زاهد غفاری

سرودهای ملی به همراه پرچم مهم ترین نمادهای ملی کشورها هستند و از نظر رتبه بندی در دسته الف نمادهای ملی قرار می گیرند. از این رو کشورها در انتخاب سرودهای ملی دقت نظر ویژه ای دارند. هدف اصلی این مقاله بررسی مقایسه ای مفاهیم اساسی سرود های ملی کشورهای ایران، روسیه و فرانسه است. سه کشوری که با سه ایدئولوژی متفاوت سه انقلاب مهم عصر مدرن را پشت سر گذاشته اند. با توجه به اهمیت سرودهای ملی به عنوان یکی از نمادهای ملی در دولت های مدرن، در این مقاله به بررسی مفاهیم اساسی مندرج در سرود ملی سه کشور پس از وقوع انقلاب اشاره شده است و سعی شده است بر اساس روش تحلیل مضامین با تاکید بر شبکه مضامین و روش مقایسه ای با استفاده از ابزار فیش برداری از منابع مرتبط به این پرسش اساسی پاسخ داده شود که مفاهیم اساسی و ارزشی- انقلابی در سرودهای ملی ایران، فرانسه و روسیه کدامند و وجوه تفاوت و تشابه آنها در این باره چیست؟

مقاله در پی اثبات این است که رهبری امام خمینی، مبتنی بر نظریه رهبری کاریزمایی «ماکس وبر» نیست، بلکه از الگوی نظری دیگری نشئت گرفته است که در این بحث با تکیه بر آرای علامه مطهری بیان شده است. در بخش اول، ماهیت رهبری پیامبران الهی در پرتو ابطال نظریه رهبری کاریزمایی روشن شده است. در بخش دوم نیز، ماهیت رهبری امام خمینی در قالب شناخت علل گراییدن توده های مردم به ایشان بیان شده است. در پایان نیز علت اصلی گرایش مردم ایران به امام خمینی، انطباق و اتصال ایشان با فرهنگ اسلامی ـ شیعی و نه ویژگیهای فردی و خودبنیاد وی بیان شده است.

نیل اسملسر به عنوان نظریه پرداز مهم رفتار های جمعی، مدعی است که عوامل تعیین کننده رفتار جمعی بایستی در الگویی معین و به ترتیب، با هم ترکیب شوند؛ تا رفتار جمعی شکل بگیرد. کما اینکه وقوع مراحل قبلی، تعیین کننده الزامی وقوع مراحل بعدی نیست. فرضیه ما این است که ترتیب الگوی مورد نظر وی در مورد قیام پانزده خرداد با توجه به نقش پررنگ امام (ره)، مستلزم تأمّلاتی است: چرا که شکل گیری این قیام آنقدر مدیون رهبری اش می باشد که می توان مدعی شد بدون آن، مرحله دوم تئوری- فشار های ساختاری- شکل نمی گرفت. این در حالی است که اسملسر تا حدودی در مرحله سوم و نهایتاً در مرحله پنجم تئوری خویش، نقش رهبران را می پذیرد. با توجه به نقشی که وی برای رهبری جنبش های اجتماعی در نظر می گیرد، آیا قیام پانزده خرداد در مرحله اولیه خود- شرایط مساعد ساختاری- عقیم نمی ماند؟ به نظر می رسد امام خمینی (ره)، به عنوان رهبر این جنبش، عامل عمده شکل گیری فشارهای ساختاری در ذهن مردم بود و وجه ممیزه ادعای این مقاله با رهیافت نظری اسملسر در همین نکته است. روش مورد استفاده در این پژوهش کیفی و از نوع پژوهش تاریخی می باشد. 

در این مقاله به بررسی و نقد برخی از تبیین های انقلاب اسلامی پرداخته شده است، که شامل: نظریه های جامعه توده وار، نظام نوین جهانی، نوسازی شتابان، توسعه ناموزون، ساخت قدرت شخصی دولت، ضعف دستگاه سرکوب شاه، آسیب پذیری دولت رانتی، گفتمان و نظریه عرفانی می باشد. شیوه کار بدین صورت است که ابتدا به بررسی سوال ها و فرضیه های اصلی و فرعی مطرح شده در این آثار، پرداخته شده و سپس چارچوب نظری آنها مورد بررسی، به طور خلاصه آورده شده است و نهایتاً نشان داده شده که چگونه با استفاده از این نظریه ها انقلاب اسلامی تبیین شده است