جامعه شناسی سیاسی و انقلاب و جنگ

تجاوز سراسری ارتش رژیم عراق از زمین، هوا و دریا به جمهوری اسلامی ایران در 31 شهریور 1359 حادثه مهمی است که بررسی ابعاد آن برای نسل حاضر و آینده دارای اهمیت فراوانی است. یکی از پیامدهای بسیاری از جنگ ها ازجمله جنگ ایران و عراق، بُعد اسارت است. هدف مقاله حاضر بررسی این پیامد جنگ هشت ساله بین دو کشور ایران و عراق است. این مقاله هم از زاویه تجربه های زنانه و هم تجربه های مردانه به مقوله اسارت نگریسته است. در این راستا با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی و مبتنی بر رویکرد عرفی، دو مجموعه خاطرات دوران اسارت با عنوان «من زنده ام» خاطرات دوران اسارت معصومه آباد و «حکایت زمستان» خاطرات دوران اسارت عباس حسین مردی بررسی شده است و در ادامه، مفاهیم، مقوله های فرعی و درنهایت، مقوله های اصلی، برگرفته شده است. نتایج به دست آمده در این مقاله نشان می دهد که اسارت برای اسیران ایرانی تا حد زیادی به عنوان ادامه مقاومت و مبارزه تعریف شده بود، اما به طور خاص، تجربه های این زنان و مردان، ذیل 16 مقوله فرعی قابل تقسیم بندی است که با تحلیل و جمع بندی در قالب 6 مقوله اصلی تعریف می شوند که عبارتند از: تعارض مکانی، خشونت، عوارض جسمانی، تجربه های روانی، سازوکار های مقابله با بحران، و سیاست های خصمانه.

۳۲۸.

وضعیت گرایش به تفکر انتقادی دانشجویان دانشگاه اصفهان و برخی از عوامل مرتبط با آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سحر خجسته ثریا معمار مسعود کیان پور

منبع: جامعه شناسی کاربردی سال بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۳ شماره ۲ (پیاپی ۵۴)

کلیدواژه‌ها: پایگاه اقتصادی-اجتماعی انگیزه تحصیلی گرایش به تفکر انتقادی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی سیاسی و انقلاب و جنگ جامعه شناسی سیاسی

تعداد بازدید : ۱۸۱۹ تعداد دانلود : ۱۰۳۴

امروزه صاحبنظران تفکر انتقادی را به عنوان یک ضرورت در زندگی درنظر میگیرند. به همین علت، یکی از اهداف آموزش و پرورش، تربیت افرادی است که تفکر انتقادی داشته باشند. لذا پژوهش حاضر درصدد بررسی سطح گرایش به تفکر انتقادی دانشجویان و همچنین، چگونگی ارتباط متغیر وابسته گرایش به تفکر انتقادی دانشجویان و متغیرهای مستقل جنسیت، رشتهتحصیلی، پایگاه اقتصادی-اجتماعی و انگیزه تحصیلی بود. دستیابی به این هدف از طریق روش پیمایشی و با استفاده از دو پرسشنامه استاندارد؛ انگیزه تحصیلی (AMS) و گرایش به تفکر انتقادی (CTDI) میسر شد. پاسخگویان شامل دانشجویان دانشگاه اصفهان بودند که از دانشکده ادبیات و علوم انسانی و دانشکده فنی و مهندسی انتخاب شدند. مبنای انتخاب دانشجویان، نمونهگیری تصادفی طبقهبندی بود و از این طریق، نمونهای به حجم 310 نفر از میان جامعهآماری دانشجویان که متشکل از 833 نفر بود، تحلیل گردید. از مهمترین نتایج این پژوهش میتوان به این مورد اشاره کرد که به احتمال 95%، درحدود 82 درصد از دانشجویان جامعهآماری دارای گرایش زیاد به تفکر انتقادی هستند. علاوه بر این، فرضیه های پژوهش از طریق ضرایب تااو بی کندال و تااو گودمن و کراسکال آزمون شدند. نتایج آزمون گویای وجود رابطه ای معنادار بین انگیزه تحصیلی و گرایش به تفکر انتقادی دانشجویان بود. همچنین، ارتباط مثبت ضعیفی بین جنسیت و گرایش به تفکر انتقادی دانشجویان وجود داشت، ولی بین متغیرهای مستقل پایگاه اقتصادی-اجتماعی و رشته تحصیلی و متغیر وابسته پژوهش، ارتباط معناداری مشاهده نشد.

۳۲۹.

از تبیین تا "ضدتبیین":چالش ها و تحول مفهوم بندی یک انقلاب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: احمد گل محمدی

منبع: علوم اجتماعی لامه ۱۳۸۷ شماره ۴۲و۴۳

کلیدواژه‌ها: نظریه های انقلاب انقلاب اسلامی تبیین های ساختاری تبیین های سازمانی تبیین های فرهنگی تحول در نظریه پردازی انقلاب

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی سیاسی و انقلاب و جنگ جامعه شناسی انقلاب

تعداد بازدید : ۱۸۱۷

انقلاب اسلامی ایران نه تنها در مکان و زمانی شکل گرفت که چندان انتظار نمی رفت، بلکه تفاوت های عمده ای هم با دیگر انقلاب ها، به ویژه انقلاب های جهان سومی داشت. پیچیدگی های ناشی از همین غیرمنتظره بودن و تمایز نسبی باعث نوعی بازاندیشی و اصلاح در مفهوم بندی و نظریه پردازی انقلاب شد. در این نوشتار می کوشیم نشان دهیم که این بازاندیشی و اصلاح چگونه در انقلاب اسلامی پژوهی نمود یافته است. به عبارت دیگر، نشان می دهیم که در طول نزدیک به سه دهه تلاش برای درک انقلاب اسلامی ایران، چگونه جایگاه مسلط در انقلاب اسلامی پژوهی به ترتیب میان تبیین های ساختاری، تبیین های سازمانی و تبیین های فرهنگی – گفتمانی دست به دست شده است.

۳۳۰.

مشروطه خواهان بدون مرز

نویسنده: تورج اتابکی

منبع: گفتگو خرداد ۱۳۸۷ شماره ۵۱

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۱۴ تعداد دانلود : ۲۶۹۰

۳۳۱.

انفال؛ و اراده ی معطوف به کشتن و فراموشی

نویسنده: بختیار علی مترجم: منصور تیفوری

منبع: اندیشه جامعه شهریور ۱۳۷۹ شماره ۱۲

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی سیاسی و انقلاب و جنگ جامعه شناسی سیاسی

تعداد بازدید : ۱۸۰۵ تعداد دانلود : ۹۹۸

۳۳۲.

دیباچه ای بر تبیین انقلاب اسلامی ایران در رهیافت جامعه شناسانه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدباقر خرمشاد

منبع: دانشکده علوم اداری و اقتصاد بهار ۱۳۸۷ شماره ۴

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی سیاسی و انقلاب و جنگ جامعه شناسی انقلاب

تعداد بازدید : ۱۸۰۵ تعداد دانلود : ۱۰۰۶

۳۳۳.

"آنومنی سیاسی در ایران با تکیه بر نظر شهروندان تهرانی "(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: احمد رجب زاده مسعود کوثری

منبع: نامه علوم اجتماعی ۱۳۸۲ شماره ۲۱

کلیدواژه‌ها: عدالت دولت اخلاق قانون اساسی دموکراسی جامعه سیاسی شهروند آنومی سیاسی بی هنجاری انتظام اجتماعی انجام اجتماعی فردگرایی خودخواهانه فردگرایی جمعی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی سیاسی و انقلاب و جنگ جامعه شناسی سیاسی

تعداد بازدید : ۱۸۰۳ تعداد دانلود : ۱۰۳۶

جامعه ایران در دهه دوم انقلاب اسلامی (1380-1370)دو جریان نوسازی اقتصادی (سازندگی) و سیاسی (اصلاحات) را پشت سرگذاشته است . این تغییرات شتابان اقتصادی و سیاسی آثار مختلفی بر جامعه ایران بر جای گذاشته اند. به نظر می رسد یکی از این آثار، تشدید نابسامانیها در صحنه سیاسی ایران باشد. این مقاله با طرح مفهوم آنومی سیاسی و با تکیه بر نظریه آنومی سیاسی دورکیم، علل موثر بر این وضع را توضیح می دهد

۳۳۴.

بررسى عوامل شکل گیرى جنبش پوپولیستى ـ استقلال طلبانه و چریکى جنگل

نویسنده: ابراهیم فیوضات مجید حسینی نثار

منبع: علوم اجتماعی علامه ۱۳۸۳ شماره ۲۷

کلیدواژه‌ها: استقلال مشروطیت انقلاب جنبش جنبش جنگل بسیج منابع فشار ساختارى ایدئولوژى جمهورى

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۰۱ تعداد دانلود : ۹۴۹

"جنبش هاى اجتماعى به منزله موضوعاتى مهم درجامعه شناسى، اخیراً از جایگاه ویژه اى برخوردار شده اند تا جایى که آلن تورن جامعه شناسى را علم جنبش هاى اجتماعى مى داند. در این مقاله نیز ضمن تاکید بر بحث جنبش هاى اجتماعى و بررسى ابعاد نظرى آن ها با استفاده از روش اسنادى، به زمینه هاى شکل گیرى جنبش جنگل به مثابه یکى از جنبش هاى استقلال طلبانه و مردمى اشاره مى شود. این جنبش که در تداوم خواسته هاى جنبش مشروطیت قرار مى گیرد(1293ـ1300 ه .ش) تحت تاثیر عواملى مثل نابرابرى ها، تضاد منافع، ناکارآیى دولت، شرایط بین المللى (جنگ جهانى اول)، استثمار و ستم طبقاتى شکل مى گیرد.جنبش جنگل در اوضاعى آشفته و نابسامان از نظر داخلى و خارجى، با ارائه ایدئولوژى و مرامنامه و اعلام جمهورى، قدم در راه مبارزه با ستم و دفاع از استقلال و آزادى مردم ایران مى گذارد. میرزا کوچک در مقام رهبر این جنبش که داراى سوابق مبارزانى در مشروطه است، با همکارى روشنفکران و آزادى خواهان مشروطیت عملیات انقلابى را با هدف مبارزه با ظلم و ستم داخلى و استثمار خارجى آغاز مى کند و با تجهیز منابع مادى و معنوى موفق مى شود به مدت هفت سال در برابر استعمارگران و استبداد داخلى مقاومت کند و اولین جمهورى را در ایران تاسیس نماید. جنبش جنگل نهایتاً با مصالحه دولت هاى شوروى و انگلستان در صحنه بین المللى و کنارآمدن اتحاد شوروى و دولت ایران در مورد مسائل داخلى ایران و حمله نیروهاى نظامى دولت، تن به شکست نظامى مى دهد. "

۳۳۵.

فرهنگ سیاسی دموکراتیک در میان نسل های ایرانی (تحلیل ثانویه داده های پیمایش ارزش های جهانی برای ایران، اقوام و استان های آن)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: یعقوب احمدی آزاد نمکی

منبع: جامعه شناسی کاربردی سال بیست و چهارم پاییز ۱۳۹۲ شماره ۳ (پیاپی ۵۱)

کلیدواژه‌ها: فرهنگ سیاسی نسل روابط نسلی رهایی بخشی ارزش های ابراز وجود

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی سیاسی و انقلاب و جنگ جامعه شناسی سیاسی

تعداد بازدید : ۱۸۰۱ تعداد دانلود : ۹۱۹

اهمیت نقش ارزش های توده (فرهنگ سیاسی) در گذار به مردم سالاری در سال های اخیر برجستگی خاصی یافته است. اگرچه دیرینه شناسی مفهومی حکایت از تأکید اندیشمندانی مانند ارسطو و افلاطون بر اهمیت نقش ارزش های شهروندان در سیاست دارد، اما در دهه های اخیر و به طور خاص با مطالعه ""فرهنگ مدنی"" آلموند و وربا بود که توجهات بیش از پیش به این سو رهنمون شد. مطالعه حاضر نیز در همان راستا، البته با طرح نظریات و تجربیات نوتر درباره ارزش ها انجام پذیرفته است. داده های مورد استفاده برای آزمون فرضیه اصلی تحقیق از مجموعه داده های پیمایش جهانی ارزش ها WVS ، موج پیمایش سال های 2005 تا 2008 اخذ شده است. این پیمایش در ایران در سال 2007 با 2667 نمونه آماری به انجام رسیده است. در این مجموعه داده ها، استان محل سکونت پاسخگو، در یکی از متغیرهای آن ثبت شده است، لذا امکان مقایسه میزان ارزش های رهایی بخش پاسخگویان به تفکیک استانی و البته قومی مهیا شده است. در این پژوهش استان هایی که تعداد نمونه آنها در مجموعه داده ها زیر 40 نفر بودند، حذف شدند و استان های خراسان جنوبی و شمالی نیز با استان خراسان رضوی ادغام گردیده و در کل با نام استان خراسان در تحلیل ها آمده اند. یافته های این پژوهش هم در بخش توصیفی و هم در بخش تحلیل، مطابق با انتظارات نظری نوشتار، حاکی از برتری نسل جوان در بروز ارزش های ابراز وجود و توسعه بیشتر فرهنگ دموکراتیک در میان این نسل است. جالب آنکه، این تفاوت در بروز ارزش های دموکراتیک تقریباً در همه سطوح بازتولید شده است؛ بدین معنا که علاوه بر سطح ملی، در سطوح فروملی بررسی شده؛ یعنی قومی و استانی و نیز به تفکیک جنسیت، تقریباً نتایج مشابهی به دست آمد؛ هرچند در سطح ملی، تفاوت بسیار آشکارتر و در سطوح فروملی با پیچیدگی هایی همراه بود.

۳۳۶.

تحلیل فازی رابطه سرمایه اجتماعی و دموکراسی مطالعه تطبیقی بین کشوری (2010-1990)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی ساعی مریم زارعیان ابراهیم خدایی

منبع: جامعه شناسی ایران سال چهاردهم تابستان ۱۳۹۲ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: دموکراسی سرمایه اجتماعی فازی اعتماد متقابل مشارکت مدنی اعتماد نهادی نفع جمعی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۰۱ تعداد دانلود : ۱۰۵۵

مسئلة این مقاله درجه تفاوت پذیری نمره پولیتی به عنوان شاخص دموکراسی در بین کشورها است. سؤال تحقیق به صورت زیر بیان شده است: درجه تفاوت پذیری شاخص دموکراسی در بین کشورها چگونه قابل تبیین است؟ بر اساس چارچوب نظری تحقیق، سرمایة اجتماعی شرط علی لازم برای دموکراسی است. رویکرد مقاله تحلیل تطبیقیِ بین کشوری است. تکنیک جمع آوری دادهها، تحلیل دادههای موجود (ثانویه) است. جمعیت آماری تحقیق را کشورهایی تشکیل میدهند که در سالهای1990 تا 2010 میلادی برای مفاهیم مورد بررسی دادههای معتبر داشتهاند. روش داوری فرضیات مقاله، فازی است و نرم افزار مورد استفاده spss، Exelو Fs/QCAf میباشد. یافتههای تجربی دلالت برآن دارند که با حذف کشورهای بلوک شرق، اعتماد اجتماعی در بیشتر موارد شرط لازم برای دموکراسی است. مشارکت مدنی و نفع جمعی معمولا شرط لازم برای دموکراسی است. همچنین یافتهها نشان داد حاکمیت استبدادی در یک کشور اثرات نامطلوب بلندمدتی بر سرمایه اجتماعی دارد.

۳۳۷.

زمینه های شکل گیری دولت جدید در ایران

نویسنده: قربانعلی ابراهیمی

منبع: پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه مازندران سال اول زمستان ۱۳۸۰ شماره ۳

کلیدواژه‌ها: سیاست نوسازی تاریخ معاصر ایران نظریه دولت جامعه شناسی سیاسی دولت جدید

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۰۰ تعداد دانلود : ۸۸۴

مقاله حاضر حاصل یک پژوهش کتابخانه ای در خصوص دولت جدید در ایران است. دولت جدید یک پدیده و واقعیت اجتماعی-سیاسی است که از قرن شانزدهم به بعد در جهان ظاهر شد. ظهور و شکل گیری این پدیده، در جامعه تصادفی نبوده است بلکه به دنبال فراهم شدن شرایط و زمینه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خاص پدید آمده است.

۳۳۸.

بازنمایی مفهوم ‹‹غرب›› در نشریات دانشجویی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: یوسف علی اباذری ندا میلانی

منبع: نامه علوم اجتماعی ۱۳۸۴ شماره ۲۶

کلیدواژه‌ها: گفتمان غرب بازنمایی شرق شناسی تحلیل انتقادی گفتمان دیگری مدلول خود دال تقابلهای دوگانه

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی سیاسی و انقلاب و جنگ جامعه شناسی سیاسی

تعداد بازدید : ۱۸۰۰ تعداد دانلود : ۱۰۴۹

"سوال اساسی این پژوهش چگونگی «بازنمایی» مفهوم «غرب» در مقالات دانشجویی است. این تحقیق با هدف دستیابی به دلالت های مفهوم «غرب» و صورتبندی گفتمان ‌های گوناگون حول این مفهوم انجام شده است. بدین منظور مقالاتی از نشریات دانشجویی در فاصله سال‌های ?? - ?? بررسی شده اند. چارچوب نظری این پژوهش بر گرفته از دیدگاه گفتمانی فوکو و استفاده از نظریات ادوار سعید پیرامون گفتمان شرق شناسی است. روشی که در این تحقیق استفاده شده روش تحلیل گفتمان است. یافته های پژوهش معرف سه گفتمان «بنیادگرایی»، «دگر خواهانه» و «ملی گرایانه» بوده که در هر یک مفهوم «غرب» به گونه ای متفاوت بازنمایی شده است. با این حال نتایج تحقیق نشان می ‌دهد که در سه گفتمان مذکور صرف نظر از تفاوت ‌های آن ها در بازنمایی مفهوم «غرب» تفاوت ماهوی میان «ما» و «آن‌ها» یعنی «غرب» پیش فرض اولیه تلقی شده است"

۳۳۹.

حزب توده در بحران: نامه ای از رضا روستا

نویسنده: قاسم نورمحمدی

منبع: گفتگو تابستان ۱۳۸۰ شماره ۳۲

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۹۹ تعداد دانلود : ۸۵۶

۳۴۰.

بررسی سیاست زمانی حاکم بر تقویم ایران در سال های پس از انقلاب اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سارا شریعتی زهره سروش فر

منبع: مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران دوره ششم بهار ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۲۱)

کلیدواژه‌ها: تقویم حافظة جمعی زمان عادی زمان فوق العاده سیاست زمانی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی سیاسی و انقلاب و جنگ جامعه شناسی سیاسی

تعداد بازدید : ۱۷۹۸ تعداد دانلود : ۱۱۳۹

پژوهش حاضر به بررسی سیاست گذاری های جمهوری اسلامی ایران درمورد زمان، از خلال توجه به تقویم می پردازد. تمامی حکومت ها برای تعریف هویت خود و مشروعیت یافتن از این طریق، نیازمند مشخص کردن مرزهای خود در مکان و یافتن جایگاه خود در زمان هستند. تقویم یکی از مؤلفه هایی است که سیاست های زمانی در قالب آن نمود می یابد. تغییرات دائمی در تقویم ایران، تورم بیش از حد مناسبت ها و ایجاد نهادی خاص برای تعیین مناسبت ها و نظارت بر تقویم، نشانگر توجه جمهوری اسلامی به تقویم ایران و سیاست های مشخصی است که بر آن اعمال می شود. رویکرد نظری پژوهش پیش رو از نظریات دورکیم درمورد تمایزگذاری میان دو زمان قدسی و عرفی، نظریة حافظة جمعی هالبواکس و دیدگاه اریک هابزبام درمورد برساخت حافظه و سنت به وسیله حکومت ها اخذ شده است. برای بررسی سیاست های حاکم بر تقویم ایران، از روش تاریخی و مطالعة اسناد و مدارک موجود در شورای فرهنگ عمومی استفاده شد. یافته های پژوهش بیانگر وجود سیاستی است که بیش از هر چیز، رو به گذشته جامعه دارد و تلاش می کند روایتی خاص را براساس منافع و شرایط زمان حال خود از گذشته ارائه دهد. مناسبت های تقویم بر این مبنا انتخاب شده اند.

درخت حوزه‌های تخصصی