پژوهش های ارتباطی

از دهه گذشته تاکنون، شبکه های اجتماعی به عنوان یکی از جدیدترین امکانات اینترنت همه گیر شده اند. ضرورت این پژوهش از آن روست که این شبکه ها با استقبال گسترده کاربران رو به رو شده و در حال حاضر تعداد زیادی از این شبکه ها فعال هستند. در بین شبکه های اجتماعی مجازی، فیس بوک از موقعیت متمایزی برخوردارست؛ چراکه در حال حاضر پربازدید ترین شبکه اجتماعی دنیا به شمار می رود. هدف این پژوهش مشخص کردن رابطه سرمایه اجتماعی در فیس بوک با مشارکت مدنی کاربران در دنیای واقعی است. نمونه گیری با استفاده از روش های هدفمند و گلوله برفی انجام شده و روش پژوهش نیز پیمایش برخط بوده است. ضمن آنکه تعداد 674 نفر به پرسشنامه، پاسخ داده اند. بعد از تحلیل داده ها مشخص شد بین سرمایه اجتماعی در شبکه اجتماعی فیس بوک و مشارکت مدنی در دنیای واقعی رابطه مثبت وجود دارد. همچنین مشخص شد در بین شاخص های سرمایه اجتماعی، باز/ بسته بودن شبکه دوستان، تراکم شبکه، شرایط دستیابی به منابع، شکاف بین منابع موجود و مورد انتظار، رعایت هنجارها و قواعد، اعتماد نهادی/ مدنی و هنجارهای کنش متقابل شاخص های تبیین کننده مشارکت مدنی کاربران هستند.

امروزه، شبکه های اجتماعی و از آن جمله تلگرام، جزء جدایی ناپذیر زندگی بسیاری از دانشجویان شده اند و این در حالی است که استفاده دانشجویان از این شبکه ها در زمینه فعالیت های آموزشی و درسی بسیار ناچیز است. بر این اساس و با در نظر گرفتن اهمیت قصد رفتاری به عنوان قوی ترین متغیر پیش بینی کننده رفتار افراد، پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل مؤثر بر قصد استفاده از شبکه اجتماعی تلگرام در فعالیت های آموزشی در میان دانشجویان انجام گرفته است. جامعه آماری پژوهش را 767 نفر از دانشجویان کارشناسی ارشد رشته های کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد تشکیل داده اند که 196 نفر از آنان با روش نمونه گیری طبقه ای، با انتساب متناسب انتخاب شده اند. نتایج نشان می دهد که متغیرهای برداشت ذهنی از مفید بودن استفاده و همچنین برداشت ذهنی از جذابیت استفاده و نگرش اثر مثبت و معناداری بر قصد استفاده دانشجویان از شبکه اجتماعی تلگرام در فعالیت های آموزشی داشته اند.

در این پژوهش، رابطه بین میزان استفاده از فناوری های نوین ارتباطی (اینترنت، ماهواره، تلفن همراه) و ارتباطات خانوادگی در شهر شیراز، با استفاده از چارچوب نظری کاشت و ساخت یابی گیدنز بررسی شده است. این پژوهش از نوع پژوهش های همبستگی و مقایسه ای است که به روش پیمایشی و با ابزار پرسشنامه محقق ساخته، با نمونه ای از 384 خانوار شیرازی و از طریق نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انجام شده است. یافته ها بر مبنای ضریب همبستگی پیرسون (r) نشان می دهد که بین میزان استفاده از فناوری های نوین ارتباطی با ارتباطات خانوادگی و ابعاد آن، به جز توزیع قدرت، رابطه منفی و معنا دار وجود دارد. همچنین نتایج حاصل از مدل رگرسیونی حاکی از آن است که در مجموع، میزان استفاده از تلفن همراه و ماهواره 17درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین می کند. در آزمون تحلیل مسیر مشخص شد که میزان استفاده از ماهواره، هم به طور مستقیم و هم از طریق هویت اجتماعی با ارتباطات خانوادگی رابطه دارد؛ اما دو بعد استفاده از اینترنت و تلفن همراه تنها از طریق هویت اجتماعی و به طور غیر مستقیم با ارتباطات خانوادگی در ارتباط است.

شبکه های اجتماعی مجازی با توجه به ساختار نوین ارتباطی خود تبدیل به بخشی عمده از زندگی روزمره مردم ایران شده اند. نحوه عمل افراد در زندگی روزمره و روش هایی که از طریق ارتباط با دیگران به کار می برند تا زندگی خود را در شبکه های اجتماعی مجازی معنادار می کنند، موضوع مقاله حاضر است که با هدف فهم مؤلفه های فرهنگ و زندگی روزمره این شبکه ها و ارتباط احتمالی آن با مؤلفه های عضویت کاربران در فیس بوک نوشته شده است. برای رسیدن به این هدف، از روش کیفی مردم نگاری مجازی، در میدان مطالعه ای متشکل از 300 کاربر شبکه اجتماعی فیس بوک استفاده شد و جمع آوری داده های آن از طریق مشارکت، مشاهده آنلاین و مصاحبه های عمیق و نیمه عمیق صورت گرفت. یافته های پژوهش نشان می دهد که مؤلفه های زندگی روزمره و فرهنگ کاربران عبارت اند از: نمایش و اجرا، کثرت و ترس از گم شدن، روایت معمولی به جاری روایت رسمی، حساسیت زدایی از تابوها و در معرض دید قرار دادن حرفه و هنر. این مؤلفه ها درواقع، نمایی از زندگی روزمره کاربران ایرانی و فرهنگ معمول حاکم بر فضای فیس بوک هستند.

حضور در فضای مجازی، بویژه در شبکه های اجتماعی تلفن همراه ، بنا بر ویژگی ها، امکانات و کارکرد های خاص این فضا و با عنایت به وضعیت اجتماعی، سیاسی و فرهنگی شهروندان در جامعه ایران، تأثیرات عمیقی بر جنبه های مختلف ارزش های اجتماعی کاربران در شهر های مختلف کشورمان می گذارد. مقاله حاضر، چگونگی این تأثیر را در میان دو نسل جوان و میانسال، مورد مطالعه قرار داده است. این پژوهش به روش پیمایش و از طریق نمونه گیری خوشه ای انجام گرفته است. جامعه آماری این پژوهش را کاربران شبکه های اجتماعی تلفن همراه تشکیل می دهند و 512 نفر از دو نسل جوان و میانسال ساکن در پنج استان به عنوان نمونه انتخاب شده اند. یافته های به دست آمده نشان می دهد که بین استفاده از شبکه اجتماعی موبایلی و میزان تفاوت های ارزشی بین نسلی رابطه وجود دارد اما در بیشتر موارد، این همگرایی مثبت نیست و منجر به کاهش گرایش نسل های جوان و میانسال به ارزش های اجتماعی جامعه ایرانی شده است. همچنین بین میزان بهره مندی از شبکه اجتماعی، با ارزش های فرد گرایی، انتخاب پوشش مدرن و معیار های ظاهری همسرگزینی، رابطه معنادار و مستقیم برقرار است اما در ارزش های قانون گرایی، دین گرایی، مسئولیت پذیری و معیار های اخلاقی همسر گزینی، رابطه معنادار و معکوس است.

در عصر حاضر، با ورود چشمگیر زنان و دختران به فضای مجازی شبکه های اجتماعی، این شبکه ها تأثیرات فراوانی بر روی آنها گذاشته اند. یکی از جنبه های مهمی که از شبکه های اجتماعی مجازی تأثیر می پذیرد، هویت شخصی است. به همین دلیل، هدف از مقاله حاضر، مطالعه تأثیر شبکه اجتماعی فیس بوک بر هویت شخصی مدرن دختران و زنان جوان بوده است. پژوهش حاضر به صورت پیمایشی و با استفاده از روش نمونه گیری داوطلبانه و در دسترس و با بهره گیری از پرسشنامه اینترنتی و تکیه بر نظریه های کاشت، استفاده و رضایت مندی و همچنین ساخت یابی گیدنز صورت گرفته است. جامعه آماری پژوهش را دختران و زنان جوان کاربر فیس بوک شهر تهران در سال 1394 تشکیل می دهند. یافته های پژوهش حاکی از آن است که بین مدت زمان عضویت در فیس بوک، میزان استفاده از فیس بوک، نوع انگیزه و هدف کاربران در استفاده (هدفمند و غیرهدفمند) از فیس بوک، میزان مشارکت و فعال بودن کاربران فیس بوک و واقعی تلقی کردن محتوای مطالب فیس بوک، با هویت شخصی مدرن رابطه معنادار مثبتی وجود دارد.

رشد روزافزون شبکه های اجتماعی و پیامدهای اجتماعی و فرهنگی آنها، مطالعه در خصوص این رسانه ها را حایز اهمیت و ضرورت کرده است، بر این اساس هدف از پژوهش حاضر، بررسی آسیب های ناشی از عضویت و فعالیت در شبکه های اجتماعی در میان نوجوانان و جوانان شهر اردبیل بوده است. جامعه آماری پژوهش را نوجوانان و جوانان 15 تا 30 ساله اردبیل تشکیل می دهند که از میان آنها 380 نفر به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شده و با روش پیمایشی مورد مطالعه قرار گرفته اند. نتایج این پژوهش نشان داد که بین میزان عضویت و فعالیت در شبکه های اجتماعی با افت تحصیلی، اعتیاد اینترنتی، بحران هویت، به خطر افتادن سلامت جسمی، گوشه گیری و نداشتن تمرکز، همبستگی مستقیم وجود دارد به این معنا که هر اندازه میزان عضویت و فعالیت در شبکه های اجتماعی بیشتر باشد، این عوارض افزایش بیشتری می یابد. همچنین بین میزان عضویت و فعالیت نوجوانان و جوانان در شبکه های اجتماعی با عواطف خانوادگی و ارتباطات واقعی کاربران همبستگی معکوس وجود دارد؛ به این معنا که هر چه میزان عضویت و فعالیت در شبکه های اجتماعی بیشتر باشد، میزان عواطف خانوادگی و ارتباطات واقعی آنان کمتر خواهد شد.