درخت حوزه‌های تخصصی

انسان برای برطرف کردن نیازهای خود دائماً مشغول بروز رفتارهای گوناگون است. این رفتارها انواعی دارند و هرکدام موضوع بحث رشته های علمی مانند روانشناسی، جامعه شناسی، مدیریت، هنر، علم اطلاعات و دانش شناسی، و برخی زیرمجموعه های تخصصی آن ها است. رفتارهای اطلاعاتی و دانشی که ارکان اصلی فعالیت کاربر در تعامل با اطلاعات و دانش و همچنین نظام های بازیابی نشان می دهد، از جمله موضوع هایی است که در علم اطلاعات و دانش شناسی مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به اهمیت این مفاهیم، در این جستار تلاش شده است تا با توجه به متون و پژوهش های علمی موجود و با رویکردی مروری- تحلیلی، مفاهیمی کلیدی همچون داده، اطلاعات، دانش، خرد، و هوش مورد بحث قرار گرفته، سپس پیش نیازهای شکل گیری یک رفتار دانش یابی مطرح شده و در ادامه تعریفی از رفتار دانش یابی و تمایز آن با رفتار اطلاع یابی ارائه شود. بررسی های صورت گرفته نشان داد مفهوم رفتار دانش یابی، مفهومی مهم و بسیار گسترده است، به همین دلیل می توان انتظار داشت که عرصه نوینی در ادبیات و پژوهش های حوزه های گوناگون به ویژه علم اطلاعات و دانش شناسی باز کند. به نظر می رسد که تلاش در زمینه تدوین و ضابطه مند کردن چارچوب ها در این عرصه بسیار ضروری باشد.

شاخص های کلیدی عملکرد یک ابزار سودمند در حوزه مدیریت عملیات است و به مدیران ارشد سازمان در ایجاد بهبود مستمر در فرآیندها و واحدهای مختلف اجرایی یاری می رسانند. در سامانه های اطلاعاتی پژوهشی، داده به عنوان منبعی ارزشمند در سرتاسر فرآیند پژوهش به حساب می آید و بخش زیادی از ارزش افزوده ایجاد شده در این فرآیند وابسته به کیفیت داده های پژوهشی است. از سوی دیگر کنترل کیفیت داده ها یکی از مهم ترین فعالیتها در راستای اطمینان از مطلوب بودن سطح کیفیت خروجی سازمان است که امروزه به کمک یک ابزار قدرتمند به نام نمودار کنترل انجام می شود. در این مقاله بمنظور پایش عملکرد سامانه های اطلاعاتی تحقیقاتی شاخص هایی مانند صحت، کامل بودن و دقت توسعه داده شده اند. داده های پایان نامه/ رساله (پارسا)های دانشجویان تحصیلات تکمیلی کل کشور که در سامانه گنج اشاعه داده می شوند، به کمک نمودار کنترل I-MR پایش شده اند. نتایج پایش مستمر کیفیت داده در شاخص های مختلف نشان می دهد که در برخی داتشگاه ها که به تازگی به سامانه ثبت پیوسته اند به دلیل عدم آشنایی با روند سامانه و ثبت اطلاعات و نبود آموزش کافی در برخی شاخص ها مانند دقت و صحت نوسانات زیادی وجود دارد و نیاز است اقدامات اصلاحی مناسبی انجام شود. در انتها، ارائه بازخورد به موقع به دانشجویان در خصوص مشکلات کیفی داده ها، پیغام های اطلاع رسانی ) مناسب در زمان تکمیل فیلدها توسط دانشجویان تحصیلات تکمیلی و ارائه آموزش های تصویری و تدوین دستورالعملهای لازم به عنوان اقدامات اصلاحی در خصوص ارتقاء کیفیت داده ها و قابلیت فرآیندهای تولید داده، پیشنهاد شده است.

هدف این پژوهش با هدف سنجش رابطه هوش معنوی با سلامت روانی در بین کتابداران شاغل در کتابخانه های دانشگاهی انجام شده است. روش پژوهش حاضر یک تحقیق توصیفی – پیمایشی بود. جامعه آماری این پژوهش کلیه 210 نفر از کتابداران شاغل در کتابخانه های مرکزی دانشگاه های دولتی شهر تهران بودند. داده های مورد نیاز پژوهش از طریق پاسخ کتابداران به سؤال های پرسشنامه های هوش معنوی و سلامت عمومی به دست آمده است. طبق یافته های این پژوهش بین هوش معنوی و سلامت روان رابطه معناداری به لحاظ آماری وجود داشت. ضریب تعیین بین دو متغیر برابر (51/0=) بود که نشان داد 51 درصد از تغییرات سلامت روان را می توان به کمک هوش معنوی پیش بینی نمود و همچنین تفاوت آماری چندانی بین میزان هوش معنوی زنان و مردان شاغل در کتابخانه های مورد بررسی یافت نشد. این تفاوت در وضعیت تأهل نیز دیده نشد. در مورد سلامت روان مقایسه میانگین نمره های سلامت روان کتابداران با توجه به جنسیت آن ها نشان  داد که در سطح توصیفی نمره سلامت روان کتابداران مرد (66)، بیشتر از میانگینسلامت روان کتابداران زن (65) بوده است اما این تفاوت چندان نبوده است که بتوان به لحاظ آماری آن را تأیید کرد.  در دنیای امروزی انسان برای ادامه زندگی انسانی خود به عاملی جهت حفظ معنویات خود نیازمند است که هوش معنوی خوانده می شود. مطرح شدن هوش معنوی تحت تأثیر موج معنوی گرایی به عنوان یک سازه می تواند ظرفیت های جدید را در روان شناسی دین فراهم آورد که این موضوع در حفظ کرامات انسانی در تقابل با مادی گرایی امروزی امری حیاتی محسوب می شود.

در سال های اخیر، به دلیل مشکلاتی که «یو.آر.ال.» به عنوان شناسگر در محیط دیجیتال در حوزه های ثبات و یکتایی با آنها مواجه شد، توجه به نظام های شناسگر دیجیتالی به عنوان یک راه حل پایدار شناسایی اشیاء اطلاعاتی در محیط های دیجیتالی در حال افزایش است. تنوع زیاد موجودیت های دیجیتال موجب شده است تا نظام های شناسگر دیجیتالی، به منظور افزایش سطح دقت و تفکیک پذیری شناسایی این موجودیت ها در حوزه خود، به سمت ایجاد ساختارهای مدل داده عملیاتی یا به بیان دقیق تر ساختارهای فراداده ای مبتنی بر مدل های مفهومی روی آورند. بر این مبنا، هدف پژوهش حاضر ارزیابی کارایی ساختارهای فراداده نظام های شناسگر دیجیتالی است. به منظور دستیابی به این هدف، بر مبنای روش ارزیابی روشنگرانه، فرآیندی شامل دو گام طراحی و اجرا شد. در گام اول اقدام به طراحی چارچوب پایه ارزیابی کارایی ساختار فراداده به روش دلفی شد. چارچوب پایه ارزیابی استخراج شده در این گام شامل 10 شاخص کارایی تشکیل دهنده چارچوب ازجمله: سطح تفکیک پذیری شناسایی انواع اشیاء، وجود انواع فراداده توصیفی، راهبری و ساختاری، استفاده از دیکشنری داده، سطح بالای استاندارسازی و ثبات فراداده، تعامل فراداده، تعادل بین دقت و سادگی فراداده و لزوم شناسایی موجودیت های پیوندی در فراداده (ایجاد شبکه های پیوندی) است. درگام دوم، با استناد به چارچوب پایه طراحی شده، اقدام به ارزیابی تطبیقی 6 نظام شناسگر دیجیتال مطرح در سطح جهان به روش «تاپسیس» شد. نتایج این ارزیابی نشان داد که نظام «دی.اُ.آی.» از بیشترین کارایی در ساختار فراداده خود برخوردار است، نظام های «یو.سی.آی.» و «آ.ر.ک» به ترتیب کارایی نسبتاً کمی در این مؤلفه دارند و نظام های «هندل»، «یو.آر.ان.» و «پی.یو.آر.ال.» به علت عدم توجه به ساختارهای فراداده، هیچ انطباقی با چارچوب پایه کارایی این مؤلفه ندارند. در تحلیل این نتایج نیز مشخص شد که از مهمترین دلایل کارایی بالای نظام «دی.اُ.آی.» در مقایسه با دو نظام دیگر، توجه آن به شاخص های فراداده ساختاری در شکل کلی و ایجاد شبکه های پیوندی ارجاعات و منابع موجودیت های شناسایی شده در شکل خاص است. نتایج این پژوهش می تواند توسط کاربران و مجریان این نظام ها و همچنین پژوهشگران این حوزه مورد استفاده قرار گیرد.

هدف: بررسی ویژگی های ساختاری، محتوایی، و مجموع ویژگی های صفحه خانگی وب سایت نمایشگاه بین المللی کتاب تهران در قیاس با فرانکفورت در جهت ارتقای صفحه خانگی وب سایت نمایشگاه بین المللی کتاب تهران است. روش/ رویکرد پژوهش: روش پژوهش، تطبیقی و جامعه آماری شامل صفحه های خانگی وب سایت نمایشگاه بین المللی کتاب تهران و فرانکفورت است. جمع آوری داده ها بر اساس سیاهه وارسی شامل 49 پرسش در دو بخش ویژگی های ساختاری و محتوایی است. یافته ها: یافته ها نشان داد که ویژگی های ساختاری، محتوایی و مجموع ویژگی ها در صفحه خانگی وب سایت نمایشگاه بین المللی کتاب تهران به ترتیب 18/68، 96/62، و 3/65% به کار رفته است، در حالی که این رقم در صفحه خانگی وب سایت نمایشگاه بین المللی کتاب فرانکفورت، به ترتیب 45/95، 59/92، و 87/93% است. نتیجه گیری: صفحه خانگی وب سایت نمایشگاه بین المللی کتاب تهران در قیاس با فرانکفورت از نظر ویژگی های ساختاری، محتوایی، و مجموع ویژگی ها در رتبه پایین تری است.

یکی از چالش های اساسی مدیریت دانش در اقتصاد دانش بنیان امروزی، ترغیب افراد برای تسهیم دانش آنان است. ساختارهای دانش بنیان به دلیل نیاز شدید به مشارکت افراد، باید رویکرد اعتماد-محور در پیش گیرند، زیرا لازمه خلق و تسهیم دانش سطح بالایی از اعتماد و خوش بینی در روابط اعضای سازمان با یکدیگر است. این مهم در سازمان های مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات به خصوص موردتوجه است زیرا از گروه هایی تشکیل شده اند که هدف نهایی آن ها اجرای موفق پروژه های سیستم های اطلاعاتی است. این پژوهش که با هدف بررسی نقش متغیرهای اعتماد و وابستگی میان افراد در توفیق تسهیم اطلاعات در سازمان انجام شده است با استفاده از روش پیمایشی، نظرات خبرگان و مدیران سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری شیراز را مورد بررسی قرار داده است. پس از گردآوری و تحلیل مقدماتی داده ها، اقدام به آزمون مدل مفهومی پژوهش با استفاده از روش مدل سازی معادلات ساختاری گردید. نتایج نشان می دهد میزان ارتباطات اعضا بر اعتماد گروه سیستم های اطلاعاتی تأثیر مثبت و معنی داری دارد، همچنین تأثیر معنادار اعتماد و وابستگی، بر تسهیم دانش میان اعضا مورد تأیید قرار گرفته است که منجر به افزایش عملکرد گروه سیستم های اطلاعاتی می شود.

طرح های ملی پایان نامه ها و رساله های الکترونیکی (پارسا) از کارآمدترین کانال ها برای افزایش مشاهده پذیری پایان نامه ها و رساله ها (پارس) به شمار می آیند. برای راه اندازی و نگهداری چنین طرح هایی در سطح ملی نیاز به مدل کسب وکار مؤثری است که بتواند زیست پذیری آنها را تضمین کند. با این حال، هستی شناسی ها و چارچوب های مدل کسب وکار کنونی کلی هستند و با بافت طرح های پارسا هم خوانی ندارند. هدف این مقاله شناسایی اجزای کلیدی مدل کسب وکار طرح های پارسا در سطح ملی است. رویکرد این پژوهش کیفی است و برای گردآوری داده ها از ابزار مصاحبه ساخت نیافته و پروتکلی از پیش تنظیم شده برای انجام مصاحبه ها بهره برداری شده است. با 10 نفر از مدیران پایگاه های ملی پارسا از کشورهای گوناگون مصاحبه، متن مصاحبه ها پیاده سازی، و سرانجام در نرم افزار «مَکس کیو. دی. ای.» تجزیه و تحلیل شد. برای تجزیه و تحلیل داده از رویکرد «مایلز»، «هابرمن»، و «سالدانا» پیروی شده است که آمیزه ای از روش «گرانند تئوری» و قوم نگاری است. مدل کسب وکار فراهم آوری منابع اطلاعاتی دیجیتال و به ویژه طرح های ملی پارسا در سطح هستی شناسی دربردارنده هشت جزء کلیدی است: کاربران نهایی، مسائل مالی، حاکمیت، تأمین کنندگانِ محتوا، محتوا، خدمات، فناوری، و همکاری. هریک از این اجزا خود مؤلفه های گوناگونی را پوشش می دهند و روی هم رفته باید 46 مؤلفه کلیدی را در مدیریت طرح های ملی پارسا در نظر داشت. جنبه کسب وکاری طرح های پارسا در نوشته های کنونی به شکل مؤثری در کانون توجه نبوده است. این مقاله از نخستین پژوهش هایی است که طرح های ملی پارسا را از دیدگاه کسب وکاری بررسی می کند و می کوشد تا کسب وکار این طرح ها را به شکل فراگیر در سطح هستی شناسی بررسی کند. از آنجا که طرح های ملی پارسا به دنبال گردآوری، سازماندهی، و اشاعه پارسا هستند زیست پذیری آنها بسیار مهم است. پیشنهاد ابعاد و اجزای مدل کسب وکار این طرح ها به مدیران و سیاستگذاران اجازه می دهد تا به طرح و سازماندهی نیازهای کسب وکاری خود بپردازند و از زیست پذیری این پایگاه ها مطمئن شوند.

مقدمه: هدف از این پژوهش، دسته بندی خدمات عمومی کتابخانه دانشگاهی بر اساس مدل رضایت مشتری کانو می باشد. روش شناسی: پژوهش از نظر هدف، کاربردی، و از نظر روش، پیمایشی است. جامعه آماری را دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه فردوسی مشهد تشکیل دادند، که ۱۲۰ نفر از بین ایشان به صورت تصادفی انتخاب شد. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه ای محقق ساخته بر اساس مدل کانو بوده است. روایی آن از دید اساتید رشته علم اطلاعات و دانش شناسی و همچنین مدیریت مورد تایید واقع شد. برای تحلیل داده ها از جدول ارزیابی مدل کانو، نرم افزار اکسل و آمار توصیفی، و برای تعیین پایایی از آزمون آلفای کرونباخ ( ۸۳/۰ α =) استفاده شد. یافته ها: ابتدا خدمات عمومی ارائه شده و قابل ارائه در بخش های عمومی مرکز اطلاع رسانی و کتابخانه مرکزی دانشگاه فردوسی مشهد شناسایی شد، سپس تعداد ۸۵ خدمت شناسایی شده در معیار اجباری (۳۷ خدمت، مانند مشاوره اطلاعاتی (مشاوره پژوهشی)، معیار تک بعدی (۲۴ خدمت، مانند آگاهی رسانی جاری )، معیار جذاب (۱۳ خدمت، مانند ارائه خدمات ترجمه)، و معیار بی تفاوتی (۱۱ خدمت، مانند امانت بین کتابخانه ای مانند طرح غدیر)، دسته بندی شد. قابل ذکر است که هیچ خدمتی در دسته معیار معکوس قرار نگرفت. بیشتر خدمات اجباری و بی تفاوتی در بخش امانت، بیشتر خدمات تک بعدی در بخش مرجع و اطلاع رسانی، و بیشتر خدمات جذاب در بخش اطلاع رسانی متمرکز شده اند. بحث و نتیجه گیری: آن چه کتابداران به عنوان خدمت در نظر گرفته اند، برای کاربران نیز مطلوب است و ارائه آن را از سوی کتابخانه دانشگاهی انتظار دارند. اگر چه تعداد قابل توجهی از خدمات در معیار بی تفاوتی دسته بندی شده اند. در انتها پیشنهادهایی در راستای بهبود برنامه ریزی های کتابخانه بر اساس دسته بندی کاربران ارائه شده است.

هدف: شناسایی الگوها و روندهای موضوعی مطالعات علم اطلاعات و دانش شناسی ایران و سیر تغییرات انجام شده در ساختار نظری این حوزه. روش شناسی: با استفاده از هم رخدادی کلیدواژه و با رویکرد مبتنی بر دیداری سازی حوزه دانش براساس کلیدواژه ها، ساختار فکری علم اطلاعات و دانش شناسی مطالعه شده است. جامعه پژوهش تمامی مقالات پژوهشی و مجموعه مقالات همایش هاست که در سال های 1970 تا 2016 از پژوهشگران ایران در مجلات علم اطلاعات و دانش شناسی منتشر و در وب گاه علوم نمایه شده است. برای تحلیل و دیداری سازی شبکه هم واژگانی مطالعات ایران نیز از نرم افزار سایت اسپیس استفاده شد. یافته ها: تحلیل خوشه ای به شناسایی 10 خوشه انجامید و درمجموع، مشخص شد کانون های اصلی پژوهش ذیل دو عنوان کلی "مطالعات سنجش علم" و "مطالعات اطلاعات" قرار گرفته اند که سهم هریک از این دو کانون پژوهش از کل خوشه های شناسایی شده به ترتیب، 4 و 5 خوشه است. بزرگ ترین خوشه برحسب تعداد گره ها، "مطالعات کاربران و نظام ها" و قدیمی ترین خوشه براساس میانگین سال تشکیل، "همکاری علمی" بود. نتایج تحلیل شاخص شکوفایی رخداد کلیدواژه ها نشان داد کلیدواژه های "اینترنت"، "وب جهان گستر"، "مطالعات کاربران"، و "موتورهای جستجو" به ترتیب، بیشترین توجه پژوهشگران علم اطلاعات و دانش شناسی را به خود جلب کرده اند و در زمره مباحث داغ رشته در بازه زمانی بررسی شده هستند. نتیجه گیری: شبکه هم رخدادی کلیدواژه های مدارک علم اطلاعات و دانش شناسی ایران شبکه ای نوپاست؛ به طوری که از مجموع 257 گره حاضر در فرایند تحلیل، 71 گره در سال های 2000 تا 2009 واقع شده اند. ازجمله نکات درخور تأمل در تحلیل گره های محوری شبکه هم رخدادی کلیدواژه ها، ثبت نکردن هرگونه نمره مرکزیت برای واژه "کتابخانه" است که نشان می دهد این واژه، باوجود برخورداری از فراوانی رخداد، نقش محوری خود را در مدارک علم اطلاعات و دانش شناسی ایران در این بازه زمانی از دست داده است.

هدف: هدف پژوهش حاضر تعیین خودکارآمدی و سرسختی روان شناختی بر فرسودگی شغلی با میانجی گری انگیزش شغلی در بین کارکنان کتابخانه های عمومی استان خوزستان است. روش: پژوهش حاضر با روش پیمایشی انجام شده است. جامعه پژوهش شامل کارکنان کتابخانه های عمومی استان خوزستان است که با استفاده از جدول کرجسی و مورگان تعداد 175 نفر به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه است. در این پژوهش از چهار پرسشنامه استاندارد خودکارآمدی شرر، سرسختی روانی کوباسا، فرسودگی شغلی مسلش و پرسشنامه انگیزش شغلی هکمن و الدهام استفاده شده است. نتایج آزمون روایی سازه حاکی از نمره مناسب برای تمامی پرسشنامه های پژوهش است. پایایی تمامی پرسشنامه ها نیز بالای 70/0 بود. تجزیه و تحلیل داده ها توسط نرم افزار SPSS نسخه 23 و Amos انجام شد. یافته ها: نتایج پژوهش نشان داد که دو متغیر خودکارآمدی و سرسختی روان شناختی به شکل مستقیم بر فرسودگی شغلی تأثیر منفی دارند. همچنین این دو متغیر به طور غیرمستقیم از طریق متغیر انگیزش بر فرسودگی شغلی تأثیر معنی دار دارند. اصالت/ارزش: پدیده فرسودگی شغلی تحت تأثیر عوامل مختلفی می تواند شکل گیرد. در این میان نقش و تأثیر عوامل فردی- روان شناختی مانند خودکارآمدی و سرسختی روان شناختی و انگیزش شغلی بسیار مهم است.

هدف: هدف از این پژوهش، بررسی وضعیت شبکه هم نویسندگی و ضریب همکاری علمی پژوهشگران ایرانی در حوزه هوافضا در نمایه استنادی علوم از ابتدا تا پایان سال 2014 میلادی است. روش: پژوهش از نوع کاربردی و با کمک روش های علم سنجی انجام شده است. برای تجزیه وتحلیل داده ها از نرم افزارهای وی او اس ویوور، پاژک، یو سی نت، هیست سایت و اکسل استفاده شد. یافته ها: یافته ها نشان داد که از کل 2501 مقاله نمایه شده، 45/67 درصد با همکاری در سطح ملی، 24/4 درصد با همکاری در سطح منطقه ای و 55/32 درصد با همکاری در سطح بین المللی تولید شده اند. برترین دانشگاه ها و پژوهشگاه ها به ترتیب دانشگاه صنعتی شریف، شیراز، تهران و پژوهشگاه دانش های بنیادی بودند. نتیجه گیری: ازنظر کشورهای همکاری کننده، ایالات متحده آمریکا در رتبه اول قرار گرفت ولی با توجه به ضریب همکاری بین نویسندگان، به ترتیب کشورهای انگلستان، ایتالیا، آلمان و فرانسه بالاتر از ایالات متحده آمریکا قرار گرفت. میانگین ضریب همکاری علمی بین نویسندگان در طول 41 سال، 43/0 به دست آمد. بیش از 88 درصد از مقالات، الگوی دو نویسنده ای (27/35 درصد) و سه نویسنده ای (39/16 درصد) داشته اند.

هدف: هدف این پژوهش بررسی مؤلفه های جدید پست مدرن و تأثیر آنها بر فرایند فراهم آوری و مدیریت مجموعه در کتابخانه ها و مراکز اطلاعاتی است. روش/ رویکرد پژوهش: روش پژوهش سندی- تحلیلی است. یافته ها: پست مدرنیسم به عنوان یک وضعیت نوین، بر همه ارکان کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی و مدیریت آن تأثیر گذاشته است. در این پژوهش تأثیر آن بر فراهم آوری و مدیریت مجموعه مورد بررسی قرار گرفته و ابعاد این تأثیرگذاری نمایان شده است. نتیجه گیری: تغییرات بسیاری در تولید، توزیع، و روش های دسترسی به اطلاعات و در نتیجه مجموعه کتابخانه ها، فراهم آوری و مدیریت مجموعه، و سیاست های مجموعه سازی مشاهده می شود. از مؤلفه های پست مدرن می توان به عنوان ابزار بازاندیشی در پیاده سازی خط مشی های نوین فراهم آوری و مدیریت مجموعه بهره برد.

هدف:بررسی شباهت ها و تفاوت های موجود در نحوه سازماندهی منابع در دو وبگاه نشانه گذاری سایت یولایک و بیبسونومی. روش شناسی:قابلیت ها و امکانات دو سایت مورد نظر با رویکرد تحلیلی و تطبیقی و روش ارزیابانه شناسایی و مقایسه شد. یافته ها:از نظر تنوع قالب های خروجی، گزینه های نمایش، و تعامل با برچسب ها، بیبسونومی عملکرد بهتری نسبت به سایت یولایک دارد و از نظر قابلیت های ارتباطی سایت یولایک بهتر از بیبسونومی عمل می کند. نتیجه گیری:برای مدیریت اطلاعات کتاب شناختی با خروجی های متنوع نمایش و تعامل با برچسب ها، پاپگاه بیبسونومی و به منظور بهره گیری از قابلیت های ارتباطی خوب، سایت یولایک توصیه می شود.

پژوهش حاضر با هدف شناخت جنبه های دسترسی آزاد مورد توجه کاربران شبکه اجتماعی «توییتر» و تحلیل عقاید آنان در این باره انجام شد. نمونه ای از توییت های انگلیسی درباره دسترسی آزاد شناسایی و به روش تحلیل محتوای کمی با رویکرد تحلیل عقاید مطالعه شد. بدین منظور، نخست جنبه های مختلف دسترسی آزاد با مرور ادبیات حوزه شناسایی و در قالب فرمول های جست وجو تدوین شد. این گام به بازیابی ۸۷۴۲۷۰ توییت انجامید. داده ها با کمک جست وجوی انطباق دقیق در «اکسل» پاکسازی و نمونه ای مشتمل بر ۱۶۵۳۲۰ توییت مرتبط به دست آمد و سپس، نمونه به چهار گروه موضوعی «هزینه و منابع مالی»، «نشر و منابع»، «مدل ها» و «اعتبار و کیفیت» دسترسی آزاد دسته بندی شد. پردازش متن و محاسبه نمره عقیده توییت ها به ترتیب با نرم افزار «نایم» و «سنتی استرینگث» انجام شد. تحلیل داده ها با آمار توصیفی و استنباطی در «اکسل» و «اس پی اس اس» صورت گرفت. نتایج نشان داد که مفاهیم مرتبط با «نشر و انواع منابع دسترسی آزاد» از بیشترین توییت برخوردارند. چنانچه این گروه به دلیل کلیت و عمومیت آن نادیده گرفته شود، «اعتبار و کیفیت» و «هزینه ها و منابع مالی» دو موضوع اصلی مورد توجه کاربران «توییتر» است. بر اساس نتایح عقیده کاوی، بیش از نیمی از توییت ها خنثی بوده و فراوانی عقاید مثبت با اختلاف کمی از عقاید منفی بیشتر است. با این حال، دو موضوع «اعتبار و کیفیت» و «هزینه ها و منابع مالی» بیش از همه توییت های منفی گرفته اند. به این ترتیب، همسو با نتایج پیمایش های پیشین، که با هدف کشف دغدغه های محققان و ذی نفعان دسترسی آزاد انجام شده، پژوهش حاضر تصویری کم وبیش یکسان را برای فضای اجتماعی به دست داد. از آنجا که دسترسی آزاد به اطلاعات علمی در جهت توسعه جوامع دانش بنیان یک ضرورت محسوب می شود، نتایج تحقیق حاضر لزوم برداشتن گام هایی جدی برای تقویت نقاط مثبت و اندیشیدن راهکارهایی برای رفع مسائل و چالش هایی که به عقاید منفی منجر شده است، برجسته می سازد.

هدف: این مطالعه با هدف بررسی رابطه ویژگی های شخصیتی کتابداران شاغل در کتابخانه های دانشگاه های شهر بیرجند با دیدگاه آنان در خصوص جو کارآفرینی در کتابخانه (۱۳۹۳) انجام شده است. روش: در این مطالعه توصیفی – تحلیلی از نوع همبستگی، کلیه کتابداران شاغل در کتابخانه های دانشگاه های شهر بیرجند در سال ۱۳۹۳ مورد مطالعه قرار گرفتند. ابزار گردآوری داده ها فرم مشخصات جمعیت شناختی (جنس، سن، سطح تحصیلات، رشته تحصیلی، سابقه خدمت و دانشگاه محل خدمت) و پرسشنامه محقق ساخته ۷۷ سؤالی بود. روایی پرسشنامه توسط ۵ نفر از اعضاء هیأت علمی کتابداران مورد قرار گرفت و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ ۹۴/۰ به دست آمد. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS ۱۵ و آزمونهای آماری t مستقل، آنالیز واریانس یک طرفه، تعقیب رنج توکی، همبستگی پیرسون و رگرسیون در سطح معنی داری ۰۵/۰≥p مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: از ۴۶ کتابدار مورد مطالعه، ۱۵ نفر (۶/۳۲ درصد) مذکر و ۳۱ نفر (۴/۶۷ درصد) مؤنث بودند. میانگین نمره دیدگاه کتابداران در خصوص انجام اقداماتی در زمینه کارآفرینی در کتابخانه محل خدمت در خانم ها نسبت به آقایان، در کتابداران کارشناسی و کارشناسی ارشد و دکتری نسبت به کتابداران دیپلم و کاردانی و نیز در کتابداران دانشگاه علوم پزشکی نسبت به کتابداران دانشگاه های بیرجند، پیام نور، آزاد، فرهنگیان و صنعتی به طور معناداری بیشتر بود. (۰۵/۰p

مقدمه: دانش سازمانی به دلایل مختلفی مانند بازنشستگی و جابجایی مدیران در مسیر فراموشی و محو قرار دارد. مستندسازی قادر است از طریق ثبت، ارزیابی، سازماندهی، نگهداری و انتشار دانش و تجربیات مدیران، از محو دانش جلوگیری کند. پیش نیاز مستندسازی، تعیین ویژگی ها و سازوکارهای آن است. بر این اساس هدف این پژوهش شناسایی و رتبه بندی سازوکارهای مستندسازی در کتابخانه های دانشگاهی ایران بود. روش شناسی: روش پژوهش پیمایشی-تحلیلی و با توجه به هدف پژوهش، نوع آن کاربردی بود. جامعه آماری این پژوهش مدیران کتابخانه های دانشگاهی ایران بود. اعضای جامعه ۱۷۲ نفر بود که بر اساس جدول اندازه جامعه و نمونه کرجسی و مورگان، ۱۱۶ نفر به صورت طبقه ای تصادفی انتخاب شدند. ۱۰۰ نفر به پرسشنامه پاسخ دادند و میزان پرسشنامه های برگشتی ۲/۸۶ درصد بود. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه الکترونیکی محقق ساخته در قالب طیف لیکرت بر اساس چند پرسشنامه آماده و مرور پیشینه پژوهش استفاده شد. پرسشنامه اولیه برای تعیین روایی محتوایی (صوری) بین متخصصان توزیع شد و پس از انجام دادن اصلاحات لازم و تغییرات پیشنهاد شده توسط متخصصان، نسخه نهایی آن تدوین شد. برای تعیین پایایی پرسشنامه تعداد ۳۰ نسخه توسط جامعه مورد بررسی تکمیل شد که از طریق محاسبه ضریب آلفای کرونباخ،۸۷.۴۵ به دست آمد. برای توصیف و تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی و آمار استنباطی استفاده شد. در آمار توصیفی از میانگین و برای بررسی متغیرها از تحلیل عاملی اکتشافی و آزمون فریدمن استفاده گردید. این پژوهش از آن رو که به بررسی دیدگاه های مدیران جامعه آماری میپردازد و بر اساس دیدگاه نمونه ای از آنها در مورد جامعه قضاوت می کند، پیمایشی است و از این منظر که نتایج پژوهش را می توان در عمل برای مستندسازی دانش در کتابخانه ها به کار گرفت و تا حدودی مشکلات آن ها را در این زمینه مرتفع ساخت، پژوهشی کاربردی است. یافته ها: سازوکارهای مستندسازی دانش بر پایه چرخه یکپارچه حیات دانش سازمانی دالکر شناسایی و براساس درجه اهمیت و میانگین های کسب شده، رتبه بندی شدند. بدین ترتیب، ۱۱ سازوکار ثبت و استخراج، ۹ سازوکار ارزیابی/ انتخاب، ۷ سازوکار کدگذاری، ۸ سازوکار پالایش، ۹ سازوکار اشتراک، ۷ سازوکار دسترسی، ۷ سازوکار فراگیری، ۸ سازوکار به کارگیری، ۷ سازوکار ارزیابی و ۶ سازوکار به روزرسانی معرفی شدند. مهم ترین منابع کسب دانش ضمنی و عینی مشخص شد و با توجه به تحلیل عاملی اکتشافی در سه عامل منابع کسب و ثبت دانش ضمنی مدیران، منابع دانش عینی برای کدگذاری و بازنمون و منابع دانش عینی برای وب کاوی و داده کاوی نام گذاری شدند. بحث و نتیجه گیری: مستندسازی دانش در کتابخانه های دانشگاهی ایران از الگویی خاص تبعیت نمی کند. با توجه به مشکلاتی که کتابخانه های دانشگاهی در زمینه مستندسازی دارند، در این پژوهش سازوکارهای لازم برای تسهیل اجرای مستندسازی معرفی شده است. این سازوکارها براساس دیدگاه های مدیران این مراکز شناسایی و رتبه بندی شده و بر ویژگی های اصلی مستندسازی یعنی، استخراج، اعتبارسنجی، اصلاح و انتشار دانش ثبت شده متمرکز است، لذا نتایج آن از قابلیت لازم برای استفاده در محیط های کتابخانه ای برخوردار است. با توجه به این که در زمینه مستندسازی دانش پژوهش های اندکی صورت گرفته است، بر این اساس در اجرای پژوهش کمبود منابع لاتین و فارسی وجود داشت و برخی از پاسخ دهندگان در خصوص موضوعات مربوط به متغیرهای پژوهش شناخت محدود داشتند که این موضوع از طریق ارائه تعاریف مربوط به مفاهیم مدیریت دانش در ابتدای پرسشنامه و نیز در پی نوشت آن مرتفع گردید. تشکیل کمیته مستندسازی، انتصاب فردی به عنوان کارشناس دانش، تهیه فرم های مخصوص ثبت دانش و تدوین شیوه نامه مستندسازی از مهم ترین پیشنهادهای پژوهش بود.

هدف پژوهش حاضر بررسی وضعیت تولیدات علمی ایران قبل از انقلاب تا 1395 با تأکید بر مقالات همایش ها، مقالات پر استناد و داغ و مقالات دسترسی آزاد با نگاهی به قانون برنامه توسعه اقتصادی ، اجتماعی، فرهنگی کشور می باشد. پژوهش حاضر تحلیلی توصیفی است که داده های پژوهش از Clarivate Analytics (تامسون رویترزسابق) استخراج گردید. برای این منظور در جست وجوی پیشرفته با استفاده از فرمول CU=IRAN اطلاعات مربوط به ایران تهیه شد. جامعه پژوهش شامل کل مدارک علمی ایران در بازه زمانی 1310 تا 1395 (1931 تا 2016 میلادی) می باشد که پس از بازیابی، داده ها با توجه به واحدهای تحلیل مورد نظر پژوهش (مقالات همایش ها، مقالات پراستناد و داغ، مقالات دسترسی آزاد) مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفتند. یافته ها نشان داد مقالات همایش ها رشد قابل توجه ای در گذر زمان داشته اند و به طور کلی قبل از انقلاب اسلامی هیچ مقاله همایشی از ایران در این پایگاه ثبت نشده است و رشد این مقالات، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی می باشد به طوری که از 1 مقاله همایش در سال 1368 به 3529 مقاله در سال 1394 رسیده است (با 502 مقاله در هفت ماه اول 1395). همچنین وضعیت مقالات پراستناد و داغ نشان می دهد به طور کلی این مقالات از سال 1385 به بعد جمعاً 1134 مقاله پراستناد و 45 مقاله داغ می باشند که در این پایگاه به ثبت رسیده است. از سوی دیگر وضعیت مقالات دسترسی آزاد حاکی از بالا رفتن میزان استقبال پژوهشگران از این مقالات می باشد. هرچند رشد قابل توجه این مقالات مربوط به دهه چهارم است، که جمعاً 25813 مقاله دسترسی آزاد به ثبت رسیده است که بیشتربن آن مربوط به سال 1394 برابر با 4502 می باشد. یافته ها نشان داد که رشد مرکب سالانه همایش ها در فاصله زمانی برنامه دوم توسعه برابر 12/47 % می باشد که این میزان در برنامه سوم کاهش را نشان می دهد (64/19%) و رشد منفی برابر 38/8 را شاهد هستیم. در برنامه چهارم نرخ رشد مقالات همایش ها 37/35% است و نسبت به برنامه سوم رشد 06/6 % را نشان می دهد. در فاصله برنامه پنجم نسبت به برنامه چهارم رشد نزولی 82/18% را تجربه می کنیم. در خصوص مقالات پر استناد و داغ در فاصله برنامه های دوم تا پنجم با رشد منفی مواجه نیستیم ولی رشد این مقالات چشمگیر نمی باشد. در طول برنامه های اول تا پنجم رشد مقاله های دسترسی آزاد قابل توجه بوده است اما در صد رشد یک برنامه پنج ساله به برنامه دیگر چشمگیر نمی باشد. در این رابطه یافته ها نشان داد در برنامه پنجم توسعه نسبت به برنامه چهارم 59/6 % کاهش را شاهد هستیم. اگرچه ایران از لحاظ کمیت علمی به جایگاه شایسته ای رسیده، لازم است به پژوهش های کیفی کاربردی بیش از هر زمان مطابق با قانون برنامه توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی کشور توجه شود و مسئولان و برنامه ریزان کشور این مسئله را در اولویت قرار دهند تا با تلاش محققان کشور و حمایت های لازم در این زمینه حضور تأثیرگذار علم و فناوری در رفاه جامعه مشاهده شود.

مقدمه: مقایسه ماهیت، مزایا و معایب رده بندی های مردمی با واژگان مهار شده و مرور نوشتارهای مربوط به برچسب های اجتماعی لایبرری ثینگ با سرعنوان های موضوعی کتابخانه کنگره هدف این مقاله است. روش شناسی: روش پژوهش کتابخانه ای و مطالعه تطبیقی است. یافته ها: رده بندی های مردمی مزایایی مانند به روز بودن، مبتنی بر نظر کاربر بودن، به صرفه بودن از نظر مالی و عدم نیاز به آموزش دارند. اما معایبی مانند عدم یکدستی، عدم فراهم کردن بافت، و فقدان دقت و بازیافت نیز دارند که موجب شده است به جای جایگزینی، مکمل بودن دو نظام رده بندی های مردمی و واژگان مهار شده مطرح شود. نتیجه گیری: مرور نوشتارهای مربوط به برچسب های لایبرری ثینگ و سرعنوان های موضوعی کتابخانه کنگره نشان می دهد پژوهش ها با روش های پژوهش و حجم نمونه گیری های مختلف انجام شده اند. همچنین، زمینه های موضوعی متنوع، پراکنده و خاص بررسی شده است. مرور نوشتارها آشکار می کند بین برچسب های اجتماعی و سرعنوان های موضوعی کتابخانه کنگره تا حدودی مطابقت (نزدیک به 50 درصد) وجود داردولی این میزان مطابقت در حدی نیست که بتوان برچسب های اجتماعی را با سرعنوان های موضوعی جایگزین کرد، به همین دلیل نتیجه گیری شده است که این دو نظام سازماندهی اطلاعات، می توانند مکمل هم باشند.

به مناسبت برگزاری هشتادوششمین کنگره سالانه ایفلا، گروه علاقه مندان به تاریخ کتابخانه ها در این نهاد در ژانویه ۲۰۲۰ فراخوان ارسال چکیده مقالات برای بررسی طرح های تاریخ شفاهی کتابداری و اطلاع رسانی را در نشستی با عنوان آموختن از گذشته برای الهام بخشی، دربرگیرندگی، و تداوم بر روی وبگاه ایفلا منتشر کرد. نگارنده به مناسبت تجربه اجرای طرح های تاریخ شفاهی کتابداری و اطلاع رسانی در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران چکیده مقاله ای را با عنوان «روایت ها از روزن گفت وگو» برای دبیر گروه ارسال کرد. این چکیده پذیرفته شد. اما کنگره به سبب همه گیری کووید- ۱۹ در سال 2020 برگزار نشد. سپس به تصمیم دبیرکل و رئیس ایفلا قرار شد کنگره به صورت حضوری در سال ۲۰۲۱ در روتردام هلند برگزار شود. اما به سبب ادامه همه گیری آن نیز به صورت مجازی برگزار شد. کمیته ملی ایفلا در ایرلند پشتیبانی تحسین برانگیزی برای ارائه سخنرانی ها تدارک دید. در این نشست چهار سخنران از ایرلند، ایران، ایالات متحده آمریکا و کرواسی ابتکارهای خود را برای ثبت و ضبط تاریخ شفاهی کتابداری و اطلاع رسانی در کشور شان ارائه دادند. در این نشست نماینده ایران طرح های چهارگانه تاریخ شفاهی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران را بیان کرد. این چهار طرح عبارت بودند از تاریخ شفاهی آموزش کتابداری و اطلاع رسانی در ایران، تاریخ شفاهی شورای کتاب کودک، تاریخ شفاهی انجمن های کتابداری ایران، و خدمات کتابداران پیشکسوت در گسترش و شکوفایی کتابداری نوین در ایران.