تاریخ شفاهی

هدف: هدف از این پژوهش، بررسی مفهوم و پیشینه تاریخ شفاهی در منابع داخلی و خارجی و همچنین مطالعه ضرورت، اهمیت و عوامل پیدایش و گسترش تاریخ شفاهی در حوزه یادمانه ها می-باشد. روش: این پژوهش به روش کتابخانه ای (سندی) انجام گرفته است و اطلاعات آن از مطالعه منابع موجود در کتابخانه های معتبر و جستجوی مقالات در سایت ها و پایگاه های اطلاعاتی مربوط به موضوع تاریخ شفاهی فراهم گردیده است. یافته ها:امروزه تاریخ شفاهی به عنوان یکی از ابزارهای مهم و مؤثر در پژوهش های تاریخی مطرح بوده و مهمترین رکن آن مصاحبه است. تأثیر انقلابات و تحولات سیاسی، تولیدات و محصولات انقلاب صنعتی و خلاقیت عده ای از تاریخ نویسان از جمله عوامل پیدایش و گسترش تاریخ شفاهی در حوزه یادمانه های میباشد. همچنین سازماندهی، آماده سازی و ارزیابی منابع تاریخ شفاهی از مباحث دیگری است که در این مقاله بدان اشاره میشود.

هدف: هدف این پژوهش، تعیین وضعیت مؤلفه جست وجو در وبگاه های مراکز تاریخ شفاهی داخل و خارج از کشور است. روش/ رویکرد پژوهش: این پژوهش با استفاده از روش های پیمایش تحلیلی و توصیفی انجام شده است و ابزار جمع آوری داده ها سیاهه وارسی بوده است. همچنین، پژوهشگر برای جمع آوری داده ها، ازطریق پست الکترونیکی، با برخی مسئولان مراکز تاریخ شفاهی خارج از کشور، و با مسئولان داخل، از طریق تماس تلفنی، ارتباط برقرار کرده است. جامعه پژوهش: جامعه مورد پژوهش شامل 7 مرکز تاریخ شفاهی در ایران و 10 مرکز فعال از مجموعه مراکز تاریخ شفاهی جهان (خارج از ایران) است. مراکز مورد بررسی با در نظرگرفتن پراکندگی جغرافیایی و گستره متنوع جهانی انتخاب شده اند. یافته های پژوهش: نکته ای که آشکارا می توان در مراکز تاریخ شفاهی داخلی مشاهده کرد، این است که اغلب آنها به طور مستقل دارای مؤلفه جست وجو در وب نیستند و دسترسی به منابع آنها با مراجعه حضوری میسر است. و در مقابل، در بیشتر مراکز تاریخ شفاهی خارج از کشور، مؤلفه جست وجو به طور مستقل در وبگاه آنها وجود دارد و امکان جست وجوی کاربران در وبگاه آنها قرار داده شده است. نتیجه گیری: نتایج پژوهش، نشان دهنده فقدان مؤلفه جست وجو در بیشتر وبگاه های مراکز تاریخ شفاهی است. این موضوع نباید از دید مسئولان و مدیران مراکز تاریخ شفاهی داخلی پنهان بماند؛ زیرا مؤلفه جست وجو یکی از مهم ترین و اساسی ترین عامل در دستیابی کاربران به اطلاعات مورد نظر است.

بر اساس یک سنت دیر پا ، تاریخ نگاران به طور کلی نتایج تحقیقات خود را به صورت مکتوب به جامعه ارائه می دهند و دستاوردهای مبتنی بر تاریخ شفاهی نیز تا کنون دست کم در ایران تحت تاثیر این سنت بوده است.اما نکته فراموش شده ان است که تاریخ شفاهی به لحاظ نظری و ساختاری با رسانه های مبتنی بر صوت مانند رادیو وجوه مشترک بیشتری دارد تا رسانه های مکتوب و این دو در مراحل مختلف تولید و سپس انتشار دستاوردهای تحقیقی می توانند به یکدیگر یاری رسانند. اگرچه عده ای عقیده دارند هدف از تولید و مصرف تاریخ شفاهی در رسانه و در ارشیو متفاوت است اما صرفنظر از این تفاوتهای جزیی که ان هم در سالهای اخیر دستخوش تغییر شده است می توان مبانی مشترک میان این دو یافت . این مقاله با تکیه بر جدید ترین منابع در مورد تولیدات رسانه های شنیداری بویژه رادیو در حوزه تاریخ شفاهی به تببین راهکارهای مطلوب در تعامل بین رشته ای تاریخ شفاهی و رسانه رادیو می پردازد.

مهم ترین فلسفه تاریخ نگاری محلی، پرداختن به موضوعات محلی در برش مکانی مشخص و زمانی محدود است. مکان، پایه اصلی تاریخ نگاری محلی است و بررسی بستر جغرافیایی (مکان) هر رویداد اهمیت چشمگیری در پژوهش های تاریخ محلی دارد. مطالعه و مشاهده دقیق محل وقوع هر رویداد به مورخان محلی برای شناخت بهتر ابعاد حیات اجتماعی زندگی گذشته و حال انسان در آن محل کمک می کند؛ بر اساس این ، پژوهش حاضر بر منطقه پیربکران متمرکز است. منطقه پیربکران با 86 کیلومترمربع وسعت و 54 هزار و 642 نفر جمعیت در 15 کیلومتری جنوب غربی شهر اصفهان واقع است. با توجه به جمعیت، این منطقه بیشترین درصد بیماران ام اس ایران را دارد و 125 نفر در این منطقه به ام اس مبتلا هستند. این آمار بیش از سه برابر میانگین جهانی، هفت برابر میانگین ایران و شش برابر میانگین استان اصفهان است. آمار مبتلایان به ام اس در پیربکران به آمار مبتلایان در جزیره اورکنی در شمال اسکاتلند نزدیک است که بیشترین درصد ام اس جهان را دارد. در نیم قرن گذشته، بیماری ام اس که نوعی اختلال در اعصاب مرکزی، مغز و نخاع، است به مهم ترین بحران زیست سلامتی اهالی منطقه پیربکران تبدیل شده است. پژوهش حاضر، به بررسی تاریخی چرایی و چگونگی تبدیل شدن منطقه پیربکران به یکی از کانون های شیوع ام اس در ایران می پردازد. در این راستا، این فرضیه به آزمون گذاشته شده است که فعالیت های انسانی برای تغییر محیط زیست در نیم قرن گذشته و استعداد محلی افراد، شیوع ام اس را باعث شده اند. نتایج پژوهش نشان می دهند که ام اس بین اهالی بومی منطقه پیربکران و به ویژه در برخی خانواده ها شیوع بیشتری دارد؛ همچنین رابطه معنی داری بین آمار بیماران ام اس و فاصله محل سکونت افراد با مراکز آلوده کننده صنعتی و معدنی وجود دارد. این پژوهش به روش میدانی و با کاربست روش و ابزار تاریخ شفاهی، به صورت مصاحبه فعال با 25 نفر از مبتلایان به ام اس انجام شد. با توجه به ماهیت میان رشته ای موضوع، از نتایج پژوهش های رشته های همبسته نیز استفاده شد.

شکل گیری و گسترش تاریخ شفاهی در ایران مدیون دو موضوع انقلاب اسلامی و جنگ بوده است. بسیاری از مراکز تاریخ شفاهی در ایران با محوریت این دو موضوع تأسیس شده و عمده مصاحبه های تاریخ شفاهی بر پایه این دو محور اساسی انجام شده است. در ایران برخلاف بسیاری از دیگر مراکز تاریخ شفاهی در دنیا اساس کار بر چاپ و انتشار و نه آرشیو مصاحبه های انجام شده در این زمینه گذاشته شده و در همین راستا بسیاری از مصاحبه های تاریخ شفاهی در مراکز مرتبط منتشر شده است. در این مقاله به بررسی جایگاه تدوین در ارائه تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی در ایران پرداخته می شود. سؤال های مقاله عبارت اند از:1. مؤلفه های تدوین خوب در تاریخ شفاهی چیست؟ 2. انواع تدوین در تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی چگونه است؟ 3. شاخصه های تدوین در تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی چیست؟ 4. آیا امکان استانداردسازی در روش تدوین تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی وجود دارد؟ رویکرد مقاله تحلیلی انتقادی است و با بررسی کتاب های تاریخ شفاهی در ایران سعی می شود تا ضمن روش شناسی انواع تدوین های صورت گرفته، مؤلفه های ساختاری آن ها استخراج شود و با مشخص شدن نقاط ضعف و قوت در این کتاب ها، پیشنهادهایی در راستای شاخصه های تدوین خوب در تاریخ شفاهی به منظور انجام پژوهش های کامل تر در آینده داده شود. یافته های پژوهش نشان می دهد که استاندارد خاصی درزمینه تدوین تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی وجود ندارد و سیاست های سلیقه ای و سازمانی مهم ترین مؤلفه های تدوین هستند. کلیدواژه ها :تاریخ شفاهی؛ انقلاب اسلامی؛ مؤلفه های تدوین؛ استانداردهای تدوین؛ مراکز تاریخ شفاهی.

هدف پژوهش: بررسی و شناسایی عناصر توصیفی مناسب برای تنظیم و توصیف منابع تاریخ شفاهی در آرشیوها و سایر مراکز تولید و نگهداری منابع تاریخ شفاهی. روش/ رویکرد پژوهش: پژوهش با استفاده از روش های پیمایشِ توصیفی و تحلیلِ محتوا انجام شده است و داده ها ازطریق پرسش نامه گردآوری شده اند. جامعه پژوهش، متخصصان حوزه تاریخ شفاهی اند که با استفاده از نمونه گیری تصادفی، 20 متخصص به عنوان نمونه انتخاب شده اند. نتایج حاصل از پژوهش با استفاده از آمار توصیفی تجزیه وتحلیل شده است. یافته ها و نتایج پژوهش: براساس مطالعات انجام شده، از بین 263 عنصر بررسی شده در آرشیوها -پس از حذف عناصر تکراری- 47 عنصر استخراج شدند و با عناصر استانداردهای دوبلین.کور و پی.بی.کور مطابقت داده شدند. براساس تجزیه وتحلیل داده ها و برمبنای دانش و تجربه متخصصان از بین 47 عنصرِ بخش اول پرسش نامه، 7 عنصر «عنوان»، «موضوع»، «پدیدآور»، «زبان»، «شرایط دسترسی»، «چکیده»، «محدوده زمانی» و از بین سایر عناصر استانداردهای مذکور -که در بخش دوم پرسش نامه آورده شده اند- 5 عنصر «شرح فهرست مطالب»، «نقش پدیدآور»، «فرآورده های زبان»، «نوع سبک» و «عنوان برنامه» به عنوان مناسب ترین عناصر برای تنظیم و توصیف منابع تاریخ شفاهی برگزیده شدند.

تاریخ شفاهی به عنوان یکی از مهم ترین ابزار جمع آوری اطلاعات و روش های پژوهشی در چند دهه اخیر گسترش بسیاری در بین علوم مختلف پیدا کرده و ماهیت میان رشته ای آن باعث شده تا محققان بسیاری از رشته های علمی از جمله تاریخ توجه ویژه ای نسبت به آن داشته باشند. ساختارهای داخلی و خارجی رشته تاریخ، مانند جایگاه آن در میان دیگر رشته ها، نسبت و مناسبات این رشته با مراکز قدرت سیاسی و جریان های مختلف فرهنگی و فکری جامعه، مناسباتِ تاریخ با سایر رشته های علوم انسانی مانند ادبیات، جغرافیا، جامعه شناسی و علوم تجربی، الزامات مثبتی را برای تاریخ و پیشینه ی این رشته ایجاد کرده که در قالب تدوین تاریخ شفاهی، به بخشی از آن می توان دست یافت.امروز با توجه به اهمیت تاریخ شفاهی، توجه به تدریس تاریخ شفاهی به عنوان یکی از راهکارهای قابل تأمل در بدیهی سازی فهم تاریخ در تمام مقاطع تحصیلی و کاربردی کردن آن در مقطع دانشگاه از طریق فراگیری یک علم مدون و صحیح، از ضروریات است.این مقاله درصدد پاسخ به این پرسش است که با توجه به اهمیت تاریخ شفاهی چرا اکثر گروه های دانشگاهی و علمی تاریخ رویکرد مناسبی به تاریخ شفاهی ندارند.بر این مبنا در این مقاله تلاش شده است با تحلیل و نقد رویکرد نامناسب گروه های تاریخ در مورد تاریخ شفاهی به نیازهای آموزشی دانشجویان تاریخ پرداخته شود. این پژوهش به شیوه تحلیلی توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه ای انجام شده است.

شهر سلطانیه دارای بناها، تپه ها و، آثار طبیعی زیادی از دوره های مختلف تاریخی، قبل و بعد از اسلام است. برخی از این آثار با گذشت سالیان هنوز پا برجا مانده اند و برخی نیز بر اثر عوامل مختلف سیاسی و طبیعی تخریب و بعضا تبدیل به تپه های تاریخی شده اند، لذا طبق شواهد و متون تاریخی می توان اینگونه بیان کرد که این شهر برای حاکمان و فرمانروایان وقت، حائز اهمیت بوده است. برای شهرهای تاریخی مانند سلطانیه، با توجه به قرار گرفتن در نقطه سوق الجیشی، مسیر ارتباطی بین شمال غرب به دیگر نقاط کشور و شرایط آب و هوایی مطلوب، محل مورد علاقه بیشتر پادشاهان بوده است و همچنین اینکه سلطانیه زمانی پایتخت ایلخانان مغول بوده است، اتفاقات سیاسی زیادی رخ داده و بناهای مهم مختلفی اعم از عام المنفعه و خصوصی در شهر قدیم سلطانیه احداث گردیده است. این اتفاقات سیاسی و محل و کاربری بناهای قدیمی که در عصر حاضر با توجه به تخریب چند باره شهر، برخی از این بناها دیگر وجود ندارند، سینه به سینه نقل شده تا به امروز برسد. لذا اهمیت این چنین پژوهش ها در این است که این خاطرات و اطلاعات از زبان سالخوردگان و شخصیت هایی که در گذشته در شهر سلطانیه فعالیت های علمی داشته اند به صورت مکتوب درآید. چرا که در بعضی موارد منابع مکتوب با توجه به دستکاری های مصلحتی در تاریخ شهر بخاطر مسائل سیاسی و غیره نمی تواند پاسخگوی نیاز پژوهشگران باشد. سوالاتی که در این پژوهش مطرح می شود این است که بناها و آثاری که در عصر معاصر موجود بوده و بر اثر گذشت زمان تخریب و یا به فراموشی سپرده شده اند کدامند؟ تاریخچه و ساخت اینگونه بناها به چه دوره ای بر می گردد؟ لذا سعی شده در نتیجه بررسی ها با کمک افراد سالخورده ی بومی شهر و پژوهشگران به موقعیت چندین بنای از بین رفته و موجود اشاره کرد.

«دختر شینا» عنوان مجموعه خاطرات قدم خیر محمدی کنعان، همسر سردار شهید، حاج ستار ابراهیمی هژیر، به قلم بهناز ضرابی زاده است. این کتاب که به جهتی زیرمجموعه نوع ادبی خاطره نگاری و از جهتی دیگر نمونه ای برای تاریخ نگاری دفاع مقدس است، به بیان مقام شهید و شهادت، منزلت همسران شهدا و بازتاب روانی و اجتماعی جنگ پرداخته است. تاریخ شفاهی(Oral History) یکی از شیوه های تحقیقات تاریخی است که مبتنی بر گردآوری اقوال شفاهی است و بن مایه آن، خاطره است. گردآورندگان اطلاعات در تاریخ شفاهی، مورخان نیستند و متن نیز در واقع تاریخ نیست، بلکه مجموعه ای از اطلاعات تاریخ دار است که با عبور از مجرای ذهن راوی، مطابق زاویه دید او شده و از سلایق و علایق او رنگ گرفته است. پژوهشگران با این فرض که «دختر شینا» نمونه ای برای تاریخ شفاهی است، به واکاوی و بیان ویژگی های تاریخ نگاری شفاهی دفاع مقدس در این کتاب پرداختند و به این نتیجه رسیدند که مصاحبه کننده با انتخاب موضوعی جذاب، بکر و پر از تعلیق، و هدایت هوشمندانه مسیر مصاحبه و نگارش، تاریخ نگاری صرف را مبدل به اثری با ارزش های ادبی ساخته است. حس همذات پنداری، نحوه هدایت مصاحبه، ترسیم درست و زنده حوادث، استناد به عکس، ذکر نام ها و زمان های واقعی و دقیق و دارای مابه ازای بیرونی، بیان حالات روحی راوی و شخصیت پردازی های هنرمندانه، از «دختر شینا» اثری زنده و جذاب ساخته است. ضرابی زاده با اطلاع از تاریخچه جنگ، خاطره شخصی را همراه با واقعیت عینی، فضاسازی کرده تا بتواند انعکاس صحیحی از وقایع مهم دفاع مقدس ارائه کند.

انقلاب اسلامی ایران از مهم ترین رویدادهای اواخر قرن بیستم در جهان، دگرگونی های گسترده ای را در حوزه های سیاسی و اجتماعی ایران به همراه داشته است. تاریخ نگاری نیز از این دگرگونی ها بی نصیب نماند. تاریخ نگاری امری مهم، پیچیده و حاصل تعامل آگاهانه ذهن مورخ با واقعه تاریخی است و در هر عصری برخاسته از اندیشه ها و گفتمان های نسل معاصر خود است که در پرتو آن، دوره های تاریخ نگاری متفاوتی شکل گرفته اند. چنان که نمی توان پذیرفت تاریخ نگاری انقلاب اسلامی در سبک، روش و نگرش، ادامه تاریخ نگاری عصر پهلوی باشد. آنچه در تاریخ نگاری اهمیت دارد، شناخت روند رخداد تاریخی، نگرش و تفکر مورخ، پیرامون آن است. به این خاطر مورخان در تاریخ نگاری انقلاب اسلامی و تحلیل رخدادهای تاریخی ضروری است بر مقدمات و بایسته هایی در این امر توجه نمایند تا زمینه های شکل گیری تاریخ نگاری جامع و مستندی را فراهم سازند. در این پژوهش سعی شده است ضمن اشاره به سیر تکوین تاریخ نگاری انقلاب اسلامی، با روشی تحلیلی و مسئله محور، مهم ترین ضرورت ها، بایستگی ها و آسیب های تاریخ نگاری نقد و بررسی شود."

تحقیق در انواع آثار تاریخی حوزه معماری، به مثابه «پدیده کالبدی اجتماعیِ پیچیده»، نیازمند رویکرد و روشی خاص است که محصولی تبیینی روایی از آن اثر را به دست می دهد. باغ ایرانی نیز پدیده ای تاریخی فرهنگی و کالبدی است که شاهد مصادیق گوناگون آن در طول تاریخ ایران هستیم. مطالعه در مصداق های باغ ایرانی، به نحوی که زوایا و لایه های متفاوتِ باغ سازی ایرانی را بر ما روشن کند، می تواند موضوع های متعدد پژوهشی را پیش رو گذارد که از اولویت های امروزِ مطالعات معماری ایران است. پژوهش های همه جانبه و جامع در مصادیق باغ های ناشناخته و در شرف نابودیِ متأخر، از مواردی است که به تعمیق دانش ما از باغ ایرانی یاری می رساند. باغ نشاط نیشابور یکی از مصادیق دوران تحول از سنت به تجدد در باغ سازی ایرانی است که هم اکنون درچارچوب پژوهشی با هدف شناخت زوایای مختلف و حصول روایتی جامع از آن، با رویکردی کل نگر مبتنی بر روش میدانی و تاریخ شفاهی، درکنار سایر منابع، در حال انجام است، بخشی از این تحقیق که به مستندسازی، بازیابی و بازخوانی طرح باغ مربوط می شود، موضوع مقاله حاضر است که بر مبنای دو پرسش اساسی، یکی پرسش از طرح کالبدی و چگونگی فضای باغ و دیگری پرسش از روش تحقیق مناسب برای چنین مصادیقی، با توجه به امکانات و محدودیت هایی که دارند، ساختار یافته است. بنابراین، مقاله با محور بازیابی طرح، بازخوانی و تفسیر طرح و شناخت فضای باغ، هم زمان روش تحقیق مناسب را نیز تبیین می کند و در نهایت، روایتی از باغ سازی را به مثابه صحنه نمایشی شامل سه اپیزود ارائه می دهد.

هدف : شناسایی جنبه های حقوقی انتشار مصاحبه های حاصل از تاریخ شفاهی درفضای مجازی روش/ رویکرد پژوهش : مسائل حقوقیِ انتشار مصاحبه ها در فضای مجازی با مطالعه منابع موجود شناسایی و تشریح شده است. سپس قوانین مربوط به استفاده از اسناد تاریخ شفاهی در پایگاه های اطلاعاتیِ مراکز آرشیوی، شامل مرکز آرشیوی میلر، آرشیو ملی سنگاپور، دانشگاه هاروارد، تاریخ شفاهی ناسا، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران بررسی شده است. یافته ها و نتیجه گیری : در گردآوری مصاحبه ها و انتشارشان در فضای مجازی رعایت این نکات اهمیت دارد: آگاهی راوی از اهداف مصاحبه، یادآوری مسائل حقوقی در ابتدای ضبط مصاحبه، کسب اجازه از راوی برای انتشار مصاحبه در فضای وب، توجه به رعایت نکات اخلاقی در انتشار مصاحبه های برخط، آشنایی متصدیان نشر الکترونیکی با پایگاه های داده و نیز تدوین سیاست گذاری مناسب پیش از نشر منابع.

هر تاریخ شفاهی نتیجه تولید انبوه اطلاعات تاریخی توسط انسان هایی است که بدون واسطه در متن حوادث شرکت داشته اند و یکی از شیوه های پژوهش در حوزه تاریخ است. این شیوه پژوهش به دلیل دستیابی به منابع و وقایع و رویدادهای تاریخی از اهمیت زیادی برخوردار است. جهت گسترش وسط تاریخ شفاهی باید به این سؤالات پاسخ داد. جایگاه تاریخ شفاهی در عرصه تحقیقات تاریخی چگونه است ؟ اعتبار مستندات روایات شفاهی ازنظر علمی تا چه حد است ؟ کارکردهای تاریخ شفاهی چیست ؟ جایگاه تاریخ شفاهی در عرصه تاریخ نگاری کجاست؟ در این مقاله تلاش می شود که تعریفی از تاریخ شفاهی ارائه گردیده و کارکردهای تاریخ شفاهی و اعتبار مستندات آن و جایگاه تاریخ شفاهی در عرصه تاریخ نگاری تا حدودی مشخص گردد.

جامعه بین المللی برنامه عمل جدید در حوزه توسعه پایدار تدارک دیده است. همزمان در سال های اخیر، تکنولوژی یا فن آوری های نوین ارتباطات و اطلاعات، پیشرفت قابل ملاحظه ای داشته اند، اما تکنولوژی به تنهایی کفایت نمی کند و در این زمینه، نیاز به فضای مطلوب و از جمله سیاست گذاری و قانون گذاری مناسب است. در این حوزه، قانون گذاری های جدیدی در عرصه های داخلی، منطقه ای و بین المللی انجام گرفته است. حال سئوال، این است که آیا چارچوب های حقوقی، قادرند تکنولوژی های نوین را در خدمت توسعه در بیاورند؟ در این تحقیق تلاش شده با بررسی تطبیقی به این سؤال پاسخ داده شود.

نگاهی به تولیدات پژوهشی مورخان، به ویژه مورخان نسل جدید بیانگر غفلت آنان از پرداختن به رویدادهای تاریخی عصر خویش است. علت این غفلت، احتمالا مشی محافظه کارانه و سیطره تفکر سنتی در مورد قلمروِ زمانیِ علم تاریخ است؛ بدین معنا که تفکر غالب مورخان این است که حوادث تاریخیِ نزدیک، از جنس موضوعات مورخانه نیستند و حوادث تاریخی آنگاه بایسته ی تحقیق و پژوهش می شوند که گرد و غبار تاریخی بر روی آنها بنشیند و از زمان حال فاصله کافی گرفته باشند. مقاله ی حاضر در واقع نقدی بر این دیدگاه و تفکر رایج در باب تاریخ نگاری است. نویسندگان مقاله معتقدند که با توجه به پیچیدگیهای دنیای امروز و سرعت تحولات نمی توان تفکر و قلمفرسایی در باب رخدادهای تاریخی (تاریخنگاری) را به مدت 30 یا 50 سال به عقب انداخت. بنابراین فرض این پژوهش بر این استوار است که هر رویدادی که ماهیت تاریخی داشته باشد و وارد قلمرو گذشته شده باشد، (یک روز پیش، یک هفته پیش، یک سال پیش و ...) می تواند موضوعی مورخانه باشد و غفلت مورخان از این رویدادها پیامدهای متعددی برای علم تاریخ دارد. نگارندگان بر این باور هستند که شاخه مطالعاتی «تاریخ نزدیک» می تواند به رفع این کاستی کمک کند.

نهاد خانواده در طول تاریخ از شرایط ساختاریِ جامعه تأثیر پذیرفته و بر آن تأثیر گذاشته است. به رغم تغییراتی که در بافت این نهاد رخ داده است، زنان به عنوان کنشگران اصلی در بازسازی و تبیینِ روابط میان اعضاء، از منزلت خاصی برخوردار بوده اند. حضور و مشارکت فعال زنان در جامعه به منزله یکی از شاخص های مهم توسعه سیاسی و اجتماعی کشور قلمداد می شود. با نگاهی گذرا به تاریخ بیماری های همه گیر در جهان، جایگاه زنان در برخورد با بحران های ناشی از این بیماری ها نمایان می شود. این مقاله در پیِ آن است که به ضرورت ضبط وثبت تجربه های زنان در دوران همه گیری کووید- ۱۹ با بهره مندی از روش پژوهشی تاریخ شفاهی تاکید کند. با انجام مصاحبه های تاریخ شفاهی، روایت های زنانه از بحران کنونی تبیین شده و روشنایی بخش آیندگان خواهد بود. هدف از این پژوهش، تاکید بر اهمیت ضبط تجربه های زنان در دوران همه گیری کووید- ۱۹ و ثبت خاطرات آنان، با بهره مندی از روش پژوهشی تاریخ شفاهی می باشد. روش تحقیق لزوم به کارگیری مصاحبه های تاریخ شفاهی در گردآوری روایت های زنانه از بیماری همه گیر کووید- ۱۹، با استناد به منابع کتابخانه ای تبیین شده و مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفته است.یافته ها: تاریخ شفاهی به عنوان یکی از روش های امتحان شده در حوزه پژوهش های مردمی، راهی مناسب به منظور تبیین تجربیات زنان است. بحران کووید- ۱۹ این فرصت را فراهم می آورد تا به ثبت وضبط تاریخ زنان پرداخت. تاریخ شفاهی با رویکرد نوآورانه خود، تجربه های شخصی زنان را به تجربه های جمعی نزدیک می کند. نقش زنان که از خانواده فراتر رفته و بر اجتماع تأثیر می گذارند، به روشنی بیانگر دغدغه های آنان در این دوران خواهد بود.

هدف: این پژوهش به دنبال ارائه تصویری از اهداف، رویکردها و روش های فعالیت های رسانه ای سازمان تأمین  اجتماعی با استفاده از روش تاریخ شفاهی و مستند سازی تجربیات و خاطرات فعالان و مسئولان گذشته و حال نشریات و رسانه های این سازمان است. روش: این پژوهش از روش تحقیق کیفی کمک گرفته و بر اساس روش تاریخ شفاهی انجام شده است. در نتیجه با افراد تأثیرگذار و نیروهای اصلی شش رسانه سازمان شامل «پایگاه اطلاع رسانی رسمی سازمان تأمین اجتماعی»، «نشریه داخلی تأمین»، «پایگاه خبری تحلیلی تأمین  24»، «هفته نامه آتیه نو» و «ماهنامه قلمرو رفاه» مصاحبه عمیق انجام شده است. یافته ها: نقطه آغاز انتشار رسانه های اختصاصی سازمان تأمین  اجتماعی را می توان دوره مدیریت مهدی کرباسیان در این سازمان د انست که ناشی از نگاه ارتباطاتی مدیرعامل سازمان و باور تیم مدیریتی سازمان به لزوم استفاده از ابزار رسانه برای شناساندن اهداف، مسئولیت ها و چهره تأمین  اجتماعی به جامعه و متخصصان و تصمیم گیران بود و انتشار نخستین نشریه تخصصی حوزه رفاه، تأمین  اجتماعی و بیمه های اجتماعی در دوره او و با حمایت این سازمان آغاز شد. در این دوره هفته نامه آتیه و نشریه داخلی تأمین پایه گذاری شدند و نیروهایی حرفه ای برای فعالیت رسانه ای در حوزه رفاه و تأمین  اجتماعی در این دو رسانه تربیت شدند. دوره دوم، هم زمان با دولت اصلاحات و مدیرعاملی محمد ستاری فر؛ دوره تثبیت جایگاه آتیه و تأمین بود. در این دوره اثربخشی رسانه ها در جامعه و بر سیاست گذاران و سیاست هایی که شرایط تأمین  اجتماعی را تحت تأثیر قرار می داد، مشخص و همین مسئله باعث شد تا لزوم توسعه فعالیت های رسانه ای در نگاه مدیریت سازمان اهمیت بیشتری پیدا کند. انتشار این رسانه ها و توجه آنها به ایده های رفاه و تأمین اجتماعی همچنین باعث شد فعالان رسانه های عمومی نیز با این مفاهیم بیشتر آشنا شوند و به این ترتیب، آتیه تبدیل به مرجعی برای خبرنگاران این حوزه در سایر رسانه ها شد. دوره سوم با ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد آغاز شد که به سیاسی ترشدن رسانه های سازمان انجامید. حاشیه های غیرتخصصی رسانه ها در این دوران آغاز شد و روزنامه خورشید جایگزین هفته نامه آتیه شد. دوره چهارم از 1392 و با تغییر دولت و شروع به کار تیم جدید مدیریتی سازمان تأمین اجتماعی آغاز شد. تیم جدید با درک اهمیت فعالیت های ارتباطی و اطلاع رسانی در کنار توسعه پایگاه رسمی اطلاع رسانی سازمان که در فضای مجازی فعالیت داشت، از توسعه و رونق فعالیت های رسانه ای سازمان نیز حمایت کرد. روزنامه خورشید متوقف شد، «هفته نامه آتیه نو» به جای آتیه شروع به فعالیت کرد که البته به تناسب شرایط زمانه و تنوع مخاطبان و نیازهای جدید آن تغییراتی در فرم و محتوای این نشریه نسبت به آتیه ایجاد شد. انتشار نشریه تأمین ، شکل منظم تری یافت. مدتی بعد، سایت تأمین  24 به عنوان پایگاه خبری– تحلیلی حوزه رفاه و تأمین  اجتماعی در فضای مجازی کار خود را شروع کرد و پس از آن، ماهنامه قلمرو رفاه با تعریف و هدف گیری مخاطبان خاص سازمان تلاش کرد بر مفاهیم و مسائل تخصصی رفاه و تأمین  اجتماعی تأکید کند.  

  بیان مسئله: استان فارس یکی از مراکز مهم تولید فرش دستباف ایران است. بافت فرش در روستاها و عشایر این استان بخشی از ملزومات زندگی زنان را تشکیل می دهد. این تحقیق به روش تاریخ شفاهی فرایند تولید، پشم چینی و تهیه مواد اولیه، بافت و مرمت فرش فارس را روایت می کند. تاریخ شفاهی در واقع گفت وگویی قاعده مند و آگاهانه بین دو نفر درباره ابعادی از وقایع گذشته است که دارای اهمیت تاریخی است و برای تبدیل شدن به سند و ماندگاری آن ثبت و ضبط می شود. هدف: هدف این تحقیق دستیابی به اطلاعاتی است که بخش های پنهان موضوع پژوهش را به روش تاریخ شفاهی روشن کند. این تحقیق به روش کیفی و با ابزار مصاحبه نیمه ساختاریافته انجام شده. سؤالات تحقیق: در زیر صورت کلی سؤالات مصاحبه بیان شده است. مقتضی است با توجه نوع تحقیق (تاریخ شفاهی)، بر مبنای اینها سؤالاتی جزئی تر مطرح شدند. نحوه تهیه و تولید مواد اولیه برای بافت در گذشته و حال چگونه بود؟ محل (مکان) و زمان تولید و بافت فرش (کارگاه های متمرکز و غیرمتمرکز، سال، ماه و روزها) نحوه انجام کار (چله کشی/ چله دوانی) و عملیات تکمیلی (پایین کشی و پرداخت) نحوه مرمت کردن و برطرف کردن عیوب فرش روش تحقیق: جامعه آماری تحقیق فعالان فرش دستباف فارس بودند. روش نمونه گیری به صورت گلوله برفی یا افزایشی و حجم نمونه بر اساس اشباع نظری 33 نفر انتخاب شده است. نتیجه تحقیق: از مهم ترین نتایج تحقیق این است که مردان در جامعه عشایری و در فرایند تولید فرش، جز در چیدن پشم و فروش فرش کار چندانی نمی کردند و غالب کار تولید با بانوان بود ازاین رو خانواده ای که دختران بیشتری داشت از تولیدات و حتی سیاه چادر بزرگ تری نیز برخوردار می شد. آنها چون دائم در حال کوچ و سفر بودند، غالباً بافته هایشان به بیش از شش متر تجاوز نمی کرد که همان هم در اثر باز و بسته کردن های مکرر در هر مسیر منجر به گوشه دار شدن و سرکجی در بافته می شد. در ضمن خلاف ادعای موجود مبنی بر عدم وجود کارگاه متمرکز در فارس و شیراز می توان به کشف وجود برخی کارگاه های متمرکز بافت فرش در حدود 100 سال پیش در شیراز نظیر کارگاه اردوبادی با مدیریت ابراهیم غربی اشاره کرد که به عنوان قدیمی ترین کارگاه متمرکز و با تعداد 150-140 دستگاه در شیراز مشغول به تولید و بافت فرش بهارلو بوده است و نیز پژوهش محققانی نظیر دکتر پرهام که به یازده تخته فرش بافته شده در کارگاهی که توسط دو خان قشقایی و حدود 100 سال پیش دایر شده بود اشاره داشت که با چند دلیل دیگر موجود در متن منجر به رد ادعای مذکور می گردد.

از مهم ترین ویژگی های تاریخ شفاهی دموکراتیک بودن آن است، بنابراین می تواند دربرگیرنده مسائل طبقات مختلف اجتماعی باشد. نیز از آن جا که تاریخ شفاهی دچار تنگناهای سایر گرایشات تاریخ در حیطه پوششیِ موضوع نیست، می تواند از تاریخ نگاری مرکزیت زدایی کرده و آن را به سمت مردم معمولی توسعه دهد. تا پیش از دهه دوم قرن بیستم میلادی و ظهور فعال مکتب آنال، تاریخ نگاری توجه چندانی به مردم معمولی و گروه های فرودست جامعه نداشته است. از آن پس به ویژه طی هفت دهه گذشته تاریخ شفاهی به همراه دیگر سبک های روزآمد، تلاش بسیاری صورت داده است تا تاریخ نگاری را از نخبه گرایی و مرکزیت گرایی به سویه های متکثر اجتماعی راهبری کند. هدف این پژوهش روشن نمودن جای و جایگاه تاریخ شفاهی در تاریخ اجتماعی است، از این رو با دو پرسش اساسی مواجه بوده است که: ۱. چرا باید طبقات فرودست و گروه های نادیده و یا کمتر دیده شده جامعه را به کانون توجه تاریخ بازگرداند؟ ۲. تاریخ شفاهی چگونه می تواند فرایند آزادسازی (democratisation of history) و مرکزیت زدایی (decentralization of history) تاریخ را عملی کند؟ برای این منظور به سراغ تعدادی از این طبقات مغفول در تاریخ رفته و وضع و موقعیت آن ها و نحوه تعامل تاریخ شفاهی با آنان را مورد بررسی و ارزیابی قرار داده است.