پژوهش های ارتباطی

رسانه را یکی از اثرگذارترین مراجع فکری افکار عمومی در میان جوامع معاصر دانسته اند. اعتراضات سال 1401 به دلیل فوت مشکوک مهسا امینی بهانه و دستاویز مناسبی برای پرداخت محتوا متناسب با اهداف رسانه ای شبکه های معاند در جهت اثرگذاری بر افکار عمومی فراهم آورد. بررسی اجمالی محتوای تولیدات شبکه های فارسی زبان خارجی نشان دهنده تمرکز این رسانه ها بر شکاف های اجتماعی ایران و تشدید آن ها بوده است. برای روشن شدن مسیر شبکه های معاند در زمینه برجسته سازی شکاف های اجتماعی ایران، شبکه خبری بی بی سی فارسی برگزیده شده است. از آن رو که دسترسی به شبکه های اجتماعی آسان تر و عمومی تر از شبکه های ماهواره ای است، صفحه این شبکه خبری در شبکه اجتماعی اینستاگرام مورد بررسی قرار گرفته است. روش جمع آوری داده این پژوهش متن کاوی بوده و نمونه آن متناسب با 4 بازه زمانی مرتبط با نقاط عطف اعتراضات و جمعاً 141 پست انتخاب شده است. پست های منتخب با روش تحلیل مضمون مورد تحلیل کیفی قرار گرفته اند و 410 مضمون توصیفی اولیه، 36 مضمون توصیفی ثانویه، 10 مضمون تفسیری و 5 مضمون فراگیر استخراج شده است. در نتیجه مضامین موردتوجه ویژه این رسانه، عبارت اند از: تقابل و رویارویی مردم و حکومت، ناکارآمدی حکومت و بی کفایتی مسئولان، محرومیت و مظلومیت زنان در ایران و قبح زدایی از بی حجابی در جامعه ایرانی، که در ادبیات نظری پژوهش، عمدتاً ذیل شکاف سیاسی (دولت-ملت) قرار می گیرند.

یکی از مهم ترین مسائل روز جامعه ایرانی که ذهن بسیاری از اندیشمندان و پژوهشگران را به خود مشغول کرده، مسئله فرهنگ شهرت در فضای اینستاگرام جامعه ایرانی است. بر همین اساس، هدف پژوهش حاضر نیز بررسی سازوکارهای فرهنگ شهرت در اینستاگرام جامعه ایرانی بوده است. این پژوهش، از نوع کیفی و فراترکیب بوده و با استفاده از الگوی هفت مرحله ای سندلوسکی و باروسو (2003) انجام شده است. به همین منظور، پس از بررسی نتایج مطالعات صورت گرفته بین سال های 1393 تا 1403 با استفاده از کلیدواژه های مرتبط، تعدادی از مقالات مربوط، شناسایی و از میان 446 مقاله، در نهایت 95 مقاله با توجه به معیارهای روش فراترکیب انتخاب شده اند. برای تجزیه و تحلیل داده ها، از نرم افزار مکس کیودی اِی و به منظور بررسی کیفیت و پایایی یافته های پژوهش از روایی محتوایی و شاخص کاپا استفاده شده که نتایج آن، حکایت از کیفیت مطلوب یافته داشته است. یافته های حاصل از پژوهش حاضر به استخراج کدهای متفاوتی انجامید و پس از رفت و برگشت های مداوم 8 سرفصل نهایی در ارتباط با سازوکارهای فرهنگ سلبریتی در اینستاگرام مشخص شد که به ترتیب فراوانی عبارت اند از: ارزش ها و نگرش ها، گونه شناسی، آسیب شناسی، سیاست، تبلیغات و مصرف، سبک زندگی، هویت یابی، و دین. نتایج نشان داده است که فرهنگ سلبریتی در فضای اینستاگرام جامعه ایرانی، از طریق سازوکارهایی چون مهندسی عواطف و احساسات، سلبریتی زدگی سیاست، مصرفی شدن زندگی، تعمیق فردگرایی، سرمایه افزایی اجتماعی، مرجعیت سازی، نمایشی شدن زندگی روزمره، استانداردسازی بدن، دگرگونی روابط اجتماعی، خشونت نمادین و سلبریتیزه شدن دین، بر کاربران اینستاگرام اثر می گذارد و خود را مشروع جلوه می دهد.

اخبار جعلی یکی از مهم ترین چالش های جهان امروز است، به گونه ای که این واژه در سال 20۱۷ به عنوان واژه سال انتخاب شد و همچنان نیز بر اهمیت و پیچیدگی مفهوم آن افزوده می شود؛ به این ترتیب، شناخت اخبار جعلی و راه های مقابله با آن امری ضروری است. که رسانه های جمعی می توانند نقش مهمی در خصوص آن ایفا کنند از این رو، پژوهش حاضر به دنبال ارائه راهبردی بوده است که نشان دهد مدیران رسانه های جمعی چگونه می توانند با اخبار جعلی مقابله کنند. این پژوهش با رویکرد کیفی و روش داده بنیاد انجام شده و روش نمونه گیری هدفمند (نظری) بوده است. بر این اساس با ۱۴ نفر از افراد متخصص در حوزه خبر مصاحبه شده و اطلاعات به دست آمده با استفاده از کدگذاری باز، محوری و انتخابی، مورد تحلیل قرار گرفته است (شامل 27 مقوله و 71 مفهوم) تا یافته ها و مدل پارادایمی به دست آید. در این پژوهش به 14 راهبرد برای مقابله با اخبار جعلی دست یافته ایم که عبارت اند از: برنامه ریزی راهبردی، نظارت سازمانی بر اخبار، برنامه ریزی منابع انسانی بخش خبر، صحت سنجی اخبار، رصد خبری فضای سایبری، بکارگیری نرم افزارهای اتاق خبر، مدیریت مشارکتی، ساختار مسطح در رسانه، تصمیم گیری صحیح و بموقع، توجه به نیازهای خبری، بهره گیری رسانه رسمی از ظرفیت رسانه های اجتماعی، تولید محتوای اثرگذار در تکذیب خبر جعلی، هماهنگی میان نقش های مدیریتی (سردبیری) و نقش های عملیاتی (خبرنگاری) و هماهنگی میان گروه های مختلف خبری.   

آزادی بیان یکی از حقوق اساسی و بنیادین بشری است، اما بایستی در برخی شرایط محدود شود؛ چراکه آزادی مطلق و بدون شرط، باعث بی نظمی، سوءاستفاده از حق و از بین رفتن نظم عمومی می گردد. لذا یکی از این محدودیت ها، تقابل آزادی بیان با بیان های تنفرآمیز می باشد. به طورخلاصه، منظور از بیان های تنفرآمیز، بیان هایی است که افراد و گروه ها را به دلیل ویژگی هایی چون جنسیت، نژاد، مذهب و گرایش سیاسی مورد هدف قرار می دهند. در این سیاق، امروزه با گسترش روزافزون حضور و استفاده تعداد زیادی از افراد جامعه از رسانه های جمعی و فضای مجازی، نباید به نقش مؤثر آنان در اشاعه بیا ن های تنفرآمیز بی توجه بود؛ چراکه امروزه این فضاها بستر اصلی ترویج و اشاعه نفرت-پراکنی شده اند. از این رو در مقاله حاضر سعی شده است با استفاده از داده های کتابخانه ای و با روش توصیفی– تحلیلی، با تمرکز بر قوانین کشور ایران به این موضوع پرداخته شود که متأسفانه علی رغم وجود تنوع فرهنگی، قومی و زبانی این بیان ها به صورت صریح ممنوع نگردیده است. درنهایت، نگارندگان به این نتیجه می رسند که اگرچه در چارچوب نظام حقوق بین الملل بشر دارای کنوانسیون های بین المللی و منطقه ای متعددی هستیم که تصویب و لازم الاجرا شده-اند، بااین حال، این اسناد نتوانسته اند کارایی لازم را داشته باشند؛ چراکه موضوع آن ها کلی بوده و اشاره مستقیمی به این بیان ها نشده است و هم چنین از سوی دیگر، این اسناد عام نیز به وسیله ی کشورها به درستی اجرا نمی شوند. در ایران نیز لازم است قوانین مصرحی در این زمینه تدوین گردد؛ سازمان های مردم نهاد درخصوص مقابله با این بیان ها هدفمند گردند؛ و برنامه های مناسبی از جمله آموزش سواد رسانه ای بیش از پیش دنبال شود.

رسانه ها با تأثیرگذاری گسترده خود بر فرهنگ و هویت اجتماعی، نقش مهمی در توسعه و ترویج ورزش ایفا می کنند و به ویژه، حضور نخبگان ورزشی در این فضا اثرات زیادی بر فرهنگ رسانه ای ورزش دارد از این رو در پژوهش حاضر به تحلیل نقش حضور نخبگان ورزشی در رسانه ها و تأثیر آن بر فرهنگ رسانه ای ورزش کشور پرداخته شده است. پژوهش از نوع کیفی بوده و با رویکرد تحلیل مضمون انجام شده است. جامعه آماری استادان مدیریت ورزشی فعال در زمینه موضوع پژوهش، استادان حوزه رسانه، مدیران رسانه ملی، مجریان حال حاضر و قدیمی صداوسیما و مجریان ورزشی را دربر می گیرد که به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده اند (17 نفر). ابزار پژوهش شامل مصاحبه اکتشافی (نیمه ساختارمند) بوده و روایی ابزار بر اساس اعتبار نمونه، نظر خبرگان و توافق بین مصححان ارزیابی و تأیید شده است. همچنین به منظور تحلیل یافته ها از روش تحلیل مضمون با روش پیشنهادی اترید-استرلینگ (2001) و نرم افزار MaxQDA نسخه Pro استفاده شده و نتایج تحلیل مضمون فراگیر و ترسیم شبکه مضامین نشان داده است که 4 مضمون فراگیر مهارت های ارتباطی، الگوی تربیتی، مصرف رسانه و جامعه شناسی و 11 مضمون سازمان دهنده، از جمله ابعاد تشکیل دهنده نقش حضور نخبگان ورزشی در رسانه ها بر فرهنگ رسانه ای ورزش کشور بوده اند. براساس نتایج حضور نخبگان ورزشی در رسانه ها و تأثیر آن نه تنها بر توسعه مهارت های ارتباطی و ترویج الگوهای تربیتی مؤثر است، بلکه می تواند به تغییر نگرش ها و تقویت هویت فرهنگی ورزش در جامعه کمک کند. علاوه بر این، مصرف رسانه ای ورزشی و تأثیرات جامعه شناختی آن، به عنوان عوامل کلیدی در شکل دهی به فرهنگ ورزش، نقش مهمی ایفا می کنند. این یافته ها تأکید می کند که رسانه ها با استفاده از ظرفیت نخبگان ورزشی می توانند به گسترش و ارتقاء فرهنگ ورزش در سطح جامعه کمک نمایند. پیشنهاد می شود رسانه ها با بهره گیری بیشتر از نخبگان ورزشی، فرهنگ ورزش را در جامعه تقویت کرده و مشارکت عمومی را افزایش دهند.

پژوهش حاضر با هدف تبیین نقش مهارت های ارتباطی در برند شخصی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی شهر تهران، طراحی و اجرا شده است. این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و از نظر گردآوری داده ها؛ توصیفی است. پژوهش حاضر به روش همبستگی انجام شده و در زمره تحقیقات غیرآزمایشی قرار می گیرد که با تکنیک پیمایش و ابزار اندازه گیری پرسشنامه انجام شده است. جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحدهای شهر تهران و حجم نمونه 384 نفر در نظر گرفته شد. پرسشنامه برای 384 نفر ارسال شد ولی تنها 330 پرسشنامه قابل تجزیه و تحلیل بود. در این پژوهش از دو پرسشنامه استفاده شد؛ 1.پرسشنامه استاندارد 34 گویه ای مهارت های ارتباطی کویین دام (2004) شامل ابعاد پنج گانه؛ توانایی دریافت و ارسال پیام، کنترل عاطفی، گوش دادن، بینش نسبت به فرآیند ارتباط و ارتباط توأم با قاطعیت است. 3. پرسشنامه 40 گویه ای شخصیت برند جنیفر آکر (1997)؛ در پنج بُعد از شخصیت برند؛ صداقت، هیجان، شایستگی، کمال و سرسختی که در پژوهش آقازاده (1397) مورد استفاده قرار گرفته است. برای بررسی روایی ابزار، از روایی صوری استفاده شد. ضریب پایایی پرسشنامه مهارت های ارتباطی 847/0 و ضریب پایایی پرسشنامه برند شخصی 907/0 به دست آمد. نتایج نشان داد که وضعیت کلی مهارت های ارتباطی در میان دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی شهر تهران،23/3 بالاتر از حد متوسط و در سطح خوب است. وضعیت کلی برند شخصی در میان دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی شهر تهران، 05/4 خیلی بالاتر از حد متوسط و در حد خیلی خوب است.