درخت حوزه‌های تخصصی

پژوهش حاضر به کارنامه مطالعات ایرانشناسی انجمن آسیایی پاریس با تکیه بر ارگان رسمی آن، نشریه آسیایی، می پردازد. از آنجا که از ابتدا، مقالات متعددی مرتبط با تاریخ و فرهنگ ایران در این نشریه وجود دارد، با توجه به داده های استخراج شده از نشریه در صد سال نخست فعالیت انجمن، با تحلیل کمی و کیفی و بررسی مقالات و مطالعات ایران شناسی موجود در آن، می توان جایگاه ایران را از همان ابتدا در مطالعات شرق-شناسی انجمن مشخص کرد و رویکردهای ادوار مختلف در نسبت با موضوعات مختلف ایران شناسی و جایگاه مختلف مکاتب علمی به ویژه فیلولوژی و زبان های باستانی را ملاحظه نمود و تاثیر و تاثرات و ارتباطات علمی و فرهنگی میان ایرانیان و ایران شناسان مطرح فرانسوی را مشاهده کرد. در ذیل این مطالعات، آگاهی های دیگری همچون انگیزه ها، دغدغه ها و اهداف حامیان و اولویت های پژوهشی و ماموریت های تعریف شده انجمن نیز بدست آمده که در نهایت با بررسی تمامی این موارد ملاحظه می شود که رویکرد اصلی انجمن در قبال ایران بیشتر حول محور فرهنگ و توجه به تاریخ بوده است و شرق شناسان انجمن ضمن تعهد نسبت به کشور خود، عملکردشان همواره رنگ و بو و جهت علمی داشته است و ارتباطاتشان با ایرانیان همواره دوستانه و توام با احترام بوده است. نتیجه حاضر، فارغ از برداشت ها و نظرات شرق شناسان اروپایی به ویژه فرانسوی بوده و صرفا مرتبط با انجمن آسیایی و ایرانش شناسان انجمن است.

این مطالعه در فضای دنیای ترامدرن، نقاط اشتراکی میان نشانه شناسی گفتمان (مکتب پاریس)، که با حوزه های دیگری ازجمله زبان شناسی درهم تنیده است، و ره یاری می بیند. مسئله و فرضیه اصلی پژوهش حاضر این است که نشان دهد نشانه شناسی گفتمان (مکتب پاریس) می تواند بخشی از یک چارچوب نظری فراگیر را برای مفهوم سازی ره یاری و گسترش آن به منزله یک گرایش و رشته دانشگاهی ارائه دهد. بنابراین، نگارنده با اتخاذ روش توصیفی تحلیلی بر مبنای کاربست پاره ای از آراء فونتنی (Fontanille, 2003, as translated by Bostic, 2006) در تحلیل و حل مسئله یک داده موردی از مراجعان خود در ره یاری، و با معرفی اصطلاح «خودنوردی» که در ایران وضع و ثبت کرده است به بررسی این مسئله و فرضیه می پردازد. هدف فعلی و آتی مطالعه پیش رو این است که به منظور کاربردی ترکردن زبان شناسی (انواع و زیرشاخه های آن)، نشانه شناسی (انواع آن و حوزه های دخیل در آن)، و سایر حوزه ها، نهادها، فعالان، مهارت ها و علوم ممکن و محتمل، فرایند گفتمانی ره یاری را به منزله موضوع و پیکره مطالعات ترارشته ای در سطح مقدماتی معرفی کند تا نهایتاً بستر بومی سازی رشته دانشگاهی، گرایش، و حرفه جدید ره یاری و متعاقباً آموزش و پژوهش ره یاری و تربیت ره یار فراهم شود: به نوعی بومی سازی، کارآفرینی و اشتغال زایی. دستاورد اصلی پژوهش حاضر این است که با اشاره به شباهت های موجود میان نشانه شناسی گفتمان (مکتب پاریس) و ره یاری، و با ارائه مدلی مبتنی بر «خودنوردی»، مقدمات ره یاری نشانه شناختی را در سطح آکادمیک در ایران پیشنهاد می دهد. به علاوه، ره یاری نشانه شناختی می تواند به زایش تعامل یا نقاط اشتراک ازیک سو با دیگر حوزه ها، نهادها، فعالان، مهارت ها و علوم ازجمله کاربردگرایی، زبان شناسی آموزشی، نشانه شناسی آموزشی، تغییر، تحول، علوم شناختی، فلسفه، جامعه شناسی، روان شناسی، آموزش زبان، ارتباطات، مدیریت، توسعه منابع انسانی و سازمانی، راهبری، ادبیات، سینما و تئاتر، و موارد دیگر، و ازسویی دیگر، با انواع ره یاری نظیر زبان شناختی، معنی شناختی، هستی شناختی، یکپارچه، وجودی، روایی، شناختی، زبان پاک، انرژی بنیادی، برنامه ریزی عصبی زبانی، آکادمیک، رشد، هوش هیجانی و جز آن بینجامد که در فضای محدود این نوشته به این امر پرداخته نمی شود.

تحقیق حاضر تلاش می کند کتابهای زبان انگلیسی چاپ جدید متوسطه را به لحاظ منظورشناسی زبان در حوزه ادب بررسی نماید. هدف اصلی تحقیق یافتن نحوه توزیع استراتژیهای کلان و خرد ادب بر پایه نظریه ادب براون و لوینسون (1987) در مکالمات کتابها است. هدف دیگر بررسی وجود ارتباط میان سطح کتابهای درسی و میزان استفاده از استراتژیهای کلان ادب می باشد. بدین منظور فراوانی و درصد استفاده از استراتژیهای کلان و خرد ادب در مکالمات هر یک از کتاب های زبان بررسی گردید و برای یافتن ارتباط میان سطح کتابهای درسی و میزان استفاده از استراتژیهای کلان ادب از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج این پژوهش نشان داد که تمامی انواع استراتژیهای کلان در کتابها استفاده شده است اما در میزان استفاده از آنها و استراتژیهای خرد مربوطه تفاوت بسیاری وجود دارد. همچنین مشخص گردید که هر چه سطح کتاب بالاتر می رود میزان استفاده از استراتژیهای کلان ادب کاهش می یابد. نتایج تحقیق می تواند اطلاعات مفیدی را در اختیار طراحان کتابهای درسی زبان انگلیسی قرار دهد.

تصغیرسازی (کوچک سازی) فرآیندی شناختی- مفهومی است که در همه زبان ها وجود دارد و از رهگذر آن معنای اصلی کوچک بودن در ابعاد و معانی ضمنی دیگر به یک صورت زبانی افزوده می شود. هدف از پژوهش حاضر تحلیل رده شناختی عناصر مصغرساز و  راهکارهای تصغیرسازی در گونه لری خرم آبادی است. در راستای این هدف بر مبنای آرای اشنایدر (2003) و اشتکائور و همکاران (2012) به تحلیل کارکردهای معنایی و کاربردشناسی این عناصر پرداخته می شود. همچنین با نگاهی به شیوه های مختلف تصغیرسازی در زبان های دنیا، رده زبانی مناسب را برای این عناصر مشخص و برخی تفاوت ها و شباهت های این گونه با زبان فارسی برشمرده می شود. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی است و داده های پژوهش از طریق مصاحبه و گفت وگو با گویشوران بومی و همچنین متون گفتاری و نوشتاری موجود استخراج شده اند. یافته ها نشان می دهند که گونه لری خرم آبادی علاوه بر راهکارهای تصغیرسازی نحوی و معنایی، از چهار پسوند مصغرساز  “-ula”، “-ila”، “-ak”، “-ča”،  دو پیشوند”  “tila- و “kola-”  و همچنین از سه راهکار ساخت واژی «ترکیب»، «تصغیرسازی مضاعف» و «تکرار» بهره می گیرد. نتیجه این که در این گونه زبانی  عامل «سلسله مراتب جانداری» بر افزودن انواع عناصر مصغرساز به پایه های مختلف و معنای واژه حاصل، از جمله تصغیر/ کوچک بودن، شباهت، همراهی، نسبت/ رابطه و غیره و همچنین سایر معانی ضمنی و کاربردشناختی مانند تحبیب، تحقیر و دلسوزی کاملاً مؤثر است. به سخن دیگر، سلسله مراتب جانداری به صورت متوازی با پیوستار میزان به کارگیری شیوه ها و راهکارهای مختلف تصغیرسازی مرتبط است.

تحقیق حاضر، خطاهای دانش آموزان دوزبانه ترکی آذربایجانی فارسی در کاربرد نشانه های تصریفی فعل فارسی را بر اساس انگاره چهار تک واژ، مطالعه کرده است. داده ها از نوشته های 50 نفر از دانش آموزان دختر و پسر پایه های سوم و چهارم ابتدایی مناطق روستایی شهرستان مشگین شهر گردآوری شد. ابتدا نشانه های تصریفی فعل زبان فارسی در چارچوب انگاره چهار تک واژ، به دو گروه تک واژهای نظام مند متقدم (نشانه های نفی، امری، مجهول و سببی) و تک واژهای نظام مند بیرونی متأخر (نشانه های شخص و شمار، زمان، نمود و وجه التزامی) تقسیم شد. با استخراج و دسته بندی خطاها، مشخص شد که دانش آموزان هر دو پایه، در کاربرد تک واژهای نظام مند بیرونی متأخر فعل نسبت به تک واژهای نظام مند متقدم آن مشکل دارند و آن ها را دیرتر یاد می گیرند. به نظر می رسد که بین ماهیت انواع مختلف تک واژها (فعال شدن تک واژها در سطوح انتزاعی تولید گفتار) و ترتیب فراگیری آن ها، ارتباط وجود دارد. تک واژهای نظام مند بیرونی متأخر در سطح متأخرتر فرایند تولید انتزاعی، با فراخوان چارچوب نحوی ساخت واژی زبان مقصد، انتخاب می شوند، در حالی که انتخاب تک واژهای نظام مند متقدم به صورت غیرمستقیم در سطح مفهومی واژگانی و هم زمان با انتخاب مستقیم تک واژهای محتوایی، صورت می گیرد. نتایج تحقیق حاضر در انطباق با مطالعه ویی (2000) است که با اتکا به انگاره چهار تک واژ، ترتیب فراگیری انواع تک واژها را تبیین کرد.

یکی از شیوه های مطالعه اشعار دهه 1380، واکاوی تقابل های دوگانه است که بخش هایی از معنا را نشان می دهد، زیرا اگر شاعری ارزش گذاری تاریخی تقابل ها را بپذیرد، هم سویی خود را با باورهای کلاسیک نشان داده است و اگر آن را نقد کند، تغییرات فکری و فرهنگی را در سطح فردی یا اجتماعی نمایان ساخته است. در تحلیل تقابل های متن، یکی از موارد بررسی، نوع رابطه ای است که نویسنده یا شاعر میان دو سوی تقابل برقرار می کند و از این حیث، شاعران دهه 1380 نشان داده اند، بسیاری از زیربناهای فکری و نوع ارزش گذاری ها در نزد آنان تغییر کرده است. هفت شاعر؛ یعنی ساره دستاران، مجید رفعتی، گروس عبدالملکیان، عباس صفاری، سارا محمدی اردهالی، شهاب مقربین و حافظ موسوی، آشکارا خوب و بدِ دو سوی تقابل، و به عبارت بهتر وجه مثبت و منفی یا ارزش و ضدارزش طرفین تقابل را بی اعتبار دانسته اند؛ و درواقع، بی اعتباری ارزش/ ضدارزش ها را در جامعه خود نقد کرده اند. روش تحقیق، توصیفی است و سطح مطالعه تقابل ها، بیشتر واژگانی و مفهومی است. یافته های پژوهش نشان می دهد این شاعران، هم درباره تقابل های عام و شناخته شده تشکیک می کنند؛ هم حوزه های تصویری جدیدی را متناسب با زبان و زمان، برای بی اعتبار دانستن سویه های ارزشی و ضدارزشی تقابل ها خلق می کنند.

روزهای اهریمنی ایوان بونین که حوادث دوره پس از انقلاب اکتبر روسیه در سال های 1918 و 1919 را دربرمی گیرد، دارای ویژگی های ﮔﻔﺘﻤﺎن ادبی، سیاسی، تاریخی، اجتماعی، جنایی، انتقادی و استنادی است و در قالب یادداشت های روزانه نوشته شده است. عناصر زبانی در روزهای اهریمنی از شرح حال نویسنده یعنی راوی، به منزله وقایع نگار، منتقد و توصیف گر رویدادها و ارتباطش با اقشار گوناگون مردم روسیه در دوره جنگ داخلی، سخن می گوید. از نظر نویسنده، انقلاب اکتبر به نابودی فرهنگ و به کارگیری واژه ها و عبارات ناهنجار در زبان روسی منجر شده است. بونین برای توصیف این دوره، از واژگان «اهریمنی، لعنتی و نفرین شده» و برای رهبر بلشویک ها القابی چون «حیوان» استفاده کرده است. در مقاله علاوه بر بررسی روند و تاریخچه چاپ روزهای اهریمنی و ژانر (نوع) آن، به نظرات نویسنده، منتقدان و صاحب نظران نیز درباره اثر و حوادث این سال ها و نتایج منفی انقلاب اکتبر در زبان و ادبیات روسی پرداخته می شود. بونین معتقد است انقلاب اکتبر سبب افول اخلاق مردم، زبان و ادبیات روسی و ناهنجاری های فرهنگی اجتماعی شده است. از نظر او، بلشویک ها صدمات جبران ناپذیری به زبان روسی که نویسندگانی چون الکساندر پوشکین و لف تالستوی را تحویل جامعه داده بود، وارد کرده اند. علاوه بر آن در مقاله به گرایش برخی از نویسندگان (گورکی، بلوک، بریوسف، مایاکوفسکی) به انقلاب اکتبر که از نظر بونین عامل اصلی به کارگیری زبان و ادبیات هنجارشکن در این دوره هستند، اشاره می شود. بر همین اساس واژگان و عبارات را در اثر می توان به «خودی» (غیرانقلابی) و «دیگری» (انقلابی) تفکیک کرد. با بررسی روزهای اهریمنی به این نتیجه می رسیم که واژگان در زبان «خودی» مظهر معنویت ، شفافیت ، آرامش و نظم است، ولی در زبان «دیگری»، دارای ترکیب های معنایی منفی؛ مانند انحلال، فروپاشی، انحطاط، تخریب، قانون شکنی، تاریکی، مرگ، غیرانسانی، دروغ، مسخرگی، حماقت و غیره هستند و جایگاه نخست را در زبان انقلاب به خود اختصاص می دهند.

یکی از موضوعاتی که زبان شناسان بدان توجه داشته اند، قید در زبان است. زبان روسی نیز به عنوان یکی از شاخه های زبان های هند و اروپایی از این امر مستثنی نیست. نگاه ویژه زبان شناسان به این مقوله در زبان روسی، پس از مقاله شیویداوا درباره ی «قیدجمله» (детерминант) شکل گرفت و اختلاف آراء و مباحث زیادی را بر انگیخت. در این مقاله با استفاده از روش تحلیل منابع کتابخانه ای و تطبیق نمونه های اخذ شده از منابع، تقسیم بندی جدیدی از مقوله ی قیدجمله ارائه شد با تکیه بر این موضوع که آیا فعل یا جمله را مقید می سازد یا خیر؟ بدین منظور، نخست به دیدگاه شیویودوا درباره تقسیم بندی عنصرهای درون جمله اشاره و با استفاده از تعاریف وی برای تمایز قید فعل و قید جمله در روسی، برخی ملاک های معنایی و نحوی معرفی شدند. بررسی نمونه های اخذ شده از منابع به این امر منتج شد که قیدجمله از لحاظ معنایی به دو دسته قیدهای جمله فاعلی-مفعولی و قیدهای جمله متمم قیدی تقسیم بندی می شوند. افزون بر صورت های واژگانی، جملات پیرویی که به عنوان جملات تجزیه پذیر مشخص شده اند، به دلیل آنکه وابستگی به جمله پایه ندارند، می توانند نقش قیدجمله را ایفا کنند.

پرسش اصلی این پژوهش، واقعیتِ روان شناختیِ پیچیدگیِ بازنمودی زمانِ دستوری مطلق در فارسی است. در این پژوهش با به کارگیری روش تصمیم گیریِ واژگانیِ بیناحسی، تلاش شده تا چگونگی پردازشِ جمله های حاوی انواع زمان های دستوری با برنامه نرم افزاری دی.ام.دی.اکس بررسی شود. چارچوب نظری پژوهش مبتنی بر رمزگان چندبخشی/چندگانه در روان شناسی زبان (Shapiro & Levine, 1990) و طبقه بندی زمانی در زبا ن شناسی (Comrie, 1985) است. متغیر مستقل، نوع زمان دستوری و متغیر وابسته، زمان واکنش آزمودنی ها به محرک دیداری است. آزمودنی ها 25 نفردانشجوی 18 تا 30 ساله بوده اند که در دو گروه مرد و زن دسته بندی شده اند. نتیجه آزمون نخست نشان می دهد که جمله های دربردارنده زمان دستوری حال ساده مشتمل بر حقایق علمی، کارگفت های کنشی/ جرایی و نیز جمله های مشتمل بر فعل آینده همراه مصدر صرف شده خواستن سریع تر از انواع دیگر پردازش می شوند. توجیه و توضیح این امر را می توان به این حقیقت نسبت داد که حقایق علمی در تجربه زیسته بشر ثبت شده است و فراوانی بالایی دارد. افزون بر این، افعال کنشی-اجرایی که وابسته به زمان ادای جمله هستند و افعال در زمان دستوری آینده که فقط یک کارکرد در پیوند با آن ها  در نظر گرفته شده ، سریع تر پردازش می شوند. نتیجه آزمون دوم نشان می دهد که زمان پردازش جمله های مرکب دارای زمان های مختلف تفاوت معنا داری با یک دیگر ندارد. به بیان دیگر، با مرکب شدن نوع جمله تفاوت های معنی داری که در آزمون (1) قابل مشاهده بود از بین رفته است. این نکته نشان می دهد که متغیر نوع جمله نسبت به متغیر زمان دستوری فعل تأثیر بیشتری بر بار شناختی ذهن دارد. دستاورد پژوهش حاضر از این قرار است که می توان در امر آموزش زبان فارسی از مفهوم بار شناختی بهره گرفت و یافته های پژوهش را در ترتیب تدوین مطالب و مواد آموزشی مورد توجه قرار داد.  

در پژوهش حاضر کلمات مرکب مازندرانی برگرفته از فرهنگ تبری (نصری اشرفی، 1381)، از نظر معنایی و رابطه بین عناصر سازنده بررسی شده است. برمبنای دسته بندی بیستو و اسکالیز (2005)، به عنوان چارچوب نظری پژوهش، ترکیب سه دسته اصلی همپایگی، اسنادی/ توصیفی و وابستگی را در بر می گیرد. این دسته بندی مبتنی بر روابط دستوری ممکن بین دو سازه در ساختارهای نحوی است. از نظر رابطه بین عناصر سازنده، ترکیب دو دسته فعلی و غیرفعلی را شامل می شود. تأکید مقاله حاضر عمدتا بر ترکیب فعلی و دسته بندی آن است. ترکیب فعلی نوعی ترکیب وابسته است که در ساختار آن سازه غیرفعلی، متمم سازه فعلی است. ترکیب های فعلی از نظر معنایی به چهار دسته موضوعی، غیرموضوعی، گروهی و مکرر تقسیم بندی می شوند. شواهد نشان می دهدکه انطباق نسبتا کاملی بین مازندرانی و دسته بندی بیستو و اسکالیز وجود دارد.

گفتمان نماها تعیین می کنند که چگونه درک مخاطبان همسو با یکدیگر یا متفاوت از هم است. با توجه به اهمیت گفتمان نماها در افزایش مهارت زبانی و کلامی کودکان و نیز بالا بردن سطح پیوستگی گفتمان آن ها، هدف این پژوهش آن است که با استفاده از مدل هنسن ( 1998 ) به مطالعه فرایند تولید گفتمان نماها در گفتمان روایی کودکان فارسی زبان هفت و ده ساله و بزرگ سالان بپردازد. پژوهش حاضر توصیفی تحلیلی است. 37 کودک هفت ساله و 40 کودک ده ساله از یک دبستان دخترانه و یک دبستان پسرانه واقع در شهر تهران به صورت هدفمند انتخاب شدند. همچنین، 18 بزرگ سال نیز برای مقایسه عملکرد کودکان با آن ها انتخاب شدند و آزمون بازگویی داستان بر اساس روش چویی ( 2007 ) و کیرتزیس و اروین تریپ ( 1999 ) اجرا شد. نتایج نشان داد آزمودنی ها قادر بودند از انواع گفتمان نماها در گفتمان روایی خود استفاده کنند و در مجموع، میزان استفاده کودکان از گفتمان نماها بیشتر از بزرگ سالان بود. به نظر می رسد گاه پیوستگی انسجام را جبران می کند و گاه روابط معنایی منطقی مبتنی بر دانش پیشین به جای گفتمان نماها ایفای نقش می کنند.

زبان به عنوان یک ابزار ارتباط و گویش های به عنوان بخش های در معرض تغییر و تکامل یک زبان همواره مورد توجه پژوهشگران بوده اند. از نظر زبان شناسان، عوامل جغرافیایی و اجتماعی در بروز و پیدایش گویش ها تاثیر دارند. گردآوری و مستندسازی گویش های محلی، برای طبقه بندی گویش های ایران، و تدوین فرهنگ تاریخی زبان فارسی اهمیت بسزایی دارد. هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی تطبیقی ساختار دستوری-واژگانی دو گونه زبانی لری آباده و فارسی نو است و داده ها در این پژوهشِ کیفی به روش میدانی-کتابخانه ای و از طریق مصاحبه با گویشوران این دو گونه زبانی و نیز منابع معتبر گردآوری شده اند. در حقیقت این پژوهش می کوشد تا با مقایسه ساختار دو گویش لری آباده و فارسی نو نشان دهد که ساختار واژگانی و آوایی آن ها چگونه است و در گذر زمان دستخوش چه تغییراتی شده اند؟ با بررسی و تحلیل واژه های گویشی، برخی ابهامات متون فارسی نوشته شده به خطوط ایرانی با خط عربی-فارسی نیز برطرف می شود. نتایج این پژوهش نشان داد که ساخت آوایی گویش آباده (لری) به لحاظ دستوری و واژگانی با فارسی نو پیوند نزدیکی دارد.