سید حسین سراج زاده

سید حسین سراج زاده

سمت: استادیار
مدرک تحصیلی: دانشیار جامعه شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
پست الکترونیکی: serajsh@yahoo.com

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۶۸ مورد.
۱.

تحول در آموزش و پرورش: تحلیل گفتمان کنش های سیاستی دوره سازندگی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: راهبرد فرهنگ سال ۱۶ بهار ۱۴۰۲ شماره ۶۱ 71 - 98

کلیدواژه‌ها: گفتمان سازندگی سیاست ها آموزش و پرورش ایران نشانه تحول

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۳ تعداد دانلود : ۱۴۲
نظم نمادین آموزش و پرورش همواره عرصه ای برای منازعات معنایی گوناگون جهت مفصل بندی کنش های سیاستی مختلف به منظور ایجاد تغییر و تحول بوده است. در این مقاله در چارچوبی ترکیبی از نظریه گفتمان لاکلا و موفه و نورمن فرکلاف به تحلیل گفتمان این منازعات معنایی در متون سیاستی دوره سازندگی پرداختیم. توسعه اقتصادی، سازندگی و بازسازی ویرانی های ناشی از جنگ تحمیلی، فضایی برای بروز منازعات معنایی جدید در عرصه نظام آموزشی را فراهم نمود، که در راستای تغییر تدریجی در اهداف، محتوا، ساختار و برنامه های آموزش و پرورش و درصدد تثبیت معنای نشانه های تغییر و تحول در آموزش و پرورش در بینامتنیت با نشانه های برنامه های توسعه بود. این نشانه ها از طریق متون سیاستی و کنش هایی مثل تدوین برنامه توسعه اول و دوم، تغییر نظام آموزش و پرورش در قالب نظام جدید آموزش متوسطه و آئین نامه های مرتبط با آن مثل آئین نامه برنامه درسی نظام جدید متوسطه و آئین نامه امتحانات، تدوین اصول حاکم بر دوره راهنمایی تحصیلی، تدوین نظام نامه پرورشی و غیره، ثبات معنایی یافت. قابلیت اعتبار و دسترسی نشانه های فوق نیز با برجسته شدنِ ضرورت تثبیت نشانه های سازندگی و توسعه پیوند برقرار نمود و در متون سیاستی، به شکل استعاری یا آرمانی مطرح گردید. 
۲.

مفهوم پردازی جنبش های محیط زیستی پیرامونی در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی فرهنگ و هنر دوره چهارم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ 157 - 173
تعداد بازدید : ۲۰۲ تعداد دانلود : ۱۵۱
برخلاف تصور رایج که خاستگاه حرکت های زیست محیطی را طبقه متوسط شهری می داند تجربه های تاریخی متفاوت نشان می دهد که این تصور از محیط زیست گرایی بسیار محدود است و چنین جنبش هایی ممکن است در وضعیت های جغرافیایی غیرشهری و پیرامونی یا از درون طبقات و گروه های اجتماعی مختلف غیر از طبقه متوسط نیز ظهور کنند. یکی از دلایل  آن هم این است که ساختارهای پیرامون سازِ دولت و سرمایه بیشترین حجم تخریبات زیست محیطی را در مناطق پیرامونی انجام می دهند و جدیترین تهدیدهای محیط زیستی نیز متوجه همین مناطق و گروه های اجتماعی ساکن در آن ها است. بنابراین جنبش های محیط زیستی در این وضعیت ها بیش از هر جای دیگری با زندگی و سیاست درهم تنیده اند و شرایط امکان ظهور نیز دارند. در این مقاله با مرور پژوهش های تجربی مربوط به موضوع جنبش های محیط زیستی در ایران نشان داده شد که اغلب این پژوهش ها بر کلان شهرهای مرکز ایران متمرکز بوده اند، از این رو در قالب رویکردهای جریان اصلی و رایج قرار می گیرند و نتایج آن ها کمک چندانی به توضیح محیط زیست گرایی در پیرامون ایران نمی کند. موارد معدودی از پژوهش ها نیز  وجود دارند که اگرچه برخی از نتایج آن ها  برای پژوهش حاضر قابل پذیرش بود اما به دلیل فقدان چهارچوب مفهومی برای توضیح محیط زیست گرایی در پیرامون که هدف این مقاله است مورد نقد قرار گرفته اند. در ادامه با خوانشی تلفیقی از نظریه های مرکز-پیرامون، محیط زیست گرایی فرودستان و جنبش های اجتماعی جدید چند مفهوم اساسی مانند «استعمار داخلی»، «محیط زیست گرایی فرودستان»، «اکوناسیونالیسم»، «شیوه درونی کنش» و «شیوه بیرونی کنش» معرفی و به طرزی نظرورزانه و با الهام از رویکرد «تعیّن چند بعدی» آلتوسر  صورت بندی شده است. بر این اساس برای تبیین عوامل ساختاری و بسترهای ظهور محیط زیست گرایی در پیرامون ایران با تاکید بر کردستان یک چهارچوب مفهومی متشکل از مفاهیم فوق پیشنهاد شده است.
۳.

تجربه زیسته شهروندان تهرانی از پیامدهای معیشتی و سلامت همه گیری کرونا (زمینه ها، شرایط و شیوه های مقابله)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی ایران سال ۲۳ تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ 73 - 97
تعداد بازدید : ۱۳۹ تعداد دانلود : ۱۱۷
نوشتارحاضر گزارشی است از کوششی که برای شناسایی تجربه زیسته تعدادی از شهروندان تهرانی در زمینه پیامدهای همه گیری کرونا در بعد سلامت و معیشت صورت گرفته است. به این منظور از روش نظریه زمینه ای و تکنیک مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته استفاده شده و بر اساس نمونه گیری هدفمند با 15 زن و مرد شاغل و ساکن شهر تهران مصاحبه شده است. پس از تحلیل داده ها، دوازده مقوله اصلی و یک مقوله مرکزی تحت نام «فرسایش سلامت و معیشت در بحران و ناکامی مدیریت تغییر» به دست آمد. نتایج پژوهش نشان می دهد همه گیری کرونا، کیفیت کسب معیشت و نظام سلامت افراد را تحت تأثیر قرار داده و در این دو حوزه پیامدهایی چون آسیب های جسمی و روانی-عاطفی و نیز آسیب پذیری فرصت های شغلی و امکان کسب معیشت به دنبال داشته است. همچنین شرایط علی و زمینه ای چون سازوکارهای درون شغلی، آگاهی از شیوه های پیشگیری و درمانی، تجربه درگیری بیماری، ارزیابی فرد از شیوه عملکرد دولت و میزان برخورداری از حمایت اجتماعی در مواجهه با این پیامدها موثر بوده است.    
۴.

تبارشناسی سیاست گذاری فرهنگی امنیت مدار در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات اجتماعی ایران سال شانزدهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ 3 - 26

کلیدواژه‌ها: فرهنگ امنیت ایدئولوژی تعدیل ساختاری و اصلاحات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۰ تعداد دانلود : ۱۱۸
از منظر گفتمان فرهنگی امنیت مدار، فرهنگ برای حکومت اهمیت راهبردی دارد، چون با امنیت و توسعه جامعه پیوند خورده است. از این نظر، مهندسی فرهنگی برای خلق ملتی یک پارچه اساسی است. ملتی که توانایی احیای تمدن نوین اسلامی در آینده را داشته باشد. اساساً، این گفتمان اعضای جمعیت را به صورت ماده خامی برای ملت-سازی می بیند و اگر چنین چیزی در افراد به چشم نخورد مایه نگرانی خواهد بود. ذیل این گفتمان، دستگاه سیاستگذاری فرهنگی سازوکار مناسبی برای تبدیل افراد به سوژه های منقاد است. در پژوهش حاضر، روش تبارشناسی برای فهم شرایطی به کار می رود که شکل گیری این گفتمان را ممکن کرده است. یافته ها حاکی از آن هستند که شکست دولت در خلق سوژه های منقاد به غلبه یک رویکرد محافظه کار در سیاستگذاری فرهنگی منجر می شود. به صورت ساختاری، توانایی دولت برای خلق سوژه های مطلوب، به ظرفیت آن برای تامین رفاه شهروندان بستگی دارد؛ اما در دوران پس از جنگ، اصلاحات اقتصادی مبتنی بر تعدیل ساختاری و پایبندی دولت به پس کشیدن از سیاست اجتماعی، به طرد اجتماعی گسترده منتهی شد. در نتیجه، توانایی سوژه سازی دولت به شدت تضعیف شد. در این شرایط، واقعیت اجتماعی به چشم نخبگان سیاست گذار به صورت تهدید دیده شد. در مواجهه با این تهدید، تمایل دولت برای امنیتی سازی و پلیسی سازی سیاستگذاری فرهنگی افزایش یافت.   
۵.

فوکو و لکان؛ دلالت هایی جامعه شناختی بر ادراک بیماری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی ایران سال ۲۲ تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ 3 - 22

کلیدواژه‌ها: ادراک بیماری امر نمادین بینامتنیت فوکو لکان هرمنوتیک خود

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۹ تعداد دانلود : ۲۹۹
پژوهش حاضر قسمی مطالعه پساساختارگرایانه بیماری و سازوکارهای ادراک آن بوده که در صدد است شکلی از یک جامعه شناسی پزشکیِ نظری و مفهومی را صورت بندی نماید. به این منظور از ظرفیت های نظری آراء فوکو و لکان برای توضیح ادراک بیماری و فرآیندهای شکل گیری آن بهره گرفته شد. نظریه فوکویی هرمنوتیک خود (سوژه) ، و مفهوم لکانیِ امر نمادین ، دلالت های متفاوتی بر ادراک بیماری و نحوه شکل گیری آن به دست می دهد؛ دلالت هایی که علیرغم تمایزها، بر گزاره های بنیادی مشابهی نیز استوارند. وفق هستی شناسیِ هر دو متفکر، بدن یک ساحتِ نوشتاری ست که توسط دال های فرهنگی، کدنویسی و رمزگذاری شده است؛ لذا ادراک بیماری، چیزی جز شناخت تحلیلیِ حاصل از بازخوانی نشانگان مرضی بر متن بدن نیست. خوانشی که بواسطه متقاطع کردن متن بدن با گفتمان پزشکی و دانش تخصصی به مثابه اَبر متن دربرگیرنده آن صورت می پذیرد. دستاورد نهایی این پژوهش، استنتاج و صورت بندی مکانیسم بینامتنیّت در ادراک بیماری در اندیشه هر دو متفکر است؛ مکانیسمی که به موجب آن متن بدن به واسطه مواجهه با گفتمان پزشکی به مثابه متن پیشینی و در برگیرنده آن، به تفسیر در می آید.
۶.

تحول در آموزش و پرورش: تحلیل گفتمان کنش های سیاستی دهه نخست بعد از انقلاب اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات فرهنگی ایران سال چهاردهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۵۶) 33 - 68

کلیدواژه‌ها: انقلاب اسلامی تحول در آموزش و پرورش دولتی کردن اسلامی سازی تحلیل گفتمان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۶ تعداد دانلود : ۱۶۲
نشانه تغییر و تحول در آموزش و پرورش همواره نشانه ای شناور در مفصل بندی کنش های سیاستی آموزش و پرورش و محور منازعات معنایی متعدد بوده است. در این مقاله در چارچوبی ترکیبی از نظریه گفتمان لاکلا و موفه و نورمن فرکلاف، به تحلیل گفتمان این منازعات معنایی در متون سیاستی تولید شده در دهه نخست بعد از پیروزی انقلاب اسلامی پرداخته شده است. نتایج این تحلیل نشان می دهد که منازعات معنایی در عرصه آموزش و پرورش، در فضایی که «جهاد فرهنگی» ایجاد نمود، تغییر بنیادی در اهداف، محتوا، ساختار، برنامه ها و فلسفه آموزش و پرورش را با محوریت نشانه «اسلامی سازی» مفصل بندی کرد. این نشانه محوری از طریق کنش هایی مثل تغییر محتوای دروس، پاکسازی نیروی انسانی و حذف نشانه های گفتمان سابق، تأسیس نهاد امور تربیتی، جهت دهی به فعالیت های فوق برنامه، دولتی کردن مدارس و...، ثبات معنایی یافت. قابلیت اعتبار و دسترسی این معنا نیز با برجسته شدن ضرورت تثبیت نشانه های گفتمان انقلاب اسلامی پیوند برقرار کرد.
۷.

تعیین کننده های اجتماعی تعامل افراد با غریبه های شهری در سنندج(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات جامعه شناختی شهری سال یازدهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴۱ 134-162

کلیدواژه‌ها: زندگی عمومی تعامل با غریبه ها احترام و اعتماد عمومی فعالیت اختیاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۷ تعداد دانلود : ۱۳۹
در عصر شهری، ارتقاء مراقبت و احترام اجتماعی برای حمایت از آسیب پذیرترین افراد جامعه از اهمیت به سزایی برخوردار است. هدف مقاله حاضر، بررسی وضعیت تعامل اجتماعی شهروندان با غریبه های شهری و عوامل مؤثر بر آن در شهر سنندج است. روش این تحقیق پیمایش و از ابزار پرسشنامه برای جمع آوری داده ها در آن استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل افراد 15 سال به بالای ساکن شهر سنندج بود که حجم نمونه نیز بر اساس فرمول کوکران 350 نفر است که 360 نفر انتخاب و در نظر گرفته شدند. نمونه های مورد پژوهش از طریق خوشه بندی محلات شهر سنندج و انتخاب نمونه به شیوه تصادفی سیستماتیک از سه خوشه محل انتخاب گردید. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی، ضرایب همبستگی پیرسون و تحلیل مسیر استفاده شده است. یافته ها نشان داد که بین فعالیت انتخابی در فضاهای شهری و تعامل با غریبه ها رابطه معناداری مشاهده می شود. نتایج تحقیق نشان داد که بین میزان تعامل با غریبه های شهری در افراد مجرد و متأهل تفاوت وجود دارد. همچنین بین متغیرهای فعالیت انتخابی در فضاهای شهری، احساس احترام و اعتماد عمومی و تعامل با غریبه ها رابطه معناداری هست.
۸.

رابطه دینداری و ارزش های خانواده با تمایلات و قصد فرزندآوری در میان زنان متأهل شهر تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران دوره دهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۳۸) 587 - 623

کلیدواژه‌ها: ارزش های خانوادگی تمایلات باروری دینداری زنان شهر تهران قصد فرزندآوری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۶ تعداد دانلود : ۴۴۱
هدف پژوهش حاضر،بررسی رابطه دینداری و ارزش های خانوادگی با تمایلات و قصد باروری در میان زنان متأهل شهر تهران است. این مطالعه به روش پیمایشی و با استفاده از ابزار پرسشنامه انجام گرفت و در آن، 398 نفر از زنان متأهل شهر تهران با استفاده از روش نمونه گیری چندمرحله ای طبقه ای بررسی شدند. مطابق نتایج، میانگین باروری برای زنان نمونه 58/1 فرزند و میانگین باروری ایده آل 95/1 فرزند به دست آمد. حدود 74 درصد زنان تمایلی به داشتن فرزند بیشتر ندارند و حدود 40 درصد، تک فرزندی را به عنوان ایده آل فرزندآوری درنظر دارند. نتایج آزمون های دومتغیره نشان می دهد دینداری و ابعاد آن با تمایلات باروری رابطه معناداری ندارد، اما دینداری درمجموع می تواند بر قصد باروری زنان تأثیرگذار باشد. مطابق نتایج تحلیل مسیر، متغیر ارزش های خانواده با ضریب بتای 243/0 تنها متغیر بلافصل اثرگذار بر تمایلات باروری زنان مورد بررسی است. متغیر سن و پایگاه اقتصادی-اجتماعی، ضمن تأثیر مستقیم بر تمایلات باروری، به کمک متغیر دینداری و ارزش های خانواده بر تمایلات باروری زنان مورد مطالعه تأثیرگذار بوده است. نتایج رگرسیون لجستیک نشان داد متغیرهای مستقل دینداری و ارزش های خانوادگی تأثیر معناداری بر احتمال قصد باروری زنان دارد و میان متغیر پایگاه اقتصادی-اجتماعی و احتمال قصد باروری زنان رابطه معناداری وجود ندارد. درمجموع، رفتارهای باروری زنان از زمینه های اقتصادی-اجتماعی، فرهنگی و جمعیتی جامعه تأثیر می پذیرد. در این میان، دینداری و ارزش های خانوادگی به عنوان سازه ای اجتماعی و فرهنگی، نقش تعیین کننده ای در شکل گیری رفتارهای باروری دارند.
۹.

تجربه جنسیتیِ مصرف سیگار در بین دانشجویان دانشگاه خوارزمی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مسائل اجتماعی ایران سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ ۸۴-۵۷

کلیدواژه‌ها: دانشگاه خوابگاه مصرف سیگار تجربه زیسته هویت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۴ تعداد دانلود : ۲۱۵
با توجه به تفاوت فهم، زمینه ها و انگیزه های مصرف سیگار در میان دانشجویان دختر و پسر، پژوهش حاضر به مقایسه تجربه مصرف سیگار در بین دانشجویان دختر و پسر در دانشگاه خوارزمی می پردازد. رویکرد این پژوهش، کیفی و روش آن پدیدارشناسی بوده که با روش نمونه گیری هدفمند با استراتژی گلوله برفی انجام شده است. افراد موردمطالعه شامل 2 گروه از دانشجویان دختر و پسر شاغل به تحصیل در دوره های تحصیلی کارشناسی و کارشناسی ارشد دانشگاه خوارزمی (15 دختر و 15 پسر) بودند که مورد مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته با معیار اشباع نظری قرار گرفتند. برای تحلیل داده ها، از تکنیک تحلیل تماتیک (مضمونی) بهره گرفته شد. بر پایه یافته های پژوهش، دانشجویان دختر و پسر درک و پنداشت متفاوتی از مصرف سیگار داشته اند و و به دلایل مختلف به مصرف سیگار ترغیب شده اند؛ دانشجویان پسر برای گریز از درگیری های فکری به مصرف سیگار روی می آورند و دانشجویان دختر با مصرف سیگار سعی در بازیابی هویت زنانه خود دارند. همچنین خوابگاه و دانشگاه در افزایش مصرف سیگار در دانشجویان پسر و در زمینه سازی و آغاز مصرف سیگار در دانشجویان دختر نقش داشته است. زمینه خانوادگی و پیرامونیان سیگاری در انگیزش هر دو جنس به مصرف سیگار نقش داشته اند. وجود دوستان سیگاری و کسب تجربه، اگرچه در مصرف سیگار از سوی هر دو جنس نقش داشت، ولی نقش آن در میان دانشجویان پسر برجسته تر بود. تفاوت تجربه زیسته مصرف سیگار در بین دانشجویان دختر و پسر، دلالت بر آن دارد که الگوی متفاوتی بر مصرف سیگار ایشان به ویژه از حیث انگیزه ها و شرایط زمینه ساز و تسهیلگر حاکم بوده است. افزون بر آن، فضای خوابگاه با کارکردی یکسان تااندازه ای بستری برای آغاز مصرف سیگار در میان دختران و تشدید آن در بین پسران بوده است.
۱۰.

تجربه زیسته مراقبه گران ویپاسانا و پیامدهای اجتماعی مراقبه گری با تأکید برگرایش به خشونت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم اجتماعی (فردوسی مشهد) سال هفدهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ 261 - 233

کلیدواژه‌ها: مراقبه ویپاسانا خشونت تغییر الگوی عادت ذهنی سرمایه اجتماعی انزوای اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۹ تعداد دانلود : ۱۵۷
مراقبه ویپاسانا به عنوان یکی از جریان های اصلی مراقبه گری در ایران، هدف اصلی خود را مبتنی بر کنترل خشم، پرهیز از خشونت و ایجاد آرامش برای پیروان می داند. بررسی چنین پیامدهایی نیازمند مطالعه علمی است و خلاء مطالعات جامعه شناختی در این زمینه وجود دارد. بر همین اساس این پژوهش، به دنبال مطالعه تجربه زیسته مراقبه گران و یپاسانا و پیامدهای اجتماعی آن با تأکید بر گرایش به خشونت می باشد. خشونت مورد مطالعه شامل خشونت کلامی، فیزیکی، نمادین و سیستمی است. مراقبه گران نیز شامل افرادی هستند که حداقل یک دوره ده روزه مراقبه ویپاسانا را گذرانده اند. روش شناسی پژوهش کیفی بوده و از روش تحلیل تماتیک استفاده شده است. روش نمونه گیری، هدفمند است و با چهارده نمونه مصاحبه شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که مراقبه گران ویپاسانا در مواجه با خشونت نمادین و سیستمی به دو گروه تقسیم می شوند، گروه اول این دو بعد از خشونت را ادراک می کنند و گروه دوم ادراکی از آن ندارند. مراقبه گران گروه اول و همچنین تمامی مراقبه گران در برابر خشونت کلامی و فیزیکی به دو صورت منفعل و فعال همراه با ساز و کارهای خاص خود به خشونت پاسخ می دهند. مراقبه گران ویپاسانا، در مراحل مختلف مراقبه گری با آموزه هایی که در خصوص عدم وابستگی مادی و معنوی و عدم واکنش به خوشایندها و ناخوشایندها کسب می کنند، زندگی خود را در جهت پذیرش و تسلیم وضعیت موجود هدایت می کنند. تعاملات اجتماعی درون گروهی مراقبه گران علاوه بر اینکه سبب کاهش سرمایه اجتماعی برون گروهی آن ها شده است، زمینه جدایی خودخواسته و آگاهانه مراقبه گران و انزوای اجتماعی آن ها را فراهم آورده است.                                                      
۱۱.

تبیین جامعه شناختی رفتار زیست محیطی (مطالعه موردی: شهروندان تهرانی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: توسعه پایدار محیط جغرافیایی سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 33 - 52

کلیدواژه‌ها: رفتار زیست محیطی نگرش زیست محیطی آگاهی زیست محیطی تهران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۱ تعداد دانلود : ۱۳۹
موضوع حفظ محیط زیست یکی از مهم ترین مسائلی است که دنیای امروز با آن روبرو است. این مسئله یکی از دغدغه های همیشگی ربع قرن گذشته در بیشتر کشورهای در حال توسعه به ویژه در کلانشهرها بوده است. کلانشهر تهران نیز به دلیل تمرکز جمعیت، صنعت و خدمات دچار مشکلات عدیده زیست محیطی است که فشار جمعیتی و ناساگاری و عدم تطابق با ظرفیت های زیست محیطی موجبات تنزل کیفیت زیست محیطی این شهر را فراهم آورده است. در این میان نگرش، آگاهی و رفتار نادرست انسانی در قبال محیط زیست یکی از علت های اصلی خسارت های زیست محیطی است. هدف اصلی پژوهش حاضر تبیین جامعه شناختی رفتار زیست محیطی شهروندان تهران است. روش انجام پژوهش از نوع پیمایشی بوده و نمونه آماری شامل 385 نفر از شهروندان ساکن در مناطق 22 گانه تهران است که با روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شده اند. ابزار این پژوهش پرسشنامه بوده است. نتایج تحقیق نشان می دهد میزان آگاهی، نگرش و رفتار زیست محیطی شهروندان تهران در حد متوسط رو به بالا است. همچنین یافته ها نشان می دهد که رابطه مثبت و معناداری بین نگرش و آگاهی زیست محیطی با رفتار آن وجود دارد. علاوه بر این نتایج مدل معادله ساختاری نشان می دهد در مجموع دو متغیر نگرش و آگاهی زیست محیطی توانسته اند 6 درصد از واریانس رفتار زیست محیطی را تبیین کنند.
۱۲.

زمینه ها و پیامدهای بهره گیری از دعانویسی و فالگیری مطالعه نمونه ای از زنان تحصیلکرده شهر رشت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات فرهنگی و ارتباطات سال شانزدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۶۱ 97 - 120

کلیدواژه‌ها: دعانویسی فالگیری نظریه زمینه ای درماندگی و باورهای فرامادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۹۹ تعداد دانلود : ۵۷۴
هدف مقاله حاضر شناسایی شرایط زمینه ساز مددجویی از دعانویسی و فالگیری در بین زنان تحصیلکرده شهررشت براساس تجربه زیسته وروایت خودشان است. بدین منظور از روش کیفی با کاربست نظریه زمینه ای در تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شده است. اطلاعات لازم به کمک تکنیک مصاحبه نیمه ساخت یافته و با روش نمونه گیری هدفمند جمع آوری شد. انتخاب 16مصاحبه شونده تا زمان اشباع نظری ادامه یافت. پس از تجزیه و تحلیل داده ها، 66 مفهوم و 16مقوله عمده و 9 مقوله نهایی استنتاج شد. یافته های تحقیق بیانگرآن است که فرایندجامعه پذیری، باور به فرهنگ این جهانی و آن جهانی، برخی تمایلات روانشناختی، مدرن شدن سازوکارهای فالگیری و دعانویسی و گروه مرجع فرد به عنوان شرایط زمینه سازعمل می کنند. در این میان مقوله فضای کنش و ترفندها و شگردها دو مقوله تعاملی محسوب می شوند. حل مشکلات و برخی آسیب های احتمالی مهم ترین پیامد مراجعه به اماکن دعانویسی و فالگیری است. در نهایت مقولات استخراج شده در ارتباط با یکدیگر قرارگرفتند و یک مقوله هسته با عنوان «درماندگی و باورهای فرامادی» متبلورشد.
۱۳.

زیست مجردی جوانان: مسئله ای اجتماعی-فرهنگی (رویکردی تحلیلی مبتنی بر آرای ژان بودریار و ریچارد سِنِت)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مسائل اجتماعی ایران سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 97-123

کلیدواژه‌ها: زیست مجردی جوانان اغوا انهدام امر واقعی فرسایش هویت مرگ انسان عمومی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۱ تعداد دانلود : ۶۸۷
مقاله حاضر با رویکرد تحلیلی و جامعه شناسانه، به تحلیل مسئله زیست مجردی جوانان بر اساس نظریه های ژان بودریار و ریچارد سِنِت می پردازد. مقاله با تأکید بر تخیل جامعه شناسانه به دنبال ابهام زدایی و ایجاد خلاقیت در نگاه به این مسئله اجتماعی است. مطالعه نظری مورد توجه در این پژوهش، تحلیل و نقدِ فرمی جدید از زندگی در میان جوانانی است که تحت تأثیر روال اجتماعی-فرهنگیِ مدرن یا فردگرا قرار گرفته اند. جلوه ای از تراژدی حیات مدرن که مجردان را در برابر ایده های متغیر و بی شماری قرار می دهد؛ ایده هایی که هرگز در کلیت خود قابل دسترسی نیستند. نوعی از زندگی در جامعه نوین شکل گرفته است که در پی محبوبیت فردگرایی، جوان معاصر را با به حداکثر رساندن لذت جنسی و مصرف گرایی، اغوا نموده و پدیده های خیالی- مجازی را برایش تبدیل به واقعیتی تام کرده است. این تراژدی ارزش زدا و به دنبال آن اشاعه فرهنگ نوین جهانی، زندگی مجردان را بیش از پیش از هم گسیخته کرده و در جهت انزوا هدایت نموده است؛ انزوایی از نوع گسیختگی همبستگی های جمعی و جذابیت جهان فردگرایانه. با تأمل در نظریه های ریچارد سنت و ژان بودریار می توان گفت فرم زندگی زیست مجردی، زنگ خطر را در روابط سردِ اجتماعی، تشکیل خانواده، ناشناختگی، انزوا و بیداد فردگرایی به صدا درآورده است. این اشاعه ماجراجویانه فرهنگ مدرن در میان جوانان و اروتیک سازی علایق آنان، کاملاً مسئله آفرین بوده که زیست مجردی، تنها یکی از پیامد های آن می باشد.
۱۴.

بازنمایی ابعاد دینداری طبقات اجتماعی در سینمای پس از انقلاب ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران دوره نهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۳۶) 995 - 1026

کلیدواژه‌ها: بازنمایی دینداری سینمای ایران طبقات اجتماعی نشانه شناسی انتقادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۷ تعداد دانلود : ۳۷۰
این مقاله در پی مطالعه نحوه بازنمایی ابعاد مختلف دینداری طبقات اجتماعی در سینمای پس از انقلاب ایران است. ابعاد دینداری مورد نظر در پژوهش فعلی از مدل دینداری گلاک و استارک استخراج شده اند و همچنین دلالت مورد نظر از طبقه مبتنی بر نظریه تمایز بوردیو است. درنهایت دو سطح نظری مذکور در بستر رویکرد برساخت گرایی هال در باب بازنمایی، تحلیل شده اند. از میان ده ها فیلم سینمایی پس از انقلاب ایران، برای هر دهه دو فیلم که از لحاظ نظری قرابت بیشتری با معیارهای پژوهش داشتند، انتخاب و به روش نشانه شناسی انتقادی جان فیسک بررسی شدند. فیلم های انتخاب شده عبارت اند از: توبه نصوح (1361) و دو چشم بی سو (1363) در دهه شصت، از کرخه تا راین (1371) و بوی کافور، عطر یاس (1379) در دهه هفتاد، خانه ای روی آب (1380) و کتاب قانون (1387) در دهه هشتاد و رسوایی 1 (1391) و طبقه حساس (1392) در دهه نود. این فیلم ها در سه سطح واقعیت، بازنمایی و ایدئولوژی بررسی شدند. درنهایت نحوه ترکیب و به انسجام رسیدن دو سطح اول در سطح آخر یعنی ایدئولوژی نشان داده شدند. با استفاده از مطالعه نشانه شناختی فیلم ها، رمزگان های مربوط به ابعاد دینداری هر طبقه در هریک از دهه های بعد از انقلاب نشان داده شد. همچنین نشانه شناسی انتقادی فیلم ها حاکی از آن بود که بازنمایی ابعاد پنج گانه دینداری هریک از طبقات اجتماعی، متأثر از گفتمان های حاکم بر هر دهه، تغییرات مشخص و قابل توجهی داشته است. از جمله این تغییرات می توان به کاهش چشمگیر ابعاد دینداری طبقه فرودست، از جمله بعد عاطفی در مقایسه با دهه شصت، ثبات نسبی ابعاد دینداری طبقه متوسط از دهه هفتاد به بعد و همچنین پررنگ ترشدن بعد مناسکی دینداری طبقه مرفه در دهه اخیر اشاره کرد که چنین تغییرات و نوساناتی در نظام بازنمایی سینما متأثر از تغییرات گفتمان های حاکم بر هر دهه بوده است.
۱۵.

مرور نظام مند و فراتحلیل مطالعات انجام شده درباره ی امنیت اجتماعی در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های جامعه شناسی معاصر سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۶ 183 - 207

کلیدواژه‌ها: امنیت اجتماعی فرا تحلیل امنیت جانی امنیت مالی و امنیت گروهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۱ تعداد دانلود : ۱۰۷
در سال های اخیر مسأله امنیت اجتماعی موردتوجه پژوهشگران اجتماعی قرار گرفته و شمار زیادی از پایان نامه ها و مقالات و طرح های پژوهشی درباره آن انجام شده است. در این پژوهش ها متغیرهای گوناگونی به عنوان عوامل مرتبط با امنیت اجتماعی موردبررسی قرار گرفته اند، شمار زیاد تحقیقات انجام شده درباره این موضوع زمینه را برای انجام فراتحلیلی در زمینه امنیت اجتماعی فراهم می آورد تا بدین وسیله ترکیب و تلفیقی مناسب از پژوهش های انجام شده به دست آید و فهم جامع تر و دقیق تری از موضوع، نظریات تبیین کننده، سنجه های آن و عوامل مهم و مؤثر در امنیت اجتماعی جامعه ایرانی حاصل شود تا بتوان به راهکارهای عملی برای بهبود سطح امنیت اجتماعی دست یافت. به همین منظور در این پژوهش، با در نظر گرفتن امکانات عملی و محدودیت های زمانی، 47 مورد (30 مقاله و 17 پایان نامه) از مطالعات انجام شده در زمینه ی امنیت اجتماعی، در فاصله ی سال های 1380 تا 1392 موردبررسی قرار گرفته و اطلاعات لازم با استفاده از چک لیست، استخراج شده و به وسیله نرم افزار CMA  تحلیل شده است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که بیشترین تعداد پژوهش ها در فاصله ی سال های 1388 تا 1392 (40 مورد، 85.1 درصد) انجام شده است، در پژوهش ها تنوع زیادی وجود داشته و نظریه های بوزان، گیدنز، پارسونز، ویور و دورکیم بیشترین فراوانی را داشته اند. به علاوه از میان ابعاد امنیت اجتماعی، به ترتیب امنیت جانی، امنیت مالی و امنیت گروهی بیشترین فراوانی را دارند. در میان متغیرهای موردمطالعه، اعتیاد، تجربه غیرمستقیم جرم، شبکه های اجتماعی، پایگاه اجتماعی – اقتصادی، رعایت هنجارهای اجتماعی، به ترتیب دارای بیشترین میزان اندازه اثر در امنیت اجتماعی بودند.
۱۶.

مطالعه کیفی انگیزه های زائران ایرانی شرکت کننده در آیین پیاده روی زیارت اربعین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دین و ارتباطات سال بیست و هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۵۷) 419 - 450

کلیدواژه‌ها: آیین زیارت پیاده روی اربعین انگیزه مردم نگاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۶ تعداد دانلود : ۵۳۵
آیین پیاده روی اربعین پدیده مذهبی مهمی در جامعه شیعی است که در سال های اخیر با افزایش خیره کننده زائران نگاه جهانیان را به خود معطوف ساخته است. حضور میلیونی زائران ایرانی در این آیین از رویدادهایی کم سابقه ای است که بزرگ ترین مسافرت جمعی ایرانیان به خارج از کشور را رقم زده است. زائران ایرانی شرکت کننده در این آیین با دلایل و انگیزه هایی مختلف قدم در سفری مشقت بار می گذارند و بیش از 80 کیلومتر را با پای پیاده طی می کنند. این مقاله با روشی کیفی و از سنخ مردم نگاری به مطالعه انگیزه های زائران ایرانی شرکت کننده در آیین پیاده روی زیارت اربعین می پردازد. در این زمینه با انجام مصاحبه های نیمه ساختاریافته با زائران شرکت کننده و همچنین مشاهده مشارکتی در این آیین به سراغ جهان های ذهنی و حالات روحی آنان می رود. یافته های حاصل از این تحقیق نشان می دهد که زائران ایرانی با سه احساس «نیاز»، «تکلیف» و «شور» در دو نوع انگیزه در سطح فردی و اجتماعی به این آیین روی می آورند. انگیزه های فردی عموماً انگیزه هایی از سر نیازند و انگیزه های اجتماعی، غالباً انگیزه هایی تکلیفی اند. احساس شور فصل مشترک همه زائران است. این انگیزه ها و احساسات در سه سطح جماعت واره خودانگیخته، هنجاری و ایدئولوژیک آیین شکل می گیرند و زمینه ترغیب زائران برای حضور در پیاده روی اربعین را فراهم می کنند.
۱۷.

هویت ملی در ایران مرور سیستماتیک مقاله های علمی -پژوهشی(1390-1395)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ملی سال ۲۰ تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۷۸) 3 - 24
تعداد بازدید : ۴۰۱ تعداد دانلود : ۱۶۸
هویت ملی از مهم ترین مفاهیم عصر حاضر به شمار می رود. تحقیقات بسیاری در دهه های اخیر در کشور با موضوع هویت ملی انجام شده است. مرور نظام مند تحقیقات صورت گرفته در این حوزه می تواند نقاط ضعف و قوت این تحقیقات را نشان دهد و برای تحقیقات آینده مفید باشد. در این نوشتار سعی شده مقالات علمی پژوهشی منتشر شده در کشور که با رویکرد کمّی و با روش پیمایشی به موضوع هویت ملی پرداخته اند، به شکل سیستماتیک بررسی شود. در ابتدا 51 مقاله منتشر شده با موضوع هویت ملی در بازه ی زمانی سال 1390 تا میانه 1395 انتخاب شد و سپس مقالات از جنبه های مختلفی چون چارچوب نظری، جمعیت مورد مطالعه، متغیرهای اصلی، ابعاد هویت ملی و روابط هویت ملی با سایر متغیرها مورد بررسی قرار گرفتند. در پایان نیز یافته های تحقیق با رویکرد انتقادی جمع بندی و تحلیل شد. کمبود تحقیقات جامع و مطالعات طولی، عدم توافق بر سر مؤلفه های شکل دهنده ی آن، نبودن مبانی نظری مشخص و عدم انسجام نظری و ضعف در تحلیل برخی از شایع ترین کاستی های مشاهده شده در مقالات بررسی شده بودند.
۱۸.

بررسی جامعه شناختی زیست اجتماعی زرتشتیان شهر تهران به عنوان یک اقلیت مذهبی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران دوره هفتم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۲۷) 497 - 522

کلیدواژه‌ها: به رسمیت شناخته شدن چندفرهنگ گرایی زرتشتیان زیست اجتماعی همانندگری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱۳ تعداد دانلود : ۵۷۹
مسائل اقلیت های دینی از دهه هفتاد میلادی به این سو، به واسطه عواملی از جمله مهاجرت، تکثرگرایی و درهم آمیختگی به مسائل عمومی و چالش برانگیز جوامع غربی تبدیل شده است که یکی از این ها نحوه زیست اجتماعی آنان محسوب می ِشود. براین اساس این پرسش مطرح می شود که زیست اجتماعی اقلیت ها در جامعه ایران با داشتن حکومت اسلامی چگونه است؟ در مقاله پیش رو نحوه زیست اجتماعی زرتشتیان شهر تهران با استفاده از روش های مشاهده، مشاهده همراه با مشارکت، مصاحبه عمیق و مطالعات اسنادی بررسی شد. زیست اجتماعی زرتشتیان از خلال چهار مقوله «علل کاهش جمعیت زرتشتیان»، «تمایز میان خود و دیگری»، «به حاشیه رانده شدن» و «کنش ها برای به رسمیت شناخته شدن اجتماعی» تحلیل شد. نتیجه اینکه زرتشتیان سعی می کنند برای حفظ دین خود، به رسمیت شناخته شدن در جامعه و از دست ندادن حقوق قانونی، به شکلی کاملاً مسالمت آمیز در میان جامعه مسلمان ایرانی به زیست آرام خود ادامه دهند؛ بنابراین، به نظر می رسد زرتشتیان در زمینه زیست اجتماعی، وضعیت خودویژه ای دارند و مشمول هیچ یک از دو الگوی همانندگری و چندفرهنگ گرایی نیستند.
۱۹.

نقدی با یک سوگیری برآمده از برداشت نادرست اهداف و مدعاها، پاسخ نقد مقاله «تبریز، شهر بدون گدا»(مقاله علمی وزارت علوم)

ناقد:
منبع: مسائل اجتماعی ایران سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ 203-209
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۳ تعداد دانلود : ۴۳۳
مقاله "تبریز، شهر بدون گدا: مطالعه جامعه شناختی مواجهه شهروندان با پدیده تکدی گری" که در شماره بهار و تابستان 1396مجله مسایل اجتماعی ایران منتشر شده، مورد نقد عالمانه همکاران ارجمند آقایان دکتر محمدرضا طالبان و دکتر محسن نوغانی قرار گرفته است. این نقد در همین شماره مجله (بهار و تابستان 1397) چاپ شده است. با تشکر از همکاران محترم به خاطر طرح دیدگاه های انتقادی خود، در این نوشته تلاش می شود به نقد مطرح شده به اجمال پاسخ داده شود. نقد طالبان و نوغانی دارای سه محور اصلی به شرح زیر است: 1. طرح تحقیق دارای تورش انتخاب است و مطالعه مورد انتخاب شده یعنی شهر تبریز نمی تواند ما را به یک تبیین علی قانع کننده برساند؛ 2. روش انتخاب شده یعنی روش کیفی و نظریه زمینه ای برای موضوع تحقیق مناسب نیست؛ 3. نویسندگان مقاله دانش عامیانه را بر دانش علمی مرجح دانسته اند، در حالی که دانش عامیانه در مقابل دانش علمی فاقد ارزش و اعتبار است. در ادامه با همان ترتیبی که نقدها مطرح شده اند به آنها پاسخ داده می شود.
۲۰.

کیفیت زندگی خوابگاهی دانشجویان دختر دانشگاه های دولتی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات فرهنگی ایران سال یازدهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴ (پیاپی ۴۴) 1 - 31

کلیدواژه‌ها: کیفیت زندگی کیفیت زندگی خوابگاهی قلمروهای ذهنی و عینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۲ تعداد دانلود : ۵۵۵
خوابگاه دانشجویی به عنوان فضایی اجتماعی و فرهنگی، نقش مهمی در رضایت دانشجویان از دانشگاه و آموزش عالی ازیک سو و عملکرد آموزشی آن ها ازسوی دیگر دارد. به همین سبب، درک شرایط زندگی خوابگاهی و تدبیر برای بهبود آن ضروری به نظر می رسد. مقاله حاضر ضمن مفهوم سازی کیفیت زندگی خوابگاهی، با استفاده از روش پیمایش و فن پرسش نامه، به بررسی کیفیت زندگی خوابگاهی 2500 نفر از دانشجویان خوابگاهی دختر در 10 منطقه دانشگاهی و 22 دانشگاه کشور پرداخته است. یافته ها نشان می دهد که در بُعد رفاهی، دانشجویان از امکانات رفاهی اتاق، ساختمان و خوابگاه، امکانات فرهنگی در خوابگاه، و امکانات رفاهی کالبدی خوابگاه ناراضی بوده اند. در بُعد فرهنگی، ازیک سو دانشجویان از فعالیت ها و برنامه های فرهنگی در خوابگاه ناراضی بوده اند و ازسوی دیگر، از وقت فراغت آنان به گونه ای مطلوب استفاده نمی شود. در بُعد اجتماعی، جنس آسیب های اجتماعی برای دختران، بیشتر مربوط به امر جنسی و از نوع روابط دوستی بود (رابطه دوستی، رابطه جنسی، و پارتی). شایع ترین مواد دخانی مصرفی بین دانشجویان، ابتدا قلیان و سپس سیگار، مشروبات الکلی، مواد مخدر، و پیپ بود. بسیاری از دانشجویان از دامنه زمانی رفت وآمد در خوابگاه، ناراضی بودند و روی هم رفته، رضایت دانشجویان از کیفیتِ ذهنی زندگی خوابگاهی، چه در شکل شهودی و چه در شکل منطقی آن، پایین بود. نتایج به دست آمده، نشان دهنده پایین بودن کیفیت زندگی عینی در سطح خوابگاه های دانشجویی دختران است که به نوبه خود، بر کیفیت ذهنی آن ها نیز تأثیر گذاشته است.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان