مطالعات فرهنگی - اجتماعی خراسان

هدف پژوهش حاضر، واکاوی ادراک دختران از تأخیر سن ازدواج و دلایل آن بود که به روش ترکیبی و طرح اکتشافی متوالی انجام شده است. مشارکت کنندگان بخش کیفی پژوهش، شامل کلیه دختران مجرد بالای 27 سال در استان خراسان جنوبی بود که به دلایل آموزشی و شغلی در شهر بیرجند سکونت داشتند. در بخش کیفی با استفاده از روش نمونه گیری گلوله برفی، 13 نفر به عنوان مشارکت کننده انتخاب شدند و برای انتخاب نمونه آماری مناسب در بخش کمی پژوهش از روش نمونه گیری هدفمند استفاده شد و در نهایت 120 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از مصاحبه نیمه ساختاریافته و پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد و درنهایت تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار MAXQDA10 و اسمارت PLS3 انجام شد. نتایج پژوهش نشان داد که عوامل مؤثر بر تأخیر سن ازدواج دختران استان خراسان جنوبی را می توان در قالب چهار عامل اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و جمعیت شناختی تحلیل و تبیین کرد که در این بین عوامل اقتصادی (54/0) و فرهنگی (51/0) نسبت به عوامل اجتماعی و جمعیت شناختی، نقش بیشتری در تبیین پدیده تأخیر سن ازدواج دختران در استان خراسان جنوبی دارد. نتایج پژوهش نشان داد که استقلال مالی دختران و از طرف دیگر، عدم اشتغال دختران به عنوان مهم ترین مؤلفه اقتصادی مؤثر بر تأخیر سن ازدواج دختران و همچنین آداب و رسوم و نگرش منفی نسبت به مقوله ازدواج، به عنوان مهم ترین مؤلفه های فرهنگی مؤثر بر تأخیر ازدواج دختران استان خراسان جنوبی محسوب می شود. بر مبنای نتایج حاصل از این پژوهش، به منظور کاهش سن ازدواج دختران، مدیران و سیاست گذاران استانی، می بایست نگاه ویژه ای به حل مسائل اقتصادی و فرهنگی دختران استان خراسان جنوبی داشته باشند.

آستان قدس رضوی به سبب انتساب به بارگاه ملکوتی ثامن الحجج، حضرت علی بن موسی الرضا (علیه آلاف التحیه و الثناء)، به عنوان مهم ترین مرکز مذهبی ایران در جهان اسلام شناخته شده است. نقش مدیران سازمانی در رسیدن به این هدف والا، نقشی بی بدیل و انکارناپذیر است و از ایشان انتظار می رود با بهره گیری از حداکثر توان خود و ظرفیت های موجود، به حل چالش ها و اصلاح نارسایی های موجود بپردازند. پژوهش حاضر به منظور شناسایی و تبیین شایستگی های مدیران راهبردی سازمان آستان قدس رضوی جهت تصدی پست های مدیریتی، گزینش و انتخاب مدیران بر اساس آن و تبیین شاخص های اولیه ارزیابی، آموزش و توسعه آن ها صورت گرفت. بدین منظور چهار سؤال تحقیق مورد بررسی قرار گرفت: 1. شایستگی مدیران راهبردی حرم شامل چه ابعادی است؟ 2. مؤلفه های تشکیل دهنده ابعاد شایستگی های مدیران راهبردی حرم کدامند؟ 3. آیا مدل استخراج شده از پژوهش، معتبر است؟ 4. اولویت بندی شایستگی های مدیران راهبردی حرم چگونه است؟ روش تحقیق پژوهش، روش تحقیق ترکیبی است. در بخش کیفی پژوهش با تعدادی از خبرگان و مدیران ستادی حرم مطهر مصاحبه به عمل آمد و برای تحلیل مصاحبه ها، از روش تحلیل محتوا استفاده شد. مدل نهایی در قالب 10 بُعد، شامل (برنامه ریزی، سازمان دهی، رهبری، بسیج منابع و امکانات، دانش، مهارت های فنی، تعهدات ایمانی، مهارت های ارتباطی، مهارت های درون فردی و مهارت های ادراکی) و 43 مؤلفه استخراج شد؛ سپس در قسمت کمّی پژوهش جهت سنجش مدل پرسش نامه ای بین 98 نفر از مدیران و مسؤولین حرم مطهر رضوی توزیع شد. جهت بررسی روایی، از عاملی تأییدی استفاده شد که مقادیر به دست آمده بیانگر روایی ابزار بود. همچنین، جهت پایایی ابزار با آلفای کرونباخ مورد تأیید قرار گرفت. درنهایت تحلیل داده ها به روش مدل معادلات ساختاری و آزمون رتبه ای فریدمن و با استفاده از نرم افزار Smart pls انجام گرفت. نتایج نشان داد تمامی ابعاد و مؤلفه های شایستگی ها مورد تأیید است. در مرحله بعد برای اولویت بندی ابعاد و مؤلفه های شایستگی های مدیران، از روش آزمون فریدمن استفاده شد که ابعاد شایستگی  به ترتیب اولویت عبارتند از: تعهدات ایمانی، مهارت های فنی، سازمان دهی، بسیج منابع و امکانات، برنامه ریزی، مهارت های ارتباطی، مهارت های اداراکی، رهبری، دانش و مهارت های درون فردی.

با توجه به اهمیت گویش هزارگی که از مهم ترین و قدیمی ترین گویش های خراسان بزرگ است و با عنایت به کاربرد کنایات در گویش ها که از جنبه های زبان شناسی، روان شناسی و جامعه شناسی حائز اهمیت است، در این جستار کوشیده ایم به این پرسش ها پاسخ دهیم که نقش جاندارانگاری واژه "دل" در ترکیبات و تعبیرات کنایی گویش هزارگی، در چه حد است و آیا می شود جاندارانگاری "دل" را در ترکیبات و تعبیرات کنایی طبقه بندی کرد؟ برای پاسخ به این پرسش ها، جاندار انگاری واژه دل را که از واژه های محوری در این گویش است، در کنایات گویش هزارگی بررسی و تحلیل کرده ایم. این پژوهش با روش توصیفی و با رویکرد تحلیل محتوا انجام شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد ترکیبات و تعبیرات کنایی "دل" در گویش هزارگی، دارای "انسان انگاری"، "حیوان انگاری" و "انسان/ حیوان انگاری" است و از این میان، انسان انگاری دل، بسامد و اهمیت بیشتری دارد؛ حتی در انواع دیگر جاندارانگاری نیز رد پای انسان خیلی برجسته است که بیانگر قدرت تخیل گویشوران این گویش است که برای پدیده های بی روح، روح قائل می شوند و دل را مانند انسان، حیوان و موجودات زنده قلمداد می کنند.

ادبیات عامیانه، جلوه های گوناگون از فرهنگ و تمدن هر قومی است که به شکل افسانه، قصه، ترانه و ... تجلی می یابد. افسانه های بیرجند نیز نمونه گویا و مهمی از نمایش بیرونی فرهنگ مناطق کویری ایران است. این مقاله بر آن است تا با بررسی مؤلفه های فانتزی در افسانه های بیرجند با شیوه تحلیلی توصیفی به این پرسش ها پاسخ دهد که 1. بسامد چه نوع فانتزی و چه شخصیت و قهرمانی در افسانه های بیرجند بیشتر است؟ 2. شگردهای موجود در افسانه های بیرجند برای پیوند دنیای واقعی و شگفتانه کدام است؟ با بازنمایی ویژگی های فانتزی در بیست و سه افسانه بیرجند این نتایج حاصل شد که پنج افسانه از بیست و سه افسانه، از نوع فانتزی جانوری هستند. شخصیت ها ایستا هستند و جز انسان، گاهی دیوها و موجودات فراطبیعی نیز نقش بازی می کنند و حالات انسانی به آن ها منسوب می شود. این شخصیت ها با کارکردها و شگرد سحر و جادو به هدف می رسند. همواره شخصیت های اصلی و فرعی همراه یکدیگرند و با شگردهای عجیب و جادویی و انجام امور شگفتانه، قصّه را به پایان می برند. طرح و ساختار این افسانه ها ساده اند و همه این قصّه ها دارای پیام مستقیم و غیر مستقیم است و هر خواننده با توجه به شرایط روحی و اجتماعی و فضای افسانه برداشتی آزادانه از آن دارد و غالب افسانه ها مفاهیم اجتماعی را به خواننده منتقل می کنند که خود بیانگر ویژگی چندصدایی این افسانه هاست و همچنین برخی از آن ها با توجه به شرایط اقلیمی و اجتماعی از نوع آگاهی گر هستند.

شهر مشهد در بین سال های 1313 تا 1320ش. و در دوره استانداری فتح الله پاکروان دچار تغییرات زیادی شد. مقاله حاضر حول این تحولات به این پرسش اساسی پاسخ می دهد که اقدامات عمرانی پاکروان چه نقشی در تغییرات فضای شهری مشهد داشته است. بحث اصلی بر تأسیس اماکن جدید و تعدد آن در شهر مشهد تمرکز دارد؛ با این واقعیت که نوعی جهش یا تکامل را در توسعه اماکن شهری در این دوره شاهد بوده ایم. به طورکلی این اماکن شامل سه دسته می شوند: 1. مؤسسات آموزشی، فرهنگی و بهداشتی، 2. کارخانه ها و 3. خیابان ها و میدان ها که هرکدام از آن ها نقش مهمی در توسعه شهر داشته اند. این عوامل علاوه بر گسترش فضای شهری، باعث ارتقای سطح فرهنگ شهرنشینی، جمعیت پذیری، جذب نیروی کار و دسترسی راحت مردم به نقاط مختلف شهر می شدند. مؤلفه های گسترش مشهد عبارت اند از: 1. چگونگی گسترش مؤسسات تمدنی جدید در شهر، 2. ورود افکار و اندیشه های نو در رابطه با شهرسازی. در این مقاله به توصیف و تحلیل مصداق های توسعه فضای شهری مشهد و مسائل پیرامون آن پرداخته شده و از این رو بر اساس ماهیت موضوع، این پژوهش به روش توصیفی و تحلیلی و بر پایه منابع کتابخانه ای و اسنادی ارائه شده است.

مبانی اعتقادی یک مکتب بیان می کند که چه برنامه ای برای تربیت افراد معتقد به آن مکتب باید طراحی شود تا به انسان ها کمک کند بر مبنای یک استدلال منطقی؛ یعنی ارتباط مبانی اعتقادی و برنامه تربیتی، محتوای آموزشی و تربیتی را بپذیرند. هدف از پژوهش حاضر بررسی نقش تقوای الهی بر تقویت باورهای دینی مبتنی بر راهکارهای قرآن و نهج البلاغه در بین دانشجویان دانشگاه فرهنگیان خراسان جنوبی است. مسئله اصلی پژوهش این است که تقوای مبتنی بر قرآن کریم و نهج البلاغه به عنوان یک عنصر از عناصر دینداری چه نقشی در تعمیق باورهای دینی دانشجویان دارد؟ جامعه آماری، کلیه دانشجویان دختر و پسر دانشگاه فرهنگیان خراسان جنوبی شامل 1600 دانشجوست. حجم نمونه برای شیوه کیفی بر اساس اشباع نظری و برای شیوه کمی با توجه به جدول مورگان و کرجسی 300 نفر در نظر گرفته شده است؛ 150 نفر پسر و 150 نفر دختر از دانشجویان پردیس های تابعه این دانشگاه. روش پژوهش از نوع آمیخته اکتشافی بوده است. پرسشنامه از نوع محقق ساخته بوده که بعد از تحلیل نهایی شامل 25 گویه، تهیه و در میان 300 نفر حجم نمونه مورد پژوهش به شیوه تصادفی، توزیع شد؛ سپس با استفاده از نرم افزار spss داده ها مورد سنجش و تحلیل قرار گرفت. برای سنجش کفایت نمونه از آزمون کرویت باتلر و برای پایایی از ضریب همبستگی آلفای کرونباخ استفاده شده است. برای مقایسه میزان پایبندی به تقوای الهی و ضرورت قدردانی از خداوند در میان دانشجویان دختر و پسر از آزمون t  استفاده شده است. مقدار معناداری آزمون t در تقوای الهی 93/0. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد، تاثیرتقوای الهیبر تعمیق باورهای دینی توسط دانشجویان دانشگاه فرهنگیان خراسان جنوبی به عنوان یک عنصر مهم در دینداری و تعمیق باورهای دینی، مورد پذیرش است و به آن عمل می کنند. نتایج بدست آمده از آزمون t   در جدول شماره 8 نشان می دهد کهمیانگین پاسخ های مشارکت کنندگان در تقوای الهی از نظر دانشجویان دختر و پسر، یکسان است و بین آن ها تفاوت معناداری وجود ندارد. نتایج کیفی بیانگر این واقعیت است که مراقبه و محاسبه، آرامش قلب، احساس مسئولیت، توکل به خداوند و توجه به قدرت الهی در امور، موجت تقویت دینداری می شود.