محمد مولوی

محمد مولوی

مدرک تحصیلی: استادیار دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۲۵ مورد.
۱.

مؤلفه های اقتدار اقتصادی زن از منظر قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: زن قدرت اقتدار اقتصادی جنسیت تفاوت های جنسیتی مؤلفه های اقتدار اقتصادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۲ تعداد دانلود : ۴۹
یکی از مسائل مهم اجتماعی در دوران معاصر، مسائل مربوط به زنان و جایگاه اجتماعی آنان ازنظر آموزه های دینی است. از منظر قرآن، زن و مرد از جهت انسانی باهم برابر و دارای قدرت و جایگاه اجتماعی هستند. پژوهش پیش رو، با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از ابزار کتابخانه ای درصدد تحلیل مؤلفه های قدرت و اقتدار اقتصادی زن از منظر قرآن کریم است. یافته های پژوهش نشان می دهد از نظرگاه قرآن زنان نیز مانند مردان می توانند دارای مؤلفه ها و منابع اقتدار اقتصادی باشند و از این طریق اقتدار فردی و اجتماعی کسب نمایند. برخی از مهم ترین آن ها عبارت اند از: شایستگی درآمدزایی و تملک اموال، ضرورت پرداخت مهریه هنگام درخواست آن توسط زن، برابری زن و مرد در دسترسی به جایگاه و مناصب اجتماعی، حق تحصیل تا کسب بالاترین مراتب علم، داشتن اختیار و قدرت تصرف در اموال شخصی، حق پیشرفت و یافتن جایگاه و قدرت اجتماعی در همه ابعاد فردی و اجتماعی، داشتن اختیار و توان مسئولیت پذیری و حق داشتن شغل مناسب با شأن خویش. برخی از مستندات قرآنی مؤلفه ها عبارت اند از: تمسک به عمومیت ادله مشروعیت تملک و تَکَسُب در قرآن (الحجر: 21؛ الاعراف: 9؛ البقره: 168؛ طه: 81؛ ق: 11؛ الملک: 15) عمومیت ادله تفویض قدرت خداوند به همه انسان ها که شامل قدرت مالی نیز است (المنافقون: 8) و جواز پول گرفتن زن برای شیر دادن نوزاد (البقره: 233؛ الطلاق: 6).
۲.

مقدمات و الزامات ایجاد تمدن نوین اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تمدن تمدن نوین اسلامی مقدمات الزامات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۴ تعداد دانلود : ۳۰۵
مقدمات و الزامات ایجاد تمدن نوین اسلامی چکیده: دین اسلام دین تمدن سازی است. مقدمات و الزامات لازم برای بازسازی و شکوفایی تمدن اسلامی در منابع اسلامی موجود است، ولی استخراج و کاربست آنها برای ایجاد، بازسازی و شکوفایی تمدن اسلامی بایستی مورد مطالعه مجدد قرار گیرد تا با دریافت های نو به جامعه عرضه شود. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی به دنبال پاسخ به این پرسش است که مقدمات و الزامات ایجاد تمدن نوین اسلامی کدامند؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که مقدمات ایجاد و شکوفایی تمدن اسلامی بر اساس سه مؤلفه سامان یافته است: جامعه، حکومت و رهبری صالح و جامع الشرایط. الزامات ایجاد تمدن نوین اسلامی نیز هفت مورد هستند که عبارتند از: خودباوری و عزتمندی در جامعه، تقویت اراده اجتماعی، آرمان گرایی و آرمان خواهی جامعه، استقامت، داشتن محیط امن، ارزشمند بودن کار و مبادله معرفتی با دیگر جوامع و ملل مورد بررسی قرار گرفته است.
۳.

ظهورِ تأویل آیه «وَ ذَکِّرْهُمْ بِأَیَّامِ اللَّهِ» در انقلاب اسلامی

کلیدواژه‌ها: تأویل قرآن انقلاب اسلامی ایام الله

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۲ تعداد دانلود : ۱۵۲
تأویل نزد قرآن پژوهان دارای معانی گوناگون است. تأویل به معنای انتزاع مفهوم گسترده از آیه ای که در مورد خاصی نازل شده و تسری آن به همه موارد مشابه در زمان ها و مکان های دیگر است. در طول تاریخ تفسیر قرآن، اهل بیت (ع) و به دنبال آن مفسران، تفسیر برخی آیات قرآن را از متن و سیاق خارج نموده و به سایر مصادیق جدید سرایت داده اند، از جمله آیاتی که می توان بر همین مبنا تأویل نمود آیه «وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مُوسَى بِآیَاتِنَا أَنْ أَخْرِجْ قَوْمَکَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَذَکِّرْهُمْ بِأَیَّامِ اللَّهِ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِکُلِّ صَبَّارٍ شَکُورٍ» (ابراهیم، ۵) است. در این آیه خداوند به حضرت موسی فرمان داده که «ایام الله» را برای قوم خود یادآوری نماید، با توجه به معنای انتخابی تأویل؛ این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی به دنبال پاسخ به این پرسش است که مراد از ایام الله در آیه چیست؟ تأویل و تطبیق آیه در عصر حاضر در جریان انقلاب اسلامی چگونه است؟ چگونه می توان بر اساس معنای مختار از تأویل، مصادیق أیام الله در جریان انقلاب اسلامی را تبیین نمود؟ در پاسخ به این پرسش پس از استخراج عناصر تشکیل دهنده آیه یعنی رهبری (حضرت موسی)، مردم (قوم بنی اسرائیل) و زمان (دوران حیات قوم بنی اسرائیل)؛ با کمک گرفتن از قاعده «العبره بالعموم اللفظ لا بالخصوص المورد» مفهوم عام و گسترده از آیه انتزاع گردیده است و لذا، عناصر آیه را به رهبران و حاکمان الهی، اقوام و جوامعی که هر یک از رهبران الهی مخاطب هستند و زمان هایی که در آن واقع شده اند تسری داده شده است.
۴.

بازشناسی شاخصه های ارزشی و شکلی در شهرسازی اسلامی بر اساس آموزه های دینی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: شهرسازی اسلامی معماری اسلامی شاخص ارزشی شاخصه شکلی آموزه های دینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۸ تعداد دانلود : ۱۰۶
هدف از این پژوهش نشان دادن گفتمان دین در عرصه معماری و بنای شهر و نشان دادن معماری شهر اسلامی است، آنگونه که باید باشد. سوال پژوهش عبارت شد از اینکه ارزش های اسلامی در شاخص های شکلی شهر اسلامی کدامند؟ تحقیق به روش اکتشافی و رویکرد توصیفی تحلیلی، با ابزار کتابخانه ای صورت پذیرفته است، در پاسخ به این پرسش، مقاله در دو قلمرو پی گیری شده است. قلمرو اول به شاخص های ارزشی در معماری شهر اسلامی پرداخته شده که در این محور به چهار مبحث کلیدی در طراحی شهر اسلامی پرداخته شد. این محورها عبارت شد از محوریت توحید در طراحی شهر اسلامی: اصل توحید هنگامی که به زبان معماری و شهرسازی ترجمه می شود می تواند در ساختار معماری، توحید در اجزای معماری، توحید در عملکردهای فضایی جلوه گر شود. محوریت عدل در طراحی شهر اسلامی: تعادل، هماهنگی و اندازه را از مصادیق و تجلیات عدل در بحث معماری و شهرسازی می توان برشمرد و همچنین محوریت امنیت و نظم در شهر اسلامی: مراد از معماری شهر اسلامی بر اساس نظم یعنی نظمی که بر اساس ارگانیک مورد نیاز شهر اسلامی طراحی شود. قلمرو دوم به بررسی چهار شاخص مهم: زیبایی و هنر، طبیعت و محیط زیست، مسجد و مسکن در معماری شهر مورد بررسی قرار گرفت.
۵.

بررسی تطبیقی رویکرد آلوسی و سلفیه در مسأله علم غیب(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: علم غیب سلفیه آلوسی روح المعانی بررسی تطبیقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۸ تعداد دانلود : ۳۴۵
رویکرد حس گرایانه سلفیه در تفسیر مفاهیم ماورائی همچون علم غیب را می توان به مثابه اساس هستی شناسی این جریان فکری تلقی نمود. در نوشتار حاضر بررسی تطبیقی اندیشه کلامی سلفی ها و آلوسی به عنوان یکی از منتسبان به این مکتب، با محوریت مبحث علم غیب با روش توصیفی تحلیلی مورد کاوش قرار گرفته است. مطالعات نشان می دهد آلوسی فی الجمله تفکرات سلفی را در حوزه تفسیر علم غیب می پذیرد، ولی تأثیرپذیری انکارناپذیر وی از مشرب صوفیانه، وجوه افتراقی را بین دیدگاه وی و جریان سلفی گری رقم زده است. آلوسی از یک سو همسو با سلفی ها، ضمن تأکید بر مباحثی چون ضرورت عدم تزاحم تفسیر علم غیب با الوهیت و ربوبیت تام ذات الهی، بر غیر استقلالی بودن آگاهی به غیب توسط اولیای الهی تأکید نموده و گستره علوم غیبی را محدود می داند. همچنین تقید و جمود بر ظواهر برخی آیات مشتمل بر مسائل غیبی و لزوم وجود وسایط در افاضه علوم غیبی به اولیای الهی نیز می تواند دلیل قرابت وی با مبانی سلفی ها باشد. از سوی دیگر عدم اعتقاد به عناوینی مانند فراست، توسم، الهام و تحدیث و اثبات کرامت برای اولیا بر اساس آیات 26 و 27 سوره جن، از نقاط تمایز وی با دیگر سلفیه است.
۶.

اصول و مؤلفه های فرهنگ دفاعی در اندیشه مقام معظم رهبری(مدظله العالی)

کلیدواژه‌ها: فرهنگ دفاع فرهنگ دفاعی مقام معظم رهبری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۰ تعداد دانلود : ۱۲۸
فرهنگ دفاعی در تمدن ایرانی اسلامی ریشه ای دیرینه دارد و برخاسته از فرهنگ اصیل و نهادینه شده در درون آن ملت است. باتوجه به اینکه مؤلفه های فرهنگ دفاعی در هر ملتی را همان مؤلفه های اصلی تمدن هر ملت تشکیل می دهد، می توان با شناسایی آن مؤلفه ها به غنی کردن هرچه بیشتر آن کمک کرد. هدف پژوهش حاضر، بررسی اصول و مؤلفه های فرهنگ دفاعی در اندیشه مقام معظم رهبری است. بنابراین، این پژوهش درصدد است تا به این سؤال پاسخ دهد که مهم ترین اصول و مؤلفه های فرهنگ دفاعی از دیدگاه مقام معظم رهبری کدام اند؟ نتایجی که از پژوهش حاضر به دست آمد، نشان می دهد که این مؤلفه ها عبارت اند از: استکبارستیزی و دفاع از مظلومان، همکاری دفاعی و بازدارندگی، صلح طلبی و همزیستی مسالمت آمیز، افزایش بصیرت و هوشیاری، دشمن شناسی، استقلال ملی، مبارزه با اباحه گری، تقویت هویت و انسجام ملی، اعتماد و اطمینان به صدق وعده الهی، فرهنگ ایثار و شهادت، ولایت محوری و ولایت مداری، تولید علم و دانش، داشتن روحیه بسیجی و دفاع مردمی. روش تحقیق مورد استفاده در این مقاله، توصیفی- تحلیلی است.
۷.

تحلیل، مقایسه و نقد دیدگاه مفسران درباره «سنت تغییر»( ذیل آیه 11 سوره رعد)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: سنت های الهی سنت تغییر آیه 11 سوره رعد مفسران اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۹۱ تعداد دانلود : ۵۲۲
به «سنت تغییر» در آیه .. إِنَّ اللَّهَ لا یغَیِّرُ مَا بقَوْمٍ حَتَّی یغَیِّرُوا مَا بأَنْفُسِهِمْ...اشاره شده است و در دوران معاصر، همواره مورد توجه مفسران اجتماعی نیز بوده است. این نوشتار بر آن است تا با روش توصیفی تحلیلی ضمن تبیین دقیق «سنت تغییر» بر اساس آیه 11 سوره رعد، به مقایسه دیدگاه مفسران اجتماعی بپردازد. بررسی دیدگاه ها نشان می دهد تعریف و تبیین دقیق «سنت تغییر» مبتنی بر تفسیری است که درباره «ما»ی موصوله ارائه می شود. در این زمینه، دو دیدگاه هست: اول آنکه «ما»ی موصوله اول به «نعمت» و «ما»ی موصوله دوم به «معاصی» بازمی گردد. در نتیجه، سنت تغییر، «تبدیل از وضعیت مطلوب به نامطلوب» معنا می شود. در دیدگاه دوم، «ما»ی موصوله اول به «نعمت و نقمت» و «ما»ی موصوله دوم به «معاصی و بازگشت از معاصی» معنا می شود. در نتیجه، سنت تغییر به «تبدیل از وضعیت مطلوب به نامطلوب و برعکس» معنا می گردد. از این رو، در تبیین آیه، گروه اول این آیه را با آیه 53 انفال قید زده اند و معنای خاصی ارائه داده اند، ولی گروه دوم معنای عام و فراسیاقی از آیه ارائه داده اند. نتایج نشان می دهد دیدگاه و رویکرد دوم دقیق تر است؛ زیرا در برداشت فراسیاقی از آیه، ثمرات مهمی دریافتنی است؛ از جمله: کشف قوانین اجتماعی از قرآن ، طرح سؤال و ارائه پاسخ های قرآنی، ارجاع جامعه به خویش به سبب ناملایمات اجتماعی و مشاهده نمونه های عملی.
۸.

واکاوی سنت و ساختار تغییرات اجتماعی(با تأکید بر آیه 11 سوره رعد)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: سنت تغییر اجتماع عوامل موانع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۸ تعداد دانلود : ۱۳۰
هدف از این پژوهش نشان دادن اهمیت، جایگاه و رویکرد متون اسلامی و دیدگاه های جامعه شناسان نسبت به ساختار و مبانی تغییرات اجتماعی است. سوالات پژوهش: یک: موضوع «سنت تغییر» در تفاسیر قرآن چگونه تبیین شده است؟ دو: ساختار تغییرات اجتماعی در متون اسلامی و کلمات جامعه شناسان چگونه تحلیل شده است؟ تحقیق به روش اکتشافی و رویکرد توصیفی تحلیلی، با ابزار تحلیل محتوا صورت پذیرفته است، در پاسخ به سوال اول بررسی ها نشان می دهد: گروه اول از مفسران، سنت تغییر را «تبدیل جامعه از وضعیت مطلوب به نامطلوب» معنا نموده اند. گروه دوم از مفسران، سنت تغییر را به «تبدیل جامعه از وضعیت مطلوب به نامطلوب و بالعکس» معنا نموده اند. در پاسخ به سوال دوم در چهار زمینه به بحث پرداخته شده است، بحث اول: عوامل تغییرات اجتماعی: مطابق آموزه های تفسیری، انبیاء الهی عامل اصلی حرکت تاریخ به شمار می روند. بحث دوم: شرایط تغییرات اجتماعی: مطابق آموزه های قرآن شروط اساسی تغییر عبارت است از: عقیده صحیح، ایمان با عمل. بحث سوم: عناصر تغییرات اجتماعی: دو عنصر مردم (به عنوان اجزاء تشکیل دهنده جامعه) و زمان (مدت لازم برای تغییر)، در تغییرات جوامع باید مورد توجه باشد. بحث چهارم: موانع تغییرات اجتماعی: از منظر تعالیم قرآن و جامعه شناسان، تغییرات اجتماعی به دلایلی از جمله: تقلید، تعصّب، عزلت گزینی و بی تفاوتی اجتماعی با کندی مواجه است.
۹.

بررسی سلفی گری در رویکرد کلامی ابن کثیر و آلوسی با محوریت مبحث لوازم توحید(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: ابن کثیر آلوسی سلفیه لوازم توحید

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۹ تعداد دانلود : ۴۰۴
اتباع سلفیه برای حجیّت بخشی به ادعاهای خود برآنند تا علمای برجسته اسلامی اعصار مختلف را به مکتب خود منتسب کنند. در این نوشتار به بررسی تطبیقی صحت انتساب ابن کثیر و آلوسی به جریان سلفیه پرداخته شده است؛ همچنین مسئله لوازم توحید به عنوان چالش برانگیزترین مسئله میان سلفیه و دیگر فرق کلامی، در خلال دو اثر گران سنگ تفسیر القرآن العظیم و روح المعانی مطمح نظر قرار گرفته است. در این میان به آرای ابن تیمیه به عنوان پایه گذار مؤلفه های جریان سلفیه برای سنجه و سنگ محک سلفی گری دو مفسر توجه شده است. در نهایت باید گفت: ابن کثیر و آلوسی چنان اختلاف فکری عمیقی، در غالب مباحث لوازم توحید، با ابن تیمیه و قاطبه سلفیها دارند که می توان به انتساب این دو تن به مکتب سلفیه به جد تردید کرد؛ به علاوه تشتت آرای اندیشمندان منتسب به جریان سلفیه، در مبحث مهمی چون توحید، معرفی این جریان به عنوان مکتب واجد مبانی و منهج استوار و نظام مند را با اشکال روبه رو خواهد ساخت.
۱۰.

شبهه وارده بر آیه 94 سوره یونس از طرف یوسف حداد و نقد آن

کلیدواژه‌ها: یوسف حداد شبهات یوسف حداد آیه 94 سوره یونس اهل کتاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۶ تعداد دانلود : ۱۵۸
یوسف دُرّه حداد ذیل آیه: « فَإِنْ کُنْتَ فِی شَکٍّ مِمَّا أَنْزَلْنا إِلَیْکَ فَسْئَلِ الَّذِینَ یَقْرَؤُنَ الْکِتابَ مِنْ قَبْلِکَ لَقَدْ جاءَکَ الْحَقُّ مِنْ رَبِّکَ فَلا تَکُونَنَّ مِنَ المُمْتَرِینَ » مدعی شده که رسول اکرم (ص) برای رفع تردید از خود پیوسته به اهل کتاب مراجعه می نموده است. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی نشان داده است که پیامبر اکرم(ص) هیچ گاه دچار شک و تردید نشده تا نیازی به مراجعه به اهل کتاب داشته باشد، ازاین رو، این مدعا دارای پنج اشکال است: الف. این مسأله با سیاق آیات، آیات تحدی و به طور کلی روح حاکم بر قرآن ناسازگار است؛ ب. روایاتی که ذیل این آیه مطرح شده این مدعا را اثبات نمی نماید؛ ج. این آیه مانند این مَثَل فارسی است که می گوید: «به در گفت تا دیوار بشنود»، بعلاوه که نمونه های فراوانی مانند آن در قرآن وجود دارد؛ د. «إِنْ» دلالت بر وقوع و حتمیت در شرط و جزا ندارد؛ ه . بر فرض محال بر وجود دلالت آیه بر چنین مطلبی، دیگران اولی به شک و تردید می باشند نه پیامبر اکرم (ص).
۱۱.

روش های بیان رویدادهای تاریخی در داستان های قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: داستان های قرآن رویدادهای تاریخی گزاره های تاریخی قرآن اسلوب تاریخی تصویرآفرینی در داستان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۳۲ تعداد دانلود : ۶۶۹
بخش فراوانی از آیات قرآن کریم را بیان داستان های پیشینیان تشکیل می دهد. خداوند در این داستان ها از روش ها و اسلوب های خاصی برای بیان رویدادهای تاریخی و سرگذشت پیشینیان بهره برده است که در سایه آنها تصاویر زیبایی را می آفریند و حوادث و رویدادهای تاریخی را به بهترین شکل بیان می نماید، و از این طریق پیام های قرآن در دل و جان مخاطب نفوذ می کند. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی به مطالعه علمی این روش ها در داستان های قرآن می پردازد. یافته های پژوهش نشان می دهد خداوند از روش های متعددی برای بیان داستان ها بهره برده است، برخی از مهم ترین این روش ها عبارتند از: تکرار برخی فرازهای داستان ها، معرفی و شناساندن اسوه ها در داستان های قرآن، بهره گیری از روش تبلیغ غیر مستقیم، بهره گیری از روش شخصیت پردازی در داستان های قرآن، بهره گیری از روش گفتگو در ارائه هر چه بهتر مقصود، بهره گیری از اسلوب استفهام، بارز کردن نقش توده مردم در سازندگی و جهت دهی به جامعه از طریق داستان و برخی موارد دیگر.
۱۲.

پیامدسنجی ترک فریضه امر به معروف و نهی از منکر در جامعه «با تأکید بر دیدگاه امام علی(ع)»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : ۶۶۷ تعداد دانلود : ۴۸۴
فریضه امر به معروف و نهی از منکر در دین اسلام، به دلیل اهمیت فردی و اجتماعی آن از فروعات دین محسوب می شود؛ تا آنجا که ترک این واجب الهی، می تواند نتایج زیان باری در جامعه به وجود آورد. ازاین رو، قرآن کریم و معصومان(ع) اجرای این دستور الهی را عامل سعادت اجتماع و ترک آن را موجب تباهی آن می دانند، و هر یک بر اهمیت و ضرورت اجرای این فریضه الهی در جامعه اسلامی تأکید کرده و به مردم از عواقب وخیم ترک آن هشدار داده اند. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع دست اول کتابخانه ای درصدد پاسخ به این سؤال است که از نظر امام علی(ع) امر به معروف و نهی از منکر چه جایگاهی در جامعه دارد و پیامدهای ترک آن در جامعه چه می تواند باشد؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که ایشان در همه دوران زندگی به ویژه در عصر زمام داری خود به طور فراوان مردم را بر ضرورت اجرای امر به معروف و نهی از منکر تشویق کرده و آنان را از ترک آن پرهیز داشته اند. از نظر امام علی، انجام این فریضه موجب افزایش رزق و روزی، تقویت مؤمنان و اصلاح توده مردم، ایجاد اتحاد در جامعه مسلمانان و غلبه بر دشمنان می شود. از نظر ایشان، امر و نهی از اوصاف خداوند است و چنان فضیلتی دارد که تمامی اعمال نیک، حتی جهاد در برابر آن مانند قطره در برابر دریاست. امام علی(ع) به مناسبت های گوناگون نتایج ترک این فریضه در جامعه را ترسیم کرده اند که برخی از آنها عبارت اند از: تسلط یافتن ظالمان و بَدان بر جامعه، فروپاشیدن نظام جامعه، پدید آمدن حالت بی اعتمادی و سهل انگاری در جامعه، انحراف حاکمان، عدم استجابت دعای مردم، مورد سرزنش قرار گفتن تارک امر به معروف و نهی از منکر، مورد لعن خداوند قرار گرفتن و تزلزل در پایه های دین. ایشان در جایی دیگر تارک امر و نهی را به مرده ای تشبیه کرده اند که در میان زندگان است.
۱۳.

جایگاه تفسیر علمی و معیارهای آن در تفسیر نمونه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تفسیر نمونه تفسیر علمی اعجاز علمی آیات علمی آیت الله مکارم

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات روش های تفسیر و تأویل
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات موارد دیگر کتاب شناسی تفسیر
تعداد بازدید : ۲۲۳۷ تعداد دانلود : ۹۰۹
از آنجایی که در قرآن کریم آیات فراوانی درباره هستی شناسی، طبیعت شناسی، زیست شناسی، پزشکی و خلقت انسان ها و موجودات وجود دارد، از همان آغاز نزول، قرآن محل گفتگوی دانشمندان و مفسران بوده است و هر یک تلاش نموده مقصود خداوند را در این آیات مشخص نمایند. بیشترین تلاش های تفسیری از قرن چهاردهم به بعد و پس از پیشرفت علوم در همه عرصه ها و مخصوصاً پس از مجادلات دامنه دار درباره تعارض علم و دین در میان دانشمندان مسلمان و بویژه مفسران قرآن دیده می شود. از جمله این مفسران آیت الله مکارم است که در تفسیر نمونه تلاش می کند تا به تبیین آیات علمی قرآن با روش صحیح بپردازد تا از این رهگذر اعجاز علمی قرآن را نیز ثابت نماید. ایشان با اعتقاد به اینکه قرآن کتاب هدایت و انسان سازی است و نه کتابی علمی، با توجه به معیارهایی به تبیین این گونه آیات می پردازد. برخی از مهم ترین معیارهای ایشان عبارتند از: تفسیر قرآن بر اساس علوم قطعی و بی توجهی به فرضیه ها؛ تفسیر قرآن بر اساس قواعد تفسیر؛ حقیقی دانستن زبان قرآن در آیات علمی؛ موافقت تفسیر آیات علمی با عقل؛ این مقاله پس از مطالعه کامل آیات علمی در تفسیر نمونه با هدف بررسی ژرف کاوانه جایگاه تفسیر علمی و تشخیص معیارهای صحیح آن در تفسیر نمونه سامان یافته است.
۱۴.

بررسی تطبیقی تفاسیر المنار و الفرقان در حوزه جایگاه احادیث در تبیین مبهمات قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: روایات تفسیری المنار اسرائیلیات الفرقان مبهمات

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مأخذشناسی تفسیر و تأویل
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث کلیات منابع و نسخ حدیثی
تعداد بازدید : ۹۹۵ تعداد دانلود : ۶۰۴
یکی از انواع علوم قرآنی، تعیین مبهمات آن است. منظور از مبهمات قرآن ، افراد، مکانها، زمانها، اقوام و اشیایی است که در آیات قرآن به شکل مبهم از آنها سخن به میان آمده است و مصداق آنها به روشنی معیّن نیست. همچنین برخی جزئیات قصص قرآن و امور غیبی مانند حقیقت فرشتگان، ابلیس، جن و بهشت نیز از جمله مبهمات محسوب می شود. برخی مفسران برای تبیین آنها، به آنچه از متن قرآن فهمیده می شود، اکتفا می کنند، گروهی دیگر به روایات متوسل شده و تا جایی پیش می روند که از هر روایت اسرائیلی نیز روی گردان نیستند و با اشتیاق فراوان به نقل آنها می پردازند، البته یکی از بسترهای نقل روایات اسرائیلی نیز مبهمات است. این تحقیق با روش توصیفی تحلیلی و با هدف بررسی تطبیقی دو تفسیر المنار و الفرقان درباره جایگاه و نقش روایات در تبیین مبهمات قرآن سامان یافته است. یافته های تحقیق نشان می دهد که این تفاسیر جزء گروه اول بوده و به شدت از روایات و به خصوص اسرائیلیات در تبیین مبهمات پرهیز نموده ، و به آنچه از قرآن فهمیده می شود، بسنده کرده اند. برخی از مهم ترین دلایل روی گردانی آنان از روایات در تبیین مبهمات، عبارتند از: سکوت خداوند در بیان جزئیات بیشتر در این آیات، ضعف در روایات تفسیری، وجود اسرائیلیات در روایات و مشکل نقل به معنا در روایات.
۱۵.

بررسی تطبیقی اسلوب های بیان قصص قرآن در تفاسیر المنار و نمونه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تفسیر نمونه تفسیر المنار قصص قرآن رشیدرضا مکارم شیرازی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات روش های تفسیر و تأویل
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات موارد دیگر کتاب شناسی تفسیر
تعداد بازدید : ۱۲۶۱ تعداد دانلود : ۶۳۵
قرآن کریم به عنوان کامل ترین کتاب آسمانی، برای هدایت انسان ها از فنون گوناگونی استفاده کرده است. از جملة این فنون، بهره گیری از اسلوب داستان است که در مواضع و مناسبت های گوناگون مطرح می کند. هدف قرآن در بیان این داستان ها، بیان داستان تخیّلی نیست، بلکه سرگذشت پیشینیان را آیینه ای برای عبرت آیندگان قرار داده است و سراسر آن حقّ است. مفسّران قرآن، به ویژه در دوران معاصر، به این بُعد از قرآن توجّه خاصّی نموده اند تا جایی که از آن، با اعجاز غیبی یا اعجاز قصصی یاد می کنند. از جملة این مفسّران رشیدرضا در تفسیر المنار و آیت الله مکارم شیرازی در تفسیر نمونه است که عبارتِ «اعجاز قِصَصی قرآن» در بسیاری از مجلّدات آنها به صورت گسترده ای به چشم می خورد. بررسی این تفاسیر نشان می دهد که دیدگاه تمثیلی و تخیّلی مفسّران المنار نسبت به برخی از قصص قرآن باعث گردیده تا نظرات خاصّی را مطابق عقل گرایی افراطی و سلفی خودشان به قصص تحمیل کنند. در مقابل، تفسیر نمونه با دیدگاهی معتدلانه، بی تأثیر از عقاید مذهبی خاص و با دلیل و برهان، واقعی بودن همة قصص را اثبات نموده است و تمثیلی دانستن آنها را با صراحت رد کرده اند. ایشان هدف عبرت آموزی و تربیتی از قصص قرآن را برخلاف تمثیل بودن آنها دانسته است.
۱۶.

بررسی تطبیقی روش شناسی فهم و نقد روایات در تفاسیر المنار و الفرقان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: روایات تفسیری بررسی تطبیقی المنار رشیدرضا عبده صادقی تهرانی الفرقان فهم و نقد حدیث

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث کلیات فقه الحدیث حدیث شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث کلیات مباحث کلی در احادیث
تعداد بازدید : ۱۵۶۵ تعداد دانلود : ۸۰۵
یکی از منابع تفسیری، بهره گیری از روایات است. برخی از مفسران تنها به نقل روایات بسنده کرده و گروهی دیگر به تحلیل و نقد و بررسی آن ها پرداخته اند. تفسیر المنار عبده و رشیدرضا و الفرقان آیت الله صادقی تهرانی جزء گروه دوم هستند که با نگاهی نقادانه به روایات، به بررسی سند و متن آن ها پرداخته اند. هدف این پژوهش کاوشی تطبیقی درباره روش های تحلیل و نقد و بررسی روایات در دو تفسیر المنار و الفرقان است تا از این رهگذر، نحوه مواجهه و تعامل شیخ عبده، رشیدرضا و صادقی تهرانی را با روایات تفسیری مشخص و همچنین شباهت ها و تفاوت های روشی این مفسران در برخورد با روایات متعارض را بیان کند. این تحقیق نشان داده است: الف. برخلاف دیدگاه مشهور، نه تنها در هر دو تفسیر، برای تفسیر قرآن از روایات بهره گرفته شده، بلکه مفسران به نقد و تحلیل روایات نیز پرداخته اند. ب. هرچند مفسران هم از روش نقد سندی و هم روش نقد متنی بهره برده اند، ولی روش نقد متنی عمده روش تحلیل روایات در این تفاسیر است. برای این منظور از معیارهایی همچون موافقت روایت با قرآن، سنت قطعی و مبانی شریعت، عقل، تاریخ قطعی و... بهره برده و از روایات متعارض نیز غافل نبوده و از راه های گوناگونی به حل تعارض پرداخته اند.
۱۷.

جایگاه و نقش سیاق در ترجمه قرآن (مطالعه موردی معنای واژه «أنّیٰ» در قرآن و بررسی لغزش های مترجمان قرآن در ترجمه آن)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: معناشناسی مترجمان سیاق ترجمه قرآن أنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۰۳ تعداد دانلود : ۵۳۰
سیاق به عنوان مبنای اصلی ساخت کلام نقش عمده ای در فهم مراد متکلم دارد. از همین رو سیاق، مطمئن ترین و مهم ترین ابزار مفسر و مترجم برای فهم آیات قرآنی است. ازاین رو، فهم آیات بدون توجه به جهت گیری کلی آیات و سیاق و آهنگ جملات، جز لغزش و دوری از مقصود قرآن نتیجه دیگری ندارد. اهمیت این امر هنگام ترجمه برخی واژگان و اصطلاحات مشکل در قرآن بیشتر آشکارتر می شود. واژه «أنّیٰ» از جمله این واژگان است که در بیست و هشت آیه از قرآن به کار رفته است. در ترجمه هجده مورد تقریباً اختلافی نیست؛ اما در ده مورد دیگر، بسیاری از مترجمان قرآن لغزیده اند؛ به طوری که در ترجمه آیه 223 بقره، پنج دسته ترجمه مختلف دیده می شود که بیشترین نقد و بررسی را در این تحقیق به خود اختصاص داده است. این پژوهش درصدد است تا از طریق بازکاوی دقیق موارد استعمال «أنّیٰ» در قرآن؛ معنای دقیقتر این واژه را در موارد اختلافی؛ با توجه به نظر لغویین، نظماهنگ آیات قرآن، و مخصوصاً سیاق آیات و جملات، دیدگاه های مفسران و فقها و روایات رسیده از اهل بیت‰ مشخص نماید
۱۸.

شیوه گزینش و طبقه بندی روایات تفسیری با نگاه به تفسیر المیزان

کلیدواژه‌ها: تفسیر اثری روایت معتبر روایت جعلی طبقه بندی المیزان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۷ تعداد دانلود : ۱۳۸
تفاسیر اثری ترکیبی است از روایات معتبر، روایات اسرائیلی؛ بنابراین، در مرحله اول باید روایات جعلی را از روایات معتبر تفکیک نمود. چنین نیست که روایات معتبر، در تفاسیر اثری همگی به عنوان تفسیر قرآن قلمداد شوند. روایات معتبر را باید طبقه بندی و از یکدیگر تفکیک نمود. هر روایت را در طبقه ای قرار داد که متناسب آن طبقه بوده و روایت با عنوان کلی که برای هر بخش قرار داده می شود، تناسب و سازگاری داشته باشد؛ زیرا برخی از روایات تفسیری در واقع تطبیق هستند، برخی به ظاهر و برخی به باطن آیات اشاره دارند، برخی از باب تمثیل بوده و برخی با توجه به فهم و درک مخاطب از ائمه معصومان(علیهم السلام) صادر شده اند. برخی را هم باید حمل بر تقیه نمود و از این گونه موارد که از زبان معصومان(ع) صادر شده است. این مقاله به بررسی شیوه طبقه بندی روایات تفسیری با تمرکز بر تفسیر المیزان پرداخته است، و پس از بحث درباره جدا سازی روایات جعلی و اسرائیلیات از غیر آن؛ راه های طبقه بندی روایات ذیل هر عنوان کلی را تحلیل نموده است.
۱۹.

درنگی در مستندات قرآنی کثرت گرایان و نقد آن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: نقل کثرت گرایی نقد مدعای قرآنی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام کلام جدید پلورالیسم دینی
تعداد بازدید : ۱۴۲۸ تعداد دانلود : ۷۸۹
«پلورالیسم»در لغت به معنای کثرت گرایی و مقصود از آن در فلسفة دین، پذیرش حقّانیّت ادیان مختلف است. طرفداران پلورالیسم برای مشروعیّت دینی بخشیدن به مدّعای خود، ظواهر برخی از آیات قرآن مجید را مورد استناد قرار داده اند تا بدین سان نظریّة خود را همخوان با آن جلوه دهند. این مقاله در سه محور حرکت نموده است. محور اوّل، بر محور مفهوم شناسی و اشارة اجمالی به پیشینة تحقیق شده است. در محور دوم، که هدف اصلی این مقاله است، به نُه دسته از مدّعیات کثرت گرایان از آیات قرآنی، و در ذیل آیات به نقد آنها پرداخته شده است. عناوین کلّی این دسته به این قرار است: آیات اسلام، آیات سورة کافرون، آزادی در انتخاب دین، نداشتن اکراه در پذیرش دین، تعلّق ارادة الهی به تکثّر ادیان، آیات صراط مستقیم، کثرت شاهدان در قیامت، جزیة اهل کتاب، حلّیّت طعام اهل کتاب و ازدواج با آنان. در محور سوم نیز به دلایل نقلی در نقد کثرت گرایی و نیز آیات و روایات این قسمت اشاره شده است.
۲۰.

تبیین اعجاز تشریعی قرآن در تفاسیر معاصر (مطالعه موردی تفاسیر المنار و نمونه)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تفسیر نمونه تفسیر المنار رشیدرضا اعجاز تشریعی قرآن مکارم شیرازی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات موارد دیگر کتاب شناسی تفسیر
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن علوم قرآنی اعجاز قرآن
تعداد بازدید : ۱۳۲۵ تعداد دانلود : ۸۲۱
یکی از ابعاد اعجاز قرآن کریم «اعجاز تشریعی» است؛ بدین معنا که احکام شرعی قرآن در ابعاد فردی و اجتماعی ویژگی هایی دارد که هیچ بشری قادر به عرضه هماوَردی برای آن نیست. هماهنگی قرآن با عقل و فطرت، توجه به تمام جنبه های زندگی فردی و اجتماعی انسان ها، مبرا بودن قرآن از هر گونه تناقض، ارائه آن توسط فردی درس نخوانده، توافق قوانین قرآن با علم و ... زمینه ساز اعجاز تشریعی شده است. مفسران همواره به این بُعد از اعجاز توجه کرده و به تبیین آن پرداخته اند. از جمله این مفسران رشیدرضا در تفسیر المنار و آیت الله مکارم در تفسیر نمونه اند؛ آن ها در تفاسیر خود به مسائل اجتماعی توجه فراوان کرده و تلاش کرده اند تا اعجاز قرآن را در این بُعد بیش تر نشان دهند. از این رو، جامعه نگری و برداشت های اجتماعی از آیات قرآن در تفاسیر المنار و نمونه به شکل گسترده به چشم می خورد. این تحقیق با پژوهش در این تفاسیر نشان داده که، از نظر این مفسران، مهم ترین وجه اعجاز قرآن نه اعجاز ادبی، بلکه اعجاز تشریعی است و همه معارف الهی، اصول عقاید، احکام عبادات، قوانین، فضایل و آداب و قوانین سیاسی، مدنی و اجتماعی قرآن کریم که با شرایط همه زمان ها و مکان ها سازگار است از والاترین ابعاد اعجاز قرآن است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان