علی بحرانی پور

علی بحرانی پور

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۴۹ مورد.
۱.

نقش پیوندهای تجاری و فرهنگی شرق آفریقا و خلیج فارس در آئین زار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اقتصادی سال ۱۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۲۴) 281 - 314

کلیدواژه‌ها: آیین و اساطیر زار خلیج فارس اثرگذاری فرهنگی افریقای شرقی روابط فرهنگی و تجاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱ تعداد دانلود : ۴۶
بردگان سیاه یکی از اقلام مهم تجاری بودند که از روزگاران باستان رواج داشته و بعد از فتوحات اسلامی نیز کم و بیش تداوم داشت. سواحل خلیج فارس و دریای سرخ از جمله مقاصد مهم برای جابجایی و نقل و انتقال یا اسکان این بردگان بودند. چنانکه گزارشهایی از اسکان بردگان سیاه در بصره و روستای توریان در جزیره قشم وجود دارد. مساله مهم در ارتباط با این بردگان تاثیر وتاثرهای فرهنگی است که در محلهای اسکان خود داشته اند. این بردگان علاوه بر اثرپذیری فرهنگی، فرهنگ خود را نیز به جوامع میزبان می دادند؛ اساطیر و آئین زار و موسیقی مرتبط با آن از جمله مواردی است که به واسطه آنان در منطقه خلیج فارس نفوذ داشته است. این مقاله با تمرکز بر این آئین به مثابه یک مثال تاریخی، کوشیده است به توضیح و تبیین این سوال بپردازد که تجارت برده چه تاثیری بر تعامل فرهنگی آفریقای شرقی و حوزه خلیج فارس داشته است؟ فرضیه حاکی از آن است که بابازارها و مامازارها به طور کلی سیاهان در دوره اسلامی طیِّ چند مرحله فرهنگ و آئین زار را دگرگون کردند.یافته های تحقیق حاکی از آن است که مراحل مذکور عبارت بودند از: تلاشهایی برای انطباق روایات سواحیلیِ زار با روایات توراتی و قصص انبیا، دادن صبغه اسلامی و درمانگرانه به آئین زار، و درنهایت اثرپذیری از ادبیات و باروهای صوفیانه به خصوص از طریقت قادریه.
۲.

تحلیل محتوای قرارنامه منع برده فروشی بین ایران و انگلیس در منطقه خلیج فارس (11 ربیع الثانی 1299 /2 مارس 1882. م)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳۳ 53 - 74

کلیدواژه‌ها: ایران دوره قاجاریه خلیج فارس بریتانیای کبیر تجارت برده معاهده ایران و انگلیس منع برده داری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴ تعداد دانلود : ۱۳
وقایع تاریخی متنوعی در تاریخ اروپا زمینه های ظهور افکار ضد برده داری و امضای چنین معاهداتی شد که در این مقاله نمی گنجد. اما "قرارنامه میان ایران و انگلیس در باب ترک عمل برده فروشی" در تاریخ 11 ربیع الثانی 1299 برابر با 2 مارس 1882، توسط میرزا سعید خان وزیر خارجه وقت ایران و رونالد تامسن کنسول انگلیس در تهران امضا شد که موضوع تحقیق حاضر است. متن سند مورد اشاره در چهار صفحه و چهار فصل نوشته شده است. این قرارنامه در ظاهر دو دولت برابر را نشان می دهد. اما از مقایسه دو نسخه انگلیسی و فارسی این معاهده، می توان به تفاوت های قابل ملاحظه ای برخورد که خواست مقاله حاضر یافت این تفاوت ها با  روش تحلیلی-توصیفی با رویکرد تحلیل محتوا است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که تفاوت در لحن دو نسخه قرارداد حاصل خطا یا غرض ورزی مترجم یا مترجمان گمنام آن است؛ چنانکه نسخه فارسی لحنی معتدل تر و رابطه ای برابرتر میان دو دربار ایران و انگلستان را نشان می دهد. اما متن انگلیسی آن دارای رویکردی استعماری و برتری جویانه  انگلیس نسبت به ایران نشان می دهد. از این رو این سند را می بایست از جمله اسناد و امتیازات استعماری انگلیس از ایران برشمرد.
۳.

فهم چرایی دگرگونی شیوه زیست مغولان از کوچ روی به یکجانشینی در ایران بر مبنای نظریه ابن خلدون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نظریه های اجتماعی متفکران مسلمان سال دوازدهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ 101 - 123
تعداد بازدید : ۲۱۴ تعداد دانلود : ۱۷۴
تلفیق تاریخ و نظریه از جمله روش هایی است که از جانب بسیاری از پژوهشگران، بویژه مورّخین و جامعه شناسان به کار گرفته شده است. ابن خلدون(808-732ق/ 1406-1332م) از جمله نخستین مورخ-جامعه شناسانی بوده که سعی کرده الگوهایی برای تبیین پدیده های تاریخی-اجتماعی جوامع انسانی ارائه دهد. وی در بخش های آغازین کتاب خود معروف به «مقدمه» به شناخت جوامع کوچ رو و یکجانشین و هم چنین مناسبات آن ها با یکدیگر پرداخته و الگویی در شناخت و تکوین این جوامع نشان داده است. هدف اصلی این پژوهش، تبیین و بررسی دگرگونی شیوه ی زیست مغولان از کوچ روی به یکجانشینی در ایرانِ سده های هفتم و هشتم هجری براساس نظریه ابن خلدون است. ابتدا مفاهیم مرتبط با دگرگونی مورد نظر ابن خلدون چون اقلیم، شیوه معاش و عصبیت؛ شناسایی و شرح داده شده ، سپس بر اساس این مفاهیم به روند یکجانشینی مغولان در ایران پرداخته می شود. روش مورد استفاده در این پژوهش «تحلیل تاریخی» است؛ و یافته های حاصل اینکه، دیدگاه ابن خلدون نه تنها می تواند دگرگونی شیوه ی زیست مغولان در ایران را تبیین کند؛ بلکه می تواند به عنوان الگویی شایان توجه برای تبیین و فهم دگرگونی شیوه ی زیست دودمان های کوچ رو در ایران بویژه از سلجوقیان تا پیش از صفویه مورد استفاده قرار گیرد و چگونگی یکجانشین شدن کوچ روان  و دور شدن آنان از زندگی کوچ روی را تبیین کند.
۴.

تبیین جمعیت شناسی شیراز در دوره ایلخانان مغول (623 ق-736ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال دهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 103 - 116

کلیدواژه‌ها: جمعیت شناسی سلغریان مغولان شیراز مهاجرت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۶ تعداد دانلود : ۲۰۴
یکی از مهم ترین پیامدهای یورش و استیلای مغولان بر ایران در قرن هفتم هجری (13م) نوسانات شدید جمعیتی در ایالت های مختلف بود. در این میان شیراز به عنوان مرکز ایالت پارس در زیر فرمان اتابکان فارس، علی رغم نبود وحدت سیاسی و تفرقه داخلی توانست از یورش وایرنگر مغول و تبعات ناشی از آن در امان بماند. این مقاله بر آن است تا ساختار جمعیتی و عوامل تأثیرگذار بر رشد و کاهش جمعیت شیراز را به روش توصیفی تحلیلی و براساس اطلاعات کتابخانه ای و میدانی (گورستان ها) بررسی کند. یافته های این بررسی نشان می دهد که شیراز تا روزگار اتابک ابوبکر به دلیل هجوم مهاجران از شهرهای بزرگ آسیب دیده از حملات مغولان و امنیت داخلی شاهد افزایش جمعیت بود. اما جنگ ها و ناامنی ها پس از اتابک ابوبکر رخ داد. حملات نکودریان (6۷۷ و 6۸۰ ق)، قحطی (۶۸۰ق) و بیماری های واگیردار ( 698 ق) و... از میزان جمعیت شیراز کاست و جمعیت سیر نزولی گرفت اما در زمان ابواسحاق اینجو (۷۵۲-۷۲۵). ابن بطوطه شیراز را پرجمعیت و پررونق یافت.
۵.

«کاسه فغفوری در بارگاه ایلخان و شاه» تأثیر واردات ظروف چینی آبی و سفید بر تکوین صنایع ظروف بدل چینی در ایران عهد مغول تا صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال سیزدهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳۲ 1 - 33

کلیدواژه‌ها: ترانزیت و تجارت دریایی ظروف بدل چینی سرامیک آبی و سفید سلسله یوان سلسله مینگ جاده ادویه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۲ تعداد دانلود : ۱۵۳
برقراری امپراتوری مغول در دشت های اوراسیا و ناامنی های بعد از آن، راه های دریایی اقیانوس هند را توسعه بخشید؛ زیرا هم دریا امن تر بود و هم پیمودن راه آن سریع تر و ارزا ن تر و مقرون به صرفه تر و به خصوص برای کاسه شکننده چینی مطمئن تر بود؛ زیرا نیازی به بارگیری های مکرر در هر منزل و در هر کاروان سرا نداشت. بنادر ولایت فوجیان هم تولیدکننده سرامیک چینی بودند و هم صادرکننده ظروف تولیدشده خود و دیگر کوره های سفال پزی در عهد مغولان (یوان) و به خصوص در روزگار سلسله مینگ تولید نوعی ظرف آبی و سفید بسیار ظریف و درعین حال محکم با نقوش خیره کننده و شگفت «ختائی» به خصوص در کوره های منطقه لونگ چوان عمومیت و به تدریج شهرتی جهانی یافت. رونق مجدد روابط دیپلماتیک میان دربارهای تیموری و صفوی با خاندان مینگ و تبلیغات تجاری ناشی از آن از قبیل ارسال ظروف چینیِ «فغفوری» یعنی امپراتورانه (و ظریف ترین نوع با عالی ترین کیفیت) به عنوان هدایای دیپلماتیک به دربار ایران، سلیقه دربار را به عنوان مهم ترین حامی و سفارش دهنده آثار هنری تحت تأثیر قرار داد چنان که دربار و به تبع آن اشرافیت ایرانی را به عنوان مشتری دائم و پرتقاضای این ظروف مبدل کرد. مقاله حاضر در حوزه مطالعات بین رشته ای تاریخ هنر و باستان شناسی در پی آن است که سیر تکوین سفال های آبی و سفید بدل چینیِ ایرانی را تحت تأثیر واردات سرامیک های مشابه چینی مطالعه و تحلیل کند و انتشار نقش مایه های ایرانی و چینی در قالب این ظروف را از طریق ترانزیت، به هنرهای تزیینی اروپایی مورد بررسی قرار دهد. یافته های تحقیق حاکی از آن است که بهای گران این ظروف و راه دراز وارداتش و نیز کاسد کردن بازار سفالگران داخلی، آنان را به کشف رمز و راز تولید این ظروف شگفت کشاند؛ امری که به تقلید و شبیه سازی و حتی کسب موفقیت هایی در تولید نوعی ظرف مشابه اما با نقوش و فرهنگ بومی منجر شد که به ظروف بدل چینی شهرت یافتند.
۶.

علل بسط و قبض حوزه نفوذ و تسلط سلغریان فارس(686-542 ق) در بحرین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال سیزدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۴۸ ۱۵۷-۱۷۸

کلیدواژه‌ها: اتابک ابوبکر سلغری جزیره اوال قطیف قبایل بنی عامر حکومت عیونی بحرین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۶ تعداد دانلود : ۲۹۶
با یورش مغولان ، جزایر خلیج فارس اهمیت یافتند. بحرین از مراکز مهم اقتصادی وتجاری بود که مورد توجه قدرتهای آن روز قرار گرفت. اتابک ابوبکر سلغری(623-658)ه.ق، باتصرف جزیره کیش وبا استفاده از ضعف دولت عیونی بحرین(469-636)ه.ق با یورش بحرین را تصاحب کرد. سلغریان نهیاتا زیر فشار قبایل بنی عامر وظهور محمود قلهاتی (641-676)ه.ق وتهدیدهای مغولان ، از بحرین عقب نشسته و حکومت آنجا را به سران بنی عامر سپردند(654ق). نوشته پیش رو با استفاده از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی ومنابع کتابخانه ای در پی توصیف شیوه فتح بحرین توسط سلغریان ودلایل عقب نشینی آنها از آن سرزمین است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که شبکه ای شامل سطوح مختلف از دلایل ، در سطح محلی وقایعی چون رقابت بنی عامر ودر سطح منطقه ای برآمدن ملوک جدید هرموز ودر سطح بین المللی ناامنی بوم وبر ایران بر اثر حملات مغول، عقب نشینی سلغریان از بحرین ضرورت یابد.
۷.

نقش شرکت نفت انگلیس و ایران در شکل گیری ساختار فضایی کالبدی شرکت شهر مسجدسلیمان (از آغاز کشف نفت تا نهضت ملی شدن صنعت نفت 1330-1287)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال نهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 213 - 230

کلیدواژه‌ها: شرکت نفت انگلیس و ایران شرکت شهر مسجدسلیمان نفت ساختار فضایی شهرسازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۰ تعداد دانلود : ۲۶۲
واگذاری امتیاز نفت به ویلیام ناکس دارسی در سال 1280/ 1901م و در پی آن کشف نفت در میدان نفتون مسجدسلیمان در سال 1287/ 1908م زمینه اشتغال و مهاجرت نیروی کار از خارج و داخل را به شرکت شهر جدیدالاحداث مسجدسلیمان فراهم نمود. مدیران شرکت نفت انگلیس و ایران برای اسکان نیروی کار مهاجر اقدام به برپایی سرپناه های موقت در قالب کمپ های کارگری نمودند که به تدریج با مهاجرت روزافزون نیروی کار و احداث منازل شرکتی، هسته های اولیه شرکت شهر مسجدسلیمان توسط طراحان و معماران شرکت نفت انگلیس و ایران پی ریزی شد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که شرکت شهر مسجدسلیمان، موجودیت، شکل گیری و توسعه خود را مرهون چاه های نفت و اقدامات عمرانی و شهرسازی شرکت نفت انگلیس و ایران است. در پژوهش پیش رو با تلفیق روش توصیفی  تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و اسناد و تحقیقات جدید کوشیده شده است نقش شرکت نفت انگلیس و ایران در تکوین و توسعه کالبد شهری شرکت شهر مسجدسلیمان از آغاز کشف نفت تا ملی شدن صنعت نفت بررسی و ارزیابی شود..
۸.

