درخت حوزه‌های تخصصی

رشد طلاق در سال های اخیر به افزایش تعداد فرزندان طلاق انجامیده است. فرزندانی که مسائل و مشکلاتشان از دید بسیاری پنهان مانده است. جدایی والدین بی شک برای اکثر فرزندان، پدیده ای سهمگین به شمار می آید. تحقیقات صورت گرفته در این مورد نشان می دهد که این کودکان در طول زندگی خود با آسیب های روانی و اجتماعی فراوانی مواجه اند. در این پژوهش، که به روش فراتحلیل انجام گرفته است، پژوهش های داخلی مربوط به حوزه ی فرزندان طلاق- که در مجلات علمی پژوهشی داخلی به چاپ رسیده اند- مورد تحلیل قرار گرفته، و نهایتاً 20 مقاله بدست آمده و مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که پژوهش های داخلی عمدتاً به سلامت روان و زیر مقیاس های آن توجه کرده و در نتیجه نشان می دهند که وضعیت فرزندان طلاق در مقایسه با فرزندان یتیم و عادی نامطلوب تر است. همچنین برخی از این پژوهش ها نیز نشان دهنده تاثیر مثبت برنامه های مداخله ای، بر وضعیت فرزندان طلاق است. سرانجام اینکه، آنچه در این مطالعات مورد غفلت واقع شده، بررسی آسیب های اجتماعی است که فرزندان طلاق را تهدید می کند.

هدف از پژوهش حاضر بررسی نقش تربیتی زن در جامعه اسلامی و بیان نظر اسلام نسبت به مشارکت زنان در عرصه های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی بود. طرح پژوهش مروری و از نوع توصیفی-تحلیلی می باشد. تحلیل مطالب براساس منابع قرآن، احادیث، کتب، مقالات در حوزه ی تربیت اسلامی، آیات قرآن کریم و روایات معصومین (ع) انجام گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که در آموزه های دینی ضمن تأکید بر مقام والای مادر و جایگاه زن، ضرورت احترام و تلاش برای برآوردن حقوق مادران، به سلامت جسمی و روانی آنان توجه بسیاری شده است و بر اساس اظهارات صاحب نظران در حوزه ی علوم اجتماعی، نقش محوری مادر در سازندگی کشور موثربوده، هم چنین دین مبین اسلام مانع مشارکت زنان در فعالیت های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی نشده، از این رو از نگاه قرآن زن نقشی مؤثر در اجتماع دارد و باید هم گام با مردان در مسایل مهم اجتماعی نقش آفرینی نماید. هم چنین مشخص شد که اسلام جامع ترین وکامل ترین نگرش را نسبت به شخصیت زن دارد.

در این پژوهش، زمینه های ناسازگاری نقش های اجتماعی و خانوادگی در زنان بررسی شده است. بر این اساس، در کنار واکاوی دیدگاه های گوناگون درباره نقش های اجتماعی و خانوادگی، به ناسازگاری نقش در آن ها توجه شده است. جامعه آماری پژوهش زنان همسردار جوان (20 تا 35 ساله) شهر شیراز است که دست کم یک سال از زندگی مشترکشان گذشته باشد. نمونه آماری در برگیرنده 287 نفر بوده است. ابزار پژوهش پرسش نامه است و ناسازگاری نقش در هشت زمینه سنجیده شد: تحصیل، کار، مدیریت مالی، کارخانه گی، پیوندهای جنسی و عاطفی، پیوندهای خانواده گی و دوستی، گذران اوقات فراغت، و نگه داری و پرورش فرزندان برای تجزیه و تحلیل داده ها روش های آمار توصیفی و آزمون های معناداری به کار رفت. یافته ها نشان می دهند که زنان ناسازگاری نقش را در هر هشت زمینه بررسی شده تجزیه می کنند، هر چند اندازه آن، به طور متوسط کم نموده شده است. آنان در زمینه پیوند خانوادگی کم ترین و در زمینه مدیریت مالی بیش ترین میزان ناسازگاری را احساس می کنند. هم چنین، یافته های این پژوهش درباره هم بستگی متغیرهای مستقل با ناسازگاری نقش، نشان داد که با افزایش سن مرد، افزایش زمان ازدواج، و بالا رفتن ساعت کار زن، ناسازگاری نقش کلی افزایش می یابد، ولی با افزایش تحصیلات زن و شوهر و افزایش درآمد، این ناسازگاری کاسته خواهد شد.

دکتر نعمت‌الله فاضلی، دکترای انسان‌شناسی از دانشگاه لندن و استادیار انسان‌شناسی و مطالعات فرهنگی  دانشگاه علامه طباطبایی است. وی عضو پژوهشی وابسته به دانشگاه مطالعات جهان دانشگاه تهران و عضو پژوهشی وابسته به مدرسه مطالعات شرق و افریقایی دانشگاه لندن است. از ایشان تا کنون 5 عنوان کتاب به زبان فارسی و انگلیسی، ترجمه، تألیف و منتشر شده است که عبارتند از تألیف کتاب «مدرن یا امروزی شدن فرهنگ ایرانی» به زبان فارسی، «ابعاد سیاسی فرهنگ در ایران» به زبان انگلیسی و ترجمه کتاب «بازاندیشی در سیاست فرهنگی» و دهها مقاله علمی و پژوهشی  در مجلات داخلی  به چاپ رسیده است. نوشتار پیش رو بیان نظرات ایشان در مورد تحولات خانواده در ایران معاصر است.

ورود جهان به هزارة سوم توأم با تغییرات چشمگیری بوده است که از این میان نقش آفرینی بازیگران غیردولتی از اهمیت و اولویت زیادی برخوردار می‏باشد. جنبش زنان که با شعار «تساوی حقوق زنان و مردان» پا به عرصه گذارده و در اواخر قرن بیستم، در گسترة جهانی مورد اقبال زیادی واقع شد؛ از جمله این جنبش هاست که می‏طلبد مورد تأمل و بررسی دقیق قرار گیرد. ضرورت این امر با توجه به نفوذ ایده های این جنبش به جامعه ایرانی، بیش از پیش برای ما روشن می‏شود. افزون بر این، امروزه داعیه های این جنبش به مراتب وسیعتر و بیشتر از زمان تکوین آن می‏باشد؛ به گونه‏ای که شکل و تعریف تازه ای از خانواده را عنوان می‏نماید که تا بیش از این برای ما چندان شناخته شده نبود. مجموع ملاحظات بالا، ترجمه کتاب «زنان و آینده خانواده» را که به بررسی ماهیت و انواع گروههای فمینیستی در غرب پرداخته است، ضروری می‏سازد. در ادامه، ترجمه سه فصل نخست از این کتاب ارائه می‏شود.

در نوشتار پیشین موضوع عفاف و گسترة آن در ابعاد مختلف مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفت و اهمیت ترویج صحیح این فرهنگ در جوامع اسلامی با توجه به جامعه نگری و آثار آن در رسیدن به آرمانهای والا و ارزشمند تبیین گردید و از منظر آیات نورانی قرآن و کلمات ائمه معصومین نسبت به یک سری موضوعات مطالبی ارائه گردید. که آنها را پی می گیریم.

رابطه علم و ارزش ‌‌یکی‌ از مهم‌ترین‌ مباحثی‌ که‌ طرفداران‌ فمینیسم‌ در باب‌ علم‌ مطرح‌ کرده‌اند، رابطه‌ علم‌ و ارزش‌ است. آن‌ها معمولاً میان‌ علم‌ بد و علم‌ معمولی‌ تفاوت‌ می‌گذارند. مثال‌هایی‌ که‌ دخالت‌ جنسیت‌ و برتری‌ مردان‌ را بر زنان‌ در تئوری‌ها و برداشت‌های‌ علمی‌ نشان‌ می‌دهند نمونه‌ای‌ از علم‌ بد هستند. در حقیقت، علم‌ بد، محصول‌ شیوه‌های‌ نادرست‌ علمی‌ است. تفکیک‌ علم‌ بد از علم‌ خوب‌ یا معمولی‌ را نباید در گران‌بار بودن‌ یا گران‌بار نبودن‌ از ارزش‌ها جست‌وجو کرد. به‌ عبارت‌ دیگر، علم‌ خوب، علمی‌ نیست‌ که‌ گران‌بار از ارزش‌ها نباشد و علم‌ بد هم‌ آن‌ نیست‌ که‌ گران‌بار از ارزش‌هاست، بلکه‌ به‌ نظر فمینیست‌ها، علم‌ همواره‌ گران‌بار از ارزش‌هاست‌ و علم‌ عاری‌ از ارزش‌ها نداریم‌ و تفکیک‌ علم‌ خوب‌ از علم‌ بد بر مبنای‌ دیگری‌ استوار است. آن جه در اینجامورد بررسی قرار می گیرد.دیدگاه فمنیست ها در مورد علم و دانش است.

مقاله حاضر به مطالعه تاثیر اشتغال بر کیفیت زندگی زنان شاغل می پردازد. هدف این تحقیق پاسخ به این پرسش است که آیا وضعیت اشتغال زنان- شامل خصوصیات عینی شغل آن ها و نگرشی که نسبت به وضعیت اشتغال خود (خشنودی شغلی) دارند- برکیفیت زندگی آنان تاثیر دارد؟ به این منظور، در قالب روش پیمایش 234 نفر از زنان شاغل در واحدهای ستادی وزارت جهادکشاورزی بر اساس روش نمونه گیری طبقه ای متناسب، انتخاب و مورد مصاحبه قرار گرفتند. یافته های تحقیق نشان می دهد که میانگین شاخص کل کیفیت زندگی افراد نمونه (در دامنه تغییرات 3-1 ) معادل 1.9 است. از بین معرف های مختلف وضعیت شغلی؛ تنوع پذیری و تناسب شغل با مهارت و تخصص، با کیفیت زندگی رابطه مثبت دارد. در واقع افرادی که از وضعیت شغلی مناسب تری برخوردارهستند، کیفیت زندگی مناسب تری هم دارند. علاوه بر این، رابطه میان خشنودی شغلی و کیفیت زندگی زنان تایید شد. شاخص کل خشنودی شغلی به تنهایی 0.29 از واریانس کیفیت زندگی زنان شاغل را تبیین می نماید

تشکیل اجلاس بین‏المللی زنان در نیویورک (پکن + 10)، این امکان را فراهم می‏کند تا با نگاهی گذرا به تحولات جهانی، فرصت‏ها و زمینه‏ها، و با نیم نگاهی به عملکرد نهادهای دولتی و غیردولتی، مسئولیت‏های خویش را در شرایط کنونی بازشناسی کنیم. در قرون اخیر، توجه به مسائل زنان، عمدتاً از دو ناحیه مختلف و با اهداف متفاوت و گاه متضاد دنبال شده است؛ در این مقاله برآنیم که بیشتر با این جهت گیری ها آشنا شویم.

هدف از انجام تحقیق حاضر، بررسی طلاق عاطفی و فرآیند اثرگذاری ساختار روابط شبکه های زوجین شهر مشهد بر طلاق عاطفی است. روش تحقیق در این مقاله، پیمایش است که با استفاده از دو پرسشنامه مخصوص همسران و پرسشنامه های مربوط به دوستان صمیمی زوجین و پرسشنامه مختص اعضای خانواده زوجین، اطلاعات آن گردآوری شده است. جامعه آماری این تحقیق، زوجین شهر مشهد و حجم نمونه 30 زوج با اعضای شبکه آنها که جمعاً 600 نفرند (شامل 30 زوج متأهل، 181 دوست صمیمی زوجین که برای هر همسر، 4 دوست صمیمی و 395 عضو شبکه های خانواده زوجین (اعضای خانواده اصلی هر یک از همسران) به پرسشنامه های محقق پاسخ دادند؛ یعنی محقق از شبکه 1.5 درجه در تحلیل خود استفاده کرده است. چارچوب نظری تحقیق شامل سه دسته نظریات در سطح خرد، میانه و کلان است که نظریات شبکه های اجتماعی عمده-ترین نظریات را شامل شده اند. نتایج نشان داده است که در بین متغیرهای رابطه ای، اندازه، تأیید، حمایت، انسجام، قوت پیوند، صمیمیت، فعالیت های مشترک، مرکزیت نزدیکی و همپوشانی بر صمیمیت با همسر مؤثر است و صمیمیت با همسر بیشترین اثر را بر طلاق عاطفی دارد. در بین متغیرهای خصیصه ای، تعداد فرزندان، مدت ازدواج، نسبت قبلی با همسر و شناخت همسر قبل از ازدواج بر صمیمت با همسر و طلاق عاطفی مؤثرند.

انقلاب اسلامی ایران در روند تکاملی خویش به یکی از بزرگ‌ترین پدیده‌های سیاسی قرن بیستم تبدیل شد و معادلات سیاسی و فرهنگی جهانی را دستخوش تحول نمود، پیام‌های منحصر به فردی به جهان مخابره کرد و تأثیراتی جهانی و منحصر به فرد بر جای گذاشت. مردم ما به‌ویژه نسل سوم که خود در کانون انقلاب زیسته‌اند، هرگز این وجه جهانی را آن‌چنان‌که مسلمانان خاورمیانه و شبه قاره هند و مردم افریقا و امریکای لاتین درک کردند که با پرتو‌افشانی انقلاب، از خواب گران برخاستند، درک نمی‌کنند.اگر پیامدهای انقلاب به درستی تحلیل شود، می‌توانیم با بازخوانی پیام‌های اساسی انقلاب اسلامی، الگویی از مشارکت سیاسی زنانه و خانواده‌گرا به جهان ارائه دهیم. در نوشتار پیش رو ضمن تحلیل جامعه شناختی از انقلاب و تاثیرات آن بر زندگی زنان، به ارائه الگویی صحیح از زن در جامعه و خانواده و مسئولیت های او می پردازیم.

رسانه‌‌ها و جراید در چند ماه اخیر، لایحه «حمایت از خانواده» را مورد نقد و بررسی قرار داده‌اند. دفتر مطالعات و تحقیقات زنان نیز جلسه هم‌اندیشی با موضوع «بررسی ابعاد گوناگون لایحه حمایت از خانواده»، در بهمن‌ماه سال 1388، با حضور حجت‌الاسلام زیبایی‌نژاد، مسئول دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، آقای مرادی، رئیس شعبه 24 محاکم تجدید نظر و قاضی دادگاه‌های‌ خانواده و خانم علاسوند، عضو هیئت علمی دفتر مطالعات و تحقیقات زنان برگزار نمود. در این جلسه برخی پژوهشگران و فعالان حوزه مطالعات زنان حضور داشتند. گزارشی از این نشست، تقدیم خوانندگان محترم می‌شود.

امروزه بیشتر نظام های عدالت کیفری با اتّخاذ رویکردی جنسیت محور و با کمک گرفتن از مفهوم روان شناسانة سندرم زنان کتک خورده و با در نظر گرفتن ابتلای برخی از این زنان به نوعی اختلال اضطرابی موسوم به اختلال فشار روانی پس آسیبی از یک سو، و ارتباط میان اختلال مزبور با رفتارهای مجرمانه از سوی دیگر، در تلاشند تا چرایی و چگونگی پاسخ دسته ای از زنان کتک خورده را که برای یک دورة طولانی، اذیت و آزارهای جسمی، جنسی و روانی همسر یا شرکای آزارگر خود را تجربه نموده اند و در نهایت با توسّل به قتل، به وضعیت های خشونت آمیز عکس العمل نشان داده اند از طریق بازتعریف مؤلّفه های دفاع مشروع، تبیین نمایند. برای پی بردن به این که، چگونه سندرم زنان کتک خورده به منزلة یکی از زیر شاخه های اختلال فشار روانی پس آسیبی، قادر است رفتارهای مجرمانة زنان کتک خورده را توجیه کند بررسی ارتباط میان این اختلال اضطرابی با رفتارهای مجرمانه، ضرورتی اجتناب ناپذیر است؛ زیرا اساس آن چه باز تعریف مؤلّفه های دفاع مشروع، بر آن استوار است در گرو درک صحیح ارتباط میان اختلال فشار روانی پس آسیبی با رفتارهای مجرمانه از یک طرف، و علائم و نشانه های مشترک میان اختلال فشار روانی پس آسیبی و سندرم زنان کتک خورده، از طرف دیگر می باشد. بر همین اساس، این مقاله بر آن است به بررسی این موضوع بپردازد که سندرم زنان کتک خورده، تا چه اندازه می تواند به منزلة توجیهی در قالب «دفاع مشروع»، برای اقدام به قتل توسط این دسته از زنان، در دادگاه مورد پذیرش قرار گیرد و موجب شود مؤلّفه های دفاع مشروع برای این دسته از زنان باز تعریف گردد. به این منظور ضروری است ابتدا مفهوم سندرم زنان کتک خورده و سایر مفاهیم مرتبط، مشخص شود؛ سپس جایگاه و نقش سندرم مزبور به منزلة یک دفاع قانونی، از نظر روان شناختی و اجتماعی، تعیین گردد.

این پژوهش با هدف بررسی نقش پیش بینی کنندگی ویژگی های شخصیتی و رضایت زناشویی بر رضایت شغلی کارکنان بنیاد شهید و امور ایثارگران شهر شیراز که در مورد 112 نفر کارمند رسمی، از راه نمونه گیری تصادفی ساده انجام گرفته است. ابزار پژوهش، پرسشنامه ی رضایت شغلی، پرسشنامه ی پنج عاملی ویژگی های شخصیتی(نئو اف اف آی) و پرسشنامه ی رضایت زناشویی (انریچ) بود. تجزیه و تحلیل آماری پژوهش از روش تحلیل رگرسیون، آزمون آماری t مستقل و ضریب همبستگی پیرسون انجام گرفت و نشان داد که ویژگی های شخصیتی دارای قدرت پیش بینی کنندگی رضایت شغلی در جامعه ی مورد پژوهش بوده، ولی رضایت زناشویی رابطه ای معنادار با رضایت شغلی نداشت. ابعاد شخصیتی نئو اف اف آی: شامل متغیرهای روان نژندی، انعطاف پذیری و با وجدان بودن، قدرت پیش بینی کنندگی رضایت شغلی را دارند. از سوی دیگر، نتایج نشان داد که ویژگی های شخصیتی رابطه ای معنادار با رضایت زناشویی دارند؛ هم-چنین، جنسیت کارکنان نمی تواند رابطه ای معنادار با رضایت شغلی و رضایت زناشویی داشته باشد. با توجه به نتایج بدست آمده، توجه و دقت بیش تر در خصوص ویژگی های شخصیتی افراد برای استخدام مناسب و شایسته و هم چنین، انتصاب آن ها در پست های اداری، با توجه به ویژگی های شخصیتی آن ها و تشکیل کارگروههایی جهت بالا بردن رضایت شغلی در این زمینه احساس می شود.

پژوهش حاضر که از نوع نیازسنجی است و با هدف نیازسنجی و اولویت بندی محورها و موضوعات پژوهشی در حوزه مطالعات زنان و خانواده انجام گرفت که از تکنیک دلفی برای گردآوری داده های موردنیاز طی دو مرحله استفاده شد. این پژوهش شامل دو بخش اصلی است: محورهای پژوهشی در حوزه زنان و خانواده و موضوعات پژوهشی مرتبط با آن؛ اولویت بندی محورها و موضوعات از دیدگاه صاحب نظران برای انجام فعالیت تحقیقی. نتایج این پژوهش نشان داد که امنیت و سلامت اجتماعی، بالاترین اولویت را در بین محورهای پژوهشی دارد. در ردیف های بعدی، موضوعاتی مثل آسیب های اجتماعی حوزه زنان و خانواده، مباحث حقوقی زنان، تغییرات خانواده و آینده پژوهشی خانواده ایرانی قرار دارند. موضوعاتی مثل بررسی الگوهای شادی در بین جامعه زنان، بررسی نقش مادری و سلامت اجتماعی زنان، بررسی پدیده مهاجرت و زندگی مجردی در بین زنان و پیامدهای آن و بررسی مواجهه زنان با ناامنی های اجتماعی نیز از اولویت بالای پژوهشی برخوردار است.

این پژوهش برای دستیابی به هدف های چندی انجام شد که اصلی ترین آنها عبارت بودند از: شناخت انگیزه های زنان از مشارکت در فعالیت های شغلی- تحصیلی و مشخص کردن سهم هر یک از عامل های مؤثر بر تمایل زنان به مشارکت در فعالیت های شغلی و تحصیلی. پرسش اصلی این پژوهش عبارت بود از این که مهم ترین انگیزه های زنان ایرانی از حضور و مشارکت در فعالیت های اجتماعی (در قالب دو متغیر شغل و تحصیل دانشگاهی) چیست؟ پرسشنامه به گونه ی محقق ساخته تهیه و پس از بررسی روایی و اعتبار آن، با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای بر روی 360 نفر در شهر سمنان اجرا شد. یافته ها و نتایج بدست آمده از فرایند این پژوهش در تحلیل نهایی نشان داد که: بیش ترین انگیزه ی زنان مورد بررسی متمرکز بر عامل های اجتماعی و سپس فرهنگی است، به این معنا که زنان مورد مطالعه بیش از هر انگیزه دیگری در پی مزایای ناشی از این دو عامل در مشارکت و حضور در عرصه های اجتماعی هستند. هر چند انگیزه های اقتصادی و روان شناختی آن ها برای اشتغال و ادامه ی تحصیل دارای نقشی مهم و اثرگذار بوده است، چنان که اشتغال و تحصیل را به منزله ی پشتوانه ای برای تمکن یا استقلال مالی خود قلمداد کرده و در جستجوی تحرک اجتماعی و صعود به مراتب بالاتر سلسله مراتب و پایگاه اجتماعی و اقتصادی هستند، اما باید گفت زنان با تحصیلات دانشگاهی، در ورود به نظام آموزش عالی و اشتغال، برخورداری بیش تر از حقوق فردی، خانوادگی، اجتماعی و حرفه ای را متاثر از علل اجتماعی جستجو می کنند. همچنین با برقراری ارتباط اجتماعی با دنیای پیرامون، در پی امکان های بیش تر در این ارتباطات برای اموری همچون ازدواج یا گزینش همسری مطلوب و مناسب هستند

مطابق قانون مدنی ایران زوج حق دارد چنانچه شغل زوجه را منافی حیثیت خود یا مصالح خانواده تشخیص دهد، از دادگاه منع وی را از اشتغال درخواست کند. دکترین و رویه قضایی در اجرای این ماده به گونه ای عمل می کند که همراه با اضرار زوجه است. تفسیر موسع از «حیثیت» و «مصلحت خانواده»، امکان منع اشتغال زوجه با وجود شرط ضمن عقد مبنی بر اشتغال وی، اجرایی دانستن رای که نتیجه آن تکلیف دادگاه به قطع رابطه استخدامی زوجه با اشخاص ثالث است و تحمیل خسارات ناشی از قطع رابطه قراردادی کار به زوجه، همگی زیان هایی هستند که متوجه زوجه می باشند. این نوشتار ضمن بررسی دکترین و رویه قضایی در تفسیر ماده 1117 قانون مدنی و پاسخ به استدلال های ارایه شده در این دو منبع حقوق، به ارایه راه کارهایی در جهت حفظ حقوق زوجه و جلوگیری از ورود زیان های احتمالی به وی می پردازد.

طرح کلی این پژوهش از نوع پس آزمون – پیش آزمون با یک گروه و پس رویدادی به لحاظ بررسی وضعیت رفتاری گروه ها است. در این پژوهش برای بررسی اختلال های رفتاری در آزمودنی ها، مقیاس ارزش یابی رفتاری راتر (فرم آموزگاران) به کار آمده است. این آزمون از روایی و اعتباری نسبتا بالا برخوردار است. نخست 86 آزمودنی ها به طور تصادفی برگزیده شدند و در مرحله ی پیش آزمون از طریق مربیان مورد مشاهده قرار گرفتند. سپس برای بررسی میزان اثربخشی آموزش مهارت های زندگی، مهارت هایی چون حل مسئله، تصمیم گیری، تفکر انتقادی و خلاق، چه گونه گی بهداشت جسم و روان، مهارت های میان فردی و ارتباطی به شیوه ی آموزش مستقیم به مربیان و به شیوه های غیر مستقیم (یادگیری مشارکتی، بازی های تربیتی، بارش فکری، ایفای نقش، بحث و گفت و گو، کار در گروه های کوچک، الگوی افزایش آگاهی، کندوکاو گروهی، نمایش، پرسش و پاسخ آموزش مستقیم – عملی، و مسئولیت های اردویی) به دانش آموزان دختر در اردوگاه ها آموخته شد. آزمودنی ها در مرحله ی پس آزمون دوباره ارزش یابی شدند. یافته ها نشان داد که میانگین نمره های پس آزمون نسبت به میانگین نمره های پیش آزمون به گونه ئی معنادار کم تر است که این به معنای اثربخشی آموزش مهارت های زنده گی در بهبود وضعیت رفتاری نوجوانان است. هم چنین تفاوتی معنادار در وضعیت رفتاری نوجوانان در پایه های گوناگون تحصیلی دیده می شود که این تفاوت در مرحله ی پیش آزمون نشان می دهد که نوجوانان پایه ی دوم و سوم راهنمایی مشکلات رفتاری بیش تری دارند؛ در حالی که در مرحله پس آزمون وضعیت رفتاری دانش آموزان پایه های یکم و دوم راهنمایی نسبت به نوجوانان پایه سوم راهنمایی بهبود بیش تری داشته است. به سخن دیگر، آموزش ها در گروه های سنی پایین تر موثرتر است.