مطالب مرتبط با کلیدواژه

بختیاری


۱.

بررسی تطبیقی قوم شناسی و زبانی مثل های بختیاری و تاجیکی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان و ادبیات تطبیقی دوره دوم بهار ۱۳۹۰ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: ضرب المثل ادبیات تطبیقی فرهنگ عامه بختیاری تاجیکی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی انسان شناسی انسان شناسی فرهنگی انسان شناسی هنر ادبیات
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات و مطالعات بین رشته ای فرهنگ عامه ضرب المثلها
تعداد بازدید : ۳۶۱۹ تعداد دانلود : ۱۴۳۶
ضرب المثل ها بخشی از آفریده های مردمی در زندگی روزمرة همة انسان ها هستند که کاربرد متنوعی دارند. اقوام و ملّت های جهان وجوه مشترک بسیاری در اندیشه و تولیدات فرهنگی خود دارند، در این میان مردم فارسی زبان ایران، تاجیکستان و افغانستان، که بیشترین ارتباط تاریخی – فرهنگی را با هم دارند؛ می توانند با این ویژگی های مشترک به بازشناسی فرهنگ خویش بپردازند. نمونه های این پیوند در گونه های فولکلور و فرهنگ عامّه (ادبیات شفاهی) نمایان تر است. در این مقاله ضمن ارائة ضرب المثل ها، این گونة ادب شفاهی بین اقوام تاجیکی و بختیاری مورد مقایسه قرار می گیرد. در این نوشتار رویکرد تطبیقی زبانی، ادبی و فکری متن ها در کنار پیوستگی های فرهنگی اقوام فارسی زبان مورد توجّه قرار گرفته است. هدف این نوشتار، یافتن پیوستگی و تطبیق متن های مثل در بین بختیاری ها و تاجیکان، از منظر زبان و قوم شناسی است.
۲.

نقش و جایگاه زن در ایل بختیاری در دوره قاجار از دیدگاه سیاحان اروپایی (1210 تا ۱۳۴۴ق/1۷۹۶ تا ۱۹۲۵م)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال پنجم زمستان ۱۳۹۲ شماره ۴ (پیاپی ۲۰)

کلیدواژه‌ها: زن قاجاریه سفرنامه بختیاری ایل

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه سفرنامه و سفرنامه نویسان
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ زنان
تعداد بازدید : ۲۸۵۴ تعداد دانلود : ۱۴۴۵
از اوایل دورهء قاجار سیاحان بسیاری متوجه قلمرو بختیاری شدند. آنان توانستند اطلاعات بی نظیری درباره زندگی کوچ نشینی ایل، چگونگی ازدواج، بیماری های بومی، لباس مردان و زنان و جنبه های دیگر زندگی اجتماعی ارائه کنند. مقام و موقعیت زن در ایل بختیاری، ازجمله نکاتی است که نظر سیاحان اروپایی را به خود جلب کرده است؛ به طوری که افزون بر توصیف جایگاه و کارکرد زن در جامعه بختیاری، موقعیت خاص آن ها را نه تنها با زنان روستایی و شهری ایران، بلکه با زنان اروپا مقایسه کرده اند. سیاحان زنان را ستون فقرات ایل و محور اصلی هرگونه تلاش و کوشش دانسته اند و معتقدند که زن ایل از مزایایی برخوردار است که هر زن آزاده ای آرزوی آن را دارد. زن در ساختار اجتماعی ایل، همواره نیمی از جمعیت را شامل می شده و نقش مهمی در پایداری و استحکام نظام خانوادگی و ایلی داشته است. لذا، این پژوهش با چنین رویکردی به روش توصیفی و تحلیلی و بر پایه منابع کتابخانه ای به بررسی موضوع می پردازد. این مقاله، پس از مقدمه و درآمدی بر جغرافیا و ساختار ایل بختیاری، به بررسی جایگاه اجتماعی و سیاسی و اقتصادی زن در ایل بختیاری و سیمای زنان شاخص، در گزارش های سیاحان دوره قاجار می پردازد.
۳.

پدیده طلوعیان و نقش انگلیسی ها در شکل گیری آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۱ (پیاپی ۵)

کلیدواژه‌ها: بختیاری بویراحمدی طلوعیان جیکاک آقا بابا

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ تاریخ جهان تاریخ نفت
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی تاریخ محلی
تعداد بازدید : ۲۵۸۲ تعداد دانلود : ۸۹۰
همزمان با نهضت ملی شدن صنعت نفت در حدود سال های 1329- 1330 شمسی و ، واقعه و پدیده ای در مناطق نفت خیز خوزستان و در میان دو ایل بختیاری و بویراحمدی به وقوع پیوست که مشهور به سال طلوعی یا سروشی است. این جریان شبه مذهبی که بیش از هرچیز بر انکار دنیا و ترک آن، کناره گیری از امور دنیوی و بی ارزش بودن مال دنیا و خاک و نفت تاکید داشت، در میان ایل بختیاری به شخصی انگلیسی بنام جیکاک نسبت داده شده که آن را طراحی و ترویج کرده است. در میان بویراحمدی ها، شخصی عارف مسلک به نام آقا بابا نقش رهبری را به عهده داشت؛ اما در هر دو مورد برنامه ها و شعارها یکسان بود. طلوع به معنای برآمدن خورشید است. اما در واقعة یادشده، به معنای ظهور یک پدیدة غیرمعمول بود که عده ای، با اهداف خاص، طراحی و ترویج و به مردم عامی و ساده دل القاء کردند. چنین به تودة مردم وانمود و تلقین کردند که نور ایمان ، صداقت ، راستی و حقیقت بینی در وجود آنها سر زده و طلوع کرده است؛ از این رو، به طلوعیان معروف شدند. مهم ترین وعده آنها ظهور قریب الوقوع امام زمان (عج) بود.
۴.

نقدی بر موادی برای مطالعه گویش بختیاری

نویسنده:
منبع: علم زبان سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۶ 148 - 131

کلیدواژه‌ها: بختیاری تحولات زبان تکیه واج نویسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۱ تعداد دانلود : ۳۸۳
موادی برای بررسی گویش بختیاری ترجمه جلد سوم از پژوهش ژوکوفسکی است با عنوان موادی برای بررسی گویش های ایرانی. ژوکوفسکی از سال 1883 تا 1886 م. در ایران اقامت داشته و نمونه هایی از گویش های ایرانی از جمله بختیاری را در این مجموعه گرد آورده است. در این کتاب، 42 شعر به گویش بختیاری واج نویسی و ترجمه شده است. این جلد از کار ژوکوفسکی، اساس کار مریم شفقی و سیدمهدی دادرس قرار گرفته و آنان خود را در بخشی از کتاب مؤلف نامیده اند. یکی از این دو محقق، خود گویشور بختیاری است و بر اساس اطلاعات خود از گویش بختیاری امروز، واج نویسی و تکیه گذاری اشعار بختیاری را تصحیح کرده و اشعار را بدون توجه به ترجمه ژوکوفسکی به فارسی برگردانده است. در این مقاله، شیوه کار شفقی و دادرس در واج نویسی، تکیه گذاری و ترجمه این اشعار بررسی و نقد شده است. مطالعه گویش بختیاری در 131 سال پیش و مقایسه آن با بختیاری امروز، بررسی درزمانی محسوب می شود و نمی توان واج نویسی و تکیه گذاری اشعار را بر اساس اطلاعات امروزی تغییر داد. ناآشنایی محققان با مسائل زبان شناختی و تحولات زبان موجب شده است که این کتاب «موادی برای بررسی گویش بختیاری» فراهم نکند.
۵.

بررسی نسبت جادو با فرقه سیاسی- مذهبی طلوعی، با تأکید بر قوم بختیاری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران دوره هفتم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۲۶) 255-278

کلیدواژه‌ها: بختیاری پدیدارشناسی جادو طلوعی ملا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۹۱ تعداد دانلود : ۴۸۶
فرقه طلوعی در اواخر دهه 30 شمسی، در منطقه نفت خیز جنوب و در میان قوم بختیاری ایجاد شد. این فرقه که دارای ابعاد مختلفی بود و از آن با عنوان طلوعی یا سروشی از آن یاد می شود، به یک فرقه یا شبه فرقه شباهت داشت که دارای آداب ورسوم و مراسم مخصوص، همراه با اوراد خاصی بود. مرام و مناسک این جریان، به نوعی افراد را به ترک دنیا و بی توجهی به آن سوق می داد. در میان بختیاری ها و در ناحیه مسجدسلیمان، شخصی به نام سرجیکاک (مشهور به سید جیکاک) حضور داشت که اصالتاً انگلیسی بود و با شرکت نفت انگلستان به بختیاری آمده بود. او در این ناحیه زندگی کرد و شناختی کافی از مردم به دست آورد. سپس هم زمان با ملی شدن صنعت نفت، این جریان را به راه انداخت تا مردم ناحیه را به این موضوع بی توجه کند. در این مقاله، به روش کیفی و با رویکرد پدیدارشناسانه، به بررسی یکی از جنبه های این فرقه پرداخته می شود. جمع آوری داده ها به روش نمونه گیری گلوله برفی و با مصاحبه با 14 نفر از افراد مختلف در شهرهای ایذه، مسجدسلیمان، فارسان، دهدز و برخی روستاهای اطراف آن انجام شد. این افراد، از برخورد با این فرقه عمدتاً تجربه شخصی مستقیم یا غیرمستقیم داشته اند. پرسش اصلی این پژوهش این است که آیا در فرقه طلوعی، عناصری از جادو وجود داشته است یا خیر. یافته های پژوهش، وجود عملی این نسبت را نشان نداد. درنهایت مشخص شد نقش افراد سرطلوع به دلیل نفوذ اجتماعی و کاریزمای شخصیتی آنان بوده است.
۶.

بررسی جامعه شناختی فرقه سیاسی مذهبی طلوعیان(با تاکید بر قوم بختیاری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم اجتماعی (علامه طباطبایی) زمستان ۱۳۹۶ شماره ۷۹ 117-157

کلیدواژه‌ها: طلوعیان بختیاری فرقه ملی شدن صنعت نفت ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۷۷ تعداد دانلود : ۵۸۰
در دوره ای که دکتر مصدق و دکتر فاطمی درگیر مسیله ملی کردن صنعت نفت بودند در حدود سال های 1329-1330در مناطق لرنشینِ جنوب غرب کشور از کهگلویه وبویراحمد تا چهارمحال و بختیاری و ناحیه شرقی استان خوزستان شامل مالمیر(ایذه) و مسجدسلیمان واقعه ای رخ داد که از آن در بین مردم ناحیه به سال طلوعی یاد می شود. این واقعه که با عنوان طلوعی یا سروشی ذکر شده؛ شباهت به یک فرقه یا شبه فرقه دارد که دارای مناسک خاص در شیوه زندگی مانند غذا خوردن و اجرای مراسم مخصوص به خود، همراه با اوراد خاصی بوده است. مرام و مناسکی که این جریان داشته به نوعی افراد را به ترک و بی توجهی به دنیا سوق می داده است. در میان بختیاری ها و در ناحیه مسجدسلیمان شخصی به نام سر جیکاک (مشهور به سید جیکاک) حضور داشته که اصالتاً انگلیسی بوده است و با شرکت نفت انگلستان به بختیاری آمده و در این ناحیه زندگی کرده است و شناخت کافی را بدست آورده؛ ازاین رو با ملی شدن صنعت نفت، این جریان را به راه انداخته بلکه مردم این ناحیه را نسبت به این موضوع (ملی شدن صنعت نفت) بی تفاوت کند. در این پژوهش از روش کیفی و استراتژی تیوری زمینه ای استفاده شده؛ سؤال اصلی پژوهش با استفاده از تیوری زمینه ای تبدیل به مدل پارادایمی شده و برخی از سؤالات فرعی نیز از طریق مطالعه اسنادی و کتابخانهای صورت گرفته است. در این پژوهش با استفاده از نمونه گیری گلوله برفی از 23نفر از افراد مورد نظر، مصاحبه نیمه ساختاریافته انجام شد و این مصاحبه ها به صورت مفاهیم و مقولاتی که خودشان ابراز داشته بودند کدگذاری شد. نتایج پژوهش نشان میدهد که این فرقه ساختگی بوده و دوام چندانی نداشت. همچنین از جمله عوامل زمینه ای می توان به عدم آگاهی، بیسوادی، عدم حضور روحانیون، و همچنین از انگیزه های آن می توان به ترس، سرآمدی، همرنگ جماعت شدن، داشتن جذابیت و رمزآلودگی اشاره کرد. همچنین از جمله پیامدهای آن نیز میتوان به دنیا گریزی، دینداری مناسک گرا، فقر، آبروریزی، تفرقه و نزاع بین طوایف، توهم زایی و خرافه گرایی، کاهش جرایم اجتماعی و انجام اعمال خلاف شرع اشاره کرد.
۷.

مدعیان داخلی حکومت صفوی پس از سقوط اصفهان، مطالعه موردی: شورش صفی میرزا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۴ (پیاپی ۸۲)

کلیدواژه‌ها: صفویه صفی میرزا کهگیلویه بهبهان شوشتر بختیاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۰۳ تعداد دانلود : ۸۴۸
با هجوم افغان ها و سقوط اصفهان، در گوشه و کنار ایران افرادی با انتساب و تشبث به خاندان صفوی، ادعای شاهزادگی نمودند وکوشیدند حکومت مضمحل صفوی را احیا نمایند. صفی میرزاهای دروغین از جمله مدعیان شاهزادگی در ایران پس از سقوط صفویه بودند. مهم ترین و مشهور ترین صفی میرزا، شخصی بود که در صفحات جنوبی ایران - خاصه بختیاری، شوشتر،کهگیلویه و بهبهان - علم شاهی برداشت. وی، که نسبت به مدعیان دیگر دوام بیشتر یافت و با تشکیل حکومت مستعجل، به ضرب سکه پرداخت، کهگیلویه و بهبهان را مرکز حکومت خود قرار داد. این ولایت، همواره از بیگلربیگی های مهم امپراتوری صفوی به شمار می رفت و در برخی مواقع از مناطق بحران زای ایران عصر صفوی بود. شورش اسماعیل دروغین و ملا هدایت الله آرندی که هر دو از مدعیان شاهی در کهگیلویه بودند، سال ها پیش از سقوط صفویان رخ داده بود. اما، اکنون پس از زوال صفویان، قیام صفی میرزا شکل گرفته و یک بار دیگر بیگلربیگی کهگیلویه و مناطق مرتبط آن را به کانونی بحران زا مبدل کرده بود. این مقاله، که با روش توصیفی - تحلیلی و شیوه تحقیق تاریخی واتکاء به اسناد و متون دست اول، تهیه و تدوین گردیده؛ شورش صفی میرزا را به عنوان یکی از مدعیان حکومت پس از سقوط اصفهان به دست افغان ها، واکاوی گردیده است. هم چنین، به این پرسش ها پاسخ داده که ریشه ها و عوامل پیدایی این مدعی حکومت چه بود؟ و چه پیامدهایی در سطوح ملی و محلی داشت؟ یافته ها نشان می دهد، تسلیم شدن شاه رسمی مملکت و نبود حاکمی مقتدر و نیز آشفتگی و هرج و مرج در سراسر ایران، موقعیت مناسبی جهت شورش و به دست آوردن حکومت و ادعای شاهی و سروری بود.
۸.

بازنمایی هویت زنان عشایر بختیاری در نقاشی های معاصر ایران

نویسنده:
منبع: پیکره دوره چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۷ 25 - 44

کلیدواژه‌ها: هویت بختیاری نقاشی ایران زنان معاصر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۳ تعداد دانلود : ۵۸۱
نمود هویت و ویژگیِ متمایز زنان بختیاری را می ت وان در اشع ار، ترانه های قدیمی و آثارِ بومی آنان باز شناخت. فعالیت ه ای سختِ روزانه یِ این غی ور زنان،  سب ک زندگی آنان و نوع معیشت شان در دلِ طبیعت، برایِ نقاشانِ معاص ر دست مای ه ای پرکش ش ب وده است. براین اساس، پرسش ِ اصل یِ ای ن پژوهش این بوده اس ت که هوی ت زنان عشایر بختیاری در نقاشی های معاصر چگونه و به چه صورت بازنمایی شده است؟ هدف این مقاله، شناختِ بازنمودهای بصری وکشف شم ه ای از عناصر هویت ی در زنان عشایر بختی اری بوده است؛ عناصری از قبیلِ باورها، دیدگاه ها و نوع نمایش تصوی ری درعرصه یِ نقاشی. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که نقاشان معاصر تنها به برداشتی عینی از فعالیت های روزانه یِ زنان بسنده نکرده اند، بلکه در شماری ازآثار، فضایی کاملاً شخصی و فردی نمایان است. این فض اه ا حسی از وسعت و عمق اندیش ه را از نگاه ی زنانه القاء می نمایاند. به منظورِ یافتنِ پاسخِ پرسش هایِ مطرح شده، اطلاعات و شواهد لازم براساسِ منابعِ کتابخانه ای گردآوری و سپس با روشی توصیفی، تحلیل گردید.
۹.

بختیاریها و قاجاریه

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال پنجم بهار ۱۳۸۹ شماره ۱۸

کلیدواژه‌ها: قاجاریه بختیاری محمدتقی خان چهارلنگ حسینقلی خان هفت لنگ جاده لینچ مالیات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۷۸ تعداد دانلود : ۷۲۷
محدوده سرزمین بختیاری در زمان قاجار گسترش یافت، چنانکه محمدتقی خان چهارلنگ از تیره کنورسی و یکی از اعقاب علیمردان خان بختیاری دهات متعددی را در نواحی فریدن و بربرود خریداری کرد. و مناطق شوشتر و رامهرمز را به تصرف خود درآورد و بدین سان محدوه بختیاری از شمال و جنوب گسترش یافت. محمدتقی خان در سال 1249 هجری قمری سر از فرمان فتحعلی شاه پیچید، ولی در زمان حکمرانی محمدشاه، شاه قاجار موفق به ایجاد نفاق در بین بختیاری ها و توانست این رقیب مهم قاجار را از میان بردارد. سرنگونی محمدتقی خان، موجب انتقال قدرت از چهارلنگ به هفت لنگ گردید، چنانکه در زمان حکمرانی ناصرالدین شاه یکی از سران دورکی (هفت لنگ) به نام حسینقلی خان موفق به سرکوبی رقیبان شد و با حمایت دولت، نفوذ خود را بر سراسر بختیاری گسترش داد و ملقب به ایلخانی گردید. او هم به عنوان رهبر ایل بختیاری و هم به صورت نماینده رسمی دولت در منطقه بختیاری حکمرانی و با برخورداری از بنیه قوی مالی و نیروی جنگی قدرتمند برخاسته از ایل بختیاری، به عنوان یک سردار قدرتمند پا به میدان سیاست گذاشت، اما دیری نپایید که گسترش نفوذ و قدرت این سردار بختیاری، سبب بدبینی و کینه توزی سردمداران قاجار که خود را وارث تاج و تخت می دانستند و به ویژه آنکه نسبت به لرها عداوت قدیمی داشتند گردید. این کینه توزی ها و فتنه ها، سرانجام منجر به صدور حکم قتل حسینقلی خان از طرف ناصرالدین شاه شد که در ماه رجب سال 1299 هجری قمری اتفاق افتاد. خوانین بختیاری در دوره قاجار آزادی عمل در تنوع و میزان مالیات ها داشتند و اقتصاد حکومتشان بر اساس همین مالیاتها و درآمد جاده لینچ بود.
۱۰.

بررسی تأثیر فراز و فرود قدرت خان های بختیاری در تحولات سیاسی و اجتماعی ایالت فارس (1327-1331ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 177 - 196

کلیدواژه‌ها: بختیاری سردار اسعد صمصام السلطنه صولت الدوله فارس قشقایی قوام الملک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۴ تعداد دانلود : ۴۳۷
پس از فتح تهران، برای نخستین بار خان های بختیاری از جایگاه رهبران ایل، به عالی ترین مراتب قدرتِ اجرایی و دولتی دست یافتند. رسیدن خان های بختیاری به قدرت در دولت های پس از مشروطه دوم با فراز و فرودهایی همراه بود که تأثیرات و پیامدهایی در سراسر کشور به ویژه در ایالت فارس داشت. در این پژوهش بر آن هستیم که با تکیه بر منابع و اسناد و با روش توصیفی، تحلیلی و اسنادی، به این پرسش پاسخ دهیم که: نوسان قدرت خان های بختیاری چه تأثیری بر روند تحولات و رویدادهای ایالت فارس طی سال های 1327 تا 1331ق داشت؟ فرضیه اصلی در این پژوهش این است که موقعیت خان های بختیاری در دولت های مشروطه دوم به عنوان متغیری مؤثر، بر معادلات قدرت و شرایط سیاسی و اجتماعی فارس تأثیر گذاشت. یافته های پژوهش نشان می دهد که رویدادهای فارس طی سال های 1327 تا 1331ق به شدت تحت تأثیر دخالت خان های بختیاری بود که سبب بی ثباتی و درگیری میان نیروهای سیاسی و در نتیجه آن ورود نیروهای انگلیس به ایالت فارس شد. سرانجام با افول قدرت خان های بختیاری در دولت، آرامش نسبی و توازن قدرت به ایالت فارس بازگشت.
۱۱.

بَردِشیر(شیرسنگی) در فولکلور و دانش بومی بختیاری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دانش های بومی ایران سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱۱ 1 - 47

کلیدواژه‌ها: فرهنگ مردم ادبیات عامه فولکلور دانش بومی شیرسنگی بختیاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۲ تعداد دانلود : ۳۳۸
شیرسنگی، تندیس و مجسمه ای ساخته از سنگ است که در فرهنگ بختیاری ها کاربرد و کارکرد متنوّعِ فرهنگی، هنری، ادبی، اجتماعی و اقتصادی دارد. در نقاط سردسیری و گرمسیری بختیاری این پیکره تنومند و با هیبت را روی مزار کلانتران، خان ها، شهیدان، دلاوران، جوانان و بزرگ مردان قوم می گذارند. گونه ها و تیپ های مختلف بردشیر (شیرسنگی) با توجّه به نحوه ساخت، ابزار، تجربه استادان و روند آماده سازی، اندازه ، شکل (ریخت)، نگاره های حکاکی(نقش) و گونه های مختلف واقعی(تیپ رئال) و انتزاعی تا نصب و آداب و رسوم آن، در سراسر منطقه بختیاری موجب شد که نگارنده علاوه بر کارکردهای مادی و معنوی، به ویژگی های این پیکره در دانش بومی و فرهنگ عامّه هَموندان بختیاری بپردازد و جایگاه این هنر دیرین ایرانی را در دوره معاصِر نمایان کند. این مطالعه بر مبنایِ پژوهش میدانی و گفتگو با استادان سازنده این هنر-صنعت بومی تدوین و گاهی نیز به اسناد و مدارک کتابخانه ای استناد شده است. برای این منظور با مصاحبه و جمع آوری اطلاعات لازم، ضبط گونه های فرهنگ و ادبیّات شفاهی نمونه هایی از آفریده ها و عقاید مردمی در فرهنگ مردم(فولکلور) و هنر ایرانی جستجو شد که برای تحقیقات مردم شناسی، قوم نگاری و مطالعات فرهنگی-ادبی عشایری موثر باشد.
۱۲.

زوال فرهنگ گاگریو: تحلیل انسان شناختی دگردیسی عزاداری و سوگ در میان ایلات بختیاری و بهمئی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی فرهنگ و هنر دوره سوم بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ 29 - 1

کلیدواژه‌ها: سوگواری گاگریو سروه بهمئی بختیاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۷۹ تعداد دانلود : ۷۸۹
تغییرات فرهنگی به سبب ماهیت تدریجی خود در طی تغییر از سبک زندگی سنتی به سبک زندگی مدرن یک فرایند فراگیر اجتماعی شده باشد. در میان افراد و ساکنان مناطق زاگرس جنوبی و در شهرستان های ایذه، باغملک و رامهرمز متاثر از گسترش ابعاد هویت مدرن و تغییر سبک زندگی، بخش زیادی از مناسک مرتبط با شیوه زیست سنتی کمرنگ و یا محو شده اند و به جای آن ها عناصر نوین مرتبط با عصر جدید برقرار شده است. یکی از مهم ترین عرصه هایی که به عنوان نماد تغییرات ذکر شده قابل رویت و رصد است «آیین سوگواری و عزاداری یا گاگریو» است. در پژوهش حاضر که به روش اتنوگرافی انجام شده سعی شده است مهم ترین تغییرات رخ داده در این زمینه مورد واکاوی قرار گیرد. فنون گردآوری داده ها در این پژوهش مشاهده مشارکتی و مصاحبه است. یافته ها نشان می دهند: سوگ در قالب گاگریو و سرو در میان مردمان این دو ایل کارکرد پیشین را ندارد و از خلال گذار نسلی اهمیت آن کاهش یافته است. سوگ دیگر مانند گذشته از طریق مراسمی باشکوه و خواندن نام طوایف، متوفی و جایگاه بازماندگان در کارکرد دوگانه خود یعنی برساخت تمایزات/ ایجاد همبستگی ایفای نقش نمی کند. و نمی تواند از طریق الزام درونی و مکانیسم جبران همبستگی اجتماعی را افزایش دهد. بدین ترتیب سوگ در قالب گاگریو و سرو رسانه ای است که نمی تواند همچون گذشته بار بازتولید حیات اجتماعی را به دوش کشد.
۱۳.

بررسی تطبیقی نقوش دست بافته های عشایر بختیاری با سفال های پیش از تاریخ جنوب غرب ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی هنر سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱۷ ۹۲-۷۵

کلیدواژه‌ها: دست بافته بختیاری باستان شناسی سفال

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۲ تعداد دانلود : ۲۵۷
بافندگی، یکی از فنون اصلی ایل بختیاری است و دست بافته های آنها، دارای نقش های متنوع، شیوه ها و تکنیک های مختلف ملهم از ذهن هنرمندان هستند و طرح و نقش بافته ها، با فرهنگ و طبیعت منطقه بختیاری ها در ارتفاعات و دره- رودخانه های زاگرس ارتباط تنگاتنگی دارد و موقعیت جغرافیایی منطقه؛ به خصوص پیچ وتاب شبکه های ارتباطی و رودخانه ها و دیگر عناصر زیست محیطی، نقش شایان توجهی در شکل دهی به داده های باستان شناختی و نقش مایه های آثار هنری منطقه داشته است. یکی از این آثار هنری، نقوش دست بافته های عشایر بختیاری است. بهترین داده های باستان شناختی جهت تطبیق با نقش مایه دست بافته ها، سفال است. هدف از پژوهش، تحلیل نقش مایه های مشترک دست بافته های بختیاری با سفال های پیش از تاریخ منطقه جنوب غرب ایران است. روش تحقیق، توصیفی-تطبیقی همراه با تحلیل است و داده​ ها، از مطالعات اسنادی و بازدید میدانی (جهت دسترسی به نقش مایه دست بافته های بختیاری) حاصل شده اند و رویکرد پژوهش، تاریخی است. سؤال پژوهش این بوده که تطبیق نقش مایه دست بافته های بختیاری با سفال (یافته باستان شناختی) جنوب غرب ایران در دوران پیش از تاریخ، چگونه قابل تبیین است؟ نتایج پژوهش نشان می دهند که نقوش دست بافته های بختیاری، ریشه در طبیعت پیرامون زندگی آنها، اعتقادات، فرهنگ و سنت های جنوب غرب ایران داشته و شباهت های بسیاری بین نقوش سفال و دست بافته ها وجود دارند و بسیاری از این نقش مایه ها نظیر؛ نقوش هندسی، گیاهی، انسانی، حیوانی و سایر نقوش نظیر؛ چلیپا، زنجیره خمپا (مئاندر) با نقوش سفالی پیش از تاریخ منطقه جنوب غرب ایران (جعفرآباد، جوی، بندبال، چغامیش، سوزیانا و محوطه های مس و سنگ چهار محال و بختیاری مانند تپه هفشجان، سورک و شهرکرد) تطابق داشته و بیشتر نگاره های پیش از تاریخ در کالبد سفال، به دست بافته های عشایر بختیاری راه یافته و ماندگار شده اند.
۱۴.

بررسی عناصر ادبیات عامه در اشعار شاعران بختیاری

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادبی و بلاغی سال هفتم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۲۷) 25 - 43

کلیدواژه‌ها: فولکلور فرهنگ عامه بختیاری شاعران معاصر آداب و رسوم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۱ تعداد دانلود : ۴۳۶
یکی از مهم ترین ابزارهایی که اقوام مختلف برای حفظ و ارائه شاخص های فرهنگی خود از آن بهره جسته اند گویش و فرهنگ عامه آن قوم است. فرهنگ عامه یا فولکلور، دانشی درباره زندگی، آداب و رسوم، عادات و عقاید، اخلاق و منش های زیستی انسان است و امروزه به عنوان یکی از عناصر فرهنگ مورد مطالعه جامعه شناسان، انسان شناسان و پژوهشگران قرار گرفته است. فرهنگ عامه شامل: قصه ها، افسانه ها، اسطوره ها، تصنیف ها و ترانه ها، امثال و حکم و آداب و آیین هایی است که از گذشته های بسیار دور، سینه به سینه از نسلی به نسل دیگر در میان اقوام منتقل شده است. پژوهش حاضر با بررسی سروده های بومی قوم بختیاری به کاربرد فرهنگ عامه و شاخص های فرهنگی این قوم در شعر شاعران پرداخته است و هدف کلیآن، بازتاب عناصر فرهنگی در شعر شاعران معاصر بختیاری است. نتیجه بدست آمده از این پژوهش نشان می دهد شاعران معاصر بختیاری از تبعات هویت بخشی، وحدت-بخشی، انطباق پذیری و آرامش بخشی فولکلور در آثارشان آگاه بوده و به همین دلیل در اکثر اشعارشان از عناصر فولکلور و آداب و رسوم رایج مردم بختیاری استفاده می کنند.
۱۵.

هویت قومی در بستر تحولات مدرن و سیاست های هویتی دوره پهلوی دوم در شهر اهواز(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ملی سال ۲۳ تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۹۰) 75 - 94
تعداد بازدید : ۴۰۴ تعداد دانلود : ۲۲۸
هویت قومی مانند هر پدیده ی اجتماعی، امری ایستا نیست و هم سو با تحولات اجتماعی وضعیت های متفاوتی را تجربه می کند. شهر اهواز از دوره ی پهلوی دوم به دلایل متعددی ازجمله اکتشاف نفت، موقعیت ویژه ای پیدا کرده است و ساخت فرهنگی-اجتماعی آن دچار تغییر شده است. بر این اساس پژوهش پیش رو در پی پاسخگویی به این پرسش است که هویت قومی در این دوره ی پرتحول به چه سمت وسویی رفته است؟ در حقیقت هویت قومی بختیاری ها و عرب ها تقویت شده و یا نقش آن در هویت بخشی به این دو گروه کم تر شده است؟ برای پاسخگویی به این سؤالات از تکنیک مصاحبه ی کیفی نیمه ساختاریافته جهت مصاحبه با کسانی که در دوره پهلوی دوم در این شهر زندگی کرده اند، استفاده شده است. داده ها از طریق روش تحلیل مضمون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند که بر این اساس چهار مضمون اولیه رشد تعاملات بین قومی، تضعیف فرهنگ قومی، ناآگاهی قومی و سیاست یکسان سازی هویتی حکومت پهلوی؛ و مضمونی محوری با عنوان هویت قومی در مسیر ادغام استخراج شده است. نتایج نشان می دهد که هویت قومی در آن برهه ی تاریخی تضعیف شده و هویت های جدیدی در حال جایگزینی با آن بوده اند
۱۶.

واکاوی آیین همیاری (هَیاری) در ترانه ها و سروده های بهمن علاءالدین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تداوم و تغییر اجتماعی سال اول پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ 363 - 381

کلیدواژه‌ها: همیاری موسیقی محلی بهمن علاءالدین بختیاری انسجام اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۵ تعداد دانلود : ۱۴۰
زمینه و هدف: کاسته شدن از تعداد جمعیت عشایر و تغییر سبک زندگی از عشایری و کوچ نشینی به یکجانشینی در دهه های گذشته میزان همیاری ایلی را فرو کاسته و دستخوش تغییر نموده است. موسیقی، پدیده ای مرتبط با فرهنگ و نحوه زیستن اجتماع است و در ایل بختیاری، بازتاب دهنده احساسات، باورها، افکار و نگرش افراد به زندگی است. متناسب با تنوع ابعاد زیست، تنوع موسیقی و مضامین آن نیز در این ایل به چشم می آید. لذا پژوهش با هدف کنکاش همیاری در ترانه ها و سروده های بهمن علاءالدین صورت گرفته است. روش و داده ها: سروده ها و ترانه هایی که به مفهوم همیاری پرداخته بودند با روش تحلیل محتوای کیفی بازکاوی شدند و مصداق های همیاری که در زندگی ایلی جاری بودند از ترانه ها استخراج شد. یافته ها: با آنکه در سراسر زندگی عشایری همیاری وجود داشته است تنها در سه بُعد همیاری در ترانه ها و سروده ها بازنمایی شده است که عبارتند از همیاری در هنگام برداشت کشتزارها، همیاری در هنگام جابجایی ایل از سردسیر به گرمسیر و همیاری در هنگامی که ایل در معرض خطر از جمله نزاع با سایر قبایل قرار گرفته باشد. نتیجه گیری: موسیقی مرتبط با سوگ، موسیقی هنگام سوگ و موسیقی دربردارنده مضامین کوچ نمونه هایی از تنوع موسقیایی در ایل بختیاری است. پیام اصلی: سرشت زندگی عشایری بدون همیاری و همکاری امکان پذیر نبود، عبور از گردنه های سخت گذر، پاسداری از کیان ایل و نگهداری رمه ها و چارپایان، از دغدغه های همیشگی عشایر برای رسیدن به چراگاه های بِکر در سردسیر (ییلاق) و گرمسیر (قشلاق) بوده است.
۱۷.

بهمن علاءالدین و حیات جاودانه او در ترانه های ایل: بررسی زبان شناختی و ادبی دو شعر بختیاری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات زبان و گویش های غرب ایران سال دهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۹ 39 - 61

کلیدواژه‌ها: بهمن علاء الدین مسعود بختیاری بختیاری ادبیات شفاهی شعر تحلیل زبان شناختی تحلیل ادبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۹ تعداد دانلود : ۱۵۳
در این مقاله تلاش می شود تا به تحلیل زبان شناختی و ادبی شعری از بهمن علاءالدین (شَوِ چهارده «شب چهارده») و شعری در ستایش وی از فیض الله طاهری اردلی (تا لَوتِه غزل خونِ کُنی باز به آواز «تا لب غزل خوانِ خود را به آواز می گشایی») پرداخته شود. بدین منظور، ابتدا این اشعار به خط بختیاریِ پیشنهادی آنونبی و اسدی (2018) ترانویسی شد؛ سپس ترجمه فارسی و انگلیسی و «میان نویسی» ( interlinearization ) آن ها ارائه گردید. به دنبالِ آن، تحلیل زبان شناختی این دو شعر با تمرکز بر ساخت های واجی و دستوری آمده است. ازآنجایی که بختیاری گونه های متعددی دارد، این تحلیل ها، تفاوت های زبانی بین این دو شعر را برجسته ساخته است. از چشم انداز ادبی، تلاش شده است به مهم ترین ویژگی های زبانی، صوَر خیال و آرایه های ادبیِ مطرح در اشعار پرداخته و تحلیلی از آن ها ارائه شود.
۱۸.

تحولات هویت قومی در جامعه شهری اهواز (از دوره دوم پهلوی تا دوران جمهوری اسلامی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم اجتماعی (علامه طباطبایی) پاییز ۱۴۰۰ شماره ۹۴ 45 - 87

کلیدواژه‌ها: هویت قومی اهواز نوسازی ادغام تمایزیابی هویتی بختیاری عرب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۴ تعداد دانلود : ۱۴۲
بر مبنای نظریات هویت قومی احساس تعلق به قومیت با توجه به سیاست های قومی، شرایط اقتصادی، باز یا بسته بودن نظام اجتماعی و ... پدیده ای متغیر است که ممکن است در دوره ای نقش و اهمیت خود را ازدست داده و در برهه ای دیگر به هویت مسلط تبدیل شود. بر همین اساس مقاله پیش رو در پی بررسی تحولات هویت قومی در شهر اهواز از دوره پهلوی دوم تا دوران جمهوری اسلامی می باشد. داده های پژوهش بر مبنای تکنیک تاریخچه زندگی و از طریق مصاحبه کیفی نیمه ساختار یافته جهت شناسایی و درک ذهنیت افرادی که تجربه زیسته آن ها در شهر اهواز شکل گرفته، به دست آمده اند. برای تجزیه وتحلیل مصاحبه ها از روش تحلیل مضمون استفاده شده که از این طریق ده مضمون اولیه و سه مضمون محوری شناسایی شده است. مضامین محوری در دوره پهلوی دوم «هویت قومی در مسیر ادغام» در دوره انقلاب تا پایان جنگ «هویت قومی در مسیر همبستگی اجتماعی» و دوران بعد از جنگ «هویت قومی در مسیر تمایزیابی» می باشد. نتایج پژوهش نشان می دهد که در قیاس با دوره های گذشته دو قوم بختیاری و عرب در شهر اهواز تمایل بیش تری به هویت یابی بر پایه قومیت دارند و هویت قومی به یک هویت پررنگ و اثرگذار در جامعه شهری اهواز تبدیل شده است.
۱۹.

پی جویی شیر سنگی(جلوه ای از هنر و هویت بختیاری) با تکیه بر مطالعه مردم شناسی هنر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های انسان شناسی ایران دوره ۱۲ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۳ 209 - 241
تعداد بازدید : ۱۱۸ تعداد دانلود : ۱۱۵
سنگ تراشی و حجاری، یکی از کهن ترین هنرهای سنتی و کاربردی است که از سابقه ای کهن در میان تمدن ها و به طورخاص ایران، برخوردار است. هنری بومی و دیرین سال که جلوه های آن در پیکرتراشی و آفرینش انواع تندیس و مجسمه های یادبودی، نمودار است. در این میان، شیر سنگی، از برجسته ترین مصنوعات و دست کَنده فرهنگی و نمادین در هنر حجاری و پیکرتراشی است که در جغرافیای وسیع بختیاری سابقه ای دیرینه دارد. از دیگر سو، فهم و شناخت علل خلق آثار هنری در میان اقوام و عشایر و درک مفاهیم پنهانی و بنیادین حاصل از نگرش و باورهای هنرمندان، نیازمند به کارگیری شیوه های علمی و مرتبط با هنرهای بومی و از جمله شیرهای سنگی است. بر این مبنا، در مقاله حاضر رویکرد مردم شناسی هنر، جهت کشف مفاهیم و معناهای ضمنی، انتخاب و به کار گرفته شده است. مقصد و هدف این رویکرد این است که هرگونه تحقیق جهت کشف و یافتن معناها و کارکردهای آثار هنری و نقوش آن ها، می بایست در بستر فرهنگی جامعه ای صورت پذیرد که آثار هنری در آن تولید شده اند. چیستی و چرایی آفرینش شیرهای سنگی در بختیاری، انواع فرم ها ، پرسش اصلی این پژوهش است. برخی از یافته های این پژوهش شامل موارد زیر است: آفرینش شیرها صرفاً جنبه یادبودی و به جهت گرامی داشت یاد و نام و خاطره مردان شجاع و دلیر در ایل بوده است. شیرهای سنگی به دو نوع قدیمی(فرم انتزاعی) و جدید(طبیعی و رئال و به صورت محدود انتزاعی)، تقسیم بندی می شود.
۲۰.

نقد و بررسی کنایات عامه زبان لری بختیاری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ و ادبیات عامه سال دهم مهر و آبان ۱۴۰۱ شماره ۴۶ 216-165
تعداد بازدید : ۱۶۰ تعداد دانلود : ۱۲۱
کنایات عامّه یکی از مهم ترین عناصر زبان عامّه اند و زبان عامّه در مناطق مختلف ایران از این نظر پربار و قابل بررسی است. در سال های اخیر و در پرتو پژوهش هایی که در حوزه زبان و ادبیات عامّه صورت گرفته، دریچه هایی بر این موضوع گشوده شده، اما همچنان جای نقد و بررسی علمی کنایات زبان عامّه، به ویژه به دلیل خلط شدن آن ها با استعارات و امثال، خالی است. بر همین اساس در این مقاله، کنایات عامّه زبان لری بختیاری در محدوده شهرستان کوهرنگ استان چهارمحال و بختیاری، به روش تحلیل محتوا، رویکرد توصیفی تحلیلی مورد نقد و بررسی قرار گرفته و معیارهایی برای شناخت آن ها از استعاره های مرکب، استعاره های تمثیلی و امثال ارائه شده و آن گاه، کنایات عامّه از نظر داشتن یا نداشتن معادل در زبان فارسی، موضوع و محتوا، میزان بسامد، نوع کاربرد، ساختمان مکنیٌ به، رابطه بین مکنیٌ عنه و مکنیٌ به، سرعت انتقال از مکنیٌ به به مکنیٌ عنه، وضوح و خفا و نوع دستوری مکنیٌ عنه بررسی شده اند و به طور خلاصه مشخص شده که در زبان عامه بختیاری، کنایات ویژه ای وجود دارد؛ کنایات ساخته شده با «آب»، «آتش»، «دست»، «سر» و «رو» بسامد بالایی دارند. در کنایات عامه بختیاری اصل و نسب، شجاعت و دلیری و داشتن هنر ستوده است و بی عرضگی، تنبلی و نامرتب بودن نکوهیده. بیشتر کنایات عامه بختیاری از نوع عبارت های فعلی اند.