دلزدگی تحصیلی

احساس دلزدگی، تجربه شایعی است که آثار زیانبار آن روی یادگیری و عملکرد تحصیلی دانش آموزان در کانون توجه پژوهشگران قرار گرفته است. در این پژوهش، نقش علّی صفات زیربنایی شخصیت و راهبردهای مقابله ای در تبیین دلزدگی تحصیلی بررسی شد. گروه مشارکت کنندگان مشتمل بر 718 دانش آموز (380 دختر و 338 پسر) از دبیرستان های شیراز بودند که به روش خوشه ای مرحله ای انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها نسخه کوتاه شده پرسشنامه ویژگی های شخصیتی گلدبرگ، مقیاس راهبردهای مقابله با دلزدگی تحصیلی و مقیاس دلزدگی مرتبط با کلاس و یادگیری به کار رفت. به منظور بررسی مدل از روش معادلات ساختاری و برای تعیین نقش میانجی گری راهبردهای مقابله ای، به طور همزمان از روش بوت استراپ و مراحل بارون و کنی در نرم افزار AMOS، استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که به استثنای توافق پذیری، دیگر عوامل شخصیتی دلزدگی تحصیلی را پیش بینی می کنند. راهبرد مقابله ای شناختی اجتنابی تأثیر صفات وظیفه مداری و گشودگی تجربه را بر دلزدگی تحصیلی میانجی گری می کند. راهبرد رفتاری اجتنابی نیز تأثیر برون گرایی، وظیفه مداری و گشودگی را بر دلزدگی تحصیلی میانجی گری می کند. افزون بر این، بررسی شاخص های برازش، بیانگر تطابق مناسب مدل با مشاهدات بود. تلویحات یافته ها در پرتو مبانی نظری و تحقیقات پیشین، پایان بخش مقاله پیش رو است.

هدف پژوهش حاضر، پیش بینی دلزدگی تحصیلی دانش آموزان در درس مطالعات اجتماعی بر اساس متغیرهای ساختار کلاس، کیفیت تدریس و حمایت عاطفی معلم بود. جامعه آماری این پژوهش تمامی دانش آموزان دختر و پسر کلاس نهم متوسطه شهرشیراز در سال تحصیلی 96- 1395 بود. نمونه آماری به تعداد 379 نفر به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب گردید. روش پژوهش توصیفی- همبستگی از نوع پیش بینی بود. برای جمع آوری داده های مورد نیاز از مقیاس های دلزدگی تحصیلی (پکران و همکاران ، 2005)، کیفیت تدریس کریاکیدز و همکاران (2000)، حمایت عاطفی معلم ساکیز (2007) و ساختار کلاس الیوت و چرچ (2001) استفاده شد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار spss  استفاده به عمل آمد.نتایج نشان دادند که ابعاد ساختارکلاس (جذابیت تکلیف، مرجعیت و سخت گیری در ارزشیابی) توانایی پیش بینی کنندگی منفی و معناداری برای دلزدگی تحصیلی داشتند. دیگر یافته ها حاکی از این بود که بین کیفیت تدریس و حمایت عاطفی معلم با دلزدگی تحصیلی دانش آموزان در درس مطالعات اجتماعی رابطه منفی و معنی داری وجود داشت.

احساس دلزدگی یک هیجان تحصیلی منفی مخرب است که مانع تحقق مؤثر توانمندی های دانش آموزان می شود. بنابراین، شناسایی علل وقوع چنین هیجانی حائز اهمیت است. بر این اساس، در این پژوهش در چارچوب یک مدل علّی، نقش عناصر محیط یادگیری ادراک شده و ابعاد ارزش تکلیف در بروز این هیجان بررسی شده است. شرکت کنندگان در پژوهش شامل 718 دانش آموز (380 دختر و 338 پسر) دوره متوسطه دوم در شهر شیراز بودند که به روش خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها سه پرسش نامه «در این کلاس چه می گذارد»، «ارزش تکلیف» و «دلزدگی مرتبط با کلاس و یادگیری» استفاده شد. به منظور بررسی مدل مفروض روش معادلات ساختاری، و برای تعیین نقش میانجی گری ارزش تکلیف روش بوت استراپ در نرم افزار AMOS، به کار گرفته شد. نتایج نشان داد که جهت گیری تکلیف به عنوان یکی از ابعاد محیط یادگیری ادراک شده، به طور مستقیم ابعاد ارزش تکلیف شامل ارزش موفقیت، ارزش علاقه مندی و ارزش کاربردی را مثبت پیش بینی می کند. دو بعد دیگر محیط، یعنی حمایت معلم و تحقیق، پیش بینی کننده مستقیم و مثبت ابعاد علاقه مندی و کاربردی ارزش تکلیف هستند. انسجام بین دانش آموزان به طور مستقیم ارزش موفقیت را مثبت و ارزش علاقه مندی را منفی پیش بینی می کند. عدالت نیز اثر پیش بینی کنندگی مستقیم و مثبت بر ارزش موفقیت دارد. بررسی اثرات غیرمستقیم نیز نشان داد که از بین ابعاد ارزش تکلیف، تنها ارزش علاقه مندی نقش میانجی در رابطه بین ابعاد محیطی انسجام بین دانش آموزان، جهت گیری تکلیف، تحقیق و حمایت معلم با دلزدگی تحصیلی ایفا می کند. مدل پیشنهادی از برازش مطلوبی برخوردار بود. سرانجام در پرتو پیشینه، نتایج به بحث گذاشته شده و کاربردهای تلویحی آن ها برای انجام اقدام های لازم نیز خاطر نشان شده است.

زمینه و هدف: دلزدگی تحصیلی از مهم ترین عوامل در کاهش انگیزه و تمایل دانش آموزان برای تحصیل است. دلزدگی از ادامه تحصیل تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد که شناخت آنها از اهمیت زیادی برخوردار است. هدف از انجام پژوهش حاضر شناسایی عوامل مهم در ایجاد دلزدگی تحصیلی دانش آموزان دبیرستانی از سه دیدگاه معلمان، متخصصان، و دانش آموزان بوده است. روش: پژوهش حاضر یک مطالعه زمینه یابی است که طی آن دیدگاه های معلمان، متخصصان، و دانش آموزان بررسی و مقایسه شده است. به همین منظور از بین تمامی معلمان دبیرستان های دخترانه مقطع متوسطه دوم شهر رشت در سال 1396، 120 معلم به شیوه نمونه گیری در دسترس؛ از میان تمامی متخصصان روان شناسی شاغل به کار در مراکز آموزشی و پژوهشی شهر رشت، 60 نفر به شیوه نمونه گیری هدفمند؛ و از میان تمامی دانش آموزان مشغول به تحصیل در مدارس متوسطه دوم شهر رشت،120 نفر به شیوه در دسترس انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها پرسشنامه ای طراحی و شاخص های روان سنجی آن از طریق تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی محاسبه شد. یافته ها: نتایج نشان داد که بین گروه های مورد مطالعه از نظر عوامل مؤثر بر دلزدگی تحصیلی تفاوت معنی داری وجود دارد. نتایج تحلیل داده ها همچنین نشان داد که مهم ترین عوامل مؤثر بر دلزدگی دانش آموزان دبیرستانی عبارت اند از: مشکلات و ناراحتی های جسمانی، نداشتن اطلاعات در مورد رشته های دانشگاهی، نداشتن دبیران مجرب، و مشکلات پدر و مادر با یکدیگر. مقایسه بین نظرات گروه ها نیز حاکی از تفاوت بین آنها بود (0/001>p ). نتیجه گیری: توجه به مشکلات دانش آموزان برای موفقیت تحصیلی از اهمیت فراوانی برخوردار است و برای هرگونه اقدامی ابتدا باید عوامل مؤثر بر بی انگیزگی تحصیلی آنها را شناسایی کنیم. نتایج مطالعه حاضر می تواند در رفع موانع تحصییلی دانش آموزان راهگشا باشد.

اضطراب امتحان یکی از مشکلات شایع در بین دانش آموزان می باشد که علاوه بر ایجاد مشکلات تحصیلی موجب ایجاد مشکلات رفتاری در بین آنها نیز می باشد . اضطراب امتحان با عوامل متعددی در ارتباط می باشد و روشهای در مانی متنوعی در این خصوص وجود دارد مطابق بررسی های انجام شده یکی از عوامل مرتبط با اضطراب امتحان، دلزدگی تحصیلی دانش آموزان می باشد. هدف پژوهش حاضر مقایسه اثربخشی آموزش برنامه های مختلف(خوشبینی، تنظیم هیجان و ذهن آگاهی) در کاهش دلزدگی تحصیلی دانش آموزان مبتلا به اضطراب امتحان می باشد. در همین ارتباط از میان دانش آموزان مبتلا به اضطراب امتحان به صورت تصادفی چهار گروه انتخاب گردید و سه گروه تحت آموزش برنامه های(خوشبینی، تنظیم هیجان و ذهن آگاهی)به مدت هشت جلسه و یک گروه نیز به عنوان گروه گواه در نظر قرار گرفت نتایج پیش آزمون و پس آزمون گروه ها در مورد دلزدگی تحصیلی دانش آموزان مورد مقایسه قرار گرفت و از طریق تحلیل کوواریانس چند متغیره با استفاده از نرم افزار(ssps)مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت . در پژوهش حاضرنتایج نشانگر اثربخشی هرسه روش آموزش در کاهش دلزدگی تحصیلی است ولی ازبین این روشها روش آموزش ذهن آگاهی بابیشترین تفاوت در میانگین بیشترین تاثیر و بعد از آن روش خوشبینی و در آخر تنظیم هیجان می باشد

هدف: زندگی تحصیلی از مهم ترین دوره های زندگی فرد است که بر تربیت و یادگیری ثمربخش و موفقیت آمیز فرد تأثیر می گذارد و در آن جا لیاقت ها و توانایی ها به بار می نشیند و پیشرفت های علمی حاصل می شود. اما در زندگی روزانه تحصیلی، دانش آموزان با انواع چالش ها، موانع و فشارهای خاص این دوره مواجه می شوند. هدف پژوهش حاضر اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی با رویکرد اسلامی بر دلزدگی تحصیلی و بهزیستی مدرسه دانش آموزان مقطع دبیرستان بود. روش: طرح این پژوهش شبه آزمایشی و از نوع پیش آزمون پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری این پژوهش را کلیه دانش آموزان دختر مقطع متوسطه شهر تهران که در سال تحصیلی 96-1395 مشغول به تحصیل می باشند تشکیل می دادند. در این پژوهش از روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای استفاده شد. ابتدا به صورت خوشه ای یک ناحیه از تهران سپس از بین مدارس آن ناحیه نیز یک مدرسه دبیرستان دخترانه به صورت تصادفی انتخاب شد. در نهایت بر اساس لیست دانش آموزان، 50 دانش آموز از میان دانش آموزان این مدرسه که متمایل به شرکت در پژوهش بودند انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه گمارده شدند. برای جمع آوری داده های پژوهش از پرسشنامه دلزدگی تحصیلی و بهزیستی مدرسه استفاده شد. یافته ها: داده های به دست آمده از  اطلاعات جمع آوری شده با استفاده از تحلیل کوواریانس در نرم افزار 21-SPSS  تحلیل شد. نتایج تحلیل کوواریانس نشان داد که آموزش ذهن آگاهی مبتنی بر فرهنگ اسلامی باعث کاهش دلزدگی تحصیلی و بهبود بهزیستی مدرسه دانش آموزان گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل شد (001/0≥P). بر اساس نتایج این پژوهش می توان از آموزش ذهن آگاهی مبتنی بر رویکرد اسلامی به عنوان یک برنامه آموزشی مناسب برای بهبود بهزیستی و کاهش هیجان منفی سود برد.

هدف پژوهش حاضر، بررسی تأثیر ابعاد جوّ روانی- اجتماعی کلاس بر احساس دلزدگی تحصیلی دانش آموزان دبیرستانی با نقش واسطه ای ابعاد خودکارآمدی تحصیلی بود. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری شامل تمامی دانش آموزان دختر و پسر سال سوم دوره دوم متوسطه شهر برازجان در سال تحصیلی 97- 1396 بود که با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای تعداد 328 نفر به عنوان نمونه انتخاب گردیدند و به پرسشنامه های پژوهش که شامل مقیاس دلزدگی تحصیلی پکران، گوئتز و پری (2005)، مقیاس جو روانی- اجتماعی کلاس میشو، کومئو و گوپیل (1985) و مقیاس خودکارآمدی تحصیلی موریس (2001) بود پاسخ دادند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیل معادلات ساختاری استفاده شده است. یافته ها نشان داد که ابعاد مشارکت دانش آموزان در فعالیت های کلاسی، بکاربستن مقررات و پشتیبانی، مستقیماً قادر به پیش بینی دلزدگی تحصیلی هستند. در بررسی اثرات غیرمستقیم نیز مشخص شد که ابعاد دلبستگی و پشتیبانی جوّ روانی اجتماعی کلاس با واسطه گری خودکارآمدی تحصیلی منجر به کاهش دلزدگی می شوند. از طرفی بعد دلبستگی با میانجی گری خودکارآمدی اجتماعی منجر به افزایش دلزدگی تحصیلی دانش آموزان می شود. بر اساس این نتایج می توان به معلمان توصیه کرد که با ایجاد یکی جو روانی اجتماعی مشارکتی، قاعده مند و حمایتی که تقویت کننده خودکارآمدی تحصیلی است در جهت کاهش دلزدگی نسبت به کلاس و یادگیری اقدام کنند.

پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی آموزش مهارت های خوش بینی بر دلزدگی تحصیلی دانش آموزان با عملکرد تحصیلی ضعیف انجام گرفت. روش پژوهش به شیوه ی آزمایشی با طرح پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل اجرا شد. جامعه ی آماری پژوهش را تمامی دانش آموزان پسر در حال تحصیل در پایه ی دهم دوره ی متوسطه ی دوّم شهر اردبیل در سال تحصیلی 1400-1399 تشکیل می دادند که از میان آن ها با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای، 40 دانش آموز با عملکرد تحصیلی ضعیف انتخاب شده و به طور تصادفی در گروه آزمایش (20 نفر) و گروه کنترل (20 نفر) جایگزین شدند. شرکت کنندگان گروه آزمایش، 8 جلسه آموزش مهارت های خوش بینی را دریافت نمودند. برای جمع آوری داده ها از مقیاس دلزدگی تحصیلی پکران، گوئتز، تیتز و پری (2002) استفاده شد. داده ها با روش آماری کوواریانس تک متغیری مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. یافته ها نشان داد که دانش آموزان با عملکرد تحصیلی ضعیف گروه آزمایش نسبت به دانش آموزان با عملکرد تحصیلی ضعیف گروه کنترل در پس آزمون به طور معناداری، دلزدگی تحصیلی کمتری داشتند (001/0>P). بنابراین، می توان نتیجه گرفت که آموزش مهارت های خوش بینی بر کاهش دلزدگی تحصیلی دانش آموزان با عملکرد تحصیلی ضعیف اثربخش است و می تواند قابل کاربست توسط روانشناسان و مشاوران مدارس باشد.

هدف از انجام این پژوهش بررسی نقش میانجی حمایت تحصیلی در رابطه بین شایستگی تحصیلی با دلزدگی تحصیلی در دانش آموزان دختر شهر اصفهان شده است. طرح پژوهش توصیفی از نوع مدل سازی معادلات ساختاری بود. این پژوهش با حضور 300 نفر به روش نمونه گیری در دسترس از بین دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهر اصفهان در سال تحصیلی 1402-1401 به روش آنلاین انجام شد. برای اندازه گیری متغیرهای پژوهش از مقیاس دلزدگی تحصیلی (AEQ) پکران و همکاران (2011)، مقیاس ارزیابی شایستگی تحصیلی (ACES) دپیرنا و الیوت (1999) و مقیاس حمایت تحصیلی (ASS) ساندز و پلانکت (2005) استفاده شد. داده ها با ضریب همبستگی پیرسون و معادلات ساختاری و با استفاده از نرم افزار SPSS و AMOS نسخه 24 تحلیل شد. نتایج نشان داد که بین شایستگی تحصیلی و حمایت تحصیلی با دلزدگی تحصیلی همبستگی معناداری وجود دارد (0/01>P). همچنین نتایج نشان داد مسیرهای مستقیم این پژوهش معنادار شدند و مسیرهای غیرمستقیم شایستگی تحصیلی از طریق نقش میانجی حمایت تحصیلی بر دلزدگی تحصیلی دانش آموزان معنادار بود. بر اساس یافته های این پژوهش، مدل نهایی پژوهش از برازش مطلوبی برخوردار بود (0/055=RMSEA و 0/05>P-value) و مدل نهایی ارزیابی شده از برازندگی مطلوبی برخوردار است و گام مهمی در جهت شناخت عوامل مؤثر بر دلزدگی تحصیلی در بین دانش آموزان است.

پژوهش حاضر با هدف اثربخشی برنامه آموزشی سازگاری اجتماعی بر دلزدگی تحصیلی و درگیری تحصیلی در دانش آموزان پسر انجام شد. روش پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل تمامی دانش آموزان مشغول به تحصیل پسر دوره دوم متوسطه شهر سقز در سال تحصیلی 1400-1401 بود که از طریق روش نمونه گیری هدفمند تعداد 30 نفر انتخاب گردید و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش (15 نفر) و گواه (15 نفر) قرار گرفتند. ابزار اندازه گیری در این پژوهش پرسشنامه های دلزدگی تحصیلی پکران و همکاران (2005) و درگیری تحصیلی ریو و تسینگ (2011) بودند. دانش آموزان گروه آزمایش 10 جلسه 90 دقیقه ای و به مدت 5 هفته متوالی (هر هفته 2 جلسه) تحت آموزش برنامه سازگاری اجتماعی نجاری و همکاران (1397) قرار گرفتند و گروه کنترل هیچ مداخله ای دریافت نکرد. داده های به دست آمده با استفاده از روش تحلیل کوواریانس تک متغیره مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. یافته ها نشان داد که بعد از مداخله، اثر برنامه ی آموزش سازگاری اجتماعی بر دلزدگی تحصیلی و درگیری تحصیلی دانش آموزان پسر معنادار بود. بر اساس نتایج پژوهش می توان گفت آموزش برنامه سازگاری اجتماعی بر دلزدگی تحصیلی و درگیری تحصیلی دانش آموزان پسر اثربخش بود و پیشنهاد می شود که برنامه ی مذکور در دستور کار متولیان آموزش وپرورش برای سازگاری بیشتر دانش آموزان موردتوجه قرار گیرد.  

زمینه: نوجوانان سراسر دنیا تقریباً یک چهارم اوقات زندگی شان را در مدارس و کلاس درس می گذارنند و مدرسه تأثیر بالقوه قوی بر دانش آموزان دارد و روابط ایجاد شده در کلاس درس با معلمان و گروه همسالان می تواند تأثیر زیادی بر زندگی نوجوانان به ویژه بر پیامدهای اجتماعی و تحصیلی آن ها داشته باشد. هدف: این پژوهش با هدف، ارائه مدل ساختاری پیوند با مدرسه بر اساس دلزدگی تحصیلی با میانجی گری نارسایی هیجانی در دانش آموزان مقطع متوسطه انجام شد. روش: روش پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ روش گرداوری داده ها توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهر تهران در سال تحصیلی 1401-1400 تشکیل دادند که تعداد 341 نفر با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند. در این پژوهش از ابزارهای پیوند با مدرسه (براون و ایوانز، 2002)، دلزدگی تحصیلی (پکران و همکاران، 2005) و نارسایی هیجانی (تورنتو، 1994) استفاده شد. به منظور تجزیه وتحلیل داده ها پاسخگویی به فرضیه های پژوهش از مدل یابی معادلات ساختاری با نرم افزار SPSS-V23 و Lisrel-V8.8 استفاده گردید. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که مدل از برازش مناسبی برخوردار است. نتایج پژوهش نشان داد ضریب مسیر کل (مجموع ضرایب مسیرهای مستقیم و غیرمستقیم) بین دلزدگی تحصیلی با پیوند با مدرسه معنادار بود (0/001=p، 1/39- =β). بر این اساس می توان گفت، بین پیوند با مدرسه دانش آموزان مقطع متوسطه بر اساس دلزدگی تحصیلی با میانجی گری نارسایی هیجانی رابطه وجود دارد. نتیجه گیری: بنابراین پیشنهاد می گردد هماهنگی لازم بین مراکز مشاوره و مشاورین مدارس مورد تأکید بیشتری قرار گیرد تا ضمن بهبود پیوند با مدرسه زمینه کاهش دلزدگی تحصیلی و نارسایی هیجانی فراهم گردد. لذا توجه به متغیرهای مذکور در پیشگیری و طراحی درمان های مناسب تر به پژوهشگران و درمانگران یاری می رساند.