درخت حوزه‌های تخصصی

حدیث و علوم حدیث

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
حدیث علوم حدیث
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۵۸۱ تا ۶۰۰ مورد از کل ۵٬۵۶۴ مورد.
۵۸۱.

بررسی تطبیقی آراء امامیه در فقه الحدیث «اعرفوا الله بالله»(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۹شماره ۱۲ 283 - 314

کلیدواژه‌ها: حدیث فقه الحدیث امامیه شناخت خدا برهان صدیقین علم حضوری توحید

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۰ تعداد دانلود : ۲۶۵
اندیشمندان اسلامی با برهان های متعددی به شناخت حق تعالی می پردازند. در این میان، آیات و روایاتی بر این براهین دلالت می کنند. از جمله احادیثی که بر اثبات وجود واجب تعالی گواهی می دهد، روایت « اعرفوا الله بالله » است. اگرچه صحت سندی این روایت قابل خدشه است؛ اما بر اساس قرائن، متن آن همچنان مورد پذیرش است و می توان به آن اعتماد کرد و در عین حال وجود احادیث و ادعیه هم مضمون بر استواری دوچندان آن می افزاید. افزون بر این، از دیرباز متکلمان، فلاسفه و عرفای شیعه به این حدیث توجه نموده و برای راه های مختلف خداشناسی از آن بهره گرفته اند. به طور کلی با تأمل در تبیین های اندیشمندان، دیدگاه های آنان را در چندین محور می توان دسته بندی کرد که عبارتند از: شناخت خدا از راه زدودن صفات نقص مخلوقات؛ شناخت حصولی خداوند؛ شناخت به واسطه راه های سامان یافته از جانب خدا؛ شناخت خدا در پرتو قرب الهی؛ شناخت خدا به واسطه حقیقت وجودی مخلوقات؛ شناخت حضوری خدا پس از گذر از حقیقت وجودی مخلوقات؛ شناخت خدا مبتنی بر برهان صدیقین. در این میان، سه دیدگاه پایانی با توجه به لایه های معنایی حدیث و وجود برخی شواهد روایی و عقلی، دقیق تر هستند. هرچند با در نظر گرفتن قرائن متنی حدیث و استظهارات عرفی، دیدگاه ناظر به شناخت خدا مبتنی بر برهان صدیقین، با توجه به تقریر «وجود واجب به عنوان نخستین مسئله فلسفه» صحیح تر است. تطبیق روایت با برهان لمّی نیز در مرتبه نازل تر از تقریر فوق قرار دارد که نحوه شناخت خدا با خدا را تبیین می کند.
۵۸۲.

زینت گرایی و جوانی از منظر آیات قرآن(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۹ 54 - 68

کلیدواژه‌ها: ادوار حیات انسانی جوانی زینت قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱۹ تعداد دانلود : ۵۵۶
مطابق آیه ی:اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَیاهُ الدُّنْیا لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ زِینَهٌ وَ تَفاخُرٌ بَیْنَکُمْ وَ تَکاثُرٌ فِی الْأَمْوالِ وَ الْأَوْلادِ(حدید/20)، برخی مفسران گرایش های پنجگانه ی، لعب، لهو، زینه، تفاخر و تکاثر را از جمله عمده ترین گرایش های انسانی برشمرده و آنها را با پنج دوره ی سنیِ حیات دنیوی انسان یعنی کودکی، نوجوانی، جوانی، میانسالی و کهنسالی مرتبط دانسته اند. در این میان گرایش «زینت» با دوره ی جوانی، یعنی بهار عمر و زیباترین فصل حیات دنیوی انسان، متناظر است. مطلق زیبایی، از جمله معانی زینت است؛ و از منظر قرآن جوان که درنهایت قّوت و از سویی بالندگی و زیبایی جسمی مصداق تامّ زینت است. این پژوهش درصدد تبیین اوصاف زینت گرایی از منظر آیات قرآن و تفاسیر آنها، و پیوند این گرایش با شاخصه های دوران جوانی از دیدگاه روانشناسی رشد است. مطابق آیات قرآنی زینت گرایی محدود به بازه ی سنی خاصی نیست، امّا ظهور و پدیداری این گرایش می تواند ایّام جوانی باشد.
۵۸۳.

تحلیل موقف الامام علی (ع) فی الخطاب ۳۱ من نهج البلاغه فیما یتعلق بالعالم وعطایاه بناء على الأدله القرآنیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الثالثه ربیع و صیف ۱۳۹۹ (۱۴۴۱ق) العدد ۲ (المتوالی ۶) 63 - 75

کلیدواژه‌ها: الإمام علی (ع) الرساله ۳۱ من نهج البلاغه العلمانیه الرزق الإلهی الزهد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۹ تعداد دانلود : ۲۰۴
تعتبر الرساله الحادی والثلاثین من نهج البلاغه الذی کتبها الإمام علی (ع) لابنه الإمام الحسن  عند عودته من معرکه صفین فی أرض الحاضرین من الکنوز العلویه الغنیه حیث تمت کتابه هذه الرساله فی فتره صعبه للغایه حیث تعتبر هذه الرساله نتیجه تجارب تقلبات الحیاه الدینیه والاجتماعیه السیاسیه للإمام علی (ع). یعبر مرور ودراسه هذه الرساله الثمینه عن رؤیه الإمام للعالم والتمتع بالعطایا الإلهیه وترسم نظره الإمام التوحیدیه للعالم فی شکل تفسیرات بلغت ذروه البلاغه. إن العلاقه بین الإنسان والعالم فی هذا المنظور تعنی أن الإنسان، و هو ینعم بالعطایا والرزق الإلهی- وقبل کل شیء، بالنعمه الإلهیه - یبتعد عن الدنیویه والدنیا ویحقق الکرامه الإنسانیه فی ظل التخلی عن الشهوات الجسدیه. فی هذه الدراسه نسعی من خلال بیان أبعاد هذه الرساله و مقارنتها بأدله من آیات القرآن،أن نفسر النظره التوحیدیه للإمام خاصه فی توحید الأعمال التی ینشأ من عمق نظره الإمام إلى التعالیم القرآنیه.تم رسم هذه الرساله التی ترکز علی إنحصار العطایا والرزق الإلهی، أن تشرح مکانه الإنسان فی کسب العیش مع الحفاظ على القیم الإنسانیه والکرامه بشکل واضح والحفاظ على توحید الأعمال فی الوقت الذی یسعی الإنسان الی کسب العیش والاستفاده من الرزق والفضل الإلهی. فی هذا الصدد، تم أیضًا استخدام روایات النبی  والأئمه المعصومین (ع) طوال البحث.
۵۸۴.

بررسی سندی و متنی روایت «لاتجتمع امتی علی الضلاله»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۵ تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۹۶) 73 - 100

کلیدواژه‌ها: عدم اجماع ضلالت امت جعل و تحریف تحلیل تاریخی مجادلات کلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۷ تعداد دانلود : ۱۱۵
روایت «لاتجتمع امتی علی الضلاله» که از طریق جوامع حدیثی اهل سنت نقل و انتشار یافته امروزه به عنوان سند اجماع فقهی در کنار کتاب و سنت و قیاس به کار می رود و از دیرباز سند رسمی مشروعیت عملکرد صحابه، به ویژه خلفای پس از پیامبر (ص) بوده است. دانشمندان اهل سنت در مناقشات کلامی همواره از این روایت برای ابطال احتجاجات دانشمندان شیعی سود برده اند. این روایت به برخی از جوامع حدیثی متاخر شیعه نیز راه یافته است.در این مقاله با بررسی سندی روایت مزبور ضعیف بودن طرق مختلف نقل اثبات شده و با نگاه تاریخی و دلالی متن روایت، نه تنها مفید مفهوم اجماع و حقانیت آن دانسته نشده، که با وجود اضطراب و گونه گونی متن، احتمال تصحیف یا جعل آن با وجود انگیزه های سیاسی برداشت شده است. 
۵۸۵.

پذیرفتنی یا نپذیرفتنی بودن غلوِ صالح بن سهل، یکی از راویان شیعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۵ زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۹۸) 141 - 160

کلیدواژه‌ها: راویان غلو اتهام شیعه صالح بن سهل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۰ تعداد دانلود : ۱۱۴
پدیده غلو و تسامح در نقل از غالیان و افراد متهم به غلو به عنوان یکی از عواملی که اعتبار احادیث شیعی را تهدید می کند، مطرح شده است. صالح بن سهل از جمله راویان احادیثِ شیعه است که از سوی برخی رجالیان، غالی معرفی شده است؛ در حالی که برخی دیگر او را بری از غلو و از یاران میانه رو امام۷ و در بالاترین درجه حُسن دانسته اند. همسو بودن احادیثِ موجود این راوی با باورهای امامیه و نیز وجودِ روایات منافی با غلو در میان آن ها مؤید دیدگاه دوم است. از آنجا که مستند ما روایاتِ موجودِ صالح بن سهل در تفاسیر روایی شیعه است و بر اساس این مستندات، روایتی که دال بر غلو باشد، وجود ندارد، می توان گفت نسبت دادن غلو به این راوی بنا بر اتهامی است که صحیح به نظر نمی رسد و استفاده از این روایات - که او در سلسله راویانش قرار گرفته - بلامانع است.
۵۸۶.

منظورشناسی احادیث زنانه «من لا یحضره الفقیه» بر اساس الگوی مایکل هلیدی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۵ زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۹۸) 161 - 184

کلیدواژه‌ها: زن کتاب من لایحضره الفقیه منظورشناسی مایکل هلیدی اطلاع رسانی اکتشافی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۹ تعداد دانلود : ۱۱۳
منظورشناسی به مطالعه منظور پاره گفتار هایی می پردازد که میان پیام رسان و پیام گیر رد و بدل می شود. بر اساس این دانش هر پاره گفتار می تواند در بافت های مختلف حامل نقش های متفاوتی باشد. مایکل هلیدی (1973م) از نظریه پردازان این عرصه، نقش های معنایی - منظوری زبان را هفت نوع معرفی نمود و بر این باور است که این هفت نقش زبانی را می توان در تمامی گونه های کاربردی زبان ردیابی کرد. در احادیث نبوی و ائمه معصوم: پاره گفتارهای متعددی درباره زن وجود دارد که نقش های زبانی آن ها، بدون درنظر گرفتن بافت کلام، باعث خدشه دار شدن وجهه اجتماعی زن می شود. در این پژوهش تلاش می شود مجموعه این احادیث - که در کتاب من لایحضره الفقیه جمع آوری شده است - از این منظر بررسی شود. نتایج نشان می دهد که از مجموع ۹۶۰ پاره گفتاری که درباره زنان در این کتاب روایت شده است، بیشترین بسامد مربوط به نقش اطلاع رسانی (%۴۱) و اکتشافی (%33) است. این آمار بیان گر آن است که ابلاغ پیام خاص مرتبط با زن (اطلاع رسانی) و یا پرسش از مسائل فقهی و شرعی (اکتشافی) درباره وی، نه تنها باعث تنزل جایگاه اجتماعی وی نیست، بلکه در بسیاری از پیام ها نقش وی را به عنوان کُنش گر در یک جامعه زبانی برجسته می سازد.
۵۸۷.

بررسی تطبیقی کارکرد «توجه به عیوب نفس (خود)» در اصلاح روابط همسران بر اساس روایات اسلامی و نظریه «سهم خود» نیکولز(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۵ زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۹۸) 185 - 207

کلیدواژه‌ها: اصلاح روابط همسران سهمِ خود توجه به عیوب نفس زوج درمانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۰ تعداد دانلود : ۱۰۲
توجه به «عیوب نفس(خود)» یکی از مفاهیم مهم در روایات است که بیشتر شارحان برداشتی صرفاً اخلاقی از آن ارائه داده اند. میان دو مفهوم توجه به «عیوبِ نفس» در روایات و «سهم خود» نیکولز در اصلاح روابط همسران رابطه نزدیکی وجود دارد. پرسش اصلی تحقیق این است که نتایج حاصل از تطبیق دو مفهوم توجه به «عیوبِ نفس» در روایات و «سهم خود» نیکولز در اصلاح و بهبود روابط همسران کدام اند؟ یافته های تحقیق این است که این مفهوم غیر از این که دارای ارزش اخلاقی است، به عنوان یک اصل در تنظیم رفتارهای میان فردی زوج ها نیز کاربرد دارد. از سویی دیگر، در آموزه های اسلامی، غیر از تبیین این مفهوم، راهکارهایی نیز برای تسهیل «توجه به سهم خود» بیان شده است که موجب افتراق نسبت به دیدگاه نیکولز است. روش گردآوری داده ها، مبتنی بر بررسی اسناد کتابخانه ای و روش توصیفی- تحلیلی متون است. 
۵۸۸.

تحلیل سندی و محتوایی «حدیث حوت» با توجه به پیشینه تاریخی آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۳ 119-136

کلیدواژه‌ها: حوت کره زمین ماهی لوثیا بهموت Leviathan Behemoth

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۶۱ تعداد دانلود : ۸۵۳
در روایتی در کتاب کافی از امام صادق R از چگونگی قرار گرفتن زمین سؤال شده است. در پاسخ منسوب به امام آمده است که زمین بر پشت ماهی است. این حدیث که در این جستار از آن با عنوان «حدیث حوت» یاد می کنیم دارای سندی صحیح است، اما ظاهر آن با قطعیات علمی و تجربیات مسلم بشری ناسازگار است. برخی از حدیث پژوهان درصدد برآمده اند با ارائه راهکارهایی معنای حدیث را روشن کنند اما ناموفق بوده اند. روشی که ما در بررسی این حدیث برگزیده ایم توجه به پیشینه تاریخی آن است. برای این منظور احادیث هم خانواده این حدیث را در سه دسته بیان می کنیم و سپس با بررسی این روایات و کتب گذشته همچون کتب یهود با شباهت های حیرت آوری همچون یکسان بودن نام ماهی و گاوی که گفته شده زمین بر آن ها استوار است مواجه می شویم. با توجه به شواهد دال بر اسرائیلی بودن این روایت، نبود توجیه معقول و منطقی برای آن، مخالف بودن با قطعیات علمی و عدم کارایی خبر واحد در این گونه موارد ناچار به طرح این حدیث هستیم.
۵۸۹.

بررسی متنی احادیث ناظر به فضیلت زنان دارای فرزندان بیشتر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۳ 301-318

کلیدواژه‌ها: باروری زن فضیلت زن قرآن فرزندآوری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۰۹ تعداد دانلود : ۵۰۶
در احادیثی از پیامبر 2 ، بهترین زنان، کسانی معرفی شده اند که فرزند بسیاری به دنیا بیاورند. گاهی این احادیث، چالش هایی را ایجاد می کند و نپرداختن به آن ها موجب پذیرش حکم یکسان برای همه موقعیت ها می گردد که قصد شارع نیست و این، اهمیت و ضرورت امر را روشن می سازد. در این مقاله با مراجعه به قرآن و روایات و حکم عقل، بررسی می شود که داشتن این ویژگی، همیشه در اختیار انسان نیست؛ از جمله عقیم بودن و... . علاوه بر اینکه صِرف داشتن فرزند، موجب فضیلت زنان نمی شود بلکه داشتن فرزند صالح است که زن را بهتر می کند. مطلب سوم اینکه حدیث به خیر و بهتر بودن پرداخته است و آن می تواند یک امر دنیوی باشد و ربطی به فضیلت نداشته باشد، و باتوجه به اینکه ملاک برتری انسان ها در آیات قرآن، داشتن تقواست، اموری که خارج از اختیار انسان باشد، نفیاً و اثباتاً نمی تواند معیاری برای فضیلت و یا رذیلت باشد.
۵۹۰.

همسنجی و تحلیل ساختار بیانی ادعای دیگری و پاسخ امام (ع) به آن در نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲۴ ۳۳۹-۳۶۲

کلیدواژه‌ها: نهج البلاغه خطبه ها ساختار همسنجی ادعا پاسخ امام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۵ تعداد دانلود : ۳۷۳
تحلیل ساختار از جمله شیوه های بررسی متون ادبی به شمار می رود؛ در این روش با تقسیم بندی متن مورد نظر بر اساس ساختار و علت استفاده از آن، به مطالعه متن پرداخته می شود. جستار پیش روی می کوشد با روش توصیفی تحلیلی، ضمن شناسایی و استخراج گفته و ادعای شخص دیگر درباره امام علیR و عملکرد وی، ساختار و شیوه پاسخ ارائه شده از سوی آن حضرت را مورد دسته بندی قرار دهد و ارزیابی نماید؛ اینکه امیر سخن، ادعای دیگری در مورد خویش را چگونه و با چه شیوه و لحنی نقل کرده است و پاسخ را با استفاده از چه ساختار بیانی و تکنیکی فرادید مخاطب قرار داده است تا وی به پوچ بودن ادعای مطرح شده مطلع شود و در مقابل، به حقانیت او حکم نماید. بررسی ها نشان می دهد که امامR کوشیده تا جایی که ممکن است از لحاظ ساختاری، ادعای دیگری را ساده و غیر فنی ارائه دهد و در عوض، کلام خویش را با کاربست شگردهای متعدد بلاغی و به ویژه قسم، مستحکم و پرمایه سازد تا از رهگذر دخالت دهی آن شیوه های بیانی، به اقناع مخاطب کمک نماید.
۵۹۱.

تحلیل الخطاب بالنقد فی الرساله ۶ فی نهج البلاغه من خلال نمذجه طریقه فیرکلوف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الثالثه ربیع و صیف ۱۳۹۹ (۱۴۴۱ق) العدد ۲ (المتوالی ۶) 49 - 62

کلیدواژه‌ها: تحلیل الخطاب بالنقد نموذج فرکلوف الرساله السادسه من نهج البلاغه مستوى الوصف مستوى التفسیر مستوى التأویل شرعیه خلافه الإمام علی (ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۱ تعداد دانلود : ۲۴۶
موضوع هذه الدراسه هو استخراج مبادئ سیاسه الإمام علی (ع) فی الرساله رقم ۶ من نهج البلاغه والموجهه إلى معاویه والذی یتم باستخدام منهج فرکلوف لتحلیل الخطاب بالنقد على ثلاثه مستویات من الوصف والتفسیر والتأویل. الغرض من هذه الدراسه هو إنشاء قراءه جدیده للنصوص الدینیه. وتشیر النتائج إلى أنه على المستوى الوصفی، تظهر هذه الرساله المیول السیاسیه للإمام علی (ع) فی تأکید شرعیته السیاسیه للحکومه. علی مستوی التفسیر، یتم عرض العوامل المؤثره فی تشکیل نص الرساله، مثل: الظروف الزمنیه والمکانیه وتأثیر البیئه السیاسیه والاجتماعیه للمجتمع من خلال دراسه السیاق السیاقی والتناص. وفی مرحله التأویل، من خلال فحص الأیدیولوجیا والهیمنه فی التعبیرات، تظهر قوه وسلطه الإمام (ع) للتعبیر عن الأهداف السیاسیه. المرحله الأخیره هی الأفکار السیاسیه والاجتماعیه للإمام، والتی تنبثق من هذه المراحل الثلاث، مثل: معیار اختیار الخلیفه، وتوافق اختیاره مع هذا المعیار.
۵۹۲.

اثرپذیری سلفیه از روایات ابو هریره در مباحث «تجسیم» و «صفات خبری»

نویسنده:
منبع: مطالعات حدیث پژوهی سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۹ 106 - 123

کلیدواژه‌ها: صفات خبری تجسیم ابن تیمیه ابو هریره آیات متشابه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۳ تعداد دانلود : ۲۹۲
یکی از مباحث مهم در علم کلام بحث توحید است. و در میان مباحث توحیدی صفات خداوند و بخصوص صفات خبری حضرت حق از قرون اولیه اسلام مورد توجه متکلمان و دانشمندان اسلامی بوده است. در مورد تفسیر و شرح  معانی و مقاصد صفات خبری بین فرق مختلف اهل سنت  اختلافات زیادی وجود دارد. یکی از این فرق، فرقه سلفیه و سردمدار آن  ابن تیمیه می باشد که صفات خبری خداوند را به معنای حقیقی و لغوی آن معنا می کند. و به جسمانیت خداوند متعال قائل هست. مبنای وی در تفسیر صفات خبری اخذ به معنای ظاهری و لغوی و عدم تاویل و تفسیر صفات خبری است و منشاء اصلی دیدگاه های ایشان آیات متشابه و روایات ابوهریره است. این نوشتار در صدد تحلیل و بررسی دیدگاه های ابن تیمیه در مورد صفات خبری و بیان میزان  اثرپذیری آن از روایات ابوهریره است.
۵۹۳.

بازخوانی تحلیلی روایات «یوم الخمیس» در صحیحین و شروح آن ها(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۹شماره ۱۲ 77 - 102

کلیدواژه‌ها: یوم الخمیس وصیت هجر صحیح بخاری صحیح مسلم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۵ تعداد دانلود : ۲۹۳
منابع روایی اهل سنت، به ویژه صحیح بخاری و صحیح مسلم، ماجرای تلخ واپسین سفارش پیامبرa در آخرین پنجشنبه عمر شریف شان را گزارش کرده اند. عده ای از حاضرانِ در صحنه، مانع از اجرای امر رسول خداa و نوشتن وصیتی شدند که می توانست امتش را از گمراهی باز دارد. برخی از آنان به این هم بسنده نکرده و به حضرتش نسبت «هجر» دادند. با استناد به قراین مختلف، گوینده این نسبت ناورا به پیامبر خداa نمایانده شده است. برخی شارحان سعی کرده اند سرپیچی از فرمان پیامبر اعظم الهیa را توجیه کنند و نافرمانان را از این کردار زشت تبرئه کنند. پاره ای نیز با کاهش منزلت نبویa یا دگرگون نمودن معنای «هجر» خواسته اند از ناپسندی این نسبت بکاهند. این نوشتار کوشیده است با بازخوانی تحلیلی گزارش های این واقعه ناگوار که از آن به «رزیه یوم الخمیس» نام برده می شود، در دو منبع از منابع اصلی احادیث اهل سنت، رویکرد توجیهی شارحان آن ها را به نقد کشد.
۵۹۴.

گونه شناسی روایات اختلاف قرائت اهل بیت با قرائت مشهور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۵ پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۹۷) 3 - 32

کلیدواژه‌ها: گونه شناسی قرائت اهل بیت (ع) قرائت تفسیری تخطئه قرائت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹ تعداد دانلود : ۵۴
در بخشی از روایاتِ ائمه:، علاوه بر ارائه قرائتی متفاوت از قرآن کریم، قرائت رایج را با استدلال هایی تخطئه نموده اند. چندگونگی این استدلال ها و نقد آن ها مسأله این پژوهش است. اهمیت فهم صحیح قرآن، در پرتو قرائت درست آن، از یک سو و جایگاه اهل بیت: به عنوان مفسران حقیقی قرآن از سوی دیگر، اهمیت واکاوی این گونه روایات را آشکار می سازد. تخطئه قرائت مشهور با استدلال هایی به گونه های عقیدتی یا تاریخی یا ادبی دیده می شوند. اعتبار سندی و قوت فقه الحدیثی برخی از این روایات از یک سو و سازگاری قرائت ارائه شده در آن ها با رسم الخط و اصول قرائت از سوی دیگر می تواند جایگاهی قابل قبول برای این روایات ایجاد کند. 
۵۹۵.

دلالت منصب وکالت از معصوم بر وثاقت

نویسنده:
منبع: پژوهش های رجالی سال سوم ۱۳۹۹ شماره ۳ 41-76

کلیدواژه‌ها: وکالت وکیل باب ناحیه وثاقت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۰ تعداد دانلود : ۳۱۸
یکی از عناوینی که در توصیف برخی از راویان به کار رفته، وکیل بودن از سوی ائمه است. در مباحث رجالی دلالت چنین وکالتی بر وثاقت راوی ارزیابی شده است. برخی مانند آقای خویی این دلالت را به دلیل امکان توکیل شخص فاسق در امور مالی انکار می کنند؛ ولی با توجه به مجموع مطالب موجود در منابع اصیل، به نظر می رسد که وکالت در زمان ائمه متاخر-به خلاف عناوینی مثل خادم- از معنای لغوی خارج و تبدیل به یک اصطلاح تشکیلاتی شده است. وکالت در واقع منصبی است که دارای شئون مهمی از جمله جانشینی معصوم، وساطت بین مردم و معصوم و لازم الاطاعه بودن را داشته اند و انجام معجزات توسط آنها بسیار عادی بوده است؛ با توجه به این نکات وکالت از سوی ائمه بسیار بالاتر از توثیق بوده است و حتی اگر چنین شئونی را نیز برای وکلا قائل نباشیم و آن را محدود به امور مالی کنیم، نیز دلالت بر توثیق راوی خواهد داشت.
۵۹۶.

تدوین احادیث قدسی در فریقین؛ تأملی در کتاب جواهر السنیه(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۹ 148 - 169

کلیدواژه‌ها: جواهر السنیه شیخ حر عاملی حدیث قدسی حدیث الهی الهام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۲ تعداد دانلود : ۳۶۰
تدوین و نگارش کتاب های مختص به احادیث قدسی که در میان اهل سنت از حدود قرن ششم آغاز و به شکل یک جریان ادامه یافت، در میان شیعیان تا حدود زیادی به نگارش کتاب «جواهر السنیه» خلاصه گردید. کتابی که قرنها پس از تدوین نخستین کتب مشابه اهل سنت و با تأثیر از آن جریان و با هدف گردآوری احادیث قدسی، ترویج مذهب و نشر مواعظ این احادیث نگاشته شد. در این پژوهش پس از بررسی مفهوم حدیث قدسی و سیر نگارش آن در فرقین، کتاب مذکور بر مبنای سه محور اصلی یعنی هدف مؤلف از نگارش، مهمترین ویژگی احادیث قدسی و منابع روایات، مورد بررسی قرار می گیرد. بر این اساس در کنار نقاط قوت کتاب، مواردی همچون عدم تعریف جامع و مانع حدیث قدسی، عدم رجوع دقیق به منابع اصلی اهل سنت و وجود احادیث و منابع با اعتبار کمتر، از نقاط ضعف کتاب شمرده می شود.
۵۹۷.

زهدگرایی نزد اصحاب حدیث متقدّم و متأخّر؛ بازخوانی «کتاب الزهد» ابن مبارک و احمد بن حنبل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲۴ ۲۴۷-۲۶۶

کلیدواژه‌ها: اصحاب حدیث ابن مبارک احمد بن حنبل کتاب الزهد زهد تصوف قصص

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۸ تعداد دانلود : ۴۶۰
اصحاب حدیث به مثابه مکتبی تمامیت طلب در تمامی حوزه های علوم دینی، در زمینه زهد نیز آثار قابل توجهی بر جای گذاشت. عرصه زهدپژوهی نزد ایشان با توجه به گرایش های دوگانه متقدّمان و متأخّران، تبلور متفاوتی از حدیث پژوهی را رقم زده است. اگرچه موضوع زهد در قالب نگاشته ای حدیثی توسط ابن مبارک و ابن حنبل مورد بررسی قرار گرفته، جریان های اثرگذار بر آن ها و همچنین مبانی متفاوت حدیثی این دو، درکی دوگانه را از مفهوم زهد حاصل آورده است. وجود مکتب فکری اصحاب حدیث و پدیداری خوانش های گوناگون حدیث و به تبع اثرگذاری بر دو محدّث مورد بحث در زمینه زهد نیز شایان توجه است. در این بین، داستان سرایی قصّاص نیز در تصویرسازی از زهد بی تأثیر نبوده است. در جستار پیش رو سعی شده است ضمن بررسی تطبیقی کتاب الزهد ابن مبارک و کتاب الزهد ابن حنبل، تفاوت های آن دو از نظر گستره و موضوعات مطرح در این دو کتاب، مورد بحث قرار گیرد و از رهگذر جریان های موجود در سده های دوم و سوم هجری به تنوع روش های زهدگرایانه آن عصر اشاره کند.
۵۹۸.

نقش سیاق در فهم احادیث مشکل(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۹ 225 - 239

کلیدواژه‌ها: سیاق مشکل الحدیث قرائن فهم فقه الحدیث دلاله الاقتضاء

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۸۱ تعداد دانلود : ۱۰۹۰
یکی از دشواری های پژوهش در حدیث، روایاتی هستند که به دلایلی دسترسی به مراد از آنها آسان نیست. برای فهم این روایات که از آنها به «حدیث مشکل» یاد می شود دانشوران حدیث، راهکارهای گوناگونی به مانند تشکیل خانواده حدیث و بررسی آسیب های رایج در نقل حدیث را ارائه کرده و به کار بسته اند. استفاده از سیاق یکی از استوارترین و کارآمدترین ابزارهای حل این مشکل است که کاربست آن، افزون بر اینکه مختص به زبان خاصی نیست پیشنیه ای کهن در فهم سخنان به ظاهر نامفهوم در بین عموم مردم دارد. استفاده فراگیر و دیرین از این قرینه هرگز به معنای نبود ضابطه در کاربست آن نیست؛ بلکه بر قواعدی استوار است. از سیاق در پژوهش های تفسیری فراوان سخن گفته اند و بدان استناد کرده اند؛ اما در فهم حدیث به ویژه حدیث مشکل، کمتر به آن توجه شده است. در این نوشته تلاش شده پس از تعریف و تبیین حدود آن، ارزش و چگونگی کاربستش در قالب تطبیق بر نمونه هایی ارائه گردد.
۵۹۹.

از فقه الحدیث تا انسان شناسی فرهنگی: قرائتی مردم شناختی از احادیث تربت و بازسازی یک گفتمان هویتی در تشیع نخستین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲۴ ۳۱۳-۳۳۸

کلیدواژه‌ها: فقه الحدیث انسان شناسی فرهنگی تربت امام حسین (ع) هویت جمعی شیعه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۹ تعداد دانلود : ۴۵۵
ماجرای کربلا و شهادت امام حسینR و یارانشان یکی از وقایع تاریخی بود که نقش اصلی را در شکل دهی هویت جمعی شیعه در سده نخست هجری ایفا کرد. بی تردید پس از این حادثه تاریخی، هر امر مربوط به آن به مثابه یادمان و نمادی هویتی گرامی داشته می شد. شاید در این میان یادمان های زیارتی و مادی(آبجکتیو= Objective) نقشی محوری داشت. در فرایند احیای یاد و جایگاه حضرت حسینR، تربت و خاک مزار ایشان، جایگاهی برجسته یافت و امامان شیعه تلاش کردند آن را ابزاری برای احیای جنبه های جسمانی و روحانی شیعیان مطرح کنند. با اینکه حضرت علی بن الحسینR در انعکاس و برجسته سازی واقعه کربلا جایگاهی متمایز داشت، کهن ترین گزارش ها در خصوص تربت مزار حضرت حسینR مربوط به عصر پس از ایشان بود. گزارش های متعددی حاکی از شکل گیری گفتمان «تربه الحسین» در نیمه اول سده دوم هجری است که در آن ها، احادیث صادقینv مهم ترین جایگاه را دارد. این گزارش ها از نظر محتوا و تعداد، به شکلی است که بر اساس آن، با ظن بسیار قوی می توان شکل گیری گفتمان «تربه الحسین» را در نیمه اول سده دوم هجری تاریخ گذاری کرد. علاوه بر آن، جایگاه این گفتمان و مؤلفه های آن حاکی از یک گفتمان مردم شناختی ناشناخته شیعی در قرون متقدم است. این پژوهش نشان خواهد داد چگونه فقه الحدیث می تواند با استفاده از نگاه های مردم شناختی گسترش یابد و درک بهتری از متن ها و فرامتن های یک حدیث ارائه کند. این پژوهش با مطالعه گروه احادیث تربت نشان خواهد داد که فقه الحدیث در صورت ورود به عرصه انسان شناسی فرهنگی، علاوه بر فهم متن در سطوح ادبی و واژگانی می تواند به کشف و معرفی گفتمان های انسان شناختی در دوره صدور این گزارش ها نیز مبادرت ورزد. این مقاله با تفقه در احادیث تربت از زاویه دید انسان شناختی، گفتمان تربه الحسین در نخستین سده های اسلامی را به مثابه یکی از مؤلفه های هویتی تشیع نخستین، بازسازی و بازشناسی خواهد کرد.
۶۰۰.

بررسی روایت «صفوه هذا الکتاب» در تفسیر ثعلبی و منابع شیعه(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۹شماره ۱۳ 9 - 22

کلیدواژه‌ها: امام علی (ع) حروف مقطعه صفوه ثعلبی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۴ تعداد دانلود : ۲۶۸
امام علی (ع)، سرآمد مفسران و نسبت به دیگر صحابه، پیشتاز در تفسیر آیات قرآن هستند. روایات بسیاری از ایشان در تفسیر قرآن به دست ما رسیده است. ازجمله این روایات، حدیثی است که در تبیین مقاصد حروف مقطعه نقل شده که به حدیث «صفوه هذا الکتاب حروف التهجی» معروف شده است. ثعلبی مفسر بلندآوازه اهل سنت این حدیث را در تفسیر خود نقل نموده و دیدگاه خویش را بر آن استوار می کند. غالب مفسران و محدثان شیعه نیز این حدیث را از امام علی علیه السلام نقل کرده اند. هدف پژوهش پیشِ رو، بررسی تطبیقی این حدیث در تفسیر ثعلبی با منابع شیعه و یافتن اختلافات و مصدر اصلی روایت است. مقاله حاضر به روش توصیفی – تحلیلی با رویکرد تطبیقی به بررسی روایت «صفوه هذا الکتاب حروف التهجی» در " الکشف و البیان " و تطبیق آن با منابع شیعه پرداخته است. یافته ها و نتایج تحقیق نشان می دهد حدیث در هیچ کدام از منابع شیعه به سند شیعی نقل نشده است و تمامی نقل ها به شیوه های گوناگون به روایات "عامه" می رسد. برخی از مفسران آن را به صورت مستقیم و برخی با واسطه از سایر مفسران یا محدثان شیعه از اهل سنت بیان نموده اند. طبرسی، حویزی، فیض کاشانی و برخی دیگر مستقیم و غالباً با عبارت«روت العامه» حدیث را ذکر کرده اند. آملی، بروجردی و اصفهانی و... حدیث را با واسطه طبرسی یا دیگران نقل نموده اند.  

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان