درخت حوزه‌های تخصصی

هدف اصلی پژوهش حاضر، ارائه تصویر جامعی از وضعیت فعلی پژوهش های حسابرسی در ایران است. همچنین در این پژوهش تلاش می شود که با بررسی روند پیشرفت حوزه های تحقیقات حسابرسی طی زمان و شناسایی حوزه هایی که تا کنون محققان کمتر به آن توجه کرده اند، نگرش روشن تری درباره فرصت های مطالعاتی آینده فراهم شود. در این پژوهش 457 مقاله حسابرسی چاپ شده در 16 نشریه علمی پژوهشی و علمی ترویجی در گروه های حسابداری و حسابرسی، اقتصاد، مدیریت و مالی از سال 1371 تا پاییز 1396 مرور شده است. به منظور تدوین نقشه ادبیات پژوهش، ضمن بررسی چارچوب مفهومی مقاله ها، متغیرهای مستقل و وابسته هر پژوهش شناسایی شد. بر اساس ماتریس روابط بررسی شده در مقاله ها، چارچوب مفهومی جامعی از پژوهش های حسابرسی در ایران به دست آمد و 11 حوزه تحقیقاتی همراه با فراوانی روابط بررسی شده در هر حوزه، شناسایی شد. بیش از 60 درصد تحقیقات از روش آرشیوی و 33 درصد از روش پیمایشی استفاده کرده اند. کیفیت حسابرسی بخش عمده مطالعات گذشته (70 درصد) را به خود اختصاص داده است. پس از کیفیت حسابرسی، حق الزحمه حسابرسی و اظهارنظر حسابرس در رتبه های دوم و سوم قرار دارند. همچنین محققان به حوزه هایی همانند تردید حرفه ای، قضاوت و تصمیم گیری، تقلب، اخلاق و رفتار حرفه ای کمتر توجه کرده اند.

هدف: با پذیرش کامل استانداردهای بین المللی گزارشگری مالی، اندازه گیری و افشای ارزش منصفانه در گزارشگری مالی ایران فراگیرتر خواهد شد. هدف این پژوهش شناسایی چالش های فنی اندازه گیری و افشای ارزش منصفانه طبق چارچوب پیشنهاد شده در استاندارد بین المللی 13 و عوامل فنی زمینه ساز مقاومت در برابر گزارشگری مالی ارزش منصفانه محور از دیدگاه خبرگان حرفه حسابداری و حسابرسی در ایران است. روش: پس از مطالعه مروری گسترده با رویکرد تحلیلی، چالش های فنی شناسایی شدند. سپس با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی، مدل اولیه مقوله بندی چالش های فنی استخراج شد. از پرسش نامه های ساختاریافته مبتنی بر منطق فازی، برای گردآوری دیدگاه خبرگان حرفه از سه گروه مختلف نظریه پردازان و استانداردگذاران (23 خبره)، حسابرسان مستقل (29 خبره) و مدیران مالی (27 خبره) بهره برده شد. داده های پژوهش با استفاده از روش های دلفی فازی و تحلیل سلسله مراتبی فازی تجزیه و تحلیل شدند. یافته ها: دیدگاه خبرگان حرفه در ایران نسبت به الگوی ارزش منصفانه مثبت است. اما، چالش های فنی شناسایی شده در خصوص اندازه گیری و افشای ارزش منصفانه موجب می شوند که پذیرش الگوی ارزش منصفانه و به کارگیری گسترده آن در عمل چالش انگیز شود. یافته ها نشان می دهد با وجود ارزیابی مثبت خبرگان حرفه از کمیت و کیفیت الزامات افشای استاندارد بین المللی 13، اثربخشی گزارشگری مالی مبتنی بر ارزش منصفانه در ایران از بعد ارزیابی وظیفه مباشرت و کارایی آن از دیدگاه استفاده کنندگان از اطلاعات بحث برانگیز است. همچنین عدم رعایت برخی الزامات افشای استاندارد 13 امکان پذیر است که در کنار ضعف ضمانت های اجرایی در محیط گزارشگری مالی ایران می تواند بر اثربخشی استاندارد یاد شده و گزارشگری مالی ارزش منصفانه محور در ایران تأثیر منفی داشته باشد. البته، در خصوص الزامات افشایی که ممکن است در عمل رعایت نشوند و عوامل فنی زمینه ساز مقاومت، بین دو گروه اجرایی و گروه نظریه پردازان و استانداردگذاران اختلاف نظرهایی وجود دارد. نتیجه گیری: استانداردگذاران و جوامع حرفه ای باید نسبت به چالش های فنی حسابداری مبتنی بر ارزش منصفانه آگاه باشند و بسترهای مناسب و لازمی را برای گزارشگری مالی ارزش منصفانه محور با کیفیت و کارا و اثربخش بودن استاندارد بین المللی 13 در محیط گزارشگری مالی ایران فراهم کنند.

در این پژوهش، رابطه میان ریسک غیر سیستماتیک و بازده بر اساس چارچوب مدل GARCH-in mean به صورت ورقه بهادار به ورقه بهادار در بورس اوراق بهادار تهران طی دوره زمانی 1380 تا 1394 موردبررسی قرارگرفته است. شواهد حاکی از آن است که به طور متوسط 27 درصد از سهام رابطه معنی داری را میان ریسک غیر سیستماتیک و بازده تجربه کردند. این در شرایطی است که شرکت هایی با ارتباط منفی دارای سهم بسیار بیشتری از شرکت هایی با ارتباط مثبت در تغییرات نسبت کل اوراق بهادار با ارتباط معنی دار می باشند (19 درصد). نتایج حاصل از بررسی اثر ویژگی های شرکت بر احتمال مشاهده این رابطه معنی دار نشان می دهد که برخی ویژگی ها هم احتمال رابطه مثبت و هم احتمال رابطه منفی را تحت تأثیر قرار می دهند، درحالی که مابقی ویژگی ها تنها احتمال یکی از رابطه های مثبت یا منفی را متأثر می سازند. این شواهد نشان می دهد که عوامل توضیح دهنده رابطه مثبت ریسک غیر سیستماتیک و بازده متفاوت از عواملی هستند که رابطه منفی را توضیح می دهند.

در سال های اخیر، بانک ها و مؤسسات مالی بیش از پیش به مدیریت ریسک عملیاتی توجه کرده اند. همانگونه که در توافقنامه بال و سایر چارچوب های مدیریت ریسک اذعان شده است شناسایی ریسک، نخستین مرحله فرایند مدیریت ریسک تلقی می شود. مدیریت و کنترل ریسک مستلزم شناسایی ریسک ها و عوامل ایجادکننده و ساز و کار علت و معلولی آنها است. نگاشت ریسک یکی از ابزارهای پذیرفته شده برای شناسایی ریسک عملیاتی است که تاکنون روش های کمی برای تهیه آن توسعه داده شده است. در مقاله حاضر، نگاشت ریسک مبتنی بر فرایند به عنوان ابزار شناسایی ریسک انتخاب و امکان تهیه نگاشت ریسک با استفاده از یک تکنیک نگاشت شناختی فازی به عنوان تکنیک ساختاردهی مسأله بررسی شد. پس از تشکیل نگاشت با افراز ریسک های شناسایی شده به فعالیت های مربوط در فرایند مدّنظر مشخص شد فعالیت «اعتبارسنجی»، پرریسک ترین فعالیت در این فرایند است؛ سپس با تجزیه و تحلیل عناصر نگاشت ریسک ها و عوامل کلیدی شناسایی و درنهایت، اثر سیاست های مختلف کنترل ریسک در عناصر نگاشت در قالب سه دسته سناریو بررسی شد.

با توجه به اهمیت ریسک اعتباری بانک ها در ثبات نظام پولی و مالی، این پژوهش اثر عوامل خاص بانکی و کلان اقتصادی را بر ریسک اعتباری بانک های تجاری در ایران بررسی می کند. بر این اساس با استفاده از روش نمونه گیری قضاوتی، داده های استفاده شده در این پژوهش که به متغیرهای مستقل و وابسته مربوط است و در سطح بانک ها و در سطح کلان به دست آمده است، به کمک روش گشتاور تعمیم یافته (GMM) در بازه زمانی 1388 تا 1394 تجزیه وتحلیل شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد از بین متغیرهای بررسی شده، متغیرهای نسبت تسهیلات غیرجاری (NPL) مربوط به یک دوره گذشته و نرخ رشد تولید ناخالص داخلی بدون نفت با نسبت تسهیلات غیرجاری به منزله معیاری از ریسک اعتباری بانک، رابطه مستقیم و مثبت و متغیرهای سرمایه بانک، نرخ رشد درآمد نفتی و رشد اعتبار، رابطه معنادار و منفی با ریسک اعتباری دارد. متغیرهای اندازه بانک، نرخ تورم و بازده دارایی ها نیز ارتباط معنی داری با معیار ریسک اعتباری ندارد.

پژوهش حاضر به بررسی و مقایسه سودمندی روش های مختلف انتخاب متغیر در پیش بینی نوع اظهارنظر حسابرسان شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می پردازد. در این راستا، عملکرد روش های انتخاب متغیر (شامل مبتنی بر همبستگی، آزمون t، تحلیل تشخیصی گام به گام، ریلیف و تحلیل عاملی) بررسی و با یکدیگر مقایسه شده است. طبقه بندی کننده های استفاده شده نیز شامل ماشین بردار پشتیبان و شبکه های عصبی مصنوعی است. ازاین رو، یافته های تجربی مربوط به بررسی 1214 مشاهده (سال- شرکت) پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در بازه زمانی 1386 الی 1393 حاکی از سودمندی و تأثیر مثبت استفاده از روش های انتخاب متغیر بر عملکرد پیش بینی نوع اظهارنظر حسابرسان و هم چنین وجود تفاوت معنادار بین میزان سودمندی این روش ها است. به عبارتی دیگر، در صورت استفاده از متغیرهای منتخب این روش ها نسبت به استفاده از 35 متغیر اولیه ، میانگین دقت افزایش و خطای نوع اول و دوم کاهش می یابد. افزون براین، یافته های پژوهش حاکی از عملکرد بهتر و مناسب ماشین بردار پشتیبان نسبت به شبکه های عصبی است.

شناخت در مورد دستکاری اطلاعات حسابداری برای کلیه ذی نفعانی که تصمیم های خود را بر مبنای گزارش های سالیانه شرکت ها اتخاذ می کنند، مفید است. از این رو مقایسه ابزارهای مدیریت سود در شرکت های بحران زده و شرکت های سالم هدف این تحقیق قرار گرفته است. بدین منظور با بررسی 312 شرکت بورسی و فرابورسی طی سال های 1385 تا 1394 مشخص شد که هر دو گروه به مدیریت سود می پردازند و با استفاده از آزمون مقایسه میانگین مشخص شد که میزان مدیریت سود در شرکت های بحران زده مالی بیشتر از شرکت های سالم است و شرکت های بحران زده تمایل دارند در سال های قبل از وقوع بحران مالی به میزان بیشتری از ابزارهای مدیریت سود واقعی نسبت به اقلام تعهدی استفاده نمایند. همچنین مشخص شد که با نزدیک تر شدن به وقوع بحران مالی، میزان مدیریت سود در شرکت های بحران زده افزایش معنی داری پیدا نمی کند و با استفاده از آزمون گرنجر مشخص شد که ابزارهای مدیریت سود به صورت متقابل بر همدیگر تأثیر می گذارند.

توانایی مدیریت یکی از ابعاد سرمایه انسانی شرکت هاست که به عنوان دارایی نامشهود طبقه بندی می شود. بر اساس نظریه علامت دهی، مدیران توانمند معمولاً از عملکرد بهتری برخوردار بوده و تمایلی به پنهان نمودن عملکرد مطلوب خود ندارند. از این رو، سعی می کنند تا با انتشار گزارش های مالی خواناتر، عملکرد مطلوب و توانایی های خود را به عموم ذینفعان و بازار مخابره نمایند. لذا بر پایه این استدلال، پژوهش حاضر به بررسی تأثیر توانایی مدیریت بر خوانایی گزارشگری مالی شرکت ها می پردازد. بدین منظور، برای سنجش خوانایی گزارشگری مالی از دو شاخص فوگ و شاخص طول متن و همچنین، از مدل دمرجیان و همکاران ( 2012 ) برای اندازه گیری توانایی مدیریت استفاده گردید. فرضیه تحقیق نیز با استفاده از نمونه ای متشکل از 91 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1391 تا 1395 و با بهره گیری از مدل رگرسیون چندمتغیره مبتنی بر تکنیک داده های ترکیبی مورد بررسی قرارگرفت. مطابق با پیش بینی نظریه علامت دهی نتایج نشان می دهدکه توانایی مدیریت موجب بهبود خوانایی گزارشگری مالی شرکت ها می گردد. همچنین نتایج تجزیه و تحلیل اضافی حاکی از آن است که در شرکت های بزرگتر، رابطه بین توانایی مدیریت  و خوانایی گزارشگری مالی قوی تر است.

اهمیت درک نقش شرکتهای دارای روابط سیاسی در اقتصادهای کشورهای درحال توسعه، ناشی از رشد آنها و اهمیت متعاقب در دهه اخیر است. علیرغم مزایای متعددی که برای روابط سیاسی مطرح شد، ممکن است که مسائل نمایندگی و راهبری، شرکتهای دارای روابط سیاسی را دچار افت کنند و منجر به فعالیتهای مخرب ارزش و رانتجویانه و متعاقباً هزینههای نمایندگی گردد. شرکتهای دارای روابط سیاسی، در راستای کمینه سازی هزینههای نمایندگی مربوط به روابط سیاسی، تقاضای بیشتری برای استفاده از حسابرسان متخصص صنعت خواهند داشت. در مطالعه حاضر تلاش شد تا با استفاده از دادههای 111 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی دوره زمانی 1390 تا 1394 و رگرسیون چندمتغیره، به بررسی اثر تعدیلی اندازه موسسه حسابرسی بر رابطه هزینههای نمایندگی و روابط سیاسی پرداخته شود. نتایج بررسیها نشان داد که روابط سیاسی شرکت، منجر به افزایش هزینههای نمایندگی آن میگردد و اندازه موسسه حسابرسی، موجب کاهش تأثیر افزایشی روابط سیاسی بر هزینههای نمایندگی میشود.

این مقاله به بررسی تاثیر محافظه کاری شرطی و غیر شرطی بر ریسک سقوط قیمت سهام با تاکید بر چرخه عمر شرکت ها در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در بازه زمانی 1387 تا 1392 پرداخته است. تحقیقات گذشته اگرچه به بررسی رابطه محافظه کاری و ریسک سقوط قیمت سهام پرداخته اند، ولیکن اولا تاثیر انواع محافظه کاری شرطی (سود و زیانی) و غیر شرطی (ترازنامه ای) هر دوبا هم، بر ریسک سقوط قیمت سهام تا به حال مورد بررسی قرارنگرفته است. ثانیا رابطه چرخه عمر شرکت به عنوان یکی از ویژگی های اقتصادی شرکت در رابطه ی بین محافظه کاری و ریسک سقوط قیمت سهام بررسی نگردیده است. برای انجام این تحقیق نمونه ای از 94 شرکت انتخاب گردید که در مجموع 564 مشاهده برای دوره تحقیق استفاده شد که 52 عدد- سال در شرکتهای در مرحله رشد 470 عدد- سال در شرکتهای در مرحله بلوغ و 42 عدد- سال در شرکتهای در مرحله افول می باشد. روش آماری مورد استفاده در این تحقیق روش رگرسیون چند متغیره است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که رابطه بین محافظه کاری شرطی و محافظه کاری غیر شرطی با ریسک سقوط قیمت سهام در هر یک از مراحل چرخه عمر شرکت ها متفاوت است.

امروزه در بازارهای سرمایه، دسترسی به اطلاعات دقیق و روزامد، یکی از دغدغه های اصلی سرمایه گذاران محسوب شده و ایجاد تقارن اطلاعاتی میان ناشران اوراق بهادار و سرمایه گذاران، ضامن کارامدی و اعتماد به این بازارها و رفع دغدغه مزبور به شمار می رود؛ موسسات رتبه بندی اعتبار نیز به عنوان یکی از اقسام نهادهای مالی، نقش موثری را با ارائه اطلاعات در خدمت رسانی مالی به سرمایه گذاران ایفا می کنند. در همین راستا، موسسات مذکور با ارزیابیِ انتظام اعتباری ناشران یا تعهدات مالی آن ها، وظیفه ارزیابی ریسک نکولِ ناشران در ایفای تعهدات مالی خود را عهده دار هستند که برای انجام هر چه بهتر این وظیفه، می باید اصولی را سرلوحه کار خود قرار دهند. سازمان آیسکو به عنوان یک مرجع بین المللی متشکل از نهادهای ناظر بازارهای سرمایه، منشوری را مشتمل از اصول یادشده در اختیار آنان قرار داده است. در این نوشتار، تلاش شده است تا ضمن بررسی ماهیت حقوقی این موسسات در ایران، میزان تطابق دستورالعمل تاسیس و فعالیت موسسات رتبه بندی (مصوب 1394 هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار) با منشور اصول رفتاری آیسکو مورد تحلیل قرار بگیرد که نتایج این نوشتار نشان می دهد اهم موضوعات موردنظر این منشور در دستورالعمل فوق الذکر (در ایران) پیش بینی و اعمال شده است.

هدف این پژوهش، بررسی تأثیر ریسک سقوط قیمت سهام بر رقابت بازار محصول شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. برای این منظور داده های مربوط به 100 شرکت عضو سازمان بورس اوراق بهادار تهران برای دوره زمانی 1383 الی 1395 مورد استفاده قرار گرفت. برای آزمون فرضیه ها از تکنیک رگرسیون چند متغیره به روش داده های تابلویی استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد با افزایش ریسک سقوط قیمت سهام، رقابت بازار محصول کاهش می یابد. وجود چنین رابطه را می توان در عدم تقارن اطلاعاتی و نبود شفافیت کامل در گزارشگری مالی مطرح کرد که انتشار یکباره اطلاعات منفی به بازار و افزایش ریسک سقوط قیمت سهام، باعث می شود که تحلیل گران مالی در پیش بینی های خود درباره عملکرد شرکت تجدید نظر کرده و کیفیت شرکت ها را پایین ارزیابی کنند و از این طریق شرکت مزیت رقابتی در بازار را از دست بدهد.

اگر پاداش تناسبی با عملکرد واقعی مدیران نداشته باشد نه تنها سبب افزایش ارزش شرکت نمی شود بلکه ابزاری برای انتقال ثروت خواهد بود. در مطالعه حاضر این پرسش ها مطرح شده است که آیا در برنامه های پاداش مدیران به انگیزه های دستیابی به آستانه های سود و تعدیل نامتقارن سود هدف، که دقت سود را از بعد دستکاری و مدیریت آن تحت تأثیر قرار می دهند، توجه و اعتنای کافی می شود؟ بنابراین هدف اصلی پژوهش، بررسی تأثیر دستیابی به آستانه سود و تعدیل نامتقارن سود هدف به عنوان ابعاد دقت سود، بر پاداش مدیران است. برای این منظور از داده های 121 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1387 تا 1394 ، رگرسیون چند متغیره و مدل داده های ترکیبی استفاده شده است. نتایج نشان می دهد که دستیابی به آستانه های سود، نقش فعالی را در پاداش دهی مدیران ایفا می کند و سبب کاهش پاداش می شود و نیز تعدیل نامتقارن سود هدف تأثیر مثبتی بر پاداش دارد درحالی که در شرکت های با عملکرد خوب و عملکردضعیف در صنعت، این تأثیرگذاری منفی و معنا دار است.

هدف پژوهش حاضر بررسی نقش عدم اطمینان اطلاعات حسابداری بر واکنش سرمایه گذاران به اعلام سود شرکت ها و همچنین واکنش به اخبار خوب سود است. بدین منظور نمونه ای شامل 162 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره زمانی 1384 تا 1394 انتخاب گردید. برای محاسبه عدم اطمینان اطلاعات از سه معیار کیفیت اطلاعات، عدم اطمینان جریان های نقدی به روش سنتی و روش شرکت همسان شده استفاده گردید. نتایج آزمون فرضیه ها نشان داد زمانی که عدم اطمینان بالایی در اطلاعات شرکت ها وجود دارد (نسبت به عدم اطمینان پایین)، واکنش سرمایه گذاران نسبت به اعلام سود کمتر است. همچنین در شرایط عدم اطمینان بالا، سرمایه گذاران نسبت به اخبار خوب سود واکنش کمتری از خود نشان می دهند که این واکنش کمتر با رویکرد محافظه کاری همخوانی دارد.

هدف: سرمایه گذاری بیشتر از حد، نوعی رفتار سرمایه گذاری است که از دسترسی بیشتر به جریان های نقد آزاد نشئت می گیرد. معمولاً دسترسی به منابع خارجی در شرکت های با ارتباطات سیاسی قوی، بیشتر است؛ از این رو، مدیران این شرکت ها با تصمیم های خود ممکن است عملکرد شرکت را تحت تأثیر قرار دهند. به همین منظور، در پژوهش حاضر به بررسی تأثیر ارتباطات سیاسی بر سرمایه گذاری بیشتر از حد و عملکرد شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته شده است. روش: برای دستیابی به هدف پژوهش، 110 شرکت از تمام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای دوره زمانی 1389 تا 1395 انتخاب شد و با استفاده از رویکرد داده های ترکیبی، فرضیه های پژوهش آزمون شدند. یافته ها: نتایج نشان می دهد ارتباطات سیاسی بر سرمایه گذاری بیشتر از حد تأثیر مثبتی داشته و بر عملکرد شرکت تأثیر منفی می گذارد. نتیجه گیری: ارتباطات سیاسی می تواند به شرکت ها کمک کند تا منابع مالی بیشتری به دست آورند، اما دسترسی به وام های تجاری نشئت گرفته از ارتباطات سیاسی، اعتبار مضاعفی ایجاد کرده و هزینه های مالی را افزایش می دهد. علاوه بر این، دخالت سیاستمداران ممکن است موجب تحریف در تخصیص منابع اجتماعی شده و به سرمایه گذاری بیشتر از حد و تضعیف عملکرد شرکت منجر شود.