درخت حوزه‌های تخصصی

ایران اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
حکومت های ایرانی- اسلامی خلفای مسلمان
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۵۴۱ تا ۵۶۰ مورد از کل ۱۲٬۷۹۱ مورد.
۵۴۱.

ارزش داوری های تاریخیِ ناهمگن درباره اصحاب امام خاص امام سجاد(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید بهار ۱۳۹۸ شماره ۴۱ (پیاپی ۱۳۱) 163 - 187

کلیدواژه‌ها: تاریخ حدیث امامیه اصحاب امام سجاد (ع) ابواب حواری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۴ تعداد دانلود : ۳۵۱
روایت ها و گزارش های گوناگونی درباره اصحاب خاصِ امام سجاد(ع) در منابع حدیثی و رجالی امامیان نقل شده است. برخی برپایه این گزارش ها جایگاه و مقامات خاصی برای این گروه از اصحاب در تاریخ حدیث امامیه لحاظ کرده اند. پرسشِ مطرح این است که به واقع چه میزان از این گزارش ها با واقعیت های تاریخی همراه است و این که آیا در صورت راستی آزمایی با دیگر گزاره های معرفتی می توان این ویژگی های متمایزکننده خاص را اثبات کرد؟ براساس گزارش های موجود، به نظر می رسد می توان در تطابقِ تاریخی و درستی این گزارش ها تردید کرد چراکه داده های تاریخی با محتوای این گزارش ها همراهی آشکاری ندارد. از این رو با مطالعه کتابخانه ای و استناد به منابع گوناگون سنی و شیعی به بررسی تعاملات این دسته از اصحاب با امام سجاد(ع) و جایگاه حدیثی آنان در مجامع روایی امامیه پرداخته شده و نشان داده شده است که این طیف از اخبار نمی تواند به تنهایی دلیلی بر وثاقت و جایگاه منحصربه فرد آنان در تاریخ اندیشه امامیه قرار گیرد.
۵۴۲.

محمد بن سنان و نقش او در انتقال حدیث زیدیه به امامیه

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران اسلامی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 1-21

کلیدواژه‌ها: محمد بن سنان محدثان امامی مشایخ زیدی زیدیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۶ تعداد دانلود : ۱۹۵
در مبحث تاریخ حدیث، راویان حدیث جایگاه مهمی دارند. نخستین احادیث که با عنوان «کتاب»، «اصل» یا «نسخه» یاد شده است، پس از سده دوم ه توسط طبقه و افراد خاصی دست به دست و نقل شده است. یکی از مهم ترین راویان ومحدثان امامی که حلقه اتصال منابع و احادیث سده دوم و سوم بود، محمدبن سنان(د.220ق ) است. اینکه محمدبن سنان از نظر وثاقت یا تضعیف میان محدثان امامی چه جایگاهی دارد؟ نقش او در انتقال روایات زیدی به امامیه چگونه بوده است ؟ روایات ذکر شده از سوی وی تا چه حدی در امامیه نفوذ دارد؟ موضوع این مقاله است که تلاش می گردد به روش تاریخی و شیوه توصیفی- تحلیلی باتکیه بر منابع موجود بررسی گردد. علی رغم، آنکه محمدبن سنان را به دلیل همنشینی با افرادی چون مفضل بن عمر و نقل روایات او،فردی غالی دانسته اند و تضعیف وی نزد محدثان و عدم پذیرش روایات او، کتاب ها و روایات نقل شده از او رواج یافت که روایات دو محدث زیدی صاحب نام، ابوالجارود(ح150ق)و طلحه بن زید(ح150ق) گزارش شده است. به نظر می رسد محمد بن سنان نقش مهمی در انتقال احادیث زیدی به امامی ایفا کرده است.
۵۴۳.

زمینه های دیرپایی حکومت دودمان های محلی اتابکان لرکوچک و اردلان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال دهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۱ 143-170

کلیدواژه‌ها: دیرپایی جغرافیای طبیعی جغرافیای سیاسی - اجتماعی اتابکان لرکوچک اردلان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹۸ تعداد دانلود : ۴۲۱
نگاهی به تحولات سیاسی تاریخ ایران پس از اسلام نشان می دهد که دوران حکم رانی دودمان های محلی ایرانی تبار اتابکان لرکوچک(550-1006 ﻫ.ق) و اردلان(564-1284 ﻫ.ق)- در مقایسه با بسیاری از خاندان های حکومت گر مرکزی و محلی- از دوام و پایداری سیاسی بیشتری برخوردار بوده است. بر این اساس، مقاله ی پیش رو با رویکردی تطبیقی- تاریخی و با تحلیل منابع و مدارک تاریخی، در پی تبیین زمینه های دیرپایی دودمان های محلی اتابکان لرکوچک و اردلان است. نتیجه ی پژوهش نشان می دهد که درباره ی دوام و ثبات بیشتر فرمان روایی خاندان های مذکور، باید تأکیدی اساسی بر روی عامل جغرافیایی کرد. شرایط جغرافیایی مناطق لرستان و کردستان موجب سخت گذری این نواحی، امکان ساخت دژهای دفاعی استوار و بهره گیری از موقعیت سوق الجیشی این نواحی- به ویژه در دوره های متأخرتر- را فراهم ساخته بود. همچنین، تحت تأثیر جغرافیای این مناطق، اساس ساختار اجتماعی بر مبنای نظام ایلیاتی شکل گرفته بود که جمعیت عمده ی آن را ایلات لر و کردی تشکیل می دادند که با حاکمان محلی پیوندهای قومی و فرهنگی داشتند؛ و بنابراین، بیشترین حمایت را از آن ها به عمل می آوردند. از سوی دیگر، این موضوع سبب بذل توجه بیشتر و انجام اقدامات رفاهی و عمرانی گسترده تر توسط حکام این سلسله ها می شد، که نتیجه اش افزایش مشروعیت این دودمان های محلی بوده است. سرانجام، اجرای سیاست هایی مانند اعلام تابعیت به هنگام نسبت به قدرت های بزرگ تر و گهگاهی انجام وصلت های سیاسی نیز، بر وضعیت پایداری سیاسی و مصونیت آن ها در برابر خطرات احتمالی می افزود.
۵۴۴.

ستیز اقتصاد زراعیِ رعیتی- معیشتی و اقتصاد زراعیِ تجاری ستیز دولت و دهقان برای تجارت و معیشت 1320- 1304ش(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال دهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱۹ 127-156

کلیدواژه‌ها: دهقان اقتصاد زراعیِ رعیتی اقتصاد زراعیِ تجاری رضاشاه محصولات نقدینه آفرین تجارت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۱ تعداد دانلود : ۴۹۱
موضوع این نوشتار ستیز اقتصاد زراعیِ رعیتی- معیشتی و اقتصاد زراعیِ تجاری در بازه ی زمانی 1320-1304 است. تداوم نظام زمینداری و جان سختی مناسبات آن در ایران و نیز ایستائی جامعه ی دهقانی همزمان یا پس از شکل گیری دولت مدرن، مسئله ی قابل تأملی است. انتظار می رفت با نفوذ سرمایه و رواج اقتصاد تجاری، تغییراتی در این امر رخ دهد. اما نه تنها دولت، تاجر- مالکان و مالکان بلکه دهقانان نیز علاقه ای به تغییر این شیوه ی تولید و مناسبات آن نشان ندادند. برای تبیین این مسئله، این سؤال قابل طرح است که: «چرا در دوره ی رضاشاه، زارع ایرانی در برابر تلاش های دولت برای رواج اقتصاد زراعیِ تجاری مقاومت کرد و به ستیز پرداخت؟» یافته های پژوهش نشان می دهد که دهقان ایرانی برای معیشت کشت می کرد. هدفش بیشینه سازی درآمد نبود، بلکه بخت خانواده برای زنده ماندن و موجودیت بود. شرایط نامساعد آب و هوا، آفت های زراعی، نا آشنایی با مناسبات بازار و سیاست بین الملل مایه ی نگرانی و بی اعتمادی مالک و زارع به زراعت تجاری و پافشاری آنان بر زراعت معیشتی بود. بنابراین با نفوذ سرمایه و رواج اقتصاد زراعیِ سرمایه دارانه، در مناسبات زمینداری و وضعیت اجتماعی زارعان تغییری به وجود نیامد و قواعدی که برای سالیان دراز نظام کشاورزی ایران را ثابت نگه داشته بود، بر هم نخورد. عوامل تولید از نظام اجتماعی سنتی آزاد نگردید. بلکه سبب همراهی و همگامی زارع با مالک و تحکیم نظام ارباب - رعیتی گردید.
۵۴۵.

