمل بر اغلب مسائل شایع دانش ادبی «بیان» مندرج در برخی منابع پیشین و طرح و بررسی گاه تفصیلی آن ها اسم این کتاب را کاملاً بامسما کرده است. اشکالاتی که لامحاله بر این کتاب پرفایده وارد آمده بعضی عمومی و بعضی تخصصی است. منظور از اشکالات عمومی نادرستی ها و کمبودهایی مانند اغلاط مطبعی، نقصان پیشینه تحقیق، و شیوه استناد و نمایه سازی است و منظور از اشکالات تخصصی نقایص و اغلاطی است که در تناسب با موضوع و ساختار کتاب، یعنی بلاغت پیش آمده است. مواردی مثل بدگزینی شواهد و بدفهمی آن ها که به نظر ما گاه به تحلیل و تشخیص غلط اصول بلاغی منجر شده است. در این نقد هم چنین به ضعف انسجام کتاب در مدیریت بحث و استشهادات و طبقه بندی مطالب اشاره شده است و از اطناب ممل و برخی ایجازهای مخلّ آن سخن به میان آورده شده است.

کتاب درسی از عناصر ضروری در فرایند آموزشی به شمار می رود و در بسیاری از محیط های آموزشی رسمی درکنار عناصر دیگر از قبیل معلم و فراگیر نقش محوری را بر عهده دارد. بی تردید ارزیابی و نقد این منبع آموزشی تأثیری مستقیم در آموزش و ارتقای کیفی آن خواهد داشت. پژوهش حاضر به نقد کتاب اصول و روش تحقیق در زبان شناسی کاربردی پرداخته است و با رویکردی توصیفی انتقادی ابعاد شکلی و محتوایی این کتاب را درمعرض نقد قرار می دهد. درکنار مزیت هایی از قبیل تنوع فعالیت های مختلف طراحی شده، گستره منابع مورد استفاده، و رعایت اصول و قواعد نگارشی، از مهم ترین نقاط ضعف آن می توان به پوشش ندادن کامل اهداف تعیین شده در محتوای کتاب، نوسان در سطح دشواری زبانی، و نیز پای بندنبودن محتوا به سرفصل مقطع هدف اشاره کرد.

مطالعه حاضر با استفاده از روش پژوهش ترکیبی کتاب جدید زبان انگلیسی پایه سوم دوره اول متوسطه (prospect 3) را بررسی کرده است. در این پژوهش، 83 معلم زبان انگلیسی پرسش نامه پنجاه سؤالی در مقیاس لیکرت را تکمیل و ده نفر در مصاحبه ای نیمه ساختاریافته شرکت کردند. هم چنین، 470 دانش آموز پایه نهم به پرسش نامه چهل سؤالی پاسخ دادند. پایایی پرسش نامه ها نیز براساس شاخص بارتلت و KMO محاسبه شد و هم چنین آزمون بارتلت نیز برای هردو معنادار گزارش شد. داده های به دست آمده ازطریق دو آمار توصیفی جداگانه بررسی شدند تا میزان رضایت این دو گروه از جنبه های مختلف کتاب به دست آید. هم چنین، به منظور یافتن پیش بین قوی از تحلیل کتاب در پرسش نامه معلمان و دانش آموزان دو آزمون رگرسیون جداگانه برای هر پرسش نامه انجام گرفت و نتایج آن ها نشان دادند که برای پرسش نامه معلمان مؤلفه مهارت ها و برای پرسش نامه دانش آموزان مؤلفه تمرین ها و فعالیت ها پیش بین های قوی تری اند. بنابراین، می توان گفت که درنظرداشتن موارد یادشده به معلمان و کارشناسان این امکان را می دهد که نقد علمی بهتری از کتاب ها و مواد آموزشی کنند و این توانایی را به معلمان می دهد که هنگام تنظیم طرح درس به همه هدف ها و معیارهای آموزشی توجه کنند.

تفکر انتقادی شیوه ای برای آموزش عمیق و عقلانی است که اغلب با پرسش های باز مخاطب را به تأمل و کنجکاوی وامی دارد و موجب می شود تا او به درکی ژرف از موضوع مورد تأمل برسد. از همین روست که یکی از اهداف صریح و ضمنی اغلب نظام های تربیتی، پرورش تفکر انتقادی دانش آموزان می باشد. در کتب فارسی ابتدایی پایه دوم تا ششم، در هر فصل، بخشی با عنوان "بخوان و بیندیش" وجود دارد که شامل یک داستان است و دانش آموزان را به تأمل و ژرف اندیشی فرامی خواند. در این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی انجام شده است، پژوهشگران با شیوه توصیف و تحلیل، امکان به کارگیری و آموزش روش تفکر انتقادی را در داستان های بخش "بخوان و بیندیش" فارسی ابتدایی مورد ارزیابی قرار دادند. نتایج پژوهش نشان می دهد که داستان های این بخش به جهت قالب، درون مایه و قدرت تخیل، ظرفیت طرح پرسش های کلی برای پرورش تفکر انتقادی دانش آموزان را دارد. بدین منظور، در راستای غنابخشیدن به شیوه آموزش تفکر انتقادی در آنها، نمونه هایی از مفاهیم و پرسش های فلسفی تکمیل کننده برای هر داستان پیشنهاد شده است.

تحقق اهداف آموزش و پرورش از طریق برنامه درسی و منابع کمک آموزشی صورت می گیرد و کتاب درسی یکی از مهم ترین مراجع و منابع یادگیری دانش آموزان در نظام آموزشی محسوب می شود. پژوهش حاضر، به بررسی تحلیل محتوای مهارت های اجتماعی در کتاب مطالعات اجتماعی پایه ششم ابتدایی می پردازد. این پژوهش از پژوهش های ترکیبی است و در دو بخش کیفی و کمی انجام گرفته است. در بخش کیفی، ابزار شناسایی مهارت های اجتماعی با استفاده از روش مطالعه موردی کیفی تدوین شده است. در بخش کمی، با استفاده از روش عامل تأییدی، اعتبار و پایایی ملاک ها و شاخص های شناسایی شده بررسی و مبنای آن با روش تحلیل محتوای کمی، مهارت های اجتماعی شمارش شده است. جامعه آماری ما در این پژوهش شامل تمامی دانش آموزان پایه ششم ابتدایی استان کردستان و کتاب مطالعات اجتماعی پایه تحصیلی ششم ابتدایی سال تحصیلی 98-99 می باشد. پژوهش حاضر در پایان نمایان ساخت که مهارت های جمعی بیشترین فراوانی و مهارت های ارتباطی کم ترین فراوانی را دارند. همچنین بیشترین و کمترین ضریب اهمیت، به ترتیب به مهارت های جرأت ورزی و مهارت های ارتباطی مربوط بود: همچنین مشخص شد که مهارت های اجتماعی در کتاب مورد تحلیل این پژوهش برابر نبوده و اکثراً بر مهارت های ارتباطی، مهارت های پرورش حس همکاری و شناسایی ارزش های جامعه مانور داده شده است. بنابراین تأکید و توجه به سایر مهارت ها امری ضروری و حائز اهمیت و ارزش می باشد.

تألیف کتاب های درسی و کمک درسی که برخوردار از استانداردهای لازم علمی، پژوهشی، و آموزشی باشند، برای دروس رشته های دانشگاهی امری ضروری است. در سال های اخیر، چندین سازمان و نهاد در این زمینه فعالیت چشم گیر داشته اند؛ مانند سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی (سمت)، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، و دانشگاه پیام نور که جای تقدیر از آن ها دارد. از همین طریق، پژوهش گران و استادان تاریخ دانشگاه های کشور کتاب های متعددی را در رشتة تاریخ تألیف و منتشر کرده اند که برخی از آن ها کاربرد آموزشی یافته اند و دانشجویان از آن ها بهره می برند. هرچند تألیف این آثار اقدام ارزش مندی است، نقد و بررسی این متون می تواند هم به غنای علمی و آموزشی آن ها بیفزاید و هم الگوی مناسبی را در اختیار نویسندگان آثار بعدی قرار دهد که هرچه بیش تر بر امتیازات اثر خویش بیفزایند و از دامنة کاستی های آن بکاهند. نمونه ای از این کتاب ها، که به تازگی تألیف و منتشر شده، شناخت و نقد منابع و مآخذ تاریخ ایران بعد از اسلام ، ویژۀ رشتة تاریخ است که در این مقاله نقد و بررسی می شود. یافتة مقاله آن است که این کتاب به رغم برخی کاستی های شکلی و محتوایی، در موضوع خود به منزلۀ کتاب درسی مناسب است.

کتاب درسی دانشگاهی در فرایند یاددهی و یادگیری نقش تعیین کننده ای دارد. کتاب درسی مناسب ویژگی ها و شاخص هایی دارد که آن را از کتاب های غیردرسی متمایز می کند. نقد و تحلیل محتوای کتاب های دانشگاهی سبب می شود در طراحی و سازمان دهی مناسب آن دقت کافی به عمل آید. در این پژوهش با هدف دست یافتن به شاخص های کتاب های درسی دانشگاهی از روش تحقیق کتاب خانه ای استفاده کرده ایم. در این مقاله، با تحلیل محتوای کتاب تعریف و مفاهیم آن، کاربرد و ابعاد آن، و نظراتی را که در زمینة طراحی کتاب های درسی ارائه شده است موردارزیابی و نقد قرار داده ایم. در این مقاله به طور موردی میزان برخورداری کتاب قواعد و متون عربی ، کتابی که برای دانشجویان رشتة زبان و ادبیات فارسی فراهم آمده است، از شاخص های کتاب دانشگاهی بررسی شده است. کتاب درسی از مهم ترین و تأثیرگذارترین رسانه های آموزشی است که نقش ارزش مندی در نظام تعلیم و تربیت ایفا می کند. طراحی کتاب ها باید باتوجه به معیارها و ضوابط خاصی در همة ابعاد متن باشد. تحلیل محتوای کتاب های درسی می تواند نقاط قوّت و ضعف احتمالی کتاب های درسی را برای اصلاح و تغییر احتمالی محتوا متناسب با اهداف تعیین شده و اصول علمی دراختیار مدیران و برنامه ریزان و مؤلفان کتاب های درسی قرار دهد.

کتاب حقوق بین الملل؛ از نظریه تا عمل را علی امیدی در سال 1388 به رشتة تحریر درآورده و نشر میزان آن را منتشر کرده است. این کتاب بنابه اظهار خود مؤلف به منزلة یک منبع درسی و نیز کمک درسی، برای آمادگی آزمون کارشناسی ارشد حقوق بین الملل، تهیه شده است. همین هدف از نگارش آن بر سطح علمی اثر موردنظر تأثیر گذاشته، به گونه ای که آن را از کتاب درسی دانشگاهیِ دارای استانداردها و معیارهای پذیرفته شده، که حوزه های مختلف حقوق بین الملل را به صورت مستند و علمی مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد، دور کرده است. علاوه بر برخی ایرادات شکلی، این اثر به لحاظ ماهوی نیز از خلأ ها و نواقصی رنج می برد؛ ازجمله استفاده نکردن از منابع دست اول، نداشتن فهرست مطالب منطقی و منسجم، دقت نکردن در عناوین بعضی از فصول، تناسب نداشتنِ کمی بین فصول. امید آن می رود که مؤلف در چاپ های بعدی ارزیابی انجام گرفته را به منظور ارتقای سطح علمی اثر مورد توجه قرار دهد.

در پژوهش حاضر محتوای کتاب های درسی تعلیمات اجتماعی و هدیه های آسمان دورة ابتدایی به لحاظ میزان توجه به مؤلفه های حقوق کودک بررسی شده است. در راستای تجزیه و تحلیل داده های حاصل از کتاب های درسی جهت به دست آوردن ضریب اهمیت هریک از مؤلفه ها، از روش آنتروپی شانون استفاده شده است. بر اساس یافته های پژوهشی بیش ترین ضریب اهمیت مربوط به مؤلفة حق زیست و رشد با ضریب 138/0 و کم ترین ضریب اهمیت مربوط به مؤلفة رعایت منافع کودکان با ضریب صفر است. همچنین، نتایج بر حسب پایه ها نشان داد بیش ترین ضریب اهمیت مربوط به پایة چهارم با ضریب 153/0 و کم ترین ضریب اهمیت مربوط به پایة ششم با ضریب 051/0 است. سرانجام، بر اساس اصول جامعیت، مداومت، مشارکت و عملی بودن مؤلفه ها (نکات مدنظر دیویی) نتیجه می گیریم که در تنظیم محتوای این کتاب ها این اصول رعایت نشده است.

آموزش و پرورش نقش بسزایی را در تولید، حفظ و بازنمایی موضوع مهدویت در دانش آموزان ایفا می کند و باعث بهبود شخصیت، نگرش، و نیز آگاهی آنان می شود. همچنین کتب درسی در شناساندن و تقویت مؤلفه مهدویت و زیرمؤلفه های آن در دانش آموزان جایگاه بسیار مهمی دارد. هدف پژوهش حاضر، بررسی میزان توجه به مؤلفه مهدویت در کتاب هدیه های آسمان پایه ششم ابتدایی است. روش پژوهش، توصیفی و از نوع تحلیل محتواست. جامعۀ پژوهش، یک جلد کتاب هدیه های آسمان ششم ابتدایی را دربر می گیرد که در سال 1398 چاپ شده است. تعداد صفحات کتاب مذکور با 7 زیرمؤلفه مورد بررسی قرار گرفتند و فراوانی و درصد نسبی هر یک از زیرمؤلفه ها به دست آمد. نتایج تحلیل محتوا نشان داد که در این کتب به مسئله مهدویت به صورت مطلوب پرداخته نشده است. همچنین زیرمؤلفه ها از توزیع متوازن و یکسان برخوردار نیستند.

اقتصاد رفاه شاخه ای از علم اقتصاد است که تاکنون تلاش چندانی برای فهم، نقد، و بومی سازی آن ازجانب اقتصاددانان مسلمان صورت نگرفته است. کتاب درس نامه اقتصاد رفاه با نگرش اسلامی از نخستین آثاری است که کوشیده، ضمن تبیین و نقد اقتصاد رفاه متعارف، جنبه هایی از آموزه های اسلام دراین باره را نمایان سازد. چنین اقدام دشواری شایسته تقدیر است. در این مقاله، ضمن اشاره به دشواری ها و ضرورت چنین مباحثی، به منظور پیشرفت دانش در این حوزه، جنبه هایی از ویژگی های شکلی و محتوایی این کتاب نقد شده است. ازنظر محتوایی، گذشته از برخی اشکالات درون ساختاری و کاستی های موجود در منابع و ارجاعات، سه نقد اساسی وارد است: نخست این که علی رغم پیچیدگی موضوع، تحلیل و بررسی های ارائه شده قوت لازم را ندارد و گاهی موجب سردرگمی مخاطب می شود. دوم این که محتوای کتاب با عنوان آن تطابق ندارد؛ زیرا اولاً فاقد بسیاری از ویژگی های کتاب درسی است و ثانیاً بیش تر به مباحث «فلسفه اقتصاد رفاه» پرداخته است تا «اقتصاد رفاه». ازنظر جامعیت نیز جای خالی بعضی از مطالب مهم، هم چون «توابع رفاه اجتماعی» در آن مشهود است. سوم این که در کاربرد برخی از اصطلاحات تخصصی، هم چون «عینی یا ذهنی بودن رفاه»، «رفاه فردی و اجتماعی»، و «رفاه گرایی و فرارفاه گرایی» اشکالاتی وجود دارد.

سواد رسانه ا ی سازه ای آموزشی است که ازخلال فرایند آموزش رسانه به مُتعلمان ساخته و پرداخته می شود. «مخاطب» از بنیان ها و مؤلفه های سازنده این سازه است که در فرایند آموزش رسانه معنایی مضاعف دارد؛ اولاً، مخاطب بخشی از مباحث آموزش سواد رسانه ای را به خود اختصاص می دهد و ثانیاً، متعلم درمقام مخاطبِ آموزش رسانه، به صورت پیش فرض جایگاه همان مخاطبی می نشیند که مقوّم سازه سواد رسانه ای است. این امرْ آموزش را با چالشی پیچیده مواجه می کند. ازیک سو و مطابق با تحولات آموزش رسانه، امروزه و به دلیل تحولات مشارکتی و تعاملی رسانه ها، مخاطب فعال پیش فرضی است که سواد رسانه ای در شناخت سوژه خود به کار می بندد و ازدیگرسو، کتاب درسی تفکر و سواد رسانه ای در جایگاه رسمی آموزش، معلم و مدرسه، مخاطب را عنصری منفعل فرض می گیرد که قرار است با طی کردن فرایند آموزش سوژگی لازم را کسب کند. طی نقد و ارزیابی کتاب، پرسش اصلی مقاله پرسش از معنا و جایگاه متناقض مخاطب در کتاب درسی تفکر و سواد رسانه ای است که تلاش می شود با کمک اتخاذ استراتژی واسازی ژاک دریدا، ازخلال کشف نظام سلسله مراتبی متن، استخراج دوگانه ها، بازتفسیر متن، و توجه به استثناهای آن پاسخ داده شود.

به دلیل نقش مهم محتوای آموزشی در امر آموزش زبان، این پژوهش می کوشد ضمن معرفی رویکرد تکلیف محور، ازمیان کتاب های آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان، جلد دوم و سوم از مجموعه هفت جلدی کتاب های آموزش فارسی به فارسی (زهرایی و فردی 1390) چاپ جامعه المصطفی العالمیه (ص) را ازمنظر چگونگی استفاده از اصول و مبانی تکلیف محور بررسی کند. ابزار پژوهش پرسش نامه زیشنو (2011) با خرده مقیاس های تعاریف تکلیف، اجزای تکلیف، چهارچوب تکلیف، دشواری تکلیف، مبانی تجربی برای آموزش زبان مبتنی بر تکلیف، و تمرکز بر صورت در آموزش زبان مبتنی بر تکلیف است که به ارزش یابی آن دو کتاب می پردازد. نتایج نظرسنجی از 40 مدرس ایرانی و 40 فارسی آموز غیرایرانی دو مؤسسه آموزش عالی درباره این دو کتاب نشان می دهد که اصول طراحی درسی برمبنای رویکرد تکلیف محور در این کتاب ها ازنظر کمی و کیفی در حد متوسطی است و تا حد مطلوب فاصله دارد. نتایج این پژوهش به برنامه ریزان آموزشی کمک می کند تا درس های کارآمد تری برای آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان طراحی و تولید کنند و به مدرسان نیز برای آموزش توانش ارتباطی در کلاس های درس یاری می رساند.

تحلیل محتوا، یک روش تحقیق علمی و از پرکاربردترین و محبوب ترین روش های تحقیق در علوم اجتماعی، رفتاری و انسانی است. بررسی کتاب های درسی، به دلایلی همچون شناسایی نقاط قوت و ضعف ضروری است. این بررسی روش های گوناگونی دارد که تحلیل محتوا یکی از آنهاست. برای تحلیل محتوای کتاب های درسی اغلب، از دو گروه روش استفاده می شود: ابزارهای فهرستی (چک لیست ها) و فرمول های خوانایی. این مقاله می کوشد چند روش متداول فرمول های خوانایی را همراه ویژگی ها و کاربرد آن تبیین کند. میزان خوانایی یا سطح خوانش، در فهم مطالب کتاب تأثیر بسیاری دارد. از فرمول های ریاضی گوناگونی می توان برای تعیین میزان خوانایی کتاب ها استفاده کرد. این فرمول ها، درجه پیچیدگی زبانی متن کتاب را مشخص می کند. مهم ترین نتایج نشان می دهد که به کمک فرمول های خوانایی می توان مواردی همچون سطح کلاسی، سطح سنی، سطح آموزشی و سبک توصیفی کتاب های درسی را تعیین کرد؛ البته باید هر کدام از فرمول ها برای متن های فارسی بومی شود تا نتایج اعتبار بیشتری داشته باشد.

اپژوهش با هدف بررسی میزان توجه به مؤلفه های کفایت اجتماعی در برنامه درسی مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی انجام گرفته است. روش پژوهش؛توصیفی جهت مشخص نمودن مولفه ها و تحلیل محتوا به منظور بررسی و تحلیل برنامه درسی مطالعات اجتماعی است. جامعه آماری پژوهش؛ کتاب درسی مطالعات اجتماعی پایه های سوم، چهارم ، پنجم و ششم است. ابزار جمع آوری اطلاعات سیاهه تحلیل محتوای کتب درسی است که پس از مطالعه مبانی نظری و بسترهای قانونی تهیه و تدوین شده است ،روایی آن توسط متخصصان علوم تربیتی و کارشناسان مربوطه تعیین گردیده است. واحد تحلیل محتوا ؛عکس،پاراگراف و تمرین بوده است. یافته ها نشان داد که:در مهارت شناحتی بیشترین تاکید در پایه پنجم به میزان 38/3 درصد وکمترین در پایه سوم با 21/3 درصد قرار داشته و میانگین کل تاکید 33/78 درصد که این میزان در سطح کم ارزیابی می شود.در مهارت هیجانی بیشترین تاکید در پایه سوم با 7/2 درصد وکمترین در پایه چهارم با 0/4 درصد بوده است و میانگین کل 2/2 درصد بوده است. در مهار ت انگیزشی،بیشترین تاکید در پایه پنجم با میزان 19/3 درصد و کمترین پایه چهارم با میزان 7/2درصد در بوده است.میانگین کل تاکید بر مولفه انگیزشی 9/6 درصد بوده است و مهارت رفتاری ؛بیشترین تاکید در پایه سوم با میزان 11 درصد و کمترین پایه پنجم با میزان 0/7قرار داشته است و میانگین کل تاکید 6/38 درصد بوده است که در هر سه مهارت،در سطح خیلی کم ارزیابی می شود.

پس از تصویب عنوان «فلسفه علم روان شناسی» به عنوان درسی دو واحدی در مقطع کارشناسی رشته روان شناسی، چندین کتاب با این عنوان تدوین گردید. نویسنده و ناشر یکی از جدیدترین این کتاب ها، دکتر خسرو باقری و سازمان سمت است.این دو ویژگی ایجاب می کند که این کتاب معرفی و ارزیابی شود تا با اصلاح و تکمیل آن در ویرایش های بعدی، زمینه برای دست یابی به یک کتاب درسی منحصر به فرد در ارتباط با درس فلسفه روان شناسی فراهم آید. در این مقاله پس از معرفی فصول مختلف کتاب «فلسفه علم روان شناسی»، این کتاب از چند زاویه (شکل ظاهری کتاب، عنوان کتاب، تناسب کتاب با سرفصل مصوب این درس، نسبت محتوای این کتاب با سرفصل دروس مرتبط، تناسب بخش های مختلف کتاب، محتوای کتاب، نسبت کتاب با کتاب های مشابه) ارزیابی می شود. نتیجه ارزیابی نشان می دهد، در حال حاضر کتاب «فلسفه علم روان شناسی» دکتر خسرو باقری، به عنوان کتاب درسی «فلسفه علم روان شناسی»، دارای مزیت هایی می باشد، اما لازم است در ویرایش بعدی در نام کتاب، حجم آن، تعداد فصول، عنوان و محتوای هر فصل بازنگری صورت گیرد، تا کتاب تناسب بیشتری با سرفصل های تدوین شده پیدا کند. در انتها پیشنهادی برای ارتقای کیفیت سرفصل مصوب این درس و دلایل ارایه این پیشنهاد مطرح می شود.

کتاب درسی مناسب، دارای ویژگی ها و شاخصه هایی است که آن را از کتاب غیر درسی متمایز می کند. از آنجا که کتب درسی در فرآیند یادگیری نقش کلیدی و تعیین کننده دارند؛ نقد و تحلیل محتوایی کتاب های درسیاز اهمیت ویژه ای برخوردار است. از این رو این مقاله درصدد تبیین حدود انطباق کتاب«روش تفسیر قرآن» با استانداردهای کتاب درسی است. سوال اساسی در این میان آن است که این کتاب تا چه اندازه با ملاک های کتاب درسی منطبق است؟ روش پاسخ گویی به این سوال توصیفی – تحلیلی و با تکیه بر تکنیک تحلیل محتوا است. بررسی کتاب و تطبیق آن با ملاک های کتاب درسی بیان گر آن است که این اثر به لحاظ ملاک های محتوایی کتاب درسی با معیارهای تازگی، اتقان محتوایی مطابقت دارد اما اشکالات محتوایی نظیر استفاده از عناوین انتزاعی و مبهم، اصلی شمردن مطالب پشتیبان، نامناسب بودن ساختار برخی دروس در آن مشهود است. از سویی از حیث ملاک های صوری کتاب درسی 67% اهداف؛ 65% تمارین؛ 50% پیش سازمان ها؛ 63/10% از خلاصه ها وضعیت مطلوبی ندارند.