۱.
کلیدواژه‌ها:
خوف رجا ترس از گناه مراتب خوف خوف صادق
این مقال شرح و تفسیری است بر کلام امام محمدباقر علیه السلام در توصیه به جابربن یزید جعفی در باب اوصاف شیعیان واقعی. در این فقره، آن حضرت می فرماید: «وَتَحَرَّزْ مِنْ إِبْلِیسَ بِالْخَوْفِ الصَّادِقِ، وَإِیَّاکَ وَالرَّجَاءَ الْکَاذِبَ فَإِنَّهُ یُوقِعُکَ فِی الْخَوْفِ الصَّادِقِ»؛ با ترس راستین از شیطان بپرهیز و مبادا امیدی دروغین ببندی، که گرفتار هراس واقعی می شوی. یکی از اوصاف شیعیان واقعی خوف و رجاء صادق است؛ خوف حالتی ادراکی و انفعالی در انسان است که آفرینش آن حکمتی دارد. این ترس ها ناشی از گناه خود انسان است، نه ترس از خدای متعال؛ چرا که خوف از عذاب الهی پایین ترین مرتبه خوف مؤمنان است. مؤمنان بر حسب مراتب ایمان و معرفتشان، خوف های دیگری هم دارند. ماننند خوف از خوار شدن در چشم خدا و محروم شدن از عنایات الهی، مثل «وَلاَیَنظُرُ إِلَیْهِمْ یَوْمَ الْقِیَامَهِ» (آل عمران: 77). یکی از کارکردهای خوف از ضررهای اخروی این است که انسان را در مقابل شیطان ایمن می کند. این مقال، به تفصیل پیرامون انواع خوف و رجاء و تفاوت آن با جبن بیان می کند.
۲.
کلیدواژه‌ها:
ارز رمزنگاری شده رمزارز ارزدیجیتال بیت کوین بلاک چین
پیشرفت در حوزه فناوری های مالی در دهه های اخیر به تغییر شئون مختلف زندگی مردم و دولت ها منجر شده و تحولات شگرفی در نظام پولی کشورها ایجاد کرده است. یکی از این فناوری ها، ارزهای رمزنگاری شده است؛ با توجه به سرعت همه گیری آن در جوامع اسلامی، لازم است تا ماهیت این پدیده نوظهور و تنظیم گری آن توسط فقه انجام شود. بنابراین لازم است دستگاه فقه ماهیت و کارکرد های اقتصادی این پدیده را با دقت شناسایی کند تا زمینه برای استنباط حکم شرعی به کارگیری آن را در روابط اقتصادی روشن کند. لذا به دلیل نوظهور بودن این مسئله، ابتدا با مراجعه به منابع کتابخانه ای، محتوای تحت وب و همچنین ترجمه مقالات بین المللی دیگر به موضوع شناسی پرداخته شده است و سپس ابعاد فقهی آن، با مراجعه به مبانی غنی فقه شیعه در دو سطح معامله و معدن کاوی تبیین شده است. در آخر نیز چالش های مطرح شده توسط خبرگان مالی اسلامی و مراجع عظام تقلید احصا شده است. براین اساس وجود شبهاتی مانند «لاضرر»، «نفی سبیل»، «وجود هک و سایبری» و بسیاری از چالش های دیگر که می تواند رادعی در مشروعیت آن محسوب شود، مورد بررسی قرار گرفته است.
۳.
کلیدواژه‌ها:
موضوع شناسی فقه وقف پول وقف پول وقف مالیت
وقف، حبس کردن عین مال و تسبیل منافع است؛ به گونه ای که نقل و انتقال آن از طریق بیع، هبه، رهن و ارث مجاز نباشد. تحقیق حاضر که با روش تحلیلی توصیفی و با هدف شناسایی و کشف ماهیت وقف و ماهیت پول از دو طریق پیشینی و حقوقی انجام گرفته، درصدد تبیین موضوعی وقف پول برای فقیه، جهت صدور فتوا در جهت جواز یا عدم جواز وقف پول است. در پاسخ به پرسش از چیستی وقف پول و اینکه آیا حبس عین در پول ممکن است یا نه؟ نتایج تحقیق حاکی از آن است که اگر منظور از عین در پول، عین فیزیکی پول با ماده و شکل خاص باشد، حبس ممکن نیست؛ بخصوص در پول های تحریری، الکترونیکی و دیجیتالی؛ و نمی توان در تعریف وقف پول آن را لحاظ کرد. اما اگر منظور از عین پول، مالیت آن باشد، حبس عین ممکن است؛ و بر آن اساس می توان وقف پول را به وقف مالیت تعریف کرد. بنابر نتایج حاصله می توان وقف پول را به وقف مالیت تعریف کرد و آن را مجاز دانست.
۴.
کلیدواژه‌ها:
صندوق قرض الحسنه خانگی قرض قرض الحسنه قرض به شرط قرض ربای قرضی
صندوق های قرض الحسنه خانگی شیوه ای جدید در قرض دادن و قرض گرفتن است که از سوی بسیاری از خانوارهای ایرانی مورد استقبال واقع شده است. در این شیوه از قرض، عده ای توافق می کنند ماهیانه مبلغی را به یک نفر که مدیر صندوق است، تحویل دهند؛ او نیز با انجام قرعه کشی، کل مبلغ را به یکی از اعضاء به عنوان وام (قرض) پرداخت می کند؛ این عملیات هر ماه تکرار می شود تا تمامی اعضاء بتوانند وام دریافت کنند. نتایج تحقیق حاضر که به روش تحلیلی توصیفی انجام شده، نشان می دهد این شیوه قرض دادن به لحاظ فقهی صحیح است و شبهه ربا در آن وجود ندارد؛ البته شرط اختصاص اولین وام به مدیر صندوق به مثابه نوعی اجرت در ازای خدمات مدیریتی اوست. این شرط، اولین وام را که به وی تعلق گرفته، ربوی می کند. در این تحقیق مسئله الزام اعضاء بر حفظ همکاری با صندوق به بحث گذاشته شده و کیفیت تعلق خمس به مبالغ پرداختی در صورت سررسید سال خمسی نیز تفصیلاً بیان شده است.
۵.
کلیدواژه‌ها:
شرط سپرده تسهیلات بانک بدون ربا قرض الحسنه قرض به شرط قرض ربای قرضی
یکی از شیوه های رایج برای تجهیز منابع در بانک ها و صندوق های قرض الحسنه، الزام متقاضیان تسهیلات بانکی به سپرده گذاری است. مقاله حاضر درصدد بررسی موضوع شناسانه این مسئله با نگاه فقهی است، و به دنبال پاسخ این پرسش است که آیا چنین روشی مصداق شرط قرض در برابر قرض و ربای حکمی می شود؟ نتایج تحقیق نشان می دهد اگر دریافت تسهیلات مشروط به سپرده گذاری در حساب های امانی (جاری یا قرض الحسنه) بوده و این سپرده ها در قالب عقد قرض جذب شوند؛ شبهه ربای حکمی وجود دارد؛ مگر اینکه این شرط الزامی برای بانک در ارائه تسهیلات ایجاد نکند. همچنین اگر سپرده مزبور براساس وکالت اخذ شود و مالکیت سپرده گذار بر وجوه حفظ شود، در این صورت شرط سپرده برای دریافت تسهیلات به مفهوم اجازه به بانک یا صندوق قرض الحسنه برای تصرف در وجوه تحت وکالت و اعطای قرض الحسنه به دیگران است. اگر دریافت تسهیلات مشروط به سپرده گذاری در حساب سرمایه گذاری شود؛ در این حالت، متقاضی در برابر سرمایه گذاری و نه قرض از امتیاز دریافت تسهیلات بهره مند شده و شبهه ربا در مورد آن وجود ندارد.
۶.
کلیدواژه‌ها:
خرید و فروش تسهیلات بانکی امتیاز تسهیلات
در کشورهایی مثل ایران که گرفتار تورم هستند، تقاضا برای تسهیلات بانکی بسیار بیشتر از عرضه آن است. ازاین رو، برای کسانی که به هر دلیل در اولویت دریافت تسهیلات هستند، موقعیتی پدید آمده که دیگران حاضرند با پرداخت مبلغی آن را به دست آورند. تحقیق حاضر به دنبال آن بوده که ماهیت اولویت ایجادشده را بررسی کند، تا زمینه استنباط حکم شرعیِ خرید و فروش آن فراهم گردد. نتایج تحقیق حاضر که به روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای به سرانجام رسیده، نشان می دهد بین معرفی خریدار امتیاز تسهیلات به بانک جهت دریافت تسهیلات، و دریافت مستقیم تسهیلات توسط صاحب امتیاز و سپس واگذاری آن به دیگری تفاوت وجود دارد. در صورت اول فروش امتیاز (واگذاری حق اولویت در مقابل مال) صحیح است. در صورت دوم اگر تسهیلات، قرض الحسنه باشد دریافت مبلغی در ازای واگذاری تسهیلات، مصداق ربای قرضی است؛ و اگر تسهیلات، انتفاعی باشد چه از نوع مشارکتی و چه از نوع مبادله ای، دریافت مبلغی در ازای واگذاری تسهیلات، اکل مال به باطل است.
۷.
کلیدواژه‌ها:
استصناع اوراق استصناع موضوع شناسی موضوع شناسی فقهی
در دهه اخیر استفاده از ابزار مالی ازجمله صکوک و اوراق استصناع، به عنوان روش تأمین سرمایه موردنیاز دولت، مؤسسات عمومی و شرکت های تجاری، در بازارهای مالی کشورهای اسلامی مورد توجه قرار گرفته است. مقاله به روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای به بررسی موضوع شناسانه مفاد و ماهیت عقد و اوراق استصناع پرداخته است و هدف آن روشن شدن؛ مزایا، ارکان، انواع و روش های به کارگیری آن اوراق در قلمرو مالی اسلامی و بانکداری بدون ربا است، تا زمینه صدور حکم و فتوای فقهی از جانب مراجع معظم تقلید فراهم گردد. براساس یافته های تحقیق؛ اوراق استصناع از نوع اب زارهای م الی انتفاعی با نرخ سود سرمایه گذاری معین و با ریسک پایین محسوب می شود که در قالب اوراق اس تصناعِ عادی، ق ابل تبدیل به اوراق سهام، ت وأم با اوراق حق اخ تیار م عامله و به صورت استصناع مستقیم و غیرمستقیم یا موازی؛ برای تأمین مالی در بازار سرمایه و به عنوان گزینه های قابل انتشار در بورس اوراق بهادار مطرح است.
۸.
کلیدواژه‌ها:
مبادله نرخ برابری ارزها جفت ارز اسپرد لوریج مارجین چالش فقهی فارکس
فارکس (Forex) (Foreign exchange؛ تبادل ارز) به منظور تبادل ارز بین بانک های ایجاد شد، ولیکن اکنون در میان عامه مردم به عنوان بازاری برای مبادله نرخ برابری ارزها شناخته می شود. با توجه به اعلام ممنوعیت فعالیت بازار فارکس توسط مراجع اقتصادی، قضایی بر پایه مبانی شرعی و قانونی این مقاله به منظور آشنایی با این بازار مالی به روش توصیفی و به صورت کتابخانه ای و میدانی نگارش یافته است. یافته های ما نشان می دهد فارکس، بازاری غیرواقعی با مبادلات صوری بوده که فعالان آن با درجه ریسک پذیری بالا صرفاً با پیش بینی و تحلیل تکنیکال نوسانات به خرید و فروش نرخ برابری و نه خود ارز می پردازند. چالش اصلی این بازار در ماهیت مبیع و عدم مالیت آن در کنار شبهه اکل مال بالباطل، صوری و غرری بودن این بازار می با شد.
۹.
کلیدواژه‌ها:
بازاریابی شبکه ای شرکت های هرمی اقتصاد اسلامی موضوع شناسی فقهی
بازاریابی شبکه ای روشی است برای کسب سود و درآمد. شرکت ها از طریق دریافت حق عضویت و یا فروش محصولات به قیمت بالاتر سود می برند. برخی معتقدند این روش باعث ارتقاء کیفیت محصول، خروج از رکود، کاهش هزینه ها و ایجاد جریان مثبت نقدینگی می شود. مرکز ثقل استدلال موافقان بر این نکته قرار دارد که در بازاریابی شبکه ای واسطه ها حذف می شوند؛ لذا هزینه کاهش یافته و نقدینگی لازم برای تولید دوباره در اختیار شرکت ها قرار می گیرد. اما در واقع این روش، موجب انتقال هزینه ها به سمت شرکت و سرشاخه ها می شود (نه کاهش هزینه ها)؛ ضمن اینکه تبعات منفی دیگری به دنبال دارد. در این مقاله با هدف موضوع شناسی بازاریابی شبکه ای ضمن بیان استدلال موافقان و مخالفان، معیارهایی برای تفکیک بازاریابی سالم از ناسالم بیان شده است. در این مقاله که با روش تحلیلی به بررسی موضوع پرداخته شده، پیشنهادهایی نیز برای رفع آسیب های بازاریابی شبکه ای و کمک به اقتصاد ارائه شده است.
۱۰.
کلیدواژه‌ها:
ماهیت پول کاهش ارزش پول اقتصاد اسلامی بانک داری اسلامی موضوع شناسی فقهی
تغییر پول از پول کالایی به پول های اعتباری و الکترونیکی، مسائل جدیدی را در حوزه پول و بانک به وجود آورده، که ضرورت شناخت آن را بیشتر کرده است. در نظریه برگزیده، پول هر آن چیزی است که به طور گسترده به عنوان وسیله پرداخت، شناخته می شود. با توجه به ماهیتِ پول «عینیت داشتن» پول موضوعیت ندارد و هرکس سپرده ای در بانک قرار دهد، به اندازه سپرده ی خود از بانک طلبکار می شود، نه عینِ پول خود. بنابراین چیزی به عنوان «ملکیت مشاع» در مورد سپرده های بانکی مصداق ندارد و اگر بخشی از درآمدهای بانک حرام باشد، موجب سرایت حرمت به سایر درآمدها نمی شود. برای شناختِ احکام و معاملات پول، شناخت نحوه عرضه و انگیزه های تقاضای پول حائز اهمیت است. علاوه بر انگیزه احتیاطی و معاملاتی، انگیزه سفته بازی نیز یکی از انگیزه های نگهداری پول است. عرضه پول در اقتصاد، به واسطه بانک مرکزی و نظامِ بانکی انجام می شود. سیستم ذخیره جزئی (اعطای وام بیش از موجودی بانک) علاوه بر ایجاد حق امتیاز برای بانک ها، عامل ایجاد نوسانات اقتصادی است.
