۱.
کلیدواژه‌ها:
کمال انسان ارزش ذاتی استاد مصباح قرب الی الله قرب عرفانی قرب در قرآن قرب در روایات
استاد مصباح مصداق کمال انسان را ارزش ذاتی میداند که منطبق بر «قرب الیاللّه» است. لکن از آن رو که «قرب» دارای معانی متعددی است و همه آنها نمیتوانند موردنظر باشند، ایشان معتقد است: قرب حداقل به سه معنای «مکانی و زمانی»، «وجودی» و «ارزشی» به کار میرود و معنای ارزشی، خود به سه معنای «تشریفی و اعتباری»، «تشبیهی» و «عرفانی و توحیدی» تقسیم میشود. با تحلیل هایی که این استاد بزرگوار دارند، معتقدند: قرب به معنای ارزشی آن، همان معنای عرفانی و توحیدی است که میتواند مصداق ارزش ذاتی و کمال انسان باشد. مستفادّ از آیات و روایات از مصداق کمال انسان نیز قرب به خدا به معنای مذکور (عرفانی و توحیدی) است، و این حقیقتی است که خود استاد هم در آثار متعدّد خود، بیان فرموده اند.
۲.
کلیدواژه‌ها:
آیه غار هجرت پیامبر اکرم (ص) خلافت ابوبکر
فرق مختلف اسلامی برای اثبات حقانیت باورهای خود، به قرآن کریم به عنوان اصلیترین منبع معرفتی دین استناد کرده اند. در این زمینه، میتوان به نویسندگانی از اهل سنت اشاره کرد که برای اثبات برتری ابوبکر و خلافت وی، آیه 40 سوره «توبه» (آیه غار) را مورد استناد خویش قرار داده اند. بیشترین تکیه آنان در راه دستیابی به این هدف، استناد به فراز «ثانیاثنین» (به این بیان که ابوبکر در این سفر نسبت به رسول خدا صلیالله علیه و آله نفر دوم شمرده شده است) و نیز عبارت «اذ یقول لصاحبه لاتحزن ان اللّه معنا» است.
این مقاله با ارائه تفسیر صحیح از آیه شریفه و نقد ادلّه آنها، ثابت میکند آیه شریفه هیچ فضیلتی را برای ابوبکر بیان نکرده است.
۳.
کلیدواژه‌ها:
قرآن تفکر تفکر صحیح موانع تفکر
کدام موانع، فرایند تفکر را از مسیر صحیح خود به انحراف میکشاند و انسان را از نیل به حقیقت باز میدارد؟ گرچه این مسئله از مسائل اصلی دانش منطق به شمار میآید، لیکن این مقاله درصدد است تا از نظرگاه آیات قرآن کریم به شناسایی موانع تفکر صحیح بپردازد و دیدگاه قرآن را در این خصوص تبیین نماید. با عنایت به اینکه قرآن کریم کتاب هدایت آدمیان به قله های کمال و مقام بلند انسان کامل است، بهیقین، آموزه های حیات بخش آن میتواند در شناخت دقیق لغزشگاه ها و موانع تفکر صحیح ـ که در حقیقت بخشی از موانع اصلی در مسیر استکمالی انسان به شمار میآیند ـ راه گشا باشد. نگارنده تلاش میکند در این نوشتار با روش استنادی و تحلیلی و با مراجعه موردی به آیات قرآن و برخی از تفاسیر معتبر، موانع اصلی تفکر صحیح را از منظر آیات وحی بررسی و تبیین نماید و از این منظر، دیدگاه روشنی را پیش روی خواننده گرامی قرار دهد.
۴.
کلیدواژه‌ها:
داستان تکرار اسلوب شناسی پی نوشت مفاجاة
اسلوب داستانی، روش تألیف داستان است. اسلوب داستانی قرآن ویژه است؛ نه به شیوه رایج میان عرب است و نه مشابه با شیوه های شعری و نثر عرب. این شیوه با استفاده از اسلوب هایی چون پینوشت، تکرار، تصریف، و مفاجاة، بدیع و جذاب ترین شیوه است. این مقاله با هدف بررسی بخش هایی از اسلوب های بیانی و هنری داستان های قرآن به نگارش درآمده است. روش تحقیق در این مقاله کتابخانه ای، و تجزیه و تحلیل اطلاعات از نوع تحقیق موضوعی است.
مهم ترین نتایج این پژوهش عبارت اند از: 1. به کارگیری اسلوب های بیانی و هنری در داستان های قرآن بر جذابیت و اثرگذاری مفاهیم داستان نقش بسزایی دارند و مخاطب را به شوق بیشتری وامیدارند تا با علاقه مندی و توجه وافری در جهت انس بیشتر با کلام وحی گام بردارد. 2. اسلوب های داستانی قرآن در جهت هدایت و تربیت انسان است و این با هدف نهایی نزول قرآن، یعنی هدایت بشر در مسیر حق، ارتباط دارد.
۵.
کلیدواژه‌ها:
تفسیر قرآن نزول قرآن زمان نزول آیات مکان نزول آیات
آگاهی از «زمان و مکان نزول» آیات قرآن یکی از قراینی است که مفسّر میتواند در درک مقصود آیات از آن یاری بگیرد و به کمک آن، تفسیر صحیح را از غیرصحیح بازشناسد. از این رو، بیتوجهی به آن، مراد برخی آیات را مبهم یا متشابه مینمایاند. نقش زمان و مکان نزول بر تفسیر قرآن و تعیین حوزه کاربرد آن در فهم مقصود آیات قرآن کریم نیازمند تبیین است. زمان و مکان نزول در فهم معنا و مفهوم لغات قرآنی، فهم معنای کلی محتوای سوره ها و فهم مقصود آیات ابزاری کارآمد به شمار میآید. این قرینه با تصدیق یا ابطال روایات اسباب نزول، شناخت مصادیق آیات را روشن و راه را برای آگاهی از حکمت نزول هموار میسازد.
۶.
کلیدواژه‌ها:
ترجمه کاد یکاد لایکاد لم یکد
خداوند قرآن را برای هدایت بشر فرو فرستاده است. یکی از راه های برخورداری از هدایت قرآن، ترجمه روان، بدون ابهام و زودیاب آن است. نقد ترجمه های قرآن یکی از راهبردهای رسیدن به ترجمه هایی با ویژگیهای پیش گفته است. در این مقاله به بررسی ترجمه فعل های «کاد/ یکاد»، «لایکاد» و «لم یکد» در ترجمه آقایان مجتبوی، مکارم، فولادوند، خرمشاهی، گرمارودی، صفوی، محمدعلی رضایی اصفهانی، استادولی، و کریم زمانی پرداخته ایم. این مترجمان در ترجمه «کاد» معادل «نزدیک بود» و در ترجمه «یکاد» معادل «نزدیک است» را به کار برده اند. آقای فولادوند و کریم زمانی در ترجمه این دو فعل علاوه بر معادل بیان شده، از معادلِ «چیزی نمانده بود» برای «کاد» و «چیزی نمانده است» برای «یکاد» نیز استفاده کرده اند. آقای صفوی تنها مترجمی است که دچار آسیب گرته برداری معنایی در ترجمه فعل «کادوا» در آیه 19 سوره جن و «لایکاد» در آیه 17 سوره ابراهیم شده است. برخی از مترجمان یادشده در ترجمه «لایکاد» و «لم یکد» معادل «نزدیک نیست» یا «نزدیک است» را به کار برده اند که نادرست است. در ترجمه این دو فعل باید از معادل «نمیتواند» استفاده کرد.
۷.
کلیدواژه‌ها:
نوآوری قرآن کریم توسعه اسلامی نوآور مسلمان
امروزه سطح ارتقای شایستگیها و قابلیت ها در تمام عرصه های رقابتی، اعم از سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و مانند اینها، ملاکی برای تعیین توسعهیافتگی کشورها تلقّی میشود. توسعه در کشورهای اسلامی فرایند تحول بلندمدت و همه جانبه جامعه در چارچوب غایات احکام اسلامی است و تحقق آن، پیش شرط های متعددی دارد.
نوآوری، یعنی روش ایجاد تحول در انگاره ها و بهره برداری از اندیشه های نو و خلّاقانه در حلّ موضوعات روزآمد، از جمله بسترهای فرهنگی مهم در مسیر تحقق توسعه اسلامی به شمار میآید. مسلما استخراج دیدگاه قرآن کریم در این باره تکلیفی عقلانی و دینی به شمار میآید.
این مقاله با هدف بهره گیری از روش تفسیر موضوعی و با مراجعه به تفاسیر مختلف با بررسی موضوعاتی همچون فطرت، تکامل و آزادی انسان از منظر قرآن کریم، جواز تحقق نوآوری در عرصه های مختلف را تبیین نموده و با الهام از رهنمودهای قرآن کریم، خصوصیات محوری نوآور مسلمان از جمله عبودیت، خردورزی، شرح صدر، غایتمندی و تلاشگری را ترسیم کرده است.
۸.
کلیدواژه‌ها:
امید راهکارهای قرآنی افزایش امید روان شناسی مثبت نگر ریچارد اسنایدر
داشتن امید به آینده یکی از موضوعات اساسی برای ایجاد آرامش و بهبود زندگی نابسامان آدمی است. در روان شناسی مثبت نگر، اعتقاد بر آن است که سازه هایی همچون امید، میتواند از افراد در برابر رویدادهای استرس زای زندگی حمایت کند. از سوی دیگر، با توجه به تأثیر جهان بینی هر فرد در جهت گیری و چگونگی زندگی آدمی، نمیتوان از نقش دین در پیدایش امید چشم پوشید.
مقاله حاضر به روش تطبیقی سعی دارد پس از بیان و تحلیل موضوع امید و راه های ایجاد و افزایش آن از دیدگاه روان شناسی مثبت نگر، آن را بر قرآن عرضه نماید تا ضمن استخراج نظر قرآن در این باره و بیان نقاط اشتراک و افتراق این دو حوزه، راهکارهای مناسبی را برای ایجاد و افزایش امید در افراد بشر با استفاده از آموزه های قرآنی ارائه نماید. از نتایج بارز این پژوهش، آن است که بسیاری از این راهکارها، در قرآن نیز موجود است و میان یافته های بشری و آموزه های وحیانی در این موضوع، اشتراکات بسیاری وجود دارد.
۹.
کلیدواژه‌ها:
تفسیر قرائت حدیث ساسانیان مسلمانان عصر شکوفایی علمی و فرهنگی ایران
پیشرفت ها و دستاوردهای ایرانیان در علوم قرآنی قرائت، تفسیر و حدیث بخش مهمی از عصر شکوفایی فرهنگی اسلامی را دربر گرفته است. بررسی تاریخی با تکیه بر کانون جغرافیایی علمی نشان میدهد که در عصر شکوفایی فرهنگی اسلامی، حداقل دو کانون اصلیِ خراسان و ری و دو کانون فرعیِ اصفهان و فارس مهم ترین مراکز علوم قرآنی ایران در قرون ابتدایی اسلامی بوده اند. در این میان خراسان که خود به چهار قسمتِ جغرافیایی شمالی، شرقی، غربی و مرکزی بخش پذیر است، در زمینه تربیت دانشمندان علوم قرآنی بر شهر ری پیشی دارد. این تحقیق با بررسی دانشمندان بزرگ ایرانی در علم حدیث، قرائت و تفسیر، ضمن نشان دادن جایگاه ایرانیان در عصر شکوفایی فرهنگی اسلامی، به معرفی کیفیت و کمیت کانون های جغرافیایی علمی ایران در قرون ابتدایی اسلامی میپردازد.
