پژوهش های ارتباطی

با پیدایش رسانه های جدید اجتماعی، طی کمتر از دو دهه، فرهنگ و آیین مصرف رسانه ای تغییر یافته و رسانه های جریان اصلی همچون رادیو و تلویزیون، بخشی از مخاطبان خود را از دست داده اند. رشد انفجاری رسانه های اجتماعی نشان می دهد که اکوسیستم صنعت رسانه در حال تغییر است و سازمان های رسانه ای باید راهبردهای تازه ای را برای این فضای در حال تحول اتخاذ کنند. با توجه به نقش و جایگاه صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران در اطلاع رسانی، مدیریت افکار عمومی و آگاهی بخشی، حفظ مخاطبان و تقویت جایگاه آنان، امری راهبردی است. پژوهش حاضر با درک این مهم و با استفاده از رویکرد آینده پژوهی و روش های متنوع آن، به این پرسش پاسخ داده است که: چه سناریوهای محتملی برای حضور صداوسیما و به ویژه صداوسیمای استان چهارمحال و بختیاری در فضای مجازی می توان تصور کرد؟ در هر کدام از این سناریوها وضعیت حضور و نقش آفرینی صداوسیما در فضای مجازی به چه شکل خواهد بود؟ چه راهبردهایی برای تقویت حضور یا کنترل توسعه فضای مجازی در هر سناریو می توان در نظر گرفت؟ روش پژوهش، خبره محور و مبتنی بر مصاحبه، پنل های خبرگی و جلسات ذهن انگیزی است. از نرم افزار سناریو ویزارد نیز برای سنجش اثرات متقاطع پیشران ها و تعیین سناریوهای سازگار استفاده شده است. خروجی نرم افزار، پنج سناریوی سازگار است که به کمک خبره ها، راهبردهای رسانه ای برای تقویت نقش و جایگاه صداوسیما در نزد مخاطبان استخراج شده است.

 حمایت از رسانه های اجتماعی بومی در برابر رسانه های اجتماعی خارجی و در کنار آن، مسدودسازی رسانه های اجتماعی بین المللی، دو راهبرد اصلی جمهوری اسلامی ایران برای مواجهه با رسانه های اجتماعی هستند؛ راهبردهایی که موفقیت در هر دو آنها، جای تردید دارد. مقاله حاضر که با روش پژوهش زمینه ای یا گرندد تئوری و با استفاده از تحلیل محتوای مصاحبه ها و برگزاری جلسات گروه کانونی به عنوان ابزار جمع آوری داده، در طی مرحله کدگذاری انجام شده است، ضمن احصای موانع رقابت رسانه های اجتماعی بومی با مشابه خارجی، پیشنهاد هایی را برای رقابت پذیر شدن رسانه های اجتماعی بومی ارائه کرده است. از نگاه کاربران، مالکان رسانه های اجتماعی بومی و سیاستگذران، دلایلی متعدد، ازجمله، نوع مقررات گذاری و شرایط خاص برای درآمدزایی، همچنین پذیرفته نشدن تنوع نظام های ارزشی کاربران باعث شده است که رسانه های اجتماعی خارجی با برخورداری از برخی مزایای نسبی مانند اندازه شبکه و جذب سرمایه اجتماعی، کاربران بیشتری را جذب کنند.

پیام رسان ها به عنوان عضو جدیدی از خانواده رسانه های اجتماعی، با استقبال گسترده ای از سوی کاربران فضای مجازی کشور مواجه شده اند؛ به گونه ای که درصد بالایی از پهنای باند مصرفی اینترنت کشور به این اپلیکیشن ها اختصاص یافته است؛ از این رو، در صورت وجود پیام رسان های موفق داخلی، در این زمینه صرفه جویی خواهد شد. هدف از مقاله حاضر، بررسی راهبردهای تجاری سازی پیام رسان های داخلی است. برای این منظور، پس از مطالعات کتابخانه ای و مرور ادبیات پژوهش در حوزه های تجاری سازی، شبکه های اجتماعی و پیام رسان ها، با بهره گیری از روش تحلیل تم، دیدگاه های خبرگان و صاحبنظران این حوزه، جمع بندی و تلاش شده است تا راهکارهای تجاری سازی پیام رسان های ایرانی در قالب یک مدل ارائه شود. جامعه آماری پژوهش را خبرگان فضای مجازی تشکیل می دهند و نمونه گیری به صورت قضاوتی انجام شده است. با تحلیل تم مصاحبه ها، سه مقوله کلان سازمان پیام رسان ها، نظام حاکمیتی و محیط شناسایی شدند و راهبری کلان زنجیره ارزش پیام رسان ها، حمایت از پیام رسان های داخلی، اعتمادسازی و قانون گذاری، شایسته مهم ترین مؤلفه های مقوله نظام حاکمیتی شمرده شدند. راهبردهای تجاری، فرهنگ سازمانی، مدل کسب وکار، منابع تأمین مالی، نیروی انسانی و ویژگی های پیام رسان نیز از شاخص ترین مؤلفه های ویژگی های سازمان پیام رسان شناخته شدند. 

هدف این پژوهش بررسی تجربیات مادران از نقش شبکه های اجتماعی در کاهش حساسیت اخلاقی فرزندان بوده است. پژوهش حاضر کیفی و از نوع پدیدار شناختی است. از مصاحبه های نیمه ساختار یافته برای جمع آوری اطلاعات استفاده شد. جامعه آماری پژوهش، والدین دانش آموزان دوره دوم متوسطه مدارس ناحیه 4 شهر تبریز بودند که 20 نفر از آنها به صورت نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. برای تحلیل اطلاعات حاصل از مصاحبه ها از الگوی «استرابرت و کارپنتر» استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد از دیدگاه والدین، تجارب مادران از نقش شبکه های اجتماعی در کاهش حساسیت اخلاقی دانش آموزان دارای 2 درون مایه اصلی علل گرایش دانش آموزان به شبکه های اجتماعی و پیامدهای اخلاقی عضویت در این شبکه ها است. دانش آموزان برای ارتباط با همسالان، سرگرمی و تفریح و تبادلات علمی به شبکه های اجتماعی روی می آورند که منجر به بلوغ زودرس، تضعیف روابط عاطفی با والدین، نگاه جنسی به والدین و اطرافیان، بی توجهی و کم توجهی نسبت به مسائل دینی، نگاه نسبی گرایانه به اخلاق، تردیدهای اخلاقی، الگوپذیری منفی و پرخاشگری می شود. مواجهه نشدن درست با شبکه های اجتماعی می تواند در تضعیف باورهای دینی و به خصوص کاهش حساسیت های اخلاقی دانش آموزان نقش اساسی ایفا کند.

هدف پژوهش حاضر بررسی سلامت روان، سبک زندگی و هویت دینی بین کاربران فعال و عادی شبکه های اجتماعی است. نوع پژوهش توصیفی و روش آن همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش را کلیه دانشجویان دو دانشکده حقوق و علوم سیاسی و علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی تشکیل می دادند و تعداد 321 دانشجو با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. پرسشنامه سلامت روانی کیز (2002)، سبک زندگی میلر و اسمیت (2001) و پرسشنامه هویت دینی خوشاوی (1390) در پژوهش حاضر مورد استفاده قرار گرفتند. نتایج حاصل از آزمون تی گروه های مستقل و تحلیل واریانس چند متغیره نشان داد که سطح سلامت روان (0/0001=p)، سطح سبک زندگی (0/0001=p) و هویت دینی در کاربران عادی در مقایسه با کاربران فعال از لحاظ آماری (0/0001=p) به طور معناداری بیشتر است. درواقع، کاربران عادی از سلامت روان بیشتر، سبک زندگی مناسب تر و هویت دینی منسجم تری برخوردار می باشند.<br />  

اینترنت به عنوان مهم ترین ابزار ارتباطی عصر حاضر، تنها در انحصار دولت ها و نهادهای بین المللی نیست؛ چرا که دسترسی آسان به این فناوری سبب شده است تا در اختیار افراد و گروه های مختلف؛ حتی گروه های تروریستی قرار گیرد. داعش را می توان ازجمله گروه های تروریستی سازمان یافته ای دانست که نه تنها از نسل اول اینترنت برای پیشبرد اهداف خود عبور کرده؛ بلکه به دنبال به کارگیری ابعاد اجتماعی و معناگرایی نسل دوم و سوم اینترنت در فضای مجازی بوده است. از این رو، پژوهش حاضر به این پرسش مهم پاسخ می دهد که داعش چگونه از سه نسل وب (وب 1، وب 2، وب 3) برای پیشبرد اهداف خود استفاده کرده است؟ در مقام پاسخ، قابل ذکر است که پیشرفت فناوری های ارتباطات سبب شده است تا تروریسم از شیوه های سنتی برقراری ارتباط با جهان خارج، دست شوید و به حوزه های گفتمانی منعطف سه نسل وب وارد شود. داعش با به کارگیری این سه نسل توانسته است علاوه بر فعالیت های عقیدتی، تبلیغی و کسب حمایت های مالی، در برقراری ارتباط بین هواداران و جلب توجه جوانان برای عضوگیری در سراسر جهان به نحوی موفقیت آمیز عمل کند. البته داعش به لحاظ سلطه سرزمینی، (اکتبر 2017) نابود شده است، اما بی تردید، استفاده از انواع وب را در دنیای دیجیتال ادامه می دهد. هدف از این پژوهش تبیین شناخت فناوری های ارتباطات از سوی داعش برای اهداف سیاسی بوده است.