مطالعات فرهنگی - اجتماعی خراسان

این پژوهش با هدف، نقش آموزش راهبردهای خودتنظیمی بر تعلل ورزی تحصیلی دانش آموزان انجام شده است. روش پژوهش، نیمه آزمایشی، با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل و جامعه آماری پژوهش، کلیه دانش آموزان دختر مقطع متوسطه روستای دهک در سال تحصیلی 92-91 بودند که بر طبق جدول مورگان، 68 نفر از دانش این پژوهش با هدف، نقش آموزش راهبردهای خودتنظیمی بر تعلل ورزی تحصیلی دانش آموزان انجام شده است. روش پژوهش، نیمه آزمایشی، با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل و جامعه آماری پژوهش، کلیه دانش آموزان دختر مقطع متوسطه روستای دهک در سال تحصیلی 92-91 بودند که بر طبق جدول مورگان، 68 نفر از دانش آموزان به صورت تصادفی انتخاب گردیدند. پس از اجرای آزمون تعلل ورزی تحصیلی نسخه دانش آموز سولومون و راتبلوم (1984)، 40 نفر از دانش آموزانی که دارای نمره تعلل ورزی بالاتر از 50 بودند برای جایگزینی در دو گروه آزمایش و کنترل (هر گروه 20 نفر) انتخاب شدند. آزمودنی های گروه آزمایش، به مدت 16 جلسه دو ساعته تحت آموزش خودتنظیمی قرارگرفتند، اما گروه کنترل مداخله ای دریافت نکردند. در پایان دوره آموزش، هر دو گروه آزمایش و کنترل مجدداً آزمون نامبرده را دریافت کردند. تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS و روش تحلیل کواریانس تک متغیره در سطح معناداری 05/0> P نشان داد که آموزش راهبردهای خودتنظیمی میزان تعلل ورزی تحصیلی گروه مورد نظر را از 60/74 به 85/71 کاهش داده و تأثیر مثبت و معناداری بر تعلل ورزی تحصیلی دارد. در نتیجه، با آموزش راهبردهای خودتنظیمی می توان راهبردهایی کارآمد و سودمند را برای کاهش تعلل ورزی تحصیلی در اختیار دانش آموزان قرار داد.

هدف از انجام این پژوهش بررسی امکان سنجی استقرار روش کارت ارزیابی متوازن جهت ارزیابی عملکرد شرکت های مستقر در شهرک صنعتی بیرجند است. یکی از روشهای ارزیابی عملکرد سازمان، روش کارت امتیازی متوازن میباشد که به بررسی تمامی جنبه های سازمان میپردازد. در این پژوهش، چهار دیدگاه مربوط به ارزیابی متوازن شامل دیدگاه مالی، مشتری، فرایندهای داخلی و یادگیری و رشد از دو بعد وضعیف فعلی و آرمانی مورد بررسی قرار می گیرد. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر اجرا، توصیفی- پیمایشی و از ابزار پرسشنامه در قالب مقیاس پنج رتبهای لیکرت استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که امکان استقرار راهبردهای شرکت با رویکرد کارت امتیازی متوازن امکانپذیر است. هم چنین می توان گفت که شرکتها به اهمیت معیارهای غیرمالی نیز در ارزیابی عملکرد پی بردهاند ولی از ارزیابی متوازن به طور مستمر استفاده نمی کنند.

رابطه بین توسعه و امنیت رابطه ای تأیید شده و در هم تنیده است و در تحقیقات و مطالعات متعدد، رابطه مستقیم بین امنیت و توسعه مورد پویش قرار گرفته است و امروزه تقریباً در یک باور عمومی، راهبردهای مبتنی بر توسعه بهترین و کامل ترین راهبردهای امنیتی شناخته می شوند. امنیت بسترساز توسعه می باشد و از طرفی، از توسعه تأثیر می پذیرد به طوری که توسعه نیافتگی می تواند بستری برای بروز ناامنی باشد. تأثیر و تأثر توسعه و امنیت در مناطق مرزی اهمیت و آثاری مضاعف دارد چرا که عدم توسعه مناطق مرزی و حاشیه ای، جریان مهاجرت را از مناطق مرزی به سوی مناطق  شهری تسریع و تشدید نموده و با خالی شدن سکونتگاه های مرزی از جمعیت و فعالیت و انباشته شدن مناطق مرکزی و شهری از جمعیت، هم مناطق مرکزی و هم مناطق مرزی با مسائل و مشکلات امنیتی مواجه می گردند. یکی از ویژگی های مشترک اغلب مناطق مرزی ایران و به خصوص مناطق مرزی شرق کشور، پایین بودن سطح توسعه، بالا بودن نرخ بیکاری، ناپایداری جمعیت روستایی و تخلیه سکونتگاه های مرزی می باشد. در نتیجه، راهبردهای مبتنی بر توسعه و ایجاد اشتغال که به پایداری سکونتگاه های مرزی کمک نماید می تواند به عنوان یک راهبردی امنیتی در مناطق مرزی مورد توجه دولت مردان قرار گیرد. در این راستا، در سال 1385 ایجاد کمربند سبز مرزی به عنوان یک اقدام توسعه ای در قسمتی از محدوده مرزی شهرستان سربیشه (استان خراسان جنوبی) ایجاد گردید. این پژوهش در پی آن است تا اثرات امنیتی ناشی از این اقدام را در محدوده مطالعاتی مورد نظر، مورد کاوش قرار دهد. تحقیق حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و از حیث ماهیت و روش، توصیفی - تحلیلی و از حیث گردآوری اطلاعات، ترکیبی از روش پیمایشی و اسنادی است. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران، 151 نفر انتخاب و اطلاعات گردآوری شده از پرسش نامه محقق ساخته، به کمک نرم افزارهای آماری و آزمون های ویلکاکسون، همبستگی اسپیرمن و آزمون T- مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاکی از آن است که بین ایجاد اشتغال و تأمین امنیت در منطقه ارتباط معناداری وجود دارد و توجه به توسعه و امنیت مناطق مرزی و افزایش رفاه و درآمد اقتصادی مرزنشینان از طریق فعالیت های سالم اقتصادی، با حمایت و سرمایه گذاری دولت، بر کارکرد امنیتی مرز تأثیر مثبت دارد.

تحولات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی در سال های اخیر به همراه توسعه ی صنعت، فناوری و ارتباطات، موجب گرایش گویشوران زبان ها و گویش های بومی و اقلیت به زبان ملی کشورمان یعنی فارسی معیار شده است و این روند، عاملی برای تضعیف جایگاه و تهدیدی برای حفظ زبان ها و گویش های محلی به حساب می آید. بیرجندی یکی از گویش های محلی کشورمان است که در سال های اخیر کاربرد آن در حوزه های مختلف کاهش یافته و فراگیران این گویش در نسل جوان هر روزه کمتر می شوند. هدف این پژوهش، به دست دادن شواهدی در مورد جایگاه اجتماعی این گویش و میزان کاربرد آن در حوزه های مختلف با استفاده از پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده در چهار گروه تحصیلی، پنج گروه سنی و دو گروه جنسیتی در شهر بیرجند است. بررسی داده های این پژوهش نشان می دهند که به طور نسبی بیشترین میزان کاربرد گویش بیرجندی مربوط به حوزه خانواده است و هر چه حوزه رسمی تر می شود، میزان کاربرد گویش بیرجندی کاهش می یابد. سن در کاربرد گویش در حوزه ها و موقعیت های مختلف مؤثر است. در مجموع یافته های این پژوهش از زوال تدریجی گویش بیرجندی در منطقه حکایت دارد.

نهادهای آموزشی از جمله نهادهای بنیادی جامعه به حساب می آیند. اهمیت نهادهای آموزشی در تأثیرگذاری بر تمدن ها بدان حد است که بدون نهادهای آموزشی، هیچ تمدنی راه به جایی نخواهد برد. از این رو، دانشگاه ها، حوزه های علمیه، مدارس، پژوهشگاه ها، مراکز تحقیقاتی و ... کانون انباشت علم برای تمدن سازی محسوب می شوند. سرزمین پهناور ایران، از سال های دور به دلیل موقعیت ویژه جغرافیایی، از کانون های اصلی علم و فرهنگ به شمار می رفت. در دوران اسلامی که سرزمین ایران، به مدت چندین قرن، پیشتاز و پرچم دار فرهنگ و تمدن اسلامی بوده است، فراوانی مراکز آموزشی از جمله مساجد، مدارس، خانقاه ها، بقاع، .... در اغلب شهرهای ایران، مبین گسترش چشمگیر علم و دانش و وجود هزاران عالم و دانشمند و دانشجویان علاقه مند بوده است. هدف مقاله حاضر، بررسی نقش نهادهای آموزشی در گسترش علم و دانش در دولت امیران سامانی (خراسان بزرگ) است. این پژوهش از نوع تاریخی است که به روش توصیفی- تحلیلی صورت گرفته و داده های آن با استفاده از نظام کتابخانه ای، جستجو در منابع و یاداشت برداری انجام پذیرفته است. بررسی ها نشان می دهد که نهادهای آموزشی جزئی از فرهنگ هر جامعه هستند که جامعه عصر سامانیان نیز از این قضیه مستثنی نبوده است. دوره سامانیان، دوران رشد تفکر عقلی و فلسفی است. رویه ملایم و جهان بینی خاص امیران سامانی و احترامی که نسبت به شعرا، علما و دانشمندان داشتند، باعث شده بود که قلمرو حکومتشان مرکز علم و دانش، ادب فارسی، علوم و هنرهای مختلف گردد. مراکز آموزشی در عصر سامانیان از یک سو، استادان و دانشجویان را پیرامون هم گرد می آورد و از سوی دیگر، ابزار پژوهش و بحث علمی را فراهم می ساخت. سامانیان با افزایش مراکز آموزشی، بسیار کوشیدند آموزش و پرورش را همگانی کرده تا آموزش مختص یک طبقه خاص نشود. به همین منظور، مراکز بسیاری مسؤولیت ترویج آموزش و پرورش را بر عهده گرفتند تا همه مردم بتوانند به راحتی علوم عصر خود را فرا گیرند. نوشتار حاضر تلاش دارد این نهادهای علمی را معرفی و نقش آنها در پیشرفت علم و دانش را در عصر سامانیان بیان کند.

شهر سرایان از جمله شهرهای کویری ایران است که همیشه در تنگنای تهیه، حفظ و توزیع آب بوده و ارزش آب در آن بیش از هر جای دیگر احساس می شود؛ به همین دلیل برای رفع این کمبود، آب انبارهایی در سطح شهر ساخته شده تا نیاز ساکنین را برطرف کند. در این پژوهش، شش آب انبار باقی مانده در محلات بافت قدیم شهر سرایان مورد مطالعه قرار می گیرد. پژوهش حاضر براساس روش توصیفی و تحلیلی، به معرفی عناصر معماری بناها و تحلیل آن از جنبه های مختلف پرداخته است و مواد و یافته های آن، بخشی از طریق مطالعه منابع کتابخانه ای و بخش دیگر به صورت میدانی انجام شده است. تاکنون در مورد آب انبارهای شهر سرایان مطالعه جامعی انجام نگرفته و آن چه صورت گرفته، بیشتر جنبه توصیفی داشته است. اهمیتی که این بناها در زندگی مردم از گذشته تا به امروز داشته است؛ نگارنده را بر این داشت که این آب انبارها را به صورت اختصاصی مورد مطالعه قرار دهد و پرسش اساسی تحقیق حاضر این است که آیا تنوعی در عناصر معماری آب انبارها دیده می شود؟ در بررسی آب انبار مورد مطالعه شاید این طور به نظر می رسد که در عناصر اصلی آب انبارها تنوعی دیده نمی شود؛ در حالی که با بررسی پلکان، سردر ورودی، پاشیر و مخزن می توان تنوع در نقشه و عناصر آن مشاهده کرد. هم چنین در پوشش فضاها بویژه سردر بنا، چون بخش اعظم این آب انبارها در زیر زمین است و هنرمند نمی تواند در همه فضاها تزئین کاری انجام دهد، اوج هنرنمایی خود را در سر در بنا انجام داده و از این بین بناهایی که در مرکز بافت و محلات اعیان نشین هستند، نسبت به بقیه بناها دارای تزئینات بیشتری هستند. این بناها از لحاظ معماری چه در پوشش سردر و چه پلکان یا مخزن طوری ساخته شده اند که شرایط اقلیمی کمترین تأثیر را در بناها داشته باشد.

ورود به هزاره سوم از نظر نظام جهانی تعلیم و تربیت، دارای وجوه ممیزه و شرایط ویژه ای است. بدین مفهوم که همزمان با تغییر در ابعاد فناوری، مدیریتی و ساختاربندی نوین منابع، لازم است از هر فرصتی در راستای توسعه مدارس و حرکت به سوی توانایی محوری فراگیران و نقش پذیری بهتر عوامل بهره مند گردید. تصویب طرح ایجاد مجتمع های آموزشی و پرورشی در سال 1389 ش. از جمله اقدامات نظام آموزشی ایران برای تحقق شعار مدرسه محوری به عنوان یک سیاست اصولی به شمار می آید. پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان بهره وری مجتمع های آموزشی و پرورشی از بعد آموزشی در سال تحصیلی 1393-1392، پژوهشی توصیفی از نوع پیمایشی است.با توجه به جامعه آماری 153 مجتمع، تعداد 85 مدیر و 243 معلم به روش نمونه گیری طبقه ای متناسب باهر منطقه انتخاب شدند. به منظور گردآوری اطلاعات از مصاحبه، مراجعه به کتابخانه و دو پرسشنامه محقق ساخته برای مدیران و معلمان استفاده شد. روایی محتوایی و صوری آن ها از طریق مراجعه به مبانی نظری و اساتید متخصص مورد بررسی قرار گرفت. اعتبار پرسشنامه معلمان به روش آلفای کرونباخ محاسبه و مقدار آن 2/98 و مقدار آلفای کرونباخ پرسشنامه مدیران نیز 8/95 به دست آمد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات گردآوری شده از آمار توصیفی و همچنین برای معناداری از آمار استنباطی از طریق نرم افزار spss استفاده شد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که مجتمع ها در بعد آموزشی به اهداف خود رسیده اند. هم چنین میزان تحقق اهداف آموزشی در مجتمع های آموزشی و پرورشی روستایی و شهری به جز تجارب دست اول دانش آموزان، در سایر مؤلفه ها تفاوت معنی داری نداشت. از دیگر سو، تشکیل کلاس های تقویتی و فوق برنامه، مهمترین برنامه مدیران برای جلوگیری از افت تحصیلی میباشد و اغلبمعلمان ومدیرانمعتقدند که کمبود امکانات و فناوری های نوین، مهمترین چالش پیش روی مجتمع ها در ارائه آموزش اثربخش و با کیفیت می باشد.