پژوهش های ارتباطی

هدف از این مطالعه، طراحی الگوی محتوای پیام های تبلیغاتی در عصر همگرایی رسانه ها بوده است. این پژوهش از دیدگاه هدف، کاربردی و از نظر راهبرد و روش پژوهش، ترکیبی (کیفی کمی) از نوع اکتشافی است. حجم نمونه در مرحله کیفی 44 نفر و در مرحله کمی 200 نفر بوده که در مرحله کیفی از روش نمونه گیری هدفمند بر اساس اصل اشباع نظری؛ و در مرحله کمی، از روش نمونه گیری بر اساس تعیین حجم نمونه در مدل یابی معادلات ساختاری استفاده شده است. ابزار گردآوری داده های پژوهش در بخش کیفی، مصاحبه نیمه ساختاریافته و در بخش کمی، پرسشنامه محقق ساخته بوده و تحلیل داده های کیفی با روش کدگذاری باز و بسته صورت گرفته است. داده های کمی نیز از طریق معادلات ساختاری در قالب نرم افزار SPSS و LISREL مورد آزمون قرار گرفت. یافته های به دست آمده از بخش کیفی، به شناسایی 9 عنصر اصلی، بستر توزیع، ابزارهای رسانه، صنایع رسانه، تمایل، جستجو، دوست داشتن، اقدام به خرید، عشق یا تنفر و تسهیم کردن با دیگران در رابطه با محتوای پیام های تبلیغاتی در عصر همگرایی رسانه ها انجامید و قالب مقیاسی 66 گویه ای به جامعه آماری در بخش کمی ارائه شد. بر اساس یافته های پژوهش پیشنهاد می شود که سیاستگذاران رسانه ملی و متولیان تبلیغات در کشور به تقویت بعدهای بستر توزیع و صنایع رسانه ای توجه ویژه ای نشان دهند، تا تعادل در ابعاد همگرایی رسانه ای ایجاد شود؛ همچنین به نظر می رسد که لازم است مدیران مسئول کانون های تبلیغاتی در کشور، اهمیت ابعاد ابزارهای رسانه و فناوری در عصر همگرایی رسانه ها را درک کنند و در اولویت فعالیت های تبلیغاتی خود قرار دهند تا منجر به بهبود عملکردشان در خصوص اقناع و ترغیب مخاطبان پیام های تبلیغاتی شود.

با توجه به افزایش پژوهش های اجتماعی و وجود نتایج متناقض در باب تأثیر شبکه های ماهواره ای فارسی زبان بر هویت، پژوهش حاضر درصدد بررسی مطالعات صورت گرفته در ایران با این موضوع، به منظور غلبه بر آشفتگی و نتایج متناقض بوده است. روش پژوهش مقاله حاضر، فراتحلیل بوده و جامعه آماری آن را، همه پژوهش هایی تشکیل داده اند که از سال 1380 تا پایان شش ماهه اول سال 1399، با موضوع تأثیر شبکه های ماهواره ای فارسی زبان بر هویت منتشر شده اند. از این رو، در نهایت 74 پژوهش انتخاب و با نرم افزار CMA2تحلیل شده اند. نتایج مرور نظامند پژوهش ها نشان داد که تاکنون شاخص های هویت دینی، هویت ملی، هویت فرهنگی، هویت قومی، هویت اجتماعی، هویت جنسیتی و هویت زبانی در این حوزه بررسی شده اند. نتایج فراتحلیل حاکی از آن است شبکه های ماهواره ای فارسی زبان، از یک سو موجب تقویت هویت قومی در بین اقوام ایرانی شده اند و از سوی دیگر، زمینه های تضعیف هویت دینی، اجتماعی، ملی و فرهنگی ایرانیان را پدید آورده اند. بر این اساس، هویت دینی و هویت قومی بیشترین تأثیر را از شبکه های ماهواره ای فارسی زبان پذیرفته اند.

پلتفرم های آنلاین نقش مهمی در زندگی جوامع کنونی ایفا می کنند و از مزایای زیادی برخوردارند. بااین همه، ویژگی های خاص این پلتفرم ها امکان بروز برخی خطاها را در چنین فضایی تشدید کرده است. کاربران در فضای مجازی می توانند گمنام یا ناشناخته باقی بمانند و با سوءاستفاده از این وضعیت، اقدام به نقض حقوق دیگران ازجمله حق بر حریم خصوصی کنند. تردیدی نیست که با چنین فرضی، کاربر ناقض واجد مسئولیت مدنی است، اما آیا می توان پلتفرم های آنلاین را نیز به سبب ایجاد فضای تسهیل کننده نقض، مسئول دانست؟ در مقاله حاضر، تلاش شده است با استفاده از روش اسنادی و به شیوه تطبیقی، مسئولیت مدنی پلتفرم ها در قبال نقض حریم خصوصی دیگران از سوی کاربرانشان در سه نظام حقوقی امریکا، اروپا و ایران مورد مطالعه قرار گیرد. یافته های پژوهش نشان می دهد که اصل اولیه در هر دو نظام حقوقی امریکا و اروپا، جز در موارد استثنایی، مسئولیت نداشتن پلتفرم های آنلاین در قبال نقض حریم خصوصی از سوی کاربران است. در نظام حقوقی ایران، با عنایت به تأکید بر اصل شخصی بودن مسئولیت و نیز وجود قاعده مسئولیت مباشر در فرض اجتماع با سبب در ورود زیان، امکان تحمیل مسئولیت بر پلتفرم های آنلاین به سبب نقض حریم خصوصی اطلاعاتی از سوی کاربران وجود ندارد اما به نظر می رسد که مفاد «طرح قانون صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی» که با هدف مسئولیت پذیر کردن پلتفرم های آنلاین و حمایت از کاربران، تدوین شده و بر حراست از حریم خصوصی افراد در این فضا تأکید دارد، از این منظر با نظام های حقوقی امریکا و اروپا متفاوت است.

در دوران رقابت های شدید خبری، مدیریت و چینش مطلوب جدول پخش خبر از جمله عوامل مؤثر در بهبود کیفیت بخش های خبری رادیو و تلویزیون است که کمتر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. صداوسیما با برخورداری از بخش های خبری متنوع، نیازمند آسیب شناسی و بهسازی جدول پخش های خبری خود است تا از این رهگذر بتواند با ارتقای کیفی این بخش های خبری، سهم خود را از مخاطبان خبر افزایش دهد. هدف از این پژوهش، شناسایی عوامل اثرگذار بر چینش اخبار صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران از نگاه سردبیران خبر بوده است. براین اساس، پژوهش حاضر، از طریق مصاحبه نیمه استاندارد با سردبیران بخش های گوناگون خبری صداوسیما و با روش تحلیل مضمون، به شناسایی عوامل تأثیرگذار بر جدول های پخش خبر این رسانه پرداخته است. پس از گفتگو با 6 نفر از سردبیران خبر رادیو و تلویزیون که با نمونه گیری هدفمند انتخاب شده بودند، اشباع نظری حاصل شد و در مجموع 6 مضمون فراگیر و 20 مضمون فرعی یا سازمان دهنده، به عنوان عوامل اثرگذار به دست آمد. بر اساس یافته های پژوهش، مؤلفه های حرفه ای جدول پخش نویسی، شایستگی های فردی عوامل تحریریه، شناخت مخاطبان و فضای مجازی، ویژگی های بخش خبری و عناصر مدیریت پیام، از جمله این عوامل به شمار می روند. عامل اصلی دیگری که جدول پخش خبر را به شهرت محوری سوق داده، اعمال نفوذ برون سازمانی است. براین اساس، تنوع قالبی و محتوایی، بهره گیری از نیروی انسانی خلاق، بهبود ساختار سازمانی و استقلال هر چه بیشتر سردبیری خبر در صداوسیما بر مبنای سیاست های سازمانی و منافع ملی برای بهتر شدن چینش جدول پخش خبر ضروری به نظر می رسد.

پژوهش حاضر، با هدف تحلیل نقش تلویزیون در مدیریت بحران سیل بهار 1398، با روش «تحلیل محتوای کیفی» و «تکنیک تحلیل مضمون» انجام شده است. جامعه مورد مطالعه، تمامی اخبار پخش شده شبکه خبر و اخبار شبانگاهی ساعت 21 شبکه یک سیما، در خصوص سیل بهار 98 را شامل می شود و روش نمونه گیری، هدفمند است. یافته های پژوهش نشان می دهد که در مجموع 20 مضمون پایه و 9 مضمون سازمان دهنده، ذیل سه مضمون قبل از بحران، حین بحران و پس از بحران استخراج شده اند. در مرحله قبل از بحران سه نقش آگاه سازی و هشداردهی، دیده بانی، آموزش مصون یافته، در مرحله حین بحران، سه نقش خبررسانی، همراه سازی، دروازه بانی اطلاعات و در مرحله پس از بحران سه نقش تحلیلگری، پاسخ طلبی و آرامش بخشی شناسایی شده اند. تلویزیون با رویکرد قانون طبیعی همزمان با بهره گرفتن از رویکردهای کمی و کیفی به تحلیل خبرهای منتشر شده پرداخته است. راهبرد رسانه ای مورد استفاده در مواجهه با بحران، راهبرد فعال بوده و طرح و پیگیری مسائل و مشکلات با رویکرد انتقادی صورت گرفته است. در زمینه صحت و دقت خبری، با دروازه بانی اطلاعات سعی بر افزایش صحت و دقت خبری بوده و در کنار مدل حرفه ای در زمینه حجم و جامعیت خبری، این رسانه به مدل سازمانی گرایش داشته است.

در عصر حاضر با ظهور شبکه های ارتباطی گسترده، سبک زندگی افراد جامعه تحت تأثیر قرار گرفته است. اینستاگرام یکی از پلتفرم های ارتباطی است که به واسطه تعاملی بودن و امکان انتشار و اشتراک گذاری عکس و محتوا، زمینه مقایسه را میان همسالان فراهم می آورد و بیش از همه باعث نارضایتی کاربران از تصویر بدن خود، اختلال در تغذیه و تغییر رویکرد نسبت به مد می شود. تغییر سبک زندگی تحت تأثیر رسانه های اجتماعی و تأثیرپذیری گروه های سنی مختلف همواره مورد توجه پژوهشگران بوده است. پژوهش حاضر، با هدف بررسی میزان تأثیرگذاری اینستاگرام بر سبک زندگی زنان تبریزی در سه بعد تصویر بدن، اختلال در تغذیه و مد انجام شده است. جامعه آماری پژوهش را 385 نفر از زنان 20 تا 70 سال ساکن تبریز تشکیل داده اند. این پژوهش از نوع همبستگی و روش آن پیمایشی بوده است. اطلاعات با استفاده از پرسشنامه و با روش نمونه گیری احتمالی از نوع تصادفی گردآوری شده و نتایج نشان داده است که بین میزان ساعات استفاده از اینستاگرام و نگرش زنان نسبت به تصویر بدن خود، اختلال در تغذیه و مد، رابطه معنادار وجود دارد چنان که با افزایش ساعات استفاده از اینستاگرام، تمایل زنان در خصوص مد، به سبک مدرن افزایش می یابد و این، بر نوع نگرش شان نسبت به بدن خود تأثیر می گذارد و آنان را به کنترل وزن و اختلال در تغذیه ترغیب می کند. بر اساس این پژوهش، اینستاگرام بیشترین تأثیر را در میان ابعاد سبک زندگی بر روی مد گذاشته است. عوامل زمینه ای همچون شاخص توده بدنی، سن، درآمد، وضعیت تأهل و وضعیت شغلی نیز پیش بینی کننده هایی قوی بودند که تأثیرگذاری رسانه را شدت می بخشیدند.

از میان برداشته شدن مرزهای زمان و مکان با توسعه رسانه ها، علاوه بر تسهیل ارتباطات میان فرهنگی جایگاه رسانه ها را نیز برجسته کرده است. در این میان، بررسی نقش رسانه ملی در توسعه ارتباطات میان فرهنگی از اهمیت بالایی برخوردار است. حال پرسش اصلی مقاله حاضر این است که باتوجه به نقش رسانه ملی در توسعه ارتباطات میان فرهنگی، چه مدلی را برای هم افزایی رسانه ها می توان ارائه کرد؟ پس از بررسی ادبیات نظری و تجربی پژوهش و نیز مصاحبه های عمیق با خبرگان از تکنیک دلفی استفاده شده است. جامعه آماری شامل صاحبنظران رسانه و ارتباطات میان فرهنگی بوده و برای رسیدن به این جامعه، افراد دارای ویژگی های مورد نظر برای انجام مصاحبه و دلفی انتخاب شده اند. نمونه پژوهش از طریق فهرستی منتخب از 30 نفر از خبرگان گزینش شده اند و نتایج نشان داده است که بازتعریف مفهوم قوم گرایی، همگرایی اقوام، افزایش سرمایه اجتماعی و سرمایه فرهنگی، همچنین مفهوم هویت ملی، افزایش میزان همدلی فرهنگی و قومی، ارائه مشترکات فرهنگی و نمایش ندادن تعارضات میان فرهنگی، از مهم ترین کارکردهای رسانه های ملی در توسعه ارتباطات میان فرهنگی از منظر خبرگان بوده اند. بر مبنای همین یافته ها، پیشنهادهایی نیز برای کاربست در رسانه های ملی ارائه شده است.