ارزیابی اخبار و روایاتِ تعامل محمدبن حنفیّه با سیّدالشهداء(ع) در قیام عاشورا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال دهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۵ 7-20

کلیدواژه‌ها: سیدالشهداء(ع) محمدحنفیه قیام عاشورا وصیت نامه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۱ تعداد دانلود : ۴۲۲
وجود گزارش های ضد و نقیض درباره کیفیت تعامل محمدبن حنفیه و سیّدالشهداء(ع) در رابطه با نهضت کربلا، نشان از لزوم ارزیابی و بررسی صحت و سُقم آن اخبار دارد. گزارش ابن اعثم مبنی بر نگارش وصیت نامه از سوی امام(ع) برای محمدحنفیه پیش از ترک مدینه؛ مخالفت او با قیام آن حضرت در گزارش ابن سعد؛ دو نامه ارسالی سیّدالشهداء(ع) برای وی از مکه و کربلا و نیز «روایت مشیّت» که از ابن طاووس نقل شده، از جمله این اخبار است. پژوهش حاضر بر آن است تا این اخبار را مورد بازخوانی قرار داده و به نقد و ارزیابی آنها بپردازد. کاوش در گزارش ها نشان از ضعف «روایت مشیّت» و وصیت نامه مشهور امام(ع) به محمدحنفیه و ناسازگاری و تعارض خبرِ مخالفت او با قیام برادر در مکه دارد. همچنین براساس خوانشی جدید از دو نامه ارسالی امام(ع)، مخاطب اصلی نامه ها، محمدحنفیه بوده و آن حضرت پیشاپیش از عدم دست یابیِ خاندان او به حکومت خبر داده است.
۵۴۶.

جایگاه طرابوزان در محاصره برّی آناتولی توسط ایلخانان مغول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴۴ (پیاپی ۱۳۴) 75-100

کلیدواژه‌ها: طرابوزان محاصره بری ایلخانان اردوی زرین ممالیک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۴۶ تعداد دانلود : ۶۳۰
آناتولی (آسیای صغیر) در دوره پنجاه ساله کشورگشایی مغول، اهمیتی روزافزون برای مغولان داشت. تا استقرار دولت ایلخانان در ایران، آنها نواحی شرقی و مرکزی آناتولی را متصرف شدند، سپس تا پایان حیات آن دولت تا مرزهای بیزانس متصرفات خود را گسترش دادند. از این پس، بیش از هر چیز هدف ایلخانان قطع ارتباط میان دو دولت اردوی زرین یعنی مغولان روسیه و مملوکان مصر و شام بود. ایلخانان در عمل برای جلوگیری از ارتباط بیشتر این رقیبان، اقدام به نوعی محاصره برّی آناتولی کردند که با بهره مندی از موقعیت بندر طرابوزان، موفقیت زیادی در این زمینه به دست آوردند. در میانه این رابطه، دولت بیزانس قرار گرفته بود که پایتخت آن قسطنطنیه اهمیت ارتباطی و تجاری مهمی داشت. بر همین اساس، دولت ایلخانان خود را ناچار به دوستی با بیزانس می دید، اما بیزانس برای حفظ حیات تجاری خود، ناچار به موازنه میان جمهوری های تجاری ونیز و جنوا بود که با بندرهای کافا در شمال دریای سیاه و اسکندریه در جنوب مدیترانه رابطه داشتند. این نیز امری نبود که دولت ایلخانان بتواند آن را نادیده بگیرد. در این حال، بندر طرابوزان که به صورت انحصاری در دسترس ایلخانان قرار داشت، به صورت کانون اصلی سیاست این دولت در قبال همه کنشگرانی بود که در بالا به آن اشاره شد و طی قرن سیزدهم و چهاردهم میلادی به صحنه تجارت و سیاست دریای سیاه وارد شد.
۵۴۷.

جایگاه دین در برخی از متون کتب درسی دوره پهلوی اول (تاریخ، تعلیمات دینی، ادبیات فارسی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال دهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱۹ 95-125

کلیدواژه‌ها: رژیم پهلوی اول متون درسی تاریخ- تعلیمات دینی و ادبیات فارسی جایگاه دین اسلام و آیین زرتشت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۱۰ تعداد دانلود : ۶۶۲
آنچه که در این مقاله با عنوان جایگاه دین در متون درسی مقاطع ابتدایی و متوسطه دوره حکومت پهلوی اول مورد بررسی قرار گرفت، حاوی مطالبی در خصوص جایگاه ادیان الهی و غیرالهی در متون درسی کتب مختلف از جمله؛ تاریخ، تعلیمات مدنی، لآلی الادب و تعلیمات دینی بوده است. با توجه به اینکه حاکمیت در این زمان درصدد نوسازی نظام آموزشی مبتنی بر ایدئولوژی ناسیونالیسم و سکولاریسم غرب گرا بوده، دستگاه فرهنگی رژیم در برخورد با مسائل دینی به خصوص مقوله دین اسلام در کتب درسی، درصدد برآمد محدودیت هایی در این زمینه به وجود آورد. لازم به ذکر است رویکرد نظام آموزشی پهلوی اول نسبت به ادیانی نظیر زرتشت با توجه به نگاه خاص به دوران ایران باستان نسبت به ادیان دیگر کاملاً متفاوت بوده است. در هر صورت تلاش نگارنده در این مقاله بر این بوده تا مباحث مورد نظر را به استناد برخی منابع کتب درسی ابتدایی و متوسطه دوره پهلوی اول مورد بررسی قرار گیرد. با توجه به اینکه محور موضوعی مقاله جایگاه دین در برخی متون درسی دوره حکومت پهلوی بوده، سعی شد جایگاه ادیان ایرانی و غیرایرانی دوره پیش از اسلام و پس از آن و نیز ادیان ملل دیگر در این دوران، مورد توجه قرار گیرد. البته شاخصه اصلی مقاله در خصوص نشان دادن چگونگی جایگاه دین اسلام در کتب درسی براساس مبانی نظری گفته شده در فوق است.
۵۴۸.

واکاوی آرایه های معماری بناهای علمی مذهبی عصر صفویه نمونه های مورد مطالعه (ملاعبدالله، چهارباغ و علیقلی آقا)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال دهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳۷ ۶۹-۸۶

کلیدواژه‌ها: معماری عصر صفویه آرایه های معماری اصفهان مسجد مدرسه ملاعبدالله چهارباغ علیقلی آقا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۱ تعداد دانلود : ۵۶۸
هدف اصلی پژوهش حاضر واکاوی آرایه های معماری بازتاب یافته در سه مسجد مدرسه منتخب عهد صفویه ضمن بازشناسی تاریخی و مختصر از آنهاست. سؤال اصلی مطرح در این پژوهش از این قرار است که مهم ترین آرایه های تاریخی به کاررفته در سه بنای ملاعبدالله، چهارباغ و علیقلی آقا شامل چه گونه هایی بوده و واجد چه ویژگی هایی هستند؟ پژوهش حاضر از حیث روش، توصیفی تحلیلی و با رویکرد تطبیقی به انجام رسیده است. مختصری از نتایج پژوهش گویای آن است که آرایه های هنری بازتاب یافته در سه بنا در بعد ساختاری شامل کاشیکاری های نفیس با نقوش و درون مایه های مختلف، آرایه های سنگی، چوبی، فلزی و حتی دست بافته می باشد. در این میان کاربرد کاشی کاری بیشترین حجم را تشکیل می دهد. در بعد نقوش و مضامین نیز انواع نقوش هندسی (گره)، اسلیمی و ختایی و همچنین کتیبه های ثلث با درون مایه قرآنی، احادیث و روایات با تمرکز بر مبانی شیعی و البته اشعار فارسی که غالباً در مدح ائمه اطهار در بناهای مذکور اجرا شده است.
۵۴۹.

بررسی جنبش و فعالیت های دانشجویان ایرانی در ایتالیا (1340 -1357)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید بهار ۱۳۹۸ شماره ۴۱ (پیاپی ۱۳۱) 27 - 48

کلیدواژه‌ها: ایران ایتالیا کنفدراسیون دانشجویی دانشجویان ایرانی حزب توده کمونیست جبهه ملی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱۰ تعداد دانلود : ۵۵۶
در آستانه دهه چهل، دانشجویان ایرانی در کشورهای اروپای غربی و آمریکا کنفدراسیونی از گرایش های مختلف از قبیل گرایش به حزب توده، جبهه ملی و جریان های اسلامی جهت سازماندهی برنامه های اعتراضی علیه حکومت پهلوی تشکیل دادند. از جمله این کشورها ایتالیا بود که با گسترش مناسبات فرهنگی با ایران با اعزام تعداد زیادی از دانشجویان ایرانی مواجه بود. نفوذ جریان ها و احزاب چپ مارکسیستی کمونیستی و سوسیالیستی در ایتالیا دانشجویان ایرانیِ ساکن در ایتالیا را تحت تأثیر خود قرار داد. بنیان پژوهش حاضر بر این پرسش است که دانشجویان ایرانیْ در ایتالیا چگونه به فعالیت های سیاسی روی آوردند و چگونه فعالیت های خود را در آنجا و در قالب چه گرایش هایی سازمان دهی کردند؟ دانشجویان از طریق کنفدراسیون جهانیِ محصلین و دانشجویان و با ایجاد سازمان ها و تشکیلات چپ گرایانه و با زمینه های نفوذ حزب توده ایران و ارتباط و نفوذ حزب کمونیست ایتالیا در موقعیت های مناسب به فعالیت علیه حکومت پهلوی می پرداختند. یافته پژوهش نشان داده است که با وجود تمایلات ناسیونالیستی و اسلامی در میان دانشجویان و محصلین ایرانی در ایتالیا، با توجه به حمایت های احزاب کمونیست ایتالیا و نفوذ حزب توده، بسیاری از دانشجویان ایرانی با گرایش های چپ جذب کنفدراسیون شدندو با تشکیل سازمان هاو انجمن های دانشجویی علیه حکومت پهلوی فعالیت می کردند.
۵۵۰.

واکاوی زمینه های اجتماعی سیاسیِ رشد تکاپوهای علمی شیعیان در دوره سلجوقیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال دهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳۶ 45-58

کلیدواژه‌ها: شیعیان علمی سیاسی سلجوقیان اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۸ تعداد دانلود : ۳۶۰
سده های پنجم و ششم هجری دوره ای درخشان در رشد علمی جوامع اسلامی بود و دانشمندان شیعه نیز در این روند مشارکت داشتند. نخبگان شیعی، براساس چارچوب های فقهی خود و اتخاذ سیاست میانه روی در مراتب مختلف حکومت حضور یافته، اقدامات مهمی را در حوزه های دانش (آموزش، تربیت شاگردان، تالیف کتب) و رشد نهادهای مربوط (تاسیس مدارس) و ترویج مذهب شیعی به ثمر رساندند. در نتیجه این فعالیت ها بالندگی مذهب شیعه امامی در این دوره رقم خورد. در این مقاله زمینه های اجتماعی سیاسی رشد تکاپوهای علمی شیعیان در دوره سلجوقیان مورد بررسی قرار گرفته تا به این سوال پاسخ داده شود که با وجود سیاست دینی سلجوقیان در جانبداری از مذهب اهل سنت، چگونه تکاپوهای علمی عالمان شیعی افزایش یافت؟ بر اساس داده های موجود، این فرض مطرح می شود که بروز مباحث جدید و لزوم مواجهه با برخی چالش های درون دینی و برون دینی و نیز بروز برخی علایم بحران در نظام اندیشه ای جامعه اسلامی در آن دوره، زمینه ساز انگیزه و تحرک شیعیان برای حرکت و تلاش علمی گردید.
۵۵۱.

تأثیر ناپایداری سیاسی بر مفاسد اجتماعی قاضیانِ ایران در قرن هشتم قمری براساس متون منظوم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید پاییز ۱۳۹۸ شماره ۴۳ (پیاپی ۱۳۳)

کلیدواژه‌ها: ناپایداری سیاسی ایران قرن هشتم هجری قاضیان منابع منظوم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۹ تعداد دانلود : ۶۶۶
قاضیان از موقعیت مهمی در نظام قضایی و اداری ایران در قرن هشتم قمری برخوردار بودند. آنان زیر نظر قاضی القضات و کارگزاران سیاسی به فعالیت می پرداختند. وظیفه آنها رسیدگی به دعاوی و مشکلات قضایی مردم بود. در این قرن، ایران برخلاف گذشته تمرکز و یکپارچگی سیاسی نداشت و گرفتار بی ثباتی شده بود. جدالِ همیشگیِ سلسله های محلی با یکدیگر، باعث گسترش ناامنی شده بود. شریان های اقتصادی از کار افتاده و ناهنجاری های اخلاقی و اجتماعی افزایش یافته بود. در این پژوهش، براساس منابع منظوم و با روش تبیین علّی تلاش شده است به این مسئله پرداخته شود که ناپایداری سیاسی چه تأثیری بر مفاسد اجتماعی قاضیان ایران در قرن هشتم قمری داشته است؟ نتایج پژوهش حاکی از آن است که ناامنی نقطه عزیمت بسیاری از تحولات ایران در این قرن بوده و موجب چندگانگی و تضاد اجتماعی، واپس گرایی و گسترش انحرافات اخلاقیِ قاضیان شده بود. با توجه به نابسامانی سیاسی، مفاسد اجتماعی قضات بیشتر شد و باعث شده بود تا گروهی از قاضیان بی دانش، رشوه خوار، ریاکار و بی اخلاق روی کار آیند.
۵۵۲.

بازاندیشی فلسفه تاریخ در تفکر علم الأسمایی تاریخی؛ تبیین حکمت تاریخ از منظر فردید(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید تابستان ۱۳۹۸ شماره ۴۲ (پیاپی ۱۳۲) 29 - 51

کلیدواژه‌ها: فردید هیدگر حکمت تاریخ علم الاسماء تاریخی ادوار تاریخی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸۵ تعداد دانلود : ۸۵۴
فردید فلسفه تاریخِ مدنظرِ خود را علم الاسماء تاریخی نام می نهد. در تفکر فردید اندیشه تاریخی که حاصل تجلّی و غیاب اسماءالله در عرفان ابن عربی آن گونه که در کتاب فصوص الحکم و در آثار شارحان او آمده است به همراه حوالت تاریخی در فلسفه هیدگر، فیلسوف شهیر قرن بیستم آلمان است درهم آمیخته می شود و با نوآوری هایی  به صورت علم الاسماء تاریخی درمی آید. بسیاری از اندیشمندان، جمعِ اندیشه تاریخی ابن عربی و هیدگر را که متعلق به دو سنت تاریخی متفاوت هستند کاری مهمل و بی معنی، و حاصل آن را ملغمه ای بی مبنا و بنیاد دانسته اند. نگارندگان هرچند به فلسفه تاریخِ مدنظر فردید انتقاداتی را وارد دانسته، ولی معتقدند کار فردید بازاندیشی دو سنت متفاوت در شرق و غرب جهان و جمع آوری آن در دستگاه فکریِ مخصوص به خود است. پرسش اصلی تحقیق، این است که تفکر علم الاسماء تاریخی فردید دارای چه بصیرت هایی برای محققان رشته تاریخ دارد؟ مدعای این پژوهش آن است که هرچند می توان ایرادهایی به اندیشه تاریخی فردید وارد کرد، ولی برای کسانی که تاریخ را به صورت حرفه ای مطالعه می کنند، بصیرت های بنیادین و اساسی دارد که تاکنون در میان دانشگاهیان رشته تاریخ مغفول مانده و این مقاله سعی بر تبیین و وصفِ این نحوه تفکر دارد.
۵۵۳.

تحلیلِ روند و نتایج سیاست اسکان عشایر در ایلات ممسنی در دوره رضاشاه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید بهار ۱۳۹۸ شماره ۴۱ (پیاپی ۱۳۱) 71 - 89

کلیدواژه‌ها: رضاشاه اسکان عشایر فارس ممسنی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۳۰ تعداد دانلود : ۶۰۸
طرح اسکان عشایر یکی از برنامه های اصلاحی رضاشاه در راستای ایجاد دولت ملی در ایران و پروژه ملت سازی بود که در مناطق مختلف کشور به کمک ارتش به اجرا درآمد. منطقه ممسنی در استان فارس، یکی از مناطق تمرکز ایلات عشایری بود که به عنوان یکی از مناطق هدف، طرح اسکان عشایر را تجربه کرد. این پژوهش که با رویکرد توصیفی تحلیلی و برپایه اسناد فراهم گردیده، در پی پاسخ گویی به این سؤال است که با توجه به عدمِ همخوانی بین سیاست متمرکزسازی و ساختار سنتیِ زندگی ایلی، دولت چه راهکاری را برای اجرای کامل طرح اسکان عشایر در قبال ایلات منطقه ممسنی انجام داد؟ و چرا این طرح در این منطقه با توفیق چندانی همراه نبود؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که دولت با درنظرگرفتن برنامه های مشخص چون اعمال نفوذ بر ایلات از طریق الغای مقامات مؤثر ایلی، اخذ تعهدات از رؤسای ایلات، ارائه طرح های جدید اسکان، در عملیاتی کردن این طرح کوشید، لیکن این طرح در منطقه ممسنی به دلایلی چند مانند عدم بسترسازی فرهنگی و اقتصادی، استفاده از عنصر اجبار جهت اجرای برنامه، استقرار ایلات در مکان های نامطلوب، عدم به کارگیری عوامل اجراییِ مناسب پس از اسکان و به تبع آن زیان اقتصاد عشایری در منطقه ممسنی با موفقیت چندانی همراه نشد.
۵۵۴.

بررسی روند تاثیرگذاری سادات شوشتردر جریان سازی سیاسی – اجتماعی و فرهنگی دوره صفویه

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ ایران و اسلام سال اول شهریور ۱۳۹۸ شماره ۲ 59-82

کلیدواژه‌ها: سادات شوشتر مرعشی جزایری مشعشعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۳ تعداد دانلود : ۹۲۱
شوشتر به عنوان یک شهر مهم در خوزستان از مراکز عمده تحولات سیاسی و اجتماعی ولایت ، در زمان صفویان به شمار می رفته و سادات در این شهر از جایگاه خاصی برخوردار بوده اند. وظیفه عالمان دینی در شوشتر به دلیل جایگاه خاصی که در ساختار اجتماعی شوشتر داشته اند، نقش مستمر و تاثیرگذاری در استمرار حیات فرهنگی و اجتماعی و سیاسی شوشتر داشته اند. سادات شوشتر، با گستری اوقاف، مساجد، کتابخانه ها و مراکز دینی و مذهبی و نیز با تکیه بر اعتبار و نفوذ دینی و مذهبی خویش، دارای قدرت فراوانی در شوشتر و تحولات آن بوده اند. تداوم حکومت سادات در شوشتر که خود یکی از اعضای جامعه مذهبی این شهر محسوب می شود نشانه روشنی از تسلط علماء و مقامات دینی بر شوشتر می باشد. در شوشتر در دوره صفوی سادات تَلغُری، مرعشی، جزایری، کلانتری، مشعشعی حضور داشتند و به امور مذهبی و شرعی شوشتر می پرداختند. تنش های قومی و جمعیتی میان ترکان قزلباش (افشارها، روملوها، شاملوها، استاجلوها، ذوالقدر)، چرکس ها، گرجی ها، سادات (مرعشی، جزایری، تَلغُری، کلانتری)، اعراب آل مشعشع و آل کثیر و جماعت بختیاری، فراز و فرودهایی در شوشتر در عهد صفویه به وجود آوردند.
۵۵۶.

تاریخ ایران باستان در آیینه مورخان ارمنی

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران اسلامی سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ 119 - 138

کلیدواژه‌ها: ساسانیان مورخان ارمنی ارمنستان ایران روم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۰ تعداد دانلود : ۲۵۲
ارمنستان در جهان باستان به ویژه در دوره ساسانی جولانگاه ابراز قدرت دو ابر قدرت جهان ایران و روم بوده که در اغلب دوره ها وابستگی آن به حکومت ایران بیشتر بوده است. در واقع رویدادهای تاریخ سیاسی و فرهنگی ارمنستان در دوره باستان همواره متاثر از ایران بوده است. آثار و منابع تاریخی ارمنی در بازشناسی تاریخ ایران باستان که همواره از کمبود منابع مکتوب دست اول ایرانی و پراکندگی منابع به زبان های دیگر رنج می برد از اهمییت ویژه ای برخوردار است و غنای آن آثار می تواند فقر منابع تاریخ ایران را در این زمینه تا اندازه ای جبران می نماید. با ابداع الفبای ارمنی در قرن پنجم میلادی سنت تاریخنگاری ارمنی وارد دوره طلایی خود گردید. غنا و فراوانی تاریخ ارمنیان از جمله آثار آگاتانژ، لازار فاراپی، موسی خورنی، سبئوس در این قرن و قرن های بعد روشنی بخش گوشه های تاریک تاریخ ساسانی شده است. نظر به اهمییت منابع ارمنی در تاریخ ساسانی، این مقاله  بر آن  است تا با بررسی آثار مورخان ارمنی از جمله آگاتانژ، ازنیک کلبی، پاستوس بوزند، یغیشه، موسی خورنی،  لازار فاراپی، سبئوس به دیدگاه های تاریخ نگاری این مورخان درباره ی تاریخ ایران در دوره ساسانی پی ببرد.
۵۵۷.

سیادت و سادات در عصر قاجار (بررسیِ بودباش، معیشت و کارکردهای سادات)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱۶ 113 - 135

کلیدواژه‌ها: سیادت سادات قاجاریه بودباش کارکردهای سیاسی اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۰۰ تعداد دانلود : ۶۳۱
در میانِ گروه هایِ اجتماعیِ جامعه ایران در دوره اسلامی سادات به دلیلِ انتساب به پیامبرِ اسلام (ص) و ائمه اطهار (ع) و تجلّی در پاره ای از عرصه های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی جایگاهِ در خورِ اعتنایی داشتند. با عنایت به جایگاهِ تثبیت شده سادات در جامعه ایران بر اساسِ مؤلفه های مذکور در پیش از تأسیس حکومت قاجار و ضرورتِ تمسکِ دودمانِ قاجار به سادات برای کسب مشروعیتِ دینی در دوره تثبیتِ حکومت شان این گروهِ اجتماعی شبکه ای از نقش های متنوع را برعهده گرفت. پژوهشِ حاضر می کوشد به این پرسش پاسخ دهد که، سادات چه جایگاه، کارکرد و مناسباتی در جامعه ایرانِ عصر قاجار داشتند؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که سادات به موازاتِ مناسباتِ گسترده با حاکمیت و گروه های گوناگونِ اجتماعی، گروهی متمایز بودند که در واحدهایِ اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی کارکردهای متنوعی داشتند که این کارکردها عمدتاً ناشی از فقدانِ نهادهای اجتماعی و سیاسی در جامعه ایرانِ عصر قاجار بود و همین امر موجب به رسمیت شناخته شدنِ نقش آفرینیِ آن ها از سویِ حاکمیت و گروه های اجتماعی به مثابه نیرویی میانجی شده بود.
۵۵۸.

تبیین جایگاه خلافت در اندیشه سیاسی داعش(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال نهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۳۰ 85-104

کلیدواژه‌ها: نظریه اهل سنت خلافت اندیشه و داعش

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵۴ تعداد دانلود : ۴۶۸
پدیده ای که به نام «داعش» بزرگترین چالش را در دنیای اسلام ایجاد کرده اند به نوع خودش از پدیده های نادر بوده است که در جهان اسلام ادعای خلافت دارد. این در حالی است که برخی کشورهای متحجر عرب، ترکیه، غرب و حتی اسرائیل در تغذیه این جنبش متوحش نقش اساسی دارند. آن وقت «خلافت در اندیشه داعش» با این سوال اصلی مواجه گردید که طرح اندیشه داعش در مورد «خلافت» چگونه قابل تحلیل می باشد، در حالی که در رفتار آنان کمتر شباهت هایی به سلف دیده می شود؟ فرضیه قابل طرح این است که نظرات اهل سنت در مورد خلافت دارای شدت و ضعف بوده و در مشروعیت خلافت از یک طرح جامع برخوردار نیستند. بدین جهت نظریه «استیلاء» مبنای این اندیشه قرارگرفته تا پدیده ای مثل داعش به عنوان یکی ازآخرین نسخه های سلفیت نوین و مدعی احیاء خلافت اسلامی با انگیزه های متفاوت از آن بیرون بیایند.
۵۵۹.

نقش و کارکرد نگارگری در مشروعیت مذهبی حکومت ایلخانان با تأکید بر نمادهای شیعی در نگارگری های جامع التواریخ رشیدی و آثار الباقیه بیرونی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال نهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۳۳

کلیدواژه‌ها: نگارگری مغول مکتب نگارگری تبریز اول مشروعیت حکام ایلخانی جامع التواریخ رشیدی آثارالباقیه بیرونی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۶ تعداد دانلود : ۶۷۴
۵۶۰.

رابطه ی دو خاندان کُردی «وکیل» و «اردلان» در سال های 1193 تا 1217ق.(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید بهار ۱۳۹۷ شماره ۳۷ (پیاپی ۱۲۷) 9 - 34

کلیدواژه‌ها: خاندان اردلان خاندان وکیل امان الله خان بزرگ فتحعلی بیگ وکیل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۶۲ تعداد دانلود : ۵۳۵
در بررسی تاریخ سیاسی حکومت بنی اردلان در کردستان، خاندان های متعددی در دستگاه قدرت آنان صاحب نفوذ بودند که طبق گزارش منابع محلی، در برخی برهه ها، دایره نفوذ کسانی از این خاندان ها چنان افزایش می یافت که گاه والی اردلان به آلت فعل آنان و به قدرتی در سایه تبدیل می شد. در محدوده زمانی1193 1217ق. خاندان وکیل یکی از مهم ترین خاندان های مقتدر محلی کرد بود که با گسترش نفوذ خود، افزون بر قدرت سیاسی، نبض حیاتِ اقتصادی و اجتماعی کردستان را گاه از آنِ خود ساخت و در راستای دست یابی به اهداف خویش، قدرت خاندان اردلان را متزلزل نمود. اما این قدرت یابی ها در زمان امان الله خان بزرگ درهم شکست و از خاندان وکیل در این برهه تنها اسمی به جا ماند. در این پژوهش، به روش کتابخانه ای و به شیوه توصیفی- تحلیلی رابطه خاندان وکیل و اردلان در دوره امان الله خان بزرگ و علت تیرگی روابط اعضای این دو خاندان با یکدیگر بررسی شده است. یافته پژوهش نشان داده است که قدرت طلبی خاندان وکیل و تضاد منافع آنان با خاندان اردلان از عوامل مهم اختلاف میان آنان و تضعیف موقعیت خاندان وکیل در دستگاه قدرت امان الله خان اردلان بوده است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان