درخت حوزه‌های تخصصی

جامعه شناسی نه تنها پدیده ها و سازمانهای اجتماعی را به گونه ای که هستند مطالعه می کند بلکه درباره علل و چگونگی آنها نیز به کنکاش و بررسی می پردازد و کوشش می کند تا بادستیابی بر روابط پایدار و قانونهای حاکم بر این پدیده ها در تسریع تحولات اجتماعی و بهتر سازی جامعه از آنان یاری جوید و سود برگیرد. در چنین سیری از مطالعه‘ یک فرض اساسی نهفته است: دگرگونیهای اجتماعی بر طبق قانونهای معینی صورت می گیرد و جامعه در هر مرحله خصوصیات ویژه ای دارد و هر مرحله تحت شرایط ویژه ای به مرحله دیگر استحاله پیدا می کند. جامعه انسانی از مرحله شبانی وشکار گذشت و به مرحله کشاورزی رسید. در جامعه کشاورزی نظام برده داری در اثر یک سلسله تضادها جایش را به فئودالیسم داد. زمان پیدایش و نیز دوام فئودالیزم در کشورهای مختلف متفاوت بوده است. مثلاً " در روسیه از قرن نهم میلادی تا قرن نوزدهم ادامه داشت و در چنین بیش از جاهای دیگر ماندگار شد: یعنی از قرن سوم قبل از میلاد تا قرن بیستم. لکن ظاهرا" در ایران فئودالیسم از دوره ساسانیان شکل گرفته است. "در ایران نیز می توان گفت که از دوره ساسانیان فئودالیزم بر جامعه حاکم شد و ضمن پس رویهایی که در اثر عوامل خارجی (هجومها) داشت سیر تکاملی خود را پیمود تا اینکه در عصر مشروطه در نتیجه بورژوای داخلی و نفوذ بورژوای خارجی ضرباتی خورد. خاصه اینکه اشکال ابتدایی تر آن (تیول) از میان رفت و شکل متکاملتر آن ملکداری (مالکیت بدون شرط فئودالی) در کنار وقف و خالصه همچنان باقی ماند و حتی جای خود را محکم کرد. سالهای بعد دوران رکورد وافول خالصه بود تا اینکه سرانجام عمر ملکداری و وقف هم به سر رسید. در این مقاله راجع به فئودالیسم در ایران بطور مستقیم بحثی مطرح نمی شود بلکه فقط به شرایط کلی آن – که چگونه تحولات جامعه را‘ که عبارت از پیدایش بورژوای ملی باشد‘ به تعویق انداخت – اشاره می شود. از دیدگاه جامعه شناسی اگر تغییرات برونی‘ در شرایط حرکت درونی یک جامعه تأثیر شدید نگذارد جامعه سیر طبیعی را طی خواهد کرد‘ در غیر این صورت شرایط خارجی یا در پیدایش یک مرحله پیشتر در جامعه کمک خواهد کرد و یا برعکس‘ سیر تحولات جامعه را برای مدتی تغییر می دهد و یا شرایط استحاله را دشوار می سازد

" نزاع‌های دسته‌جمعی یکی از مسائل اجتماعی و پدیده‌های قدیمی است که کماکان در برخی اجتماعات کوچک و روستاها وجود دارد. این مقاله به ریشه‌یابی این پدیده از دیدگاه جامعه‌شناسی و نقش نیروهای اجتماعی در بروز این پدیده می‏پردازد و با مطالعه موردی دو روستا نشان می‌دهد در جایی که گروه‌های متمایز اجتماعی وجود دارد مبارزه آنها برای کسب قدرت و منابع کمیاب (آب و زمین) در بروز نزاع‌های‌ دسته‌جمعی نقش تعیین‏کننده دارد. از سوی‌دیگر در جایی دیگر که مبتنی بر نظام خویشاوندی نسبتاً یکپارچه‏ای است و گروه‏بندی‏های متمایز اجتماعی شگل نگرفته است، نزاع ‌دسته‌جمعی به وقوع نمی‏پیوندد.نزاع ‌دسته‌جمعی به وقوع نمی‏پیوندد. "

"تولیدات دینی رسانه های جمعی برای کودکان طی سال های اخیر رشد چشمگیری پیدا کرده است. بیان داستان های پیامبران بزرگ و وقایعی از تاریخ اسلام در قالب های هنری جذاب و بهره گیری از ادبیات نمایشی در مناسبت های مذهبی، نویدبخش موفقیت هایی در این حوزه مغفول مانده تولیدی است. اما آنچه امروزه باید درباره سیاست گذاری های دینی کشور پرسید، این است که چرا دست اندرکاران تعلیم و تربیت دینی کودکان، چه در حوزه رسانه های سنتی (مانند خانواده، مساجد، هیئت ها و از این دست) و چه در حوزه رسانه های جدید (مانند کتاب های درسی، مطبوعات و رادیو و تلویزیون)، از سیاست ها و برنامه های یکپارچه و هماهنگی تبعیت نمی کنند که بر دیدگاه نظری ثابت شده ای در ارتباطات دینی بنیان گذارده شده باشد. این پرسش در واقع، برخاسته از همان تقابل قدیمی مخاطب محوری و رسانه محوری در ارتباطات و شناخت گرایی با سایر رویکردها در روان شناسی است. نتایج پژوهش میدانی اجرا شده توسط نگارنده در کنار دستاوردهای روان شناختی مکتب شناخت گرا در ارتباطات انسانی و دیدگاه های مخاطب محور فرهنگی، به ویژه نظریه دریافت در ارتباطات جمعی، می تواند برخی گره های مشکلات موجود در پیام سازی های دینی را بگشاید. این مقاله با تاکید بر مکاتب نظری فوق تلاش می کند که ضمن نگاه به وضعیت موجود رسانه های دینی در فرهنگ کودکان و نوجوانان ایرانی، دیدگاه مطلوب را در برنامه سازی دینی برای کودکان معرفی و بر اساس آن، وظایف اساسی رسانه های جمعی را در این زمینه مطرح کند. "

پیش بینی پویایی ها و تغییرات آتی جمعیت روستایی از مهم ترین موضوعاتی است که در فرایند توسعة پایدار روستایی بدان توجه می شود. مطالعة حاضر، با پیش بینی تغییرات جمعیت روستایی در دورة زمانی 1410-1385، به بحث و بررسی پیرامون پیامدهای ناشی از آن می پردازد. یافته های تحقیق حاکی از آن است که نسبت روستانشینی از 4/31 درصد در 1385 به 5/22 درصد در 1410 خواهد رسید؛ همچنین، نتایج پیش بینی نشان دهندة چندین ویژگی عمدة جمعیت روستایی ایران در افق 1410 است، که عبارت اند از: کاهش باروری، افزایش امید به زندگی، کاهش مطلق و نسبی، افزایش عرضة نیروی کار و سرانجام، سالخوردگی ساختار سنی. در مطالعة حاضر، بهبود بهره وری نیروی کار و سطح درآمد خانوارهای روستایی و همزمان با آن، ایجاد فرصت های شغلی جدید لازمة مواجهة مناسب با افزایش عرضة نیروی کار روستایی و سالخوردگی جمعیت روستایی در افق 1410 قلمداد می شود.

این پژوهش، با استفاده از روش تحلیل استنادی، به بررسی الگوی رفتار استنادی مؤلفان مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز در فاصله ی زمانی 1380-1385 در مورد چگونگی استفاده از منابع علمی پرداخته است. در این پژوهش، سعی شده با تجزیه و تحلیل اطلاعات به دست آمده، ابتدا توصیفی کلی از مقاله های مورد بررسی ارائه گردد؛ در مرحله بعد، به بررسی میانگین استنادها، نوع و زبان منابع مورد استفاده بر اساس تفکیک موضوعی مقاله ها، بررسی نیم عمر منابع و بررسی میزان تمایل نویسندگان به استفاده از انواع مختلف منابع اطلاعاتی پرداخته است. نتایج نشان داد که، مجموع 221 مقاله مورد بررسی، دارای 5240 استناد می باشد، که بالاترین استنادها به طور کلی از جنبه زبانی و نوع مدرک، به ترتیب مربوط به زبان انگلیسی (55%) و کتاب (2/57%) می باشد. میانگین استناد در هر مقاله، 7/23 می باشد. نتایج این تحقیق نشان داد که، بالاترین نیم عمر به کتاب عربی در زمینه موضوعی زبان و ادبیات فارسی با 23 سال و 8 ماه، و پایین ترین نیم عمر، مربوط به نشریه فارسی در حوزه حقوق با 3 سال و 3 ماه تعلق دارد. مطالعه تطبیقی بین نیم عمر منابع فارسی و انگلیسی زبان نشان دهنده آن است که، منابع فارسی نسبت به منابع انگلیسی، به طور روزآمدتر مورد استفاده قرار گرفته است.

در مطالعات پژوهشگران، سنجاق های لرستان به صورت بخشی از اشیاء مفرغی لرستان و گاه هم به طور کلی مطالعه شده اند؛ اما این دسته از اشیاء لرستان که دارای گونه های متنوع، روش های ساخت مختلف و کارکرد های متفاوتی بوده اند، تابه حال کمتر بررسی شده و به صورت تخصصی به آن ها پرداخته نشده است. از دست ساخته های اقوام ساکن در این منطقه، اشیاء فلزی است. یکی از گونه های مهم اشیاء فلزی کشف شده در لرستان، سنجاق های فلزی است. در ساخت این سنجاق ها از انواع مختلف فلز مانند آهن، نقره و فلزات آلیاژی نظیر برنز و حتی گاه به صورت ترکیبی استفاده شده است. از لحاظ تاریخی، این اشیاء به هزاره دوم و اول ق. م مربوط هستند. نوشته پیش رو سعی دارد به مطالعه، توصیف، تحلیل، مقایسه و معرفی این سنجاق ها از لحاظ روش های ساخت، نقش ها، جنس، کاربرد، تاریخ گذاری و... بپردازد.

یکی از مهم ترین اتفاقاتی که در قرن گذشته به وقوع پیوسته و در قرن حاضر نیز ادامه دارد، نهضت تولید مستندات و مکتوبات علمی در حیطه های مختلف است. اما، آنچه در این میان از اهمیت بسزایی برخوردار است، روش و میزان بهره گیری از این مستندات است. ""مرور نظام مند"" از مهم ترین روش هایی است که برای استفاده از مستندات علمی تولیدشده در کانون توجه پژوهشگران قرار گرفته است، اما به کارگیری این روش در بین پژوهشگران علوم اجتماعی و فرهنگی در ایران بسیار محدود بوده است. این موضوع غالباً ناشی از ناآشنایی پژوهشگران با جنبه های روش شناختی مرور نظام مند و نیز فقدان انباشت مقالات و مستندات در حوزه ها و موضوعات این قلمرو است. مقالة حاضر، با اشاره به انواع مرور و تفاوت های آنها، روش مرور نظام مند را معرفی می کند، اهمیت آن را برای پژوهشگران و سیاستگذاران اجتماعی و فرهنگی توضیح می دهد، محدودیت های آن را به بحث می گذارد، تا باب چنین مباحثی گشوده شود و کمبودی که در این زمینه وجود دارد تا حدی جبران شود. سپس، 52 مقالة علمی پژوهشی فارسی نمایه شده در حوزة علوم اجتماعی و فرهنگی را، که از روش مرور نظام مند و فراتحلیل استفاده کرده اند، نقد و ارزیابی می کند. ارزیابی برمبنای سه ملاک اساسی این روش، یعنی جامعیت، شفافیت، و سازمان یافتگی، انجام شده است. نتایج ارزیابی حاکی از آن است که اغلب مقالات تحت بررسی به طور معناداری به اصول اساسی مرور نظام مند وفادار نبوده اند که علت آن غالباً آشنایی ناکافی با مسائل روش شناختی است. هدف ها، کارآیی، نحوة انجام آن را تشریح می کند، و درنهایت، مسائل و

"هدف از این مقاله توضیح رابطه میان برنامه های دینی و غیردینی در تلویزیون جمهوری اسلامی ایران، با دینداری در سطح جامعه است. برای رسیدن به هدف مقاله، در ابتدا مفاهیم مورد نیاز شامل برنامه دینی، برنامه غیردینی، تلویزیون دینی و تلویزیون ایدئولوژیک توضیح داده می شود سپس با مراجعه به چند نمونه از انواع برنامه هایی که در طیفی از برنامه های غیردینی تا برنامه های دینی قرار می گیرند، چگونگی اثرگذاری آنها بر مخاطب در شکل دهی تعریفی از دین به عنوان دین منحصر در حوزه خصوصی، یا دین فعال در هر دو حوزه عمومی و خصوصی مورد بررسی و توجه قرار می گیرد. در این مقاله نشان داده می شود از انواع برنامه های صرفاً دینی، صرفاً سرگرم کننده و دینیِ رسانه ای شده، نوع سوم مطلوب تلویزیون دینی است. "

امروزه میزان اشتغال زنان از ملاکهای توسعه و توسعه نیافتگی، خصوصاً در بخش های فعالیت صنعتی می باشد. عواملی نظیر هنجارهای ناصحیح فرهنگی، قوانین اجتماعی نادرست و ناعادلانه، عدم تسهیلات و امکانات لازم برای مشارکت زنان در امور اجتماعی و اقتصادی می تواند منجر به عدم فعالیت زنان در نتیجه سنگینی بارتکفل گردد. رویکرد اکثر کشورهای جهان در دهه های اخیر به موضوع اشتغال، کارآفرینی و توسعه است. که موجب گردیده موجی از سیاستهای توسعه در این بخش در دنیا ایجاد شود. تامل در وضعیت اقتصادی و روند مراحل پیشرفت و توسعه در کشورهای پیشرفته و در طلب توسعه بیانگر آن است که این کشورها توانسته اند به پیشرفت های چشمگیری در زمینه های اشتغال و توسعه بالاخص در حوزه زنان دست یابند و یا حداقل بحرانهای پیش آمده را پشت سر گذاشته و یا مهار نمایند. پژوهش حاضر با هدف بررسی و نقش جایگاه زنان در اشتغال و توسعه تدوین گردیده است. روش تحقیق در این مقاله تحقیق توصیفی[1]از نوع پیمایشی[2]می باشد. جامعه آماری تحقیق شامل دانشجویان ترم آخر زن کلیه رشته ها و فارغ التحصیلان دانشگاه واحد می باشد که تعداد دانشجویان ترم آخر زن 1071 نفر بوده که با استفاده از جدول کرجسی- مورگان[3] حجم نمونه 220 نفر انتخاب گردید و تعداد فارغ التحصیلان زن واحد 2639 نفر بوده که حجم نمونه 300 نفر و جمع نمونه های تحقیق در مجموع 520 نفر گردید. مهمترین ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه بوده است که روایی[4] ابزار سنجش با استفاده از آزمون مقدماتی[5]و محاسبه ضریب آلفای کرانباخ (86% < Alpha) تعیین گردید و اعتبار[6] سئوالات نیز با استفاده از نظر متخصصین و کارشناسان مورد تائید قرار گرفت. داده های آماری پس از استخراج از نرم افزار آماری Spss مورد پردازش و تجزیه و تحلیل قرار گرفت و با سطح اطمینان 95% فرضیه های پژوهش مورد تأئید قرار گرفتند.

رهایی و مقاومت به مثابه هدف نهایی طرح های پژوهشی فوکو، مسئلة است که در عین اهمیت، کمتر بدان توجه شده است. این مقاله، پس از توصیف و تحلیل مقاومت از منظر فوکو، به نقد مبنایی آن بر بنیاد برخی مفروضات انسان شناسی مفروض در آن پرداخته است. ازآنجاکه سوژه زدایی یا نفی سوژه، کانون بحث مقاومت در اندیشه فوکو می باشد، مقاومت همچون سوژه بر محور های سه گانه حقیقت، قدرت و اخلاق دوران دارد. مقاومت چون کاربست نیرو، در مقابل قدرت و رژیم حقیقت آن است همچون قدرت دارای دو شکل ایجابی و سلبی است. شکل ایجابی مقاومت، که خارج از چارچوب سلطه به وجود می آید، از دید فوکو به صورت زیبایی شناسی خود ظهور می کند. اما جوهر مقاومت سلبی را نفی و امتناع از انقیادِ حاصل از رژیم حقیقت - قدرت و محدودیت های بر سازنده آن، در جهت نیل به رهایی و آزادی شکل می دهد که خود به دو صورت نظری و عملی قابل تقسیم است.

مقاله حاضر تحلیلی بر ادبیات پژوهشی ایمنی کودکان در ایران است. حوادث یکی از مهم ترین علل مرگ و معلولیت های کودکان ایرانی است. به منظور بهبود شرایط ایمنی کودکان بررسی علمی موضوعاتی چون میزان وقوع حوادث کودکان در ایران، علت وقوع حوادث و آموزش های ارائه شده جهت پیشگیری از حوادث کودکان ایرانی ضروری است. بررسی مطالعات و پژوهش ها نشان می دهند که کودکان زیر 5 سال بیشتر در معرض خطر حوادثی چون سوختگی ها، مسمومیت و سقوطند، در حالی که ایمنی کودکان بزرگتر از 5 سال بیشتر با تصادفات خیابانی به خطر می افتد.مطالعات معدودی به بررسی عوامل حوادث کودکان پرداخته اند و بدین ترتیب نتیجه گیری های پژوهش فعلی باید با احتیاط صورت گیرد. بررسی ها بیانگر آنند که شرایط پرخطر محیطی عامل مهمی برای رخ دادن بسیاری از حوادث کودکان است. سطح تحصیلات والدین نیز عاملی مرتبط در بروز حوادث کودکان می باشد. آموزش های ایمنی مربوط به کودکان، از طریق مدرسه، والدین، کتاب ها و برنامه های تلویزیونی ارائه می شوند. والدین مهم ترین منبع آموزش ایمنی کودکانند، در حالی که آن ها رسانه های گروهی را بهترین منبع آموزش ایمنی کودکان برای خود مطرح می کنند. هم چنین، آموزش های مربوط به ایمنی کودکان به والدین در کتاب ها گنجانده شده است. به طور کلی برنامه آموزشی جامع و مشخصی برای بهبود سطح ایمنی کودکان در کشور وجود ندارد. اما باید اشاره کرد که موضوع ایمنی کودکان هم در مجامع علمی و هم در مجامع برنامه ریزی و سیاست گذاری مورد غفلت واقع شده است.

"هدف از این تحقیق، بررسی علل و عوامل اقتصادی و اجتماعی موثر بر خودکشی در شهرستان کوهدشت (در استان لرستان)، شناخت پیامدهای هر یک از عوامل، ارائه راهکارهای عملی جهت سامان دهی و نیز تلاش برای کاهش خودکشیهاست. اساس نظری این مطالعه، نظریه دورکیم درباره خودکشی است. در این تحقیق که تحقیقی پیمایشی (Survey) است از روش بررسی اسناد، مدارک و روش میدانی استفاده شده است. در این مطالعه تمام خودکشی های سالهای 1376-1378 در ارتباط با بسیاری از شاخصهای اقتصادی – اجتماعی بررسی شده است. یافته های این تحقیق نشان داد که خودکشی در این شهرستان تابع علل اقتصادی – اجتماعی بوده و کاهش آن بستگی به اصلاح شرایط اقتصادی – اجتماعی دارد. "

هویت ملی فراگیرترین و مهم ترین سطح هویت در تمام نظام های اجتماعی است که بر کلیه حوزه های فرهنگ، اجتماع، سیاست و حتی اقتصاد تاثیرگذار است. پژوهش حاضر با علم به اهمیت هویت ملی به عنوان مهم ترین مولفه نظم و انسجام اجتماعی به بررسی میزان آگاهی، احساس تعلق و وفاداری جوانان نسبت به نمادهای مشترک در جامعه به عنوان معرف های هویت ملی پرداخته است. در این راستا تاثیر عواملی همچون جهانی شدن و مصرف رسانه های خارجی، رضایت اجتماعی (رضایت از کار، زندگی و تحصیل) و پایگاه اقتصادی و اجتماعی بر نگرش جوانان نسبت به هویت ملی مورد مطالعه قرار گرفته است. تحقیق حاضر از نوع پیمایشی و اطلاعات مورد نیاز از طریق پرسشنامه محقق ساخته جمع آوری شده است. جامعه آماری جوانان 16 تا 29 سال شهرستان رودسر در استان گیلان بوده که از این تعداد 400 نفر به عنوان نمونه انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج تحقیق حاکی از آن است که: (1 18.5 درصد پاسخگویان دارای هویت ملی سطح بالا، 13 درصد متوسط و فقط 1.5 درصد دارای هویت ملی سطح پایین هستند. (2 در حدود 47 درصد نمونه آماری دارای مصرف رسانه های خارجی می باشند یعنی از اینترنت و ماهواره استفاده می کنند. میانگین هویت ملی این دسته به طور معنی داری کمتر از جوانانی است که اصلا از اینترنت و ماهواره استفاده نمی کنند. (3 رابطه هویت ملی با رضایت اجتماعی مثبت (r=0.50) و با پایگاه اقتصادی- اجتماعی منفی (r=-0.12) است. (4 اگرچه هر سه متغیر مستقل مورد بررسی دارای همبستگی ساده معنی دار با هویت ملی بودند اما فقط دو متغیر رضایت اجتماعی و مصرف رسانه ای خارجی شرایط لازم برای ورود به معادله رگرسیونی جهت پیش بینی هویت ملی را داشتند. (5 در کل، این متغیر 30 درصد واریانس هویت ملی را تبیین می کنند.