مطالب مرتبط با کلیدواژه

خوف


۱.

اخلاق و عرفان اسلامى از دیدگاه استاد مصباح یزدی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: شادی دنیا خوف رجاء نعمت‏های اخروی نعمت الهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۹۵
در آموزه‏های دینی خوف، رجاء، اندوه، ترس، فرح و شادی چه جایگاهی دارند؟ به عبارتی، از میان این ویژگی‏ها و احوال نفسانی کدام‏یک مطلوب و پسندیده است و کدام‏یک نامطلوب و ناپسند؟ به بیانی دیگر، آیا خوف و حزن و اندوه پسندیده هم می‏تواند باشند؟ و بعکس آیا شادی و خوشحالی ممکن است ناپسند هم باشند؟ چرا و چگونه؟ این مجموعه از سخنرانی‏های استاد علّامه مصباح، بر آن است که از منظر اسلام، شادی، حزن و ترس مطلوبند، اما نه به صورت مطلق؛ مطلوبیت شادی از آن‏روست که انسان در صدد استفاده از نعمت‏های الهی در مسیر صحیح برآید. از سوی دیگر، ترسو و اندوهی در اسلام مطلوب است که مثبت، سازنده و منشأ اثر باشد.
۲.

«خشیت و خوف از دیدگاه قرآن و عرفان»

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: تصوف علم معرفت قلب طریقت خوف رجاء خشیت

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن موارد دیگر
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تصوف و عرفان اسلامی عرفان عملی
تعداد بازدید : ۳۲۰۸ تعداد دانلود : ۱۲۲۰
خشیت» و مترادف اصلی آن «خوف» از جمله مفاهیم اساسی عرفان و تصوف اسلامی است که به عنوان یکی از مراحل اصلی سیر و سلوک در مسیر حقیقت و شناخت پیش روی سالک قرار می گیرد. این مفهوم، هم در قرآن ـ این کلام آسمانی ـ هم در سیره پیامبر(ص) و دیگر بزرگان دین و همچنین عرفای نامدار و مشایخ تصوف جایگاه ویژه ای یافته است. با این توضیح که ریشه و خاستگاه تمام مباحث عرفانی به قرآن برمی گردد.انسان همواره در مسیر بندگی خود با عَقَبه ها و موانع بازدارنده گوناگونی روبرو بوده است که هر آینه او را از مسیر بندگی منحرف کرده اند و «خشیت» ـ که نوعی خشوع و حیرت در برابر عظمت خداوند و نعمت و موهبتی بی منت از جانب آفریدگار یکتا بوده است ـ این آفریده ویژه خداوند را در این گردنه های پرخطر سلوک و شناخت رهنمون شده و او را به سلامت و اخلاص به سر منزل مقصود سوق داده است. این نعمت همواره با «رجاء»؛ یعنی امیدواری به رحمت بی کران خداوند، همراه شده تا بنده در سایه آن به یاس و نومیدی از رحمت واسعه اش گرفتار نگردد.
۳.

نقش سازنده امید به خدا در زندگی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: جهنم بهشت کمال امید خوف مطلوب رجا امید کاذب امید صادق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۳۷ تعداد دانلود : ۸۶۷
آدمی فطرتا کمال طلب است، هر آنچه را که مطلوب است و موجب کمال آدمی است، دوست دارد و به امید نیل بدان، تلاش میکند. زمانی انسان میتواند به کمال مطلوب خویش نائل گردد که علاوه بر تلاش و امیدواری، اسباب و شرایط بهره مندی از آن را نیز بشناسد. با شناخت اسباب و شرایط و بهره گیری از آنها و امید به رحمت الهی، و تلاش صادقانه میتوان امیدوار بود که فرد به «مطلوب» خویش نایل آید. این امید «صادق» است، اما انسان با صِرف امیدواری و با تلاش بدون شناخت اسباب و شرایط بهره مندی از کمال، ره به جایی نمیبرد. در واقع، امید چنین فردی «کاذب» خواهد بود. این مقال به تفصیل به موضوع امید و رجا به رحمت الهی و شرایط، اسباب و زمینه های نیل به کمال مطلوب میپردازد. بازشناسی امید کاذب از صادق و امید به رضوان الهی و اخلاص در عمل و داشتن انگیزه الهی از جمله این شرایط است.
۴.

گستره و نقش سازنده خوف و رجاء در زندگی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: عمل ترس امید خوف رجاء استدراج رحمت الهی اولیاء الهی مراتب خوف و رجاء

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۴۸ تعداد دانلود : ۱۰۹۰
«خوف» و «رجاء» دو عامل سرنوشت ساز و نقش آفرین در زندگی انسان است. در آموزه های دینی اسلام، «ترس» از عقوبت و گرفتار آمدن به غضب الهی و «رجاء» و امید به رحمت بیکران او، هر دو، مورد توجه قرار گرفته اند و بر ضرورت حفظ تعادل میان آنها تأکید شده است. مؤلف محترم در این مبحث با استفاده از آیات الهی و روایات اهل بیت علیهم السلام به ذکر مصادیق عدم تعادل در این زمینه میپردازد و در این زمینه به «استدراج» اشاره میفرماید. بر این اساس، افراط در امید به خداوند موجب احساس ایمنی از عذاب خدا میشود و شخص با غرق شدن در لذت های دنیوی از بندگی و یاد آخرت باز میماند. از سوی دیگر، افراط در ترس و خوف موجب یأس از رحمت الهی خواهد شد. مراتب خوف و رجا به تناسب مراتب وجودی بندگان متفاوت است، ولی آنچه مسلّم است این حقیقت است که امید به رحمت الهی بدون انجام عمل مناسب نوعی خودفریبی است.
۵.

نقش فطرت در اثبات مبدأ در منظومة معرفتی حکیم شاه¬آبادی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: عشق نظریه فطرت امید خوف برهان فطرت خداشناسی فطری انقیاد شاه آبادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۴۴ تعداد دانلود : ۷۴۳
آیت الله میرزا محمدعلی شاه آبادی، از بنیان­گذاران نظریة فطرت در قرن اخیر به شمار می­رود. رهیافت شاه­آبادی به نظریه فطرت، درون­ دینی و احیاناً آمیخته با رویکرد ذوقی و عرفانی است. در عین حال، برخی از نظریه­پردازی­های وی از پشتوانه فلسفی و عقلانی برخوردار است. شاه­آبادی، با تمسّک به مقتضیّات فطرت انسانی، از طرق متعدّدی به اثبات خداوند و صفات کمالی او پرداخته است. تمسّک به فطرت عشق به کمال مطلق، فطرت افتقار، فطرت امکان، فطرت انقیاد، فطرت خوفیّه، فطرت امید، فطرت حبّ اصل و بغض نقص، از جمله طرقی است که شاه­آبادی بدین منظور پیموده است. اساس دو برهان فطرت افتقار و فطرت امکان، به ترتیب، میراثی صدرایی و سینوی است که شاه­آبادی با بیانی جدید، آن را ارائه کرده اما دیگر موارد، از نوآوری­های حکیم شاه­آبادی محسوب می­شود. به نظر می­رسد که بعضی از براهین شاه­آبادی، همچون برهان فطرت انقیاد، فطرت خوف و فطرت حبّ اصل و بغض نقص، از حیث صغروی، در گفتمان عقلانی و فلسفی قابل دفاع نیست؛ اما بعضی، همچون برهان فطرت عشق و فطرت امید، قابل اتکا بوده و مورد تمسّک برخی حکمای متأخّر قرار گرفته است.
۶.

تحلیل مفهوم «ترس» در رسالة قشیریه بر اساس ملاحظات کرکگور(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: کرکگور خوف رساله قشیریه ترس آگاهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۳۳ تعداد دانلود : ۸۵۹
از عناصر ویژة اندیشة کرکگور، یکی از پایه گذاران فلسفة اگزیستانسیالیست، مسئلة ترس آگاهی است که جایگاه ویژه ای را، در مفهوم ایمان، به خود اختصاص داده است. او ترس آگاهی را مهم ترین شیوة دریافت نتیجة ایمان میداند و حتی این مفهوم را، از حیث درجة اهمیت، همتای ایمان قرار می دهد. از سوی دیگر، در ملاحظات عرفان اسلامی، از جمله در کتاب رسالة قشیریه، همچنین میتوان، در قرائت مفهوم خوف رویکرد مشابهی با نظریة کرکگور مشاهده کرد. کرکگور با تأکید بر مفهوم ترس آگاهی، به مثابة امری ذاتی، آن را در سه ساحتِ وابسته به هم آزادی، امکان، و تناقص بررسی می کند. او این سه ساحت را بن مایه های ترس آگاهی معرفی میکند و با خوانشی تطبیقی، بین این مطلب و آرای ابوالقاسم قشیری، در رسالة قشیریه، میتوان همسانی های ساختاری بسیاری یافت. قشیری نیز، در نظام عرفانی، به ارتباط و وابستگی مفهوم خوف با مقولات امکان، آزادی، و جاودانگی تأکید میکند و این پژوهش سعی در اثبات این فرضیه دارد.
۷.

دگرگونی ایزد بانوان در رمان خوف، اثر شیوا ارسطویی

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: اسطوره رمان خوف شیوا ارسطویی ایزد بانوان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۴۶ تعداد دانلود : ۵۶۲
نقد اسطوره ای، به کشف اسطوره ها و کهن الگوها و چگونگی آنها در ادبیات می پردازد. رمان خوف نوشته شیوا ارسطویی، رمانی ست که می توان در لایه های پنهان آن نشانه های کهن الگویی و اسطوره ای را یافت و با تحلیل آنها به خوانش تازه ای از متن رسید. هدف این مقاله ردیابی ویژگیهای اسطوره ای و کهن الگوییِ این رمان بر مبنای نقد اسطوره ای ست. خوانش رمان خوف، با این روش، علاوه بر آشکار کردن جهان نمادین آن و یافتن رمزگان های اساطیری، نشان می دهد که یکی از بن مایه های اصلی در این رمان، مسخِ ایزد-بانوان است. ایزد-بانوان اساطیری، که پیش از این نماد قدرت، باروری، فراوانی و آبادانی بوده اند، در دنیای مدرن، در مقابله با سایه و وجه مردانه خود قرار گرفته، دگرگونی یافته و ویژگیهای الهگی را از دست داده اند. شخصیت اصلی رمان خوف نیز که زنی زیبا و قوی بوده است، بر اثر ترس زیاد و در مواجه با وجه مردانه ذهن خود که به شکل پسر سرهنگ در داستان ظهور می کند و از سویی نماد قدرت نیز هست، تضعیف شده، به تدریج قدرت خود را از دست داده، در نهایت مسخ شده و به شکل موش درمی آید.
۸.

معانی خوف و رجا در قرآن و تأویل آن در مثنوی مولوی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: عرفان قرآن مثنوی خوف رجا

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات و مطالعات بین رشته ای علوم اسلامی مفاهیم دینی و مذهبی
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه مولانا پژوهی
تعداد بازدید : ۲۳۷۷ تعداد دانلود : ۶۸۷۷
مفهوم خوف و رجا از بعد معرفت شناختی و نظام اصطلاح شناسی در قرآن و در آثار عرفانی، به ویژه مثنوی معنوی جایگاهی ویژه دارد. از این رو این مقاله کوشیده است ابتدا مفهوم این دو واژه را در قرآن کریم بکاود و سپس تأویلات عرفانی این مفاهیم را در نگاه و اندیشه مولوی بررسی نماید. در این رهگذر، سیر مفهومی و تاریخی این دو مفهوم در اندیشه و کلام متصوفه و عرفا تا عصر مولانا نیز به اختصار بررسی می گردد. نتیجه تحقیق نشان می دهد که مولانا با تکیه بر قرآن و آموزه های دینی، احادیث و روایات به این دو مقوله مکمل نگریسته و در تبیین مفهوم و حقیقت خوف و رجا با تأثیر از کلیت اندیشه عارفان اهل سکر، اندیشه خاص و تفکر عاشقانه خود را به کار گرفته است. مولانا با تلفیق رجا و عشق، رجا را بر خوف برتری می دهد تا اندیشه غالب در مثنوی، یعنی عشق و وصال، در اجزای آن نیز تبلور یابد.
۱۰.

بررسی عناصر گروتسک در رمان خوف اثر شیوا ارسطویی (براساس نظریات میخاییل باختین، فیلیپ تامسون و ولفگانگ کایزر)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: عناصر گروتسک رمان خوف ارسطویی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۴ تعداد دانلود : ۳۷۱
مفهوم گروتسک که در ابتدای سده شانزدهم به نقاشی های عتیقه موردپسند عامه در ایتالیا محدود می شد، با ورود به موضوع بحث زیبایی شناسان قرن هیجده و تداعی آن با کاریکاتور، گسترش معنایی یافت و در کنار جنبه های ترسناک و منزجرکننده به عنصرهای مضحکه و خارق العاده گرایش پیدا کرد. ساختارگرایانی همچون میخاییل باختین، فیلیپ تامسون و ولفگانگ کایزر با پژوهش در حیطه گروتسک هریک از منظری متفاوت، ویژگی های آن را برشمردند و درنهایت این سبک هنری را درصدد تشریح جهانی بیگانه از خود دانستند که در آن قدرت جهت گیری نیست. با توجه به مؤلفه های موجود در رمان خوف که در این تحقیق با روش کتابخانه ای موردبررسی قرار گرفته، مشخص شد این اثر روایی که در حیطه فرم و محتوا پیشروست، با درآمیختن اجزای گروتسکی، روایت گر فضای هراسناکی است که برای نخستین بار در یک داستان زنانه به خدمت گرفته شده است و به اهداف عملکردی نوشته های گروتسک گونه دست یافته است.
۱۱.

بررسی تطبیقی مفهوم خوف و رجا در دوزخ کمدی الهی دانته و عرفان اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: خوف رجا دانته کمدی الهی عرفان اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۵ تعداد دانلود : ۵۱۲
با مقایسه میان سروده های کمدی الهی و مبانی قرآنی، عرفانی، برهانی و ادبی، و با پرده برداشتن از زبان تأویلی و رازآلود آن، می توان به اشتراکات بسیاری میان مبانی معرفت شناسانه اثر گرانقدر دانته و عرفان اسلامی پی برد. در مقاله پیش رو، با رویکرد تحلیلی تطبیقی به بررسی حال و مقام خوف و رجا در مقدمه بخش دوزخ این کتاب و مقایسه آن با مبانی عرفان اسلامی پرداخته شده است. نتایج به دست آمده بیان گر این نکته اند که در سروده های این بخش، علی رغم مشابهت هایی در لزوم هادی و پیر در سفر تصعیدی ارتقایی و پی سپاری در طرق حصول معرفت عقلانی در آغاز سلوک، ادامه دادن راه با پیر عشق، پس از قصور و واماندگی و عدم توان عقل در ادامه راه، خوف و ترس رهبانی ترسایی بسیار تبلور دارد و کمتر نشانی از عشق و محبّت دیده می شود و خوف عقوبت، بسیار برجسته تر از خوف مکر است و این مسائل به دلیل تأثیرپذیری دانته از تعالیم کلیسا و نگاه خائفانه و شریعت مدارانه او در ارتباط با پروردگار است.
۱۲.

خوف و حزن ممدوح و مذموم مؤمنین در قرآن و نهج البلاغه(مقاله ترویجی حوزه)

کلیدواژه‌ها: مؤمنین اولیاءالله خوف حُزن قرآن کریم نهج البلاغه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۹۸ تعداد دانلود : ۶۰۰
توصیه به خوف و حزن و پرهیز از آن، مقوله ای است که هم مورد توجه بزرگان اخلاق و عرفان قرار دارد و هم آیات قرآن و روایات معصومین علیهم السلام به آن پرداخته اند. گاهی نداشتن خوف و حزن، لازمه زیست مؤمنانه تلقی شده و گاهی نیز خائف و محزون بودن، ویژگی منحصربه فرد متقین و لازمه مأوا گزیدن در جنات عدن شمرده شده است. این اختلاف، نه تنها در میان آیات قرآن به چشم می خورد، بلکه بین آیات قرآن و روایات معصومین علیهم السلام، به ویژه نهج البلاغه و در میان خود روایات نیز وجود دارد. ما در این مطالعه سعی داریم به شیوه توصیفی و البته تمرکز بر قرآن کریم و استخراج موارد خوف و حزن، تحلیل کنیم که چرا در برخی آیات، اتصاف به خوف و حزن امری ارزشی و توصیه ای است و در برخی دیگر، منهی عنه و مذموم. همچنین سعی داریم همین مقایسه را با نهج البلاغه و فرازهای نورانی آن انجام دهیم و اختلاف یا هماهنگی میان این دو دسته آیات و روایات را بررسی کنیم. بنابر مطالعات انجام شده، می توان چهار حالت برای خوف و حزن مؤمنین فرض کرد: خوف و حزن ممدوح در دنیا و آخرت؛ و خوف و حزن مذموم در دنیا و آخرت که با دقت در منابع معتبر قرآنی و روایی، از میان حالت های مفروض تنها خوف و حزن ممدوح در دنیا پذیرفتنی است.
۱۳.

اوصاف شیعیان واقعی در وصایای امام محمدباقر علیه السلام (16)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: خوف رجا ترس از گناه مراتب خوف خوف صادق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۵ تعداد دانلود : ۳۴۱
این مقال شرح و تفسیری است بر کلام امام محمدباقر علیه السلام در توصیه به جابربن یزید جعفی در باب اوصاف شیعیان واقعی. در این فقره، آن حضرت می فرماید: «وَتَحَرَّزْ مِنْ إِبْلِیسَ بِالْخَوْفِ الصَّادِقِ، وَإِیَّاکَ وَالرَّجَاءَ الْکَاذِبَ فَإِنَّهُ یُوقِعُکَ فِی الْخَوْفِ الصَّادِقِ»؛ با ترس راستین از شیطان بپرهیز و مبادا امیدی دروغین ببندی، که گرفتار هراس واقعی می شوی. یکی از اوصاف شیعیان واقعی خوف و رجاء صادق است؛ خوف حالتی ادراکی و انفعالی در انسان است که آفرینش آن حکمتی دارد. این ترس ها ناشی از گناه خود انسان است، نه ترس از خدای متعال؛ چرا که خوف از عذاب الهی پایین ترین مرتبه خوف مؤمنان است. مؤمنان بر حسب مراتب ایمان و معرفتشان، خوف های دیگری هم دارند. ماننند خوف از خوار شدن در چشم خدا و محروم شدن از عنایات الهی، مثل «وَلاَیَنظُرُ إِلَیْهِمْ یَوْمَ الْقِیَامَهِ» (آل عمران: 77). یکی از کارکردهای خوف از ضررهای اخروی این است که انسان را در مقابل شیطان ایمن می کند. این مقال، به تفصیل پیرامون انواع خوف و رجاء و تفاوت آن با جبن بیان می کند.
۱۴.

بررسی آثار تربیتی «خوف و رجا» از دیدگاه اسلام با تأکید بر قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تعلیم وتربیت خوف رجا آثار تربیتی خوف و رجا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۵ تعداد دانلود : ۶۱۵
«خوف» و «رجا» از موضوعات بسیار مهم در رابطه با چگونگی زندگی انسان و تربیت وی می باشند از این رو، هدف پژوهش حاضر، بررسی آثار تربیتی خوف ورجا از دیدگاه اسلام با تأکید بر قرآن کریم است. جهت دست یابی به این هدف، از روش تحلیل زبانی و مفهومی بهره گرفته شده است. مضامین استخراج شده پژوهش نشان داد، قرآن خوف و رجا را به عنوان مکمل یکدیگر معرفی می کند و نظارت خداوند بر رفتار انسان را به واسطه این دو حالت نفسانی برمی شمارد؛ به نحوی که هر دو را سبب تنظیم رفتار انسان قلمداد می کند و اذعان دارد که به موجب آن ها نابهنجاری ها کنترل می شوند. با بررسی آیات پیرامون خوف و رجا و نقش تربیتی این دو ویژگی اخلاقی، این نتیجه حاصل شد: به استناد قرآن کریم، خوف و رجا برای انسان دستاوردهای تربیتی متعددی در سطح فردی و اجتماعی به ارمغان می آورد که بخشی از این دستاوردها ویژه خوف هستند، بخش دیگر، مختصِ رجا و پاره ای هم، توأمان شامل خوف و رجا با یکدیگر می شود. این امر بدان جهت است که هرکدام از این واژه ها، در برخی از آیات قرآن کریم به صورتِ تنها و در بعضی دیگر به طورِ توأمان آورده شده اند. دستاوردهای یادشده در متن مقاله، تبیین و بررسی شده اند.
۱۵.

تبیین «مدل عملکردی انفاق» در «کاهش حزن و خوف» بر اساس منابع اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: انفاق بخل حُزن خوف روانشناسی اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۴ تعداد دانلود : ۱۴۰
هدف پژوهش حاضر، تبیین «مدل عملکردی انفاق» در کاهش «خوف» و «حزن» بر اساس منابع اسلامی می باشد. این پژوهش، به این سوال پاسخ داده است که، «انفاق بر اساس چه مدل عملکردی، خوف و حزن را در انسان کاهش می دهد؟» برای پاسخ به این سوال بر اساس نظریه «حوزه های معنایی» مفهوم «انفاق» بر اساس آیات و روایات واکاوی شد؛ بدین منظور، آیات و روایات مربوط به انفاق، صدقه، بخل، شحّ و سخاوت مورد بررسی قرار گرفت؛ برای فهم روانشناختی مولفه ها، از «طبقه تحلیل» استفاده شد؛ مولفه های به دست آمده، در طبقاتِ «جهت گیری ها»، «رفتارها»، «تجربه ها» و «کارکردها» تنظیم شدند. یافته ها نشان داد که: 1. عدم حزن و خوف تجربه ای است درونی و تطابق کامل با عینیت های بیرونی ندارد؛ 2. یافته های مربوط به انفاق در «طبقات تحلیل» جای گرفتند؛ 3. این طبقات عبارت بودند از: «جهت گیری ها»، «رفتارها»، «تجربه ها» و «کارکردها»؛ 4. اگر انفاق با رویکرد قرآنی صورت پذیرفته و در طبقات چهارگانه، انطباق با قرآن داشته باشد، «کارکردهای روانشناختی» و «آثار تکوینی» مشخصی را به دنبال خواهد داشت؛ 5. یکی از «کارکردهای روانشناختی» اش عبارت است از «کاهش حزن» و «کاهش خوف» در شخصِ انفاق کننده.
۱۶.

حقیقت خوف و رجا از منظر آیت الله مصباح یزدی و آثار تربیتی آن دو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: آیت الله مصباح یزدی خوف رجا ترس امید تربیت انسان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۱ تعداد دانلود : ۲۴۱
دو عنوان «خوف و رجا» از معروف ترین عناوین در معارف اسلامی هستند که در فارسی به «ترس و امید» ترجمه شده است. خوف و رجا در رفتار انسان تأثیر اساسی دارند و اغلب رفتارهای انسان بر پایه خوف و رجا شکل می گیرند. مسئله پژوهش، چیستی خوف و رجا و آثار تربیتی آن دو است. تبیین و تفهیم حقیقت خوف و رجا و بیان آثار تربیتی آن، به مربیان تربیت دینی کمک می کند در تربیت متربیان خود از سازوکار رفتاری خوف و رجا در انسان استفاده کنند. حقیقت خوف و رجا با روش توصیفی تحلیلی در آثار آیت الله مصباح یزدی مورد بررسی قرار گرفت. از دیدگاه آیت الله مصباح یزدی همه رفتارهای انسان براساس سه انگیزه اصلی: حب بقا و حب کمال و حب لذت شکل می گیرند. انسان پیوسته دنبال بقا و کمال و لذت است و با موانع این سه نیز همواره مبارزه می کند. انسان دوست دارد منافع را به دست آورد و خود را از ضرر نگهدارد و براین اساس خوف و رجا در انسان شکل می گیرند. خوف آثاری مثل تقوای الهی، ترک جاه طلبی، ایمنی در مقابل وسوسه های شیطان و هوای نفس دارد و رجا نیز آثاری مثل تلاش و اشتیاق عمل صالح و توبه و بازگشت به سوی خدا دارد.
۱۷.

تأثیر بیماری های مسری خطرناک بر استطاعت و اعمال و مناسک حج(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: استطاعت سلامتی حج بیماری مسری خوف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۰ تعداد دانلود : ۱۰۳
در این جستار، تأثیر بیماری های مسری بر استطاعت و اعمال و مناسک حج بررسی می شود. نتایج حاصل از پژوهش با روش کتابخانه ای عبارت است از اینکه بیماری مسری چنانچه خطرناک باشد و فرصت ادای مناسک را تا آخرین زمانِ ممکن از فرد مبتلا سلب کند، وی از استطاعت خارج می شود و درصورتی که توانایی مالی او باقی باشد، در سال جدید باید اقدام کند. اما اگر از سلامت جسمی برخوردار و از ابتلای به بیماری مسریِ موجود در سرزمین عربستان خائف است، درصورتی که ظن ابتلا به بیماری، قوی و عقلایی باشد، خوف از ابتلا مانع وجوب حج می شود و درصورتی که بداند یا احتمال قوی دهد در عربستان، اقدامات پیشگیرانه و صحیح از سرایت بیماری صورت می گیرد، خوف مزبور مانع وجوب حج نیست. در این فرض، چنانچه باوجود اقدامات احتیاطی و پیشگیرانه، به بیماری مسری مبتلا شود و در عین حال بتواند قبل از گذشت زمان با رعایت دستور پزشک، اعمال و مناسک خود را ولو با اکتفا به اقل واجبات و ارکان به اتمام رساند، حج او مجزی است، وگرنه بیماری و عدم امکان ادای اعمال، کاشف از عدم استطاعت او در آن سال است.
۱۸.

شیوه نیایش بر درگاه خدا با استفاده از آیه 55 سوره اعراف(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: دعا خوف خفا جهر قرآن کریم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۲ تعداد دانلود : ۱۲۳
دعا، حلقه اتصال میان انسان و خداوند به شمار می آید که در گونه های مختلف، ظهور و بروز می یابد. آیه شریفه 55 سوره اعراف «اُدْعُوا رَبَّکُمْ تَضَرُّعاً وَ خُفْیَهً إِنَّهُ لا یُحِبُّ الْمُعْتَدینَ»، یکی از آیاتی است که برخی از مفسران اسلامی ازجمله زمخشری، ضمن حکم به وجوب یا استحباب صدای آهسته و پنهانی در قرائت دعا، به عدم جواز جهر و رفع صوت در دعا حکم نموده اند. پژوهش درباره صحت و سقم این حکم، از اهداف این نوشتار است. نتایج تحقیق با روش توصیفی- تحلیلی به همراه درون متنی، بیانگر این نکته مهم است که ادله مختلف این برداشت تفسیری، از آن جمله قرب خداوند به انسان، رعایت ادب در دعا، پرهیز از ریا، دعای حضرت زکریا با صدای آهسته، تساوی دعا با ذکر، صدق بدعت و ...، نه تنها با روح دعا منافی است، بلکه با ظواهر آیات الهی هم در تضاد روشن است. ضمن آنکه توجه به سیره ائمه معصومین (ع) در موقعیت های مختلف، اقتضای حالات و مقامات مختلف، صدق تعظیم شعائر الهی بر جهر در دعا و ...، جواز صدای بلند و دسته جمعی در دعا با شرایط خاص را اثبات و تأیید می نمایند.