محسن خلیلی

محسن خلیلی

مدرک تحصیلی: استاد علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴۱ تا ۶۰ مورد از کل ۱۰۹ مورد.
۴۱.

ژنوم های ژئوپلیتیکِ تاثیرگذار بر کُدهای رفتاری در سیاست خارجی ایران و روسیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست جهانی دوره سوم بهار ۱۳۹۳ شماره ۱ (پیاپی ۷) 41 - 71
تعداد بازدید : ۱۲۸ تعداد دانلود : ۱۲۰
ژنوم ژئوپلیتیک به مثابه نقشه ژنتیک جغرافیایی سیاست و برخاسته از جغرافیای یک کشور، سیاست خارجی کشورها را تحت تأثیر قرار می دهد. ایران با دارابودن پانزده کشور همسایه به عنوان منطقه ای ژئواستراتژیک، موقعیت برجسته ای دارد. شناخت دیدگاه های ژئوپلیتیک برآمده از ژنوم های ژئوپلیتیک همسایگان و شناسایی کدهای ژئوپلیتیکِ کشورهای هدف، می تواند نقش مؤثری در اتخاذ سیاست خارجی همراستا با وزن ژئوپلیتیک ایران ایفا کند. نگارندگان، با بهره گیری از روش مقایسه ای و با تأکید بر تحلیل کدها و ژنوم های ژئوپلیتیک موجود در جغرافیای سیاسی ایران و روسیه کوشش کرده اند در قالب مدلِ تقابل کد/ ژنوم ها، پیامدهای این تقابل و تأثیر را بر سیاست خارجی دو کشور تبیین کنند. یافته راهبردی مقاله این است که ایران در پرتوِ اصلاحِ رفتار خود در نظام بین الملل، می تواند روسیه را در موقعیتِ ضعف قرار دهد؛ ولی، روس ها با بهره گیری از رفتار ایران نسبت به نظام بین الملل، توانسته اند مانع استفاده ایران از قوت های ژئوپلیتیکِ خود و پوشاندنِ ضعف در کدهای ژئوپلیتیک روسیه، گردند.
۴۲.

پیوندِ کد و ژنوم ژئوپلیتیک در سیاست خارجی (مطالعه موردی: افغانستان و ایران)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های روابط بین الملل دوره سوم پاییز ۱۳۹۲ شماره ۳ (پیاپی ۹) 37 - 72
تعداد بازدید : ۱۶۳ تعداد دانلود : ۱۱۵
ژنوم ژئوپلیتیک نقشه جغرافیایی ژنتیک، سیاست برخاسته از جغرافیای هر کشور است که سیاست خارجی آن کشور را تحت تأثیر قرار می دهد. شناخت ژنوم های ژئوپلیتیک همسایگان و شناسایی کدهای ژئوپلیتیک موجود در کشورهای همسایه ممکن است در سیاست خارجی هم راستا با توان و وزن ژئوپلیتیک ایران نقش مؤثری ایفا کند. نگارندگان با تحلیل کدها و ژنوم های ژئوپلیتیک موجود در جغرافیای سیاسی ایران و افغانستان کوشش کرده اند تا در قالب مدل تقابل کد و ژنوم های ایران و افغانستان، پیامدهای این تقابل و تأثیر آن بر سیاست خارجی دو کشور را تحلیل کنند.
۴۳.

تأثیر عوامل متغیر در ناهمانندی کارکردهای سیاست خارجی ایران (1357-1384)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش نامه ایرانی سیاست بین الملل سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: ایران سیاست خارجی ژئوپلیتیک تغییر کارکرد عوامل متغیر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۹۸ تعداد دانلود : ۴۰۵
در سیاست بین الملل، جهت گیریِ سیاست خارجی دولت ها به میزان قابل توجهی تحت تأثیر عوامل ثابت و متغیرِ موجود در خمیرمایه ژئوپلیتیک کشورها است. نگارندگان با الهام گیری از مقوله های سه گانه سیاست خارجی (جهت گیری، نقشِ ملّی و هدف ها)، کوشش می کنند تا تأثیر عوامل متغیر در تعیین سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را در دوره زمانی 1357تا1384 بیان کنند. همچنین، با استفاده از مقوله قدرت ملّی در ژئوپلیتیک، کوشش می کنند نشان دهند چرا دوره های زمانی گوناگون به همراه گفتمان های متمایز، بر سیاست خارجی ایران در سال های 1357تا1384، حاکم بوده است. درواقع، به نظرمی رسد، عوامل متغیرِ تعیین کننده سیاست خارجی، تغییرات کیفی موجود در سیاست خارجی ایرانِ پساانقلاب را توجیه می کنند.
۴۴.

قانون اساسی جدید عراق و پیدایش دوبارﮤ کشمکش سیاسی

نویسنده:
منبع: مطالعات جهان دوره سوم بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۱ (پیاپی ۵)

کلیدواژه‌ها: کشمکش سیاسی فرایند تصویب قانون اساسی قانون اساسی جدید عراق گسل های جامعه شناختی در عراق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۸۲ تعداد دانلود : ۵۸۱
نظام مستبداﻧﺔ عراقِ دورانِ صدام حسین، اقسامِ ناهمسانی های جاﻣﻌﺔ عراق را در چرخ گوشتِ ایدئولوژیکِ حزب بعث مضمحل کرد؛ ولی پیشینه ای بر جا گذاشت که به محضِ پایان کار وی، خشونت های قومی، فرقه ای و مذهبی سر برآوردند، گسل های جامعه شناختی- هویتی عراقی ها بر همدیگر غلطیدند و قساوت های گوناگون را سبب شدند. نگارنده بر این باور است که یکی از مؤلفه های سبب سازِ بروز بی ثباتی کنونی، شیوﮤ تدوین و تصویب قانون اساسی جدید عراق است. وجود شکاف های عمیق قوم شناختی، جمعیت شناختی، دین شناختی و جامعه شناختی در عراق، خود به خود مسبب افزایش خشونت در محیطی شد که ﭘیﺸینة فرهنگ دموکراتیک نداشت و بذر خصومت، از پیش، در آن کاشته شده بود. در جاﻣﻌﺔ عراق، به دلیل وجود ﭘیﺸینة ساختار سیاسی ویژه (چیرگی ارتش، سنی ها و حزب بعث) عدم توﺳﻌﺔ جاﻣﻌﺔ مدنی، سیاست های کوچ دادن و عربی سازی و حاکمیت پدرسالاری نوین حزب بعث، هیچ گاه زمینه ای مساعد برای رشد نهادهای دموکراتیک پدیدار نشد. روند مهندسی گوﻧﺔ تدوین قانون اساسی عراق، نیز سبب شد عراقی ها، بدون ممارست های دموکراتیک، به عرصه ای گام بگذارند که از پیش آن را به درستی نمی شناختند.
۴۵.

بازشناسی سازمان همکاری شانگهای بر بنیانِ نسل سوم نظریه منطقه گرایی

نویسنده:
منبع: سازمان های بین المللی سال اول پاییز ۱۳۹۲ شماره ۳ 121-150

کلیدواژه‌ها: سازمان همکاری شانگهای منطقه گرایی همگرایی نسل سوم منطقه گرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۷ تعداد دانلود : ۲۰۸
سازمان همکاری شانگهای ازجمله سازمان های منطقه ای است که با هدف اعتمادسازی بین کشورهای عضو و مبارزه با تروریسم، افراط گرایی مذهبی و جدایی طلبی و به منظور مقابله با هژمونی یک جانبه گرایانه آمریکا در نظام بین الملل، با عضویت کشورهای چین، روسیه، کشورهای آسیای مرکزی (به استثنای ترکمنستان) و عضویت ناظر ایران، هند، پاکستان و مغولستان تشکیل شده است. سازمان همکاری شانگهای بخشی از فرایند همگرایی در آسیا است، ولی به نظر می رسد در فضایی متفاوت از منطقه گرایی در آسیا شکل گرفته است. منطقه گرایی در آسیا در قالب سه نسل منطقه گرایی هژمونیک، منطقه گرایی مستقل و منطقه گرایی نوین، قابل توضیح است. نگارندگان کوشش می کنند سازمان همکاری شانگهای را از منظر نسل سوم منطقه گرایی، بازتفسیر نمایند.
۴۶.

برابرسنجی دلایل نقض بی طرفی ایران در جنگ های جهانی اول و دوم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید پاییز ۱۳۹۲ شماره ۱۹ (پیاپی ۱۰۹)

کلیدواژه‌ها: ایران حقوق بین الملل روابط بین الملل جنگ جهانی دوم جنگ جهانی اول راهبرد بی طرفی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی قاجار سیاسی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی پهلوی اول سیاسی
  3. حوزه‌های تخصصی علوم سیاسی تاریخ روابط بین الملل دوران جنگ جنگ اول جهانی
  4. حوزه‌های تخصصی علوم سیاسی تاریخ روابط بین الملل دوران جنگ جنگ دوم جهانی
تعداد بازدید : ۱۹۳۰ تعداد دانلود : ۴۷۵۸
دولت ها در سیاست بین الملل، مطابق نیازهای داخلی، موقعیت جغرافیایی، ژئوپولیتیک، ساختار و عملکرد نظام بین الملل، استراتژی هایی را برای تأمین منافع ملی برمی گزینند. ایران از بازیگرانی بود که در جنگ جهانی اول و دوم، استراتژی بی طرفی را در پیش گرفت؛ اما در هر دو مورد بی طرفی اش نادیده انگاشته شد. در این مقاله می کوشیم با بهره گیری مقایسه ای از مقوله ی بی طرفی در دو دانش حقوق بین الملل و روابط بین الملل، دلایل نقض بی طرفی ایران را بررسی کنیم.
۴۷.

بازخوانی نامه های امیرکبیر برپایه ی هدف های سه گانه ی سیاست خارجی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید پاییز و زمستان ۱۳۹۲ شماره ۱۲ (پیاپی ۹۷)

کلیدواژه‌ها: امیرکبیر قاجاریه هدف های سه گانه ی سیاست خارجی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه شخصیت ها
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ نگری
تعداد بازدید : ۱۳۹۸ تعداد دانلود : ۶۵۷
اهداف سیاست خارجی سه گانه اند: کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت. هدف مقاله ی حاضر ، بررسی نامه های امیرکبیر از منظر هدف های سه گانه ی سیاست خارجی است. در این مقاله، نگارندگان با بهره گیری از روش شمارش کوشیده اند 384 نامه ی به جامانده از امیرکبیر را در قالب تعریف های ازپیش موجود از هدف های سیاست خارجی، بازخوانی کنند. پژوهش حاضر بر دو رویکرد کمّی و کیفی استوار است. نگارندگان خواسته اند نشان دهند که درون کاوی ذهن امیرکبیر از خلال بازخوانی هدفمند نامه ها، نمودار قرابت باورهای او به برخی از هدف های سه گانه ی سیاست خارجی بوده است. تحلیل نامه ها نشان می دهد هدف های حیاتی، میان مدت و بلندمدت به ترتیب، بیشترین و کمترین بسامد را داشته اند. در میان شاخص ها، حفظ تمامیت ارضی بیشترین تکرار (54) و افزایش حیثیت در نظام بین الملل کمترین تکرار (صفر) را داشته است. شمارش بسامدها گویای این نکته است که دغدغه ی امنیت مرزی و حفظ یکپارچگی سرزمینی، دشواره ی قاجاری بوده؛ تا جایی که نگه داشت حدوحدود «ممالک محروسه» فرصت بروز به دیگر اهداف را نمی داده است. برای مستدل سازی این مقوله که چرا نزد امیرکبیر هدف حیاتی و به ویژه حفظ تمامیت ارضی از اهمیت والایی برخوردار بوده است، «هرم سلسله نیازهای انسانی آبراهام مازلو» سنجه ی بازتفسیر قرار گرفت.
۴۸.

پیوند ژنگان ژئوپلیتیک و سیاست خارجی نمونه پژوهی: پاکستان و ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات شبه قاره سال پنجم زمستان ۱۳۹۲ شماره ۱۷

کلیدواژه‌ها: ایران سیاست خارجی پاکستان کد ژئوپلیتیک ژنوم ژئوپلیتیک شبه قاره

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم سیاسی مسایل ایران جغرافیای سیاسی ایران
  2. حوزه‌های تخصصی علوم سیاسی سیاست خارجی (مبانی و مفاهیم نظری) مباحث بنیادین سیاست خارجی
تعداد بازدید : ۳۰۴۳ تعداد دانلود : ۱۴۰۳
ژنوم ژئوپلیتیک، نقشه­ی جغرافیایی ژنتیک سیاست برخاسته از جغرافیای یک کشور است که سیاست خارجی آن کشور را تحت تأثیر قرارمی دهد. ایران با دارابودن 15 کشور همسایه و به عنوان یکی از مناطق ژئواستراتژیک جهان، موقعیت برجسته ای دارد. شناخت دیدگاه های ژئوپلیتیک نشأت گرفته از ژنوم­های ژئوپلیتیک همسایگان و شناسایی کدهای ژئوپلیتیکِ کشورهای هدف، می ­تواند نقش مؤثری در اتخاذ سیاست خارجی همراستا با وزن ژئوپلیتیک ایران ایفا نماید. شناسایی ژنوم های ژئوپلیتیک پاکستان برای جهت­شناسی به سیاست خارجی ایران، امری ضروری است. نگارندگان، کوشش نموده اند تقابل کد/ ژنوم های ژئوپلیتیک پاکستان و ایران را تحلیل نمایند.
۴۹.

سیاست خارجی بایسته از دیدگاه ملکم خان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال پنجم پاییز ۱۳۹۲ شماره ۱۷

کلیدواژه‌ها: قاجاریه سیاست خارجی بایسته ملکم خان ناظم الدوله رسایل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۰۰ تعداد دانلود : ۵۲۷
واپس ماندن ایران دوره قاجار نسبت به پیشرفت فرنگستان، سبب شد روابط خارجی ایران، در کانون نگاه آسیب شناسانه ی ایرانی فرهیخته قرار گیرد. پدیدار شدن سیاست خارجی بایسته، در واکنش به خصلت های مناسبات فرامرزی قاجاران بوده است. با بسامدکاو ی رساله های ناظم الدوله، ویژگی های سیاست خارجی کامروا برشماری و نشان داده می شود که انتقاد او از رفتار خارجی قاجاران، دربرگیرنده ی کدام ویژگی ها بوده است.
۵۰.

نقش پارلمان ها در سیاست خارجی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اسناد بهارستان دوره جدید تابستان ۱۳۹۲ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: سیاست خارجی پارلمان قوه مقننه قوه مجریه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۷۶ تعداد دانلود : ۷۸۷
پارلمان ها چهره دموکراسیِ دولت ها به شمار می روند. پارلمان ها بین دولت و مردم، کانالی ارتباطی اند که هم می توانند نظام سیاسی را تقویت کنند و هم دولت ها را به پاسخ گویی به تقاضاهای عمومی جامعه، مجبور سازند. سیاست خارجی، عبارت است از رشته ای از اقدام های ازپیش برنامه ریزی شده توسط کارگزاران حکومتی که مقصود از آن، دستیابی به اهدافی معیّن در چارچوب منافع ملّی و در محیط بین المللی است. از منظری نهادین، این پرسش پدیدار می شود که نقش پارلمان ها در زمینه تعیین سیاست خارجی چیست. با پذیرش این مفروض که سیاست خارجی،از آغاز، مقوله ای نخبگانی بوده،این فرضیه طرح می شود که در زمینهتعیین رفتارهای سیاست خارجی، قوّه مقنّنه، چندان نقشی نداشته و عرصه را به مجریه واگذار نموده است.
۵۱.

ژنگان ژئوپلیتیک منطقه خلیج فارس سنجش همگرایی/ واگرایی درون منطقه ای با بهره گیری از تکنیک سوآت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: راهبرد سال بیست و دوم پاییز ۱۳۹۲ شماره ۶۸

کلیدواژه‌ها: خلیج فارس ژنوم ژئوپلیتیک سوآت همگرایی درون منطقه ای واگرایی درون منطقه ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۳۶ تعداد دانلود : ۶۰۱
کشورها را ژنوم های ژئوپلیتیک راهبری می کنند. ژنوم ژئوپلیتیک اگر بین اهداف بازیگر سیاسی با مزیت های جغرافیایی کشورهای دیگر وابستگی ایجاد نماید، فراهم کننده همکاری بین المللی و منطقه ای است. منطقه خلیج فارس به عنوان یک واحد، همچون موجود زنده ای است که دارای بافت، سلول، هسته و نقشه ژنگان است. به عنوان مثال جزایر خلیج فارس یک بافت، هرکدام از جزایر یک سلول، وضعیت استقرار گروه های نظامی و شهروندان در جزایر، هسته، و آن اعتباری که استراتژیک بودن یا ژئوپلیتیک بودن یک جزیره را در ذهن سیاستمداران تداعی می نماید، ژنوم ژئوپلیتیک است. هدف نگارندگان، پاسخ این پرسش است که چه راهبردی، توانایی فعال سازی ژنوم های ژئوپلیتیک همگراساز در خلیج فارس را داراست؟ به نظر می رسد راهبردی مبتنی بر شناخت واقعیت های جغرافیایی و انسانی و مطالعه نقشه ژنگان ژئوپلیتیک مؤثر بر سیاست خارجی کشورهای منطقه، توانایی و پتانسیل این فعال سازی را داشته باشد.
۵۲.

نقش های ملّی و پیدایشِ قدرت نرم: تحلیل کمّی گفتارها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قدرت نرم پاییز و زمستان ۱۳۹۲ شماره ۹
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۱۳ تعداد دانلود : ۶۲۸
اگرچه مطالعات نظری در حوزه قدرت نرم رو به افزایش دارد، اما توجه به رویکرد بومی در این مطالعات غلبه ندارد و از این حیث تلاش برای تعریف و نظریه پردازی بومی در این موضوع اولویت دارد. از این منظر نویسندگان تلاش دارند مستند به رهنمودهای مقام معظم رهبری به تحلیلی بومی از قدرت نرم دست یابند. در مقاله ی پیش ِرو کوشش می شود با تحلیل کمّی گفتارها و نوشتارهای مقام معظم رهبری، به تفسیری از بسامدِ شمارش های به دست آمده از مفاهیم هشت گانه ی نقش ملّی، دست یافته شود. شمارش فراوانی ها، بیانگر وجود هشت نقش ملی است که به ترتیب، عبارت اند از: مدافع اسلام (438)، ضدّیت با امپریالیسم (272)، سنگر انقلاب/ رهایی بخش (246)، توسعه ی داخلی (214)، دولت سرمشق (194)، رهبر و حافظ منطقه (147)، مبارزه باصهیونیسم (150)، دولت مستقل (120). به نظر می رسد فراوانیِ نقش های ملّی برگرفته از ایدئولوژی اسلامی، نشانگر استوارشدن سیاست خارجی ایران بر قدرت نرم است که در آمیزش با قدرت سخت، امکانِ پدیدارشدن قدرت هوشمند را فراهم آورده است.
۵۳.

مسئله زن در نگرش خبرگان قانون اساسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه زنان سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۱ شماره ۱ (پیاپی ۵)

کلیدواژه‌ها: زنان انقلاب اسلامی ایران مجلس خبرگان قانون اساسی جنسیت و انقلاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۳۰ تعداد دانلود : ۴۸۲
انقلاب ها از حیث پیامدهای جنسیتی دو نوع اند: مساوات گرا، که رهایی زنان یکی از اهداف آنها به شمار می رود؛ و مردسالارانه، که زن را در قالب خانواده محصور می سازند. شایسته است پیش از بررسی مفهوم مشارکت سیاسی زنان در جامعه انقلابی ایران، درک کنیم که خبرگان تدوین کننده قانون اساسی چه نوع نگرشی نسبت به مسئله زن داشته اند. گمان نخستین آن است که خبرگان دارای نگرشی پنج وجهی (مذهبی، بدیهی، عقلانی، انقلابی، فقهی) بوده اند؛ یعنی، از یک سو، مسئله زن محصور در شرع محسوب شد، زیرا فقها بر فضای ذهنی مجلس خبرگان چیرگی داشتند؛ و از دیگرسو، نگاه جمع گرایانه بر نگرش فردگرایانه غلبه یافت و زن به عنوان یک فرد، افزون بر ویژگی های فردی، در مجموعه ای به نام خانواده نیز اهمیت یافت.
۵۴.

تحلیل گفتمان مقوله سیاست خارجی در مذاکرات نخستین مجلس شورای ملی مشروطیت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم سیاسی سال ششم پاییز ۱۳۹۰ شماره ۴ (پیاپی ۲۴)

کلیدواژه‌ها: سیاست خارجی مشروطیت تحلیل گفتمان قاجاریه مجلس شورای ملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۴۳ تعداد دانلود : ۱۴۴۶
نخستین مجلس شورای ملی عصر مشروطیت، می بایست نقشی دوگانه برعهده می گرفت: ازیک سو، موسس بود، زیرا، پیش از آن، نهادی وجود نداشت که بتواند بایستگی های دوران مدرن را به شکل متون قانونی درآورد؛ ازدیگرسو، این مجلس، می بایست، نقش مقنن را نیز به عهده می گرفت، زیرا، مطابق با آن چه که در قانون اساسی مشروطیت آمده بود، مجلس شورای ملی، همان قوه مقننه محسوب می شد. در قرن نوزدهم میلادی، ایران در نظام بین الملل جایگاهی درخور یافته بود. موقعیت راهبردی ایران، سبب می شد کشور های قدرت مند، نتوانند از وضعیت خطیر ایران که در رقابت میان قدرت های بزرگ، نقشی موثر ایفا می نمود، چشم پوشی کنند؛ هم چنین کشور ایران، در میان دو دولت مداخله گر روسیه و انگلستان، نقش دولت حائل را بازی می کرد، که نه مستعمره و نه مستقل می ماند؛ بلکه حالتی داشت که نقش ضربه گیر در رقابتِ نفس گیر میان دو ابرقدرت زمانه را ایفا می نمود. نیز، در وضعیتی ویژه که به نظر می رسد تنها در یک نقطه از دنیا صدق می نمود، ایران و آسیای مرکزی، درگیر بازی بزرگ شده بودند. یکی از جنبه های پیدایش خیزش مشروطه ، واکنشی بود که پیشروان عصر مشروطه خواهی نسبت به وضعیت ناامیدکننده/ غم بار روابط خارجی قاجاران با دنیای خارج، پیشه خود ساخته بودند. نگارندگان کوشش می کنند با تکیه بر متن مذاکرات نخستین مجلس شورای ملی، به این پرسش پاسخ دهند که زمینه های سیاسی/ اجتماعی/ اقتصادی/ تاریخی موجود در روزگار مشروطیت، سبب ساز شکل گیری کدام گفتمان ِسیاست خارجی در متن مذاکرات مجلس می شده است؟ تحلیل گفتمان، رویکردی ساختاری به متن است که امکان پیوند متن را به جنبه های جامعه شناختی فراهم می آورد. در تحلیل متن به روش گفتمان، شرایط اجتماعی منجر به آفرینش متون مورد توجه قرار می گیرند. نگارندگان با گزینش مدل فرکلاف، کوشش خواهندکرد مقوله سیاست خارجی را در متن مذاکرات نخستین مجلس مشروطه و در پرتو تحلیل بافتار تاریخی، بازنمون کنند.
۵۵.

بازخوانیِ نیّت مندِ اسناد در پژوهش های تاریخی (پیشنهاد مدلی دومتغیّره برای بازتفسیرِ رخدادهای تاریخ معاصر ایران)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال دوم بهار ۱۳۹۰ شماره ۷

کلیدواژه‌ها: اسناد تاریخ معاصر ایران پژوهش تاریخی الگوی تحلیل اسناد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۲۲ تعداد دانلود : ۶۴۱
سند به مثابه مادّه ی خام در گزارشِ رویدادهای تاریخی حضور دارد. گاهی فقط برای معطوفکردن متن به چشم نوازشدنِ استنادهای پی درپی از اسناد بهره میگیریم و گاهی که خود را به نگره ای پیشینی مجهّز ساخته ایم، از اسناد بهره میبریم. اگر سند را مادّه ی خامِ چندمنظوره بدانیم، کارویژه ی آن عبارت خواهد بود از: عاملِ میانجیِ جهشِ کیفی از کتابتِ وصف گونه به تبیینِ رویدادهای تاریخی. بایسته است در بررسی رویدادها، با تکیه بر وصف و شرح، به بیان دالّی و تفهّمِ رویداد دست یازیم؛ این امر به کاربستِ شیوه های نوین پژوهش منوط است. در تفهّمِ رویدادهای تاریخی، اسناد، خودبه خود سخن نمیگویند، بلکه مؤلفه های پژوهشیِ کمکدهنده اسناد را به برون افکندنِ درون مایه های خود وادار میکنند. در روایت های وصف/ شرح گونه از رخدادهای تاریخی، اسناد ارزشی یکسان دارند؛ ولی در بیان های نگره مندانه ی تاریخی، از ارزش برخی سندها کاسته، و بر اهمیّت برخی دیگر افزوده میشود. نگارنده میکوشد با تکیه بر برخی از اسناد دوران قاجار، الگویی را در پژوهش های تاریخیِ مبتنیِ بر اسناد پیشنهاد دهد که به نظر میرسد ما را به حیطه ی درون نگریِ تاریخِ تحوّلات ایرانِ معاصر رهنمون خواهد ساخت.
۵۷.

نمایندگی/ سخن گوییِ جهان اسلام: چیستی ادّعا و کیستی مدّعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های روابط بین الملل دوره اول زمستان ۱۳۹۰ شماره ۲ 101 - 130
تعداد بازدید : ۱۲۱ تعداد دانلود : ۶۵
زایش هویّت، هنگامی امکان پذیر می شود که در پیوندهای دوسویه، بر «خود/ دیگران»، تأکید شود. پرسش«چه کسی می تواند سخن گوی جهان اسلام باشد؟»، کمینه، از دو منظر قابل بررسی است: سخن گوی جهان اسلام از منظر خودِ جهان اسلام کیست و چه شاخص هایی باید داشته باشد؛ و، دیگران یا همان مخاطبان ِجهان اسلام، در عالم واقع، چه کسی را سخن گوی جهان اسلام می دانند و حاضرند سخن اش بشنوند و پاسخ اش گویند. در این مقام، دو گونه می توان سخن گفت: هنجاری و توصیفی. ازیک سو، می توان انتزاعی و آرمانی سخن گفت و تعیین تکلیف نمود و بدون درنظرگرفتن واقعیّت های عینی جهان، از ویژگی های سخن گوی جهان اسلام سخن راند و بر دیگران وظیفه دانست که از او تبعیت کنند و امّ القرای جهان اسلام اش بخوانند. راه دیگر، البتّه از عالم واقع می آغازد و درصدد برمی آید درک کند که «دیگران» یا مخاطبان ِجهان اسلام، چه کسی را به عنوان سخن گوی جهان اسلام، معتبر می شمارند. بنابراین، می بایست، یک بار به خودِ کشور اسلامی مدّعی سخن گویی دقّت کرد، و یک بار، به دیگریِ جهان اسلام. نگارندگان در این مقاله، ضمن مطرح ساختن پرسش هایی ذهنی و فلسفی، با بهره گیری از نظریه عمومی ارتباطات و با تکیه بر متد روش شناسانه امیک/ اتیک، تلاش می کنند نشان دهند که پاسخ به پرسش چه کسی نماینده و سخن گوی جهان اسلام است، بسیار دشوار است و نیازمند پژوهشی چندزاویه ای است که در آن، می بایست هم از روش های پژوهش توصیفی بهره گرفت و هم از شیوه های میدانیِ پژوهش و متدهای هم پیوند با پژوهش کیفی. کاری است بسی سخت در پاسخ به پرسشی که در آغاز، بسیار سهل و ساده به نظر می آید.
۵۸.

مقایسه مفهوم صدور انقلاب در انقلاب های فرانسه و روسیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای سیاسی معاصر سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۰ شماره ۱ (پیاپی ۳)

کلیدواژه‌ها: لیبرالیسم مارکسیسم انقلاب فرانسه صدور انقلاب انقلاب روسیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۳۲ تعداد دانلود : ۱۲۶۳
انقلاب ها دستاوردهای گوناگونی دارند: بازتوزیع زمین ها، پایان دادن به کار نظام های سرکوبگر، و از بین بردن امتیازات موروثی اشرافیت سنتی. انقلاب ها افزایش سواد، تحصیلات و مراقبت های بهداشتی بهتر، احساس غرور بیشتر به قدرت ملی، و استقلال را برای عدة بی شماری از انسان ها به ارمغان آورده اند. انقلاب ها پدیده هایی بین المللی اند، نه فقط به این دلیل که غالباً باعث منازعة نظامی میان کشورها می شوند، بلکه به این دلیل که ایده ها و اهدافشان به سراسر جهان انتشار می یابد. وقتی ایده های انقلابی به کشورهای دیگر سرایت می کند و ملت ها جذبشان می شوند، این باورها به پیشبرد انقلاب ها کمک و امواج جدیدی از خیزش های انقلابی را با هدف هایی مشابه خلق می کند. نگارندگان درصددند مفهوم صدورِ انقلاب را در دو انقلاب کلاسیک قرن هجدهم و بیستم که به دو سنت لیبرالیسم و مارکسیسم تعلق دارند، مقایسه و همانندی ها و ناهمانندی های آن دو را بررسی کنند.
۵۹.

ویژگی های بافتار ژئوپولیتیک ایرانِ دوران قاجار از منظر سفرنامه نویسان روسیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید زمستان ۱۳۹۰ شماره ۱۲ (پیاپی ۹۷)

کلیدواژه‌ها: ایران قاجاریه روسیة تزاری سفرنامه نویسان بافتار ژئوپولیتیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۸۷ تعداد دانلود : ۷۵۳
به هنگام سلطنت قاجاریان، کشور ایران در نظام بین الملل جایگاهی درخور یافته بود. ایران در سیاست بین الملل، ازحیث ژئوپولیتیک، پنج کاراکتر ممتاز یافته و این موضوع سبب شده بود به کشوری تأثیرگذار در عرصه روابط بین الملل تبدیل شود. طرفه آنکه، این موقعیت مهم از رقابت های جهان گیرانه میان قدرت های برتر زمانه نصیب ایرانیان شده بود و قاجاریان، در پدیدارسازی آن نقشی نداشتند. موقعیت کریدوری ایران سبب می شد کشورهای قدرتمند نتوانند از وضعیت راهبردی ایران که در رقابت میان قدرت های بزرگ نقشی مؤثرداشت، چشم پوشی کنند. کانال ایران برای انگلستان نقش ممانعتی ایفا می کرد و برای قدرت های بزرگِ دیگر نقش ویژه نفوذیابی داشت. همچنین، کشور ایران درمیان دو دولت مداخله گر و قدرت مند روسیه و انگلستان، نقش دولت حائل را بازی می کرد که نه مستعمره می شد و نه مستقل می ماند؛ بلکه فقط به ایفای نقش ضربه گیر در رقابت نفس گیر میان دو ابرقدرت زمانه می پرداخت. ناگفته نماند که ایران و آسیای مرکزی درگیر یک بازی بزرگ نیز شده بودند؛ بازی بزرگی که میان بریتانیا و روسیه بر سر ایران، افغانستان، هند و آسیای مرکزی به وجود آمده بود. مسئله هند، ویژگی دیگر بود؛ زیرا هند اهمیتی غیر قابل چشم پوشی برای انگلستان داشت و می بایست به هر ترتیب، در اختیار بریتانیایی ها باقی می ماند. ایران برای انگلستان، نقش قلعه مدافع هند را دربرابر قدرت های بزرگی چون فرانسه، روسیه، و پروس (آلمان بعدی) داشت؛ زیرا هریک از این قدرت ها می خواستند هند را از تصرف انگستان خارج کنند و قدرت یکه تاز و توازن دهنده انگلیسی ها را در اروپا از بین ببرند.کشف نفت، اهمیت ایران را دوچندان ساخت؛ زیرا، به منزله موتور توسعه بود و تصاحب آن، سبب برتری بی چون وچرا در رقابت های دریایی میان قدرت های برتر می شد. نگارنده تلاش می کند با خوانشِ متن سفرنامه های پارسی گردان شده روس هایی که در زمان سلطنت قاجاریان به ایران آمده اند، ویژگی های پنج گانه ژئوپولیتیکِ کشور ایران را بررسی کند
۶۰.

مفهوم قلمرو در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران: مرز جغرافیایی / بیمرزی عقیدتی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: راهبرد بهار ۱۳۹۰ شماره ۵۸

کلیدواژه‌ها: انقلاب اسلامی ایران قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مرز/ قلمرو خبرگان قانون اساسی1358 قلمرو جغرافیایی بی مرزی عقیدتی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی حقوق حقوق عمومی حقوق اساسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم سیاسی مسایل ایران جغرافیای سیاسی ایران
تعداد بازدید : ۲۱۳۶ تعداد دانلود : ۷۹۱۰
مفهوم قلمرو به عنوان ""مرز جغرافیایی اقتدار سیاسی و حیطه صلاحیت دولت""، در علوم سیاسی و حقوق بین الملل، کاربرد میان رشته ای پیدا کرده است. یکی از ویژگیهای بنیادین هر قانون اساسی، وجود اصلی است درباره حدود و ثغور و نحوه تغییر و دفاع از مرز/ قلمرو سرزمینی دولت/کشور که به نحوی مؤکد، ویژگی های عمومی آن بر شمرده می شود. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، دستامد انقلاب اسلامی است. به همین جهت، هم متکی بر نگاه به درون بوده؛ و هم اتکایی بر نگاه به بیرون داشته است. قانون اساسی کنونی، هم پایبند به مرز جغرافیایی بوده؛ و هم به فراتررفتن از مرزهای سیاسی به وسیله مقومات / مقولات ایدئولوژیک اشارت داشته است. آمیختگی همزمان دو نگرش موجود در قانون اساسی جمهوری اسلامی که هم مفهوم مرز سیاسی / جغرافیایی را در خود نهاده و هم نگاه فرامرزی، جهان وطنانه و امت نگرانه را در متن خود گنجانده است، از یک سو، برآمده از ویژگیهای خاص انقلاب اسلامی و خصوصیات عام انقلاب ها تلقی میشود؛ و از دیگر سو، سیاست خارجی انقلابی برآمده از درونمایه های قانون اساسی را، دووجهی و مبتنی بر دو نگاه جغرافیایی و عقیدتی نموده است. نگارنده، با تکیه بر تحلیل متن مذاکرات مجلس خبرگان قانون اساسی که موجب مصوب شدن قانون اساسی ایران در سال 1358 شد، کوشش نموده نشان دهد مفهوم مرز و قلمرو از کدام ویژگی ها برخوردار شده است.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان