توسعه ارتباطات میان فرهنگی

با توسعه رسانه ها، ارتباطات میان فرهنگی نیز دچار تحولات جدی شده است. گسسته شدن مرزهای زمان و مکان این امکان را فراهم آورده است که ارتباط میان فرهنگ ها تسهیل شود. مقاله حاضر با همین هدف و با تاکید بر روی نقش رسانه ملی در توسعه ارتباطات میان فرهنگی در ایران صورت پذیرفته است. تکنیک به کار رفته در مطالعه حاضر دلفی بوده و جامعه آماری شامل صاحب نظران و کارشناسان مدیریت رسانه، مدیران شبکه های تلویزیونی، مدیران ارشد سازمان صدا و سیما و به طور کل کلیه افرادی بوده که در حوزه سازمان صدا و سیما و ارتباطات میان فرهنگی صاحب نظر بوده اند. نمونه تحقیق توسط لیستی منتخب از 30 نفر از خبرگان این عرصه انتخاب شده اند. نتایج این بررسی نشان می دهد بازتعریف مفهوم قوم گرایی (93.4 درصد)، همگرایی اقوام (90 درصد)، افزایش سرمایه اجتماعی و سرمایه فرهنگی (87.4 درصد)، بازتعریف مفهوم هویت ملی و افزایش آن (86.6 درصد)، افزایش میزان همدلی فرهنگی و قومی (80.2 درصد)، ارائه و انعکاس مشترکات فرهنگی و عدم نمایش تعارضات میان فرهنگی (76.9 درصد) مهم ترین کارکردهای رسانه ملی از منظر خبرگان بوده اند. لذا بر مبنای یافته ها، پیشنهاداتی برای کاربست در رسانه ملی ارائه شده است.

تنوع رسانه ها و شرایط جهانی شدن، سبب شده اند که ارتباطات میان فرهنگی دامنه گسترده تری پیدا کند. در ایران، رسانه های داخلی و برون مرزی متعددی توسعه پیدا کرده اند که یکی از کارکردهای اصلی آنها توسعه ارتباطات میان فرهنگی است. تحقیق حاضر با هدف رتبه بندی جایگاه رسانه های داخلی (تلویزیون و رادیو) و رسانه های خارجی (برون مرزی) درخصوص اثرگذاری بر توسعه ارتباطات میان فرهنگی انجام شده است. این پژوهش به روش تحلیل سلسله مراتبی فازی اجرا شده است. اطلاعات این تحقیق با استفاده از پرسشنامه تهیه شده توسط محقق بر اساس مقایسه دو بعدی نمونه های متشکل از 13 متخصص در زمینه مدیریت رسانه (گروه کیفی) و 66 کارشناس در مدیریت رسانه (گروه کمی) در سال 1399 جمع آوری شده است.نتایج این تحقیق نشان داده است که بیشترین تأثیر بر توسعه ارتباطات میان فرهنگی در ایران، متعلق به تلویزیون داخلی است. پس از تلویزیون داخلی، رادیو در رتبه بعدی عوامل موثر بر توسعه ارتباطات میان فرهنگی در ایران قرار دارد. لازم به ذکر است که رسانه های برون مرزی از منظر کارشناسان، در رتبه بندی مذکور، در جایگاه آخر قرار گرفته اند. براساس این یافته ها، پیشنهاداتی برای مدیران رسانه جهت افزایش اثرگذاری در حوزه ارتباطات میان فرهنگی ارائه شده است.

از میان برداشته شدن مرزهای زمان و مکان با توسعه رسانه ها، علاوه بر تسهیل ارتباطات میان فرهنگی جایگاه رسانه ها را نیز برجسته کرده است. در این میان، بررسی نقش رسانه ملی در توسعه ارتباطات میان فرهنگی از اهمیت بالایی برخوردار است. حال پرسش اصلی مقاله حاضر این است که باتوجه به نقش رسانه ملی در توسعه ارتباطات میان فرهنگی، چه مدلی را برای هم افزایی رسانه ها می توان ارائه کرد؟ پس از بررسی ادبیات نظری و تجربی پژوهش و نیز مصاحبه های عمیق با خبرگان از تکنیک دلفی استفاده شده است. جامعه آماری شامل صاحبنظران رسانه و ارتباطات میان فرهنگی بوده و برای رسیدن به این جامعه، افراد دارای ویژگی های مورد نظر برای انجام مصاحبه و دلفی انتخاب شده اند. نمونه پژوهش از طریق فهرستی منتخب از 30 نفر از خبرگان گزینش شده اند و نتایج نشان داده است که بازتعریف مفهوم قوم گرایی، همگرایی اقوام، افزایش سرمایه اجتماعی و سرمایه فرهنگی، همچنین مفهوم هویت ملی، افزایش میزان همدلی فرهنگی و قومی، ارائه مشترکات فرهنگی و نمایش ندادن تعارضات میان فرهنگی، از مهم ترین کارکردهای رسانه های ملی در توسعه ارتباطات میان فرهنگی از منظر خبرگان بوده اند. بر مبنای همین یافته ها، پیشنهادهایی نیز برای کاربست در رسانه های ملی ارائه شده است.