بررسی تأسیس و زوال حکومت محلی آل شُمله (550-591ق) در خوزستان عصر سلجوقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران سال ۳۱ بهار ۱۴۰۰ شماره ۴۹ (پیاپی ۱۳۹) 145 - 171

کلیدواژه‌ها: خوزستان آل شمله سلجوقی خلافت عباسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳۴ تعداد دانلود : ۳۳۲
      دوره سلجوقی عصر تأسیس و تثبیت حکومت های محلی در ایالت های مهم ایران بود. خوزستان نیز در آن دوره یکی از ایالت های مهم ایران (از نظر سیاسی و اقتصادی) بود؛ به طوری که به «جامه خانه سلجوقیان» مشهور بود. پژوهش درباره تاریخ خوزستان در عصر سلجوقی، به دلیل عدم وجود منابع مستقل دشوار است. مسئله پژوهش حاضر بررسی عوامل تأسیس و همچنین زوال زودهنگام حکومت محلی آل شُمله در خوزستان عصر سلجوقی است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که در نیمه قرن ششم قمری با آشکار شدن علائم ضعف و انحطاط کامل سلجوقیان، زمینه برای تشکیل دولت های محلی در ایالت های مهم و مستعد ایران –از جمله خوزستان- فراهم شد. در آن زمان یکی از امرای دربار سلجوقی به نام  «امیر شُملِه ترکمانی» از آشفتگی های سیاسی بعد از وفات سلطان مسعود سلجوقی (529-547ق) استفاده کرد. او بر خوزستان مسلط و بانی یک حکومت محلی در این منطقه شد. رابطه امیر شمله و دربار سلجوقی در ابتدا خصمانه بود، اما وی بعد از تثبیت حکومت خویش در خوزستان، با برعهده گرفتن سرپرستی یک شاهزاده سلجوقی (مقام اتابکی)، درصدد کسب رضایت دربار سلجوقی برآمد. بدین ترتیب، حکومت خود بر خوزستان را مشروع جلوه داد. جانشینان وی نیز از همین مقام مشروعیت بخش برای تداوم حکومت خویش بهره بردند. حکومت محلی آل شمله برخلاف حکومت های محلی معاصرش، چندان دوام نیاورد و مقارن با سقوط سلجوقیان فرو پاشید. از عوامل اساسی این سقوط زودهنگام می توان به مواردی چون عدم ایجاد مبانی مشروعیت مستقل از سلجوقیان، عدم محبوبیت مردمی، اختلافات درون دودمانی و احیای قدرت سیاسی خلافت عباسی در زمان خلیفه الناصر (575-622ق) اشاره کرد.
۹.

بررسی عوامل مؤثر بر شکل دهی الگوی مصرفِ کارکنان صنعت نفت (1332-1357)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال دهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 117-139

کلیدواژه‌ها: شرکت نفت کارکنان الگوی مصرف فروشگاه های تعاونی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۳ تعداد دانلود : ۱۸۰
پس از کشف نفت، توسعه عملیات صنعتی و افزایش نیروی کار به ساخت مناطق مسکونی بیشتر و شکل گیری شهرهای جدید انجامید. اگرچه در ابتدا تأمین اقلام ضروری برای ساکنین این شهرها که عمدتاً نیروی کار شرکت نفت بودند با مشکل روبرو بود. اما به تدریج، نخستین بازارها در شهرهای نفت خیز ایجاد شدند و رونق گرفتند. پس از ملی شدن نفت و با افزایش درآمدِ کارکنان صنعت نفت، الگوی مصرف در این مناطق تغییر کرد. این نوشتار ضمن بررسی روند تغییر الگوی مصرف از شکل سنتی به استفاده از وسایل مدرن، به دنبال پاسخ به این سؤال است که چه عواملی در تغییر این الگو نقش داشتند؟ یافته های این پژوهش که با روش توصیفی تحلیلی تدوین شده و شیوه ی گردآوریِ داده های آن کتابخانه ای و اسنادی بوده است، نشان می دهد که الگوی مصرف کارکنان صنعت نفت که در ابتدا مبتنی بر استفاده از وسایل معدود مصرفی و به شیوه سنتی بود، به تدریج و پس از ملی شدن صنعت نفت با تأثیر افزایش درآمد، تغییرات فرهنگی و اجتماعی به واسطه ی رسانه های همگانی و نیز در دسترس قرار گرفتن کالاهای لوکسِ موجود در فروشگاه های صنعت نفت، تغییر پیدا کرد.
۱۰.

تأثیر بحران نقره بر اقتصاد غزنویان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۲۸ 189 - 211

کلیدواژه‌ها: غزنویان اقتصاد بحران نقره نظام غنایم نظام مالیاتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۶ تعداد دانلود : ۲۱۸
یکی از مهم ترین منابع مالی اقتصاد غزنویان در دوره متقدم، یعنی از بدو استقرار غلامان به رهبری آلبتکین و سبکتکین در شهر غزنه (351ق) تا پایان حکومت سلطان محمود (421ق) اتکا بر نظام غنایم بود که پشتوانه اصلی ضرب سکه های مرغوب بود؛ اما از دوره سلطان مسعود (432 421ق) با پیشامد بحران نقره مواجه شدند که طی آن ارزش پول رایج کاهش یافته و همچنین از تعداد ضرب مسکوکات با عیار بالا نیز کاسته شد. ازاین رو سلاطین متأخر غزنوی برای تأمین هزینه های جاری و لشکری خویش به درآمدهای سهل الوصول دیگری روی آوردند. سؤال اصلی این است که بحران نقره چه تأثیری بر تطور منابع درآمدی غزنویان داشته است؟ فرض این است که بحران نقره به واسطه کاهش عیار مسکوکات و کمبود آن در تجهیز سپاهیان سبب تطور منابع درآمدی غزنویان از نظام غنایم در جهت وابستگی بیشتر به عواید نظام مالیاتی گردید. روش مورداستفاده در این تحقیق، توصیفی تحلیلی است که بر پایه شواهد کیفی و کمّی و مطالعه سکه شناسی استوار است. نتایج نشان می دهد که کاهش فتوحات در هند، هزینه های ناشی از اختلافات جانشینی و هزینه های هنگفت در امور غیرمولد، دولت غزنویان را با بحران نقره مواجه نمود و به تبع آن سلاطین غزنوی برای جبران منابع مالی ازدست رفته، به ویژه تأمین مواجب نقدی سپاهیان به شکل حواله و تحمیل های مضاعف به عواید نظام مالیاتی روی آوردند که این مسئله نیز بر دشواری حکمرانی آنان افزوده بود.
۱۱.

ساختار فرهنگی، هنری و اقتصادی خانقاه ها در فرآیند رشد مریدان صوفیه ایلخانان ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات هنر اسلامی سال شانزدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۳۷ 317 - 335

کلیدواژه‌ها: خانقاه تصوف دوره ایلخانی معماری خانقاه ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹۱ تعداد دانلود : ۱۱۹۶
خانقاه به عنوان مرکز عرفان و تصوف ایرانی و اسلامی و بنایی مقدس، با کارکردهای گوناگون اجتماعی، فرهنگی، هنری، اقتصادی و سیاسی، به نوعی بازنمایی فرهنگ و تمدن ایرانی است. عصر ایلخانی به عنوان دوره ی گسترش تصوف و خانقاه سازی شناخته می شود. در این برهه خانقاه ها، مأمنی اجتماعی و فرهنگی و مکانی مقدس قلمداد می شدند که جای مدارس را گرفته و علاوه بر زهد و عبادت، برنامه های دیگری در آنها انجام می شد. در این مقاله تلاش شده است که از  میان عوامل متعدد تأثیرگذار در پیدایش و رشد تصوف و خانقاه ها در دوره ایلخانان به مهم ترین آنها اشاره شود. در واقع پژوهش مذکور، تأثیر عوامل کلیدی در فرآیند گسترش صوفیان در دوره ی ایلخانان را بررسی می کند. از آنجا که نمی توان از نقش تصوف در دوره ی ایلخانان بر بناهای خانقاه های این دوره صرف نظر نمود؛ مطالعه ی معماری خانقاه ها، به منظور بررسی عوامل گسترش تصوف ایلخانی قابل توجه است، چرا که با مطالعه عوامل فرهنگی و هنری بناهای خانقاه ها می توان با ساختار آن در این برهه آشنا شد. روش پژوهش مقاله حاضر توصیفی تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات به شیوه ی مطالعه ی منابع کتابخانه ای است و برای بررسی نقش بناهای خانقاهی در گسترش تصوف در دوره ی ایلخانان، به مطالعه عوامل فرهنگی و هنری بناهای خانقاه ها پرداخته شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد معماری خانقاه ها و ساختار هنری آنها، ارتباط تنگاتنگی با اندیشه های عرفانی و صوفیانه داشته است و بررسی ساختار هنری و عناصر نمادین خانقاه نمایان گرِ ارتباط مستقیم آن با گسترش عرفان و تصوف در دوره ایلخانان است. در هنر معماری اسلامی، بسیاری از نمادپردازی ها منشاء عرفان و تصوف بوده است. رخداد های فرهنگی و هنری خانقاه ها در رشد مریدان صوفیه در دوره ایلخانان مؤثر بوده و رواج تصوف در این دوره، پیوندی میان عرفان و تصوف و هنر دوره ی ایلخانی ایجاد کرد. اهداف پژوهش: بررسی تأثیر مهم ترین عوامل در پیدایش و رشد تصوف و خانقاه ها در دوره ایلخانان. مطالعه معماری خانقاه ها و بررسی تأثیر آن در گسترش تصوف ایلخانی. سؤالات پژوهش: معماری خانقاه ها و ساختار هنری آنها چه ارتباطی با اندیشه های عرفانی و صوفیانه داشته است؟ بناهای خانقاهی چه تأثیری در گسترش تصوف در دوره ی ایلخانان گذاشته است؟
۱۲.

صادرات خرمای خوزستان به کشورهای حاشیه خلیج فارس در دوره بنی کعب

نویسنده:
منبع: مطالعات خلیج فارس سال پنجم بهار ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۲۰) 34-42
تعداد بازدید : ۴۴۴ تعداد دانلود : ۲۶۵
خوزستان ازجمله مهم ترین نقاطی است که از دیرباز به نخل پروری و صادرات خرما، معروف بوده است. طایفه بنی کعب یکی از عشایر مهم ساکن خوزستان اند که به نخل پروری همت داشتند. بنی کعب که از طوایف مشهور و در حکم یک حکومت محلی بود، ابتدا در شهر قبان می زیستند که به «چعب» نیز خوانده می شد. زمانی که بنی کعب از قبان به سوی شادگان، آبادان و خرمشهر در عهد شیخ سلمان بن سلطان (1160 ه / 1747 م) مهاجرت کردند، بخش عمده ای از درآمد خویش را از طریق نخل پروری در زمین های حاصلخیز خوزستان به دست می آوردند. این پژوهش با روش توصیفی - تحلیلی به بررسی تاریخچه ای از پیدایش فرهنگ و اقتصاد مربوط به نخل خرما، جایگاه نخل پروری در خوزستان و شهرهای مهم خرماخیز در خوزستان و همچنین صادرات خرمای خوزستان به کشورهای حاشیه خلیج فارس در دوره بنی کعب می پردازد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که با توجه به نفوذی که بنی کعب در حوضه خلیج فارس داشت، دامنه صادرات خرمای خوزستان در دوره شیخ مزعل و شیخ خزعل به کشورهای حاشیه خلیج فارس از طریق بندر خرمشهر توسعه پیدا کرده بود.
۱۳.

فراز و فرود روابط و مناسبات اتابکان لر بزرگ با حکومتهای عباسیان و ایلخانان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال چهاردهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳۲ 118 - 137

کلیدواژه‌ها: ایذج مال میر ایذه اتابکان لر مغولان خوارزمشاهیان سلجوقیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۷ تعداد دانلود : ۲۱۷
حکومت اتابکان لر بزرگ یکی از حکومت های محلی ایران در فاصله بین سالهای ۵۵۰ تا ۸۲۷ه.ق. می باشد. این حکومت در طول فرمان روایی خود بحران های مختلفی را گذراند. یکی از مهم ترین موضوعاتی که به شدت بر حیات این سلسله تاثیر گذاشت مسئله مناسبات آن با دو حکومت بنی عباس و ایلخانان بوده است. مقاله حاضر درصدد است تا با بهره گیری از اسناد و به روش توصیفی _تحلیلی این موضوع را مورد پژوهش قرار دهد. اتابکان لر بزرگ همانند سایر سلسله های محلی از همان روزهای نخست حاکمیت به دنبال کسب مشروعیت سیاسی با خلفای عباسی ارتباط برقرار کرد. در واکاوی روابط اتابکان با ایلخانان مغول آنچه با اهمّیّت به نظر می رسد، دخالت و حضور اتابک در منازعات جانشینی پس از اباقاخان است که اتابک در ابتدا به حمایت از احمد تکودار بر خاست و پس از شکست تکودار نسبت به ارغون اظهار اطاعت کرد. اتابکان در دوران فرمانروایی خود درگیری هایی با حکومت های محلی همچون آل مظفر و اتابکان لر کوچک داشتند.
۱۴.

نقش بنی کعب در اقتصاد سواحل خوزستان (1890 تا 1914 م.)

نویسنده:
منبع: مطالعات خلیج فارس سال ششم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۲۲) 62-73
تعداد بازدید : ۴۱۵ تعداد دانلود : ۴۷۱
خوزستان از جمله قدیمی ترین مراکز پیدایش تمدن بشری است که در عرصه انواع محصولات کشاورزی و تجاری دارای جایگاه ممتازی است. یکی از قبایل تأثیرگذار در این سواحل بنی کعب بود. مهاجرت آنها از قبان به سواحل خوزستان موجب گسترش و رونق محصولات کشاورزی و ایجاد بسترهای مناسب بازرگانی و اقتصادی در این سواحل شد. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی موقعیت جغرافیایی خوزستان، تاریخچه فعالیت اقتصادی و بازرگانی بنی کعب در سواحل خوزستان و نقش بنی کعب در اقتصاد سواحل خوزستان می پردازد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که با توجه به تسلط و نفوذی که قبیله بنی کعب در حوضه خلیج فارس و رود کارون داشتند، تجارت و صادرات انواع محصولات کشاورزی و صنایع دستی در دوره مورد بررسی این مقاله از طریق بنادر خوزستان به کشورهای عربی، هند، قاره اروپا و آمریکا رونق چشمگیری داشت.
۱۵.

گزارش سمپوزیوم بین المللی منابع تاریخی فارسی و مطالعه دوره (سلسله) مغولیِ یوان

نویسنده:
منبع: جندی شاپور سال ششم بهار ۱۳۹۹ شماره ۲۱ 29-36
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۱ تعداد دانلود : ۳۳۳
مرکز پژوهش های فرهنگ ایران در دانشگاه پکن میزبان سمپوزیومی تخصصی و بین المللی با عنوان «منابع تاریخی فارسی و مطالعهٔ دورهٔ (سلسلهٔ) مغولیِ یوان» بود. این همایش که در یکی از تالارهای باستانی در مجموعه تاریخی دانشگاه پکن برگزار شد، که در فضای معماری بسیار زیبای چینی قدیم در میان پاییز زرین دل انگیزی شکل گرفت که با ابرهای خاکستری اش یادآور نقاشیهای فرزانه نقاشان تائویی بود. بناها و محل کنونی دانشگاه پکن؛ در اصل مربوط باغی از عهد سسلسلهٔ یوان بود که در عهد مینگ و چینگ توسعه یافت. اما تأسیس رسمی دانشگاه پکن در آن مکان مربوط به سال ۱۸۹۸ بود.
۱۶.

تحلیل عوامل مؤثر بر بنیان نظام غنایم در اقتصاد دولت غزنویان در دوره متقدم(421- 351ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 245-266

کلیدواژه‌ها: غزنویان اقتصاد نظام غنایم سبکتکین سلطان محمود

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۸ تعداد دانلود : ۳۱۸
غلامان تحت فرمان آلبتکین در حرکت گروهی خویش مستقل از دولت سامانیان به منابع مالی معینی اتکا نداشتند. از این رو از بدو حرکت و استقرار در شهر غزنه(351ق) منابع مالی مورد نیاز خود را بر پایه نظام غنایم بنا نهادند، منتها گروه های هدف آنان بیشتر از غیرمسلمانان هند بود، که از این منظر به غنیمت گیری آنان مشروعیت دینی نیز می بخشید. این روند با یک دوره وقفه در دوره چند تن از جانشینان آلبتکین؛ با روی کار آمدن سبکتکین(387 366ق) از سر گرفته شد و در زمان سلطان محمود(421 388ق) به مهترین جز سازنده منابع اقتصادی آنان درآمده بود. سوال اساسی این است که چرا اقتصاد غزنویان در دروه متقدم در جهت اتکا به نظام غنایم سوق داده شد؟ فرض های بدیهی این است که انگیزه های دینی یا به اصطلاح جهاد در راه خدا و گسترش دین اسلام و نیز انگیزه های اقتصادی و غارت ثروت هندوستان در این زمینه اثرگذار بوده است. جستار حاضر با روش توصیف و تحلیل تاریخی ضمن اعتبارسنجی انگیزه های فوق، عامل مهم دیگری، یعنی تغییر در مناسبات زمینداری غزنویان، در نتیجه اصلاحات امیر سبکتکین در ممانعت از اشتغال سپاهیان به زراعت و لغو مالکیت آنان بر زمین را به عنوان عامل بدیل در این زمینه بدست داده است.
۱۷.

میراث تاریخی و کالبدی شهرهای اصفهان عهد مغول به عنوان مبنایی برای توسعهٔ شهری در قرون میانه هجری: یک بررسی میدانی

نویسنده:
منبع: جندی شاپور سال پنجم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱۸

کلیدواژه‌ها: میراث تاریخی اصفهان مغولان تیموریان ترکمانان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۵ تعداد دانلود : ۳۱۶
شهری دست یافت که به «نصف جهان» ملقب شد. لیکن سابقهٔ این توسعه به پایتختی این شهر در عهد سلجوقیان نیز بازمی گشت. در میان این دو دورهٔ پایتختی، در باب تاریخ شهری اصفهان سکوتی غریب در منابع هست که با بررسی میدانی آثار متعدد و غنی اصفهان، قابل جبران است. هدف نوشتهٔ حاضر تلاشی برای پرکردن خلأ اطلاعاتی در میان دو دورهٔ سلجوقی و صفوی است که نه تنها شهر اصفهان که حتی شهرهای بزرگ و کوچک مجاور آن را در بر گرفته است. پرسش آن است که عوامل تداوم حیات شهری اصفهان در عهد مغولان تا ترکمانان چه بوده است؟ فرضیه حاکی از آن است که رقابت های محله ای و فرقه ای در این دوره به رقابت در جهت ساخت مساجد، خانقاه ها و مجموعه های محله ای و خاندانی منجر شد. یافته های بررسی حاضر ضمن تأیید فرضیه تأکید دارد که عنصر محله به عنوان کوچکترین واحد مستقل سکونتی، شهرهای اصفهان را پاره پاره کرد و جای وحدت شهری را گرفت. مهم ترین عامل محدت شهری و صنفی و اجتماعی صوفیانی بودند که با لقبهای خویشاوندانهٔ کاکا، بابا و عمو همبستگی اجتماعی محله ها را تقویت می کردند.
۱۸.

ساختمان سازی و پیشرفت شهرسازی در روزگار خلافت عباسی

نویسنده: مترجم:
منبع: جندی شاپور سال چهارم بهار ۱۳۹۷ شماره ۱۳

کلیدواژه‌ها: بغداد شهرسازی خلافت عباسی مسجد حمام دارالحکمه بیمارستان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۹۹ تعداد دانلود : ۷۳۰
اعراب در دورهٔ جاهلیت با زندگی شهرنشینی از طریق روند کنش و واکنش تمدنی با ملل همجوار آشنا شدند. منابع تاریخی به پیدایش شهرها در منطقهٔ جزیرهالعرب در دورهٔ قبل از میلاد حضرت مسیح اشاره دارند خصوصاً در منطقهٔ یمن چنین بود یعنی همان جائی که فنون مختلف شهرسازی از جنبه های مختلف به کار می رفت. در نواحی مرزی با ایران و روم شهرهای تکوین یافت و به دلیل رشد تجارت در آن روزگار توسعه یافت. در منطقهٔ نجد و حجاز در دوره ای نزدیک به پیدایش دعوت اسلامی تعدادی از شهرها که از نظر فاصله با هم تفاوت داشتند از قبیل طائف و یثرب و مکه پدیدار شدند که «امّ القری» نامیده می شد. اسلام به عنوان مظهری از زندگی شهرنشینی برخاست. چنانکه سامان بخشی اسلام به امور تجاری و تشویق صنایع و کار، عاملی برای رشد شهرها شد. کار گسترش فرهنگ اسلامی و عربی در کشورهای همسایه با پیدایش [ساختن] شهرهای جدیدی همراه بود که خود در اصل پادگان هایی برای سپاهیان جنگجو بودند. منابع تاریخی این کار را به نام «تمصیر الامصار» یعنی ساختن مراکزی برای هر ناحیه ذکر کرده اند. رومیان و ایرانیان نقش مهمی در رشد شهر در دورهٔ خلفای راشدین و سپس امویان داشتند چرا که آنان صاحبان اصلی تخصص در هنر معماری بودند. هنگامی که قدرت به عباسیان انتقال یافت، اوضاع شهرنشینی به مراحل بسیار بالایی از پیشرفت رسیده بود. در عهد خلفای عباسی روشی از شهرسازی طراحی شد که اوضاع و احوال سیاسی، جغرافیایی و تحولات اجتماعی در پیدایش و رشد آن سهم داشت. گرایشی که خلیفه منصور نسبت به دور شدن از سرزمین های متخاصم دمشق، عراق و حجاز نشان داد [در جهت دفاع از] سیاست توسعه پایتختش بغداد بود. همچنانکه گرایش معتعصم در جهت دور کردن سپاهیان ترکی بود که خود تاسیس کرده بود. چرا که بغدادیان از اقدامات آنان در تنگنا قرار گرفتند، عاملی که موجب پیدایش ساختن شهر سامرا شد. در روزگاران بعد ثروت های فراوانی که در دست خلفا و سلاطین و حاکمان سرزمین ها و وزیران و اقطاع داران بزرگ جمع شده بود، زمینهٔ وسیعی برای صرف در ساختمان سازی یافت. علاوه بر آن برتری تمدن ایرانی در آن روزگار که شهرسازی در انواع و اشکال خود مظهری برای آن بود، موجب رشد امکان مورد نیاز زندگی شهری از جمله بازارها و مدارس و چشم اندازهای دیگر شد.
۱۹.

اروپا و جنگ های صلیبی در تاریخ نگری و تاریخ نگاری متئو پاریس: یک تاریخ عمومی اروپایی یا گذار به تاریخ نگاری جهانی؟(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال دهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۳۶ 11-42

کلیدواژه‌ها: متئوی پاریس تاریخ نگاری تاریخ نگری جنگ های صلیبی کلیسا مغولان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۵ تعداد دانلود : ۸۴۶
متئوی پاریسی از مورخان انگلیسی قرن 13 میلادی بود که در سنّت تاریخ نگاری کلیسایی رشد کرد و سنت وقایع نامه نویسی را ادامه داد و بنا به داوری محققان آن را به اوج رساند. شاید دلیل آن اوجگیری، وقایع زمانه پرآشوبی بود که در آن از یک سو کشاکش قدرت کلیسا و دربار امپراتور فردریک دوم و شاهان انگلستان و فرانسه اروپا را دربرگرفته بود و از سوی دیگر جنگ های صلیبی و یورش خانمان براندازِ تاتاران جهان را به هم ریخته بود. بدین ترتیب وقایع نامه نویسی نه با مسائل داخلی اروپا که از آن پس با مسائل جهانی رو در رو شده بود. لذا هدف پژوهش حاضر شناسایی روش تاریخ نگاری و تاریخ نگری متئو پاریس با توجه به تحولات جهانی همچون جنگ های صلیبی و حمله مغولان است. دستاوردهای تحقیق حاکی از آن است که بینش مورخان اروپایی از جمله متئوی پاریسی وسعت جهانی یافت؛ و البته تاحدی از تعصبات مذهبی و ملی داخلی اروپا کاسته شد. قالب وقایع نامه نویسی نیز تغییر کرد و به ذکر اسناد و نامه های مکتوب و رسمی و سبک نگارش و روش سفرنامه ها و زیارت نامه ها متکی شد.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان