مطالعات فرهنگی - اجتماعی خراسان

به دلیل اهمیت تحولات جمعیتی ایران در چهار دهه اخیر، موضوع محوری این مقاله مسأله شناسی تغییر ساختار خانواده با استفاده از بررسی آمار وقایع حیاتی ولادت، ازدواج و طلاق موجود در آرشیو سازمان ثبت احوال کشور است. در تحلیل تغییرات ایجاد شده در ساختار خانواده، از تئوری های گذار جمعیتی، انتخاب عقلانی و جهانی شدن، بهره گرفته شده است. با روش اسنادی و تحلیل ثانویه ، به بررسی آمارهای ولادت، ازدواج، طلاق، میانگین سن مادران، تغییر گروه های سنی مادران، مقایسه ازدواج زنان و باروری براساس گروه سنی، تغییرات نسبت 100 ازدواج به طلاق، پرداخته شده است. نتیجه مطالعات نشان داد آمارهای وقایع حیاتی از سال 1395-1355 در استان های خراسان بزرگ، علاوه بر تأثیر سیاست های اجرائی شده، گویای تغییر در نگرش و عملکرد خانواده و در نتیجه، کاهش فرزندآوری، کاهش تمایل به تشکیل خانواده و ازدواج و رشد قابل تأمل طلاق است. میانگین سن مادران در هر سه استان افزایش یافته است. بیشترین ولادت در استان های مذکور به مادران 29-25 سال و کمترین فرزندآوری به مادران بالای 49 سال اختصاص دارد. نتیجه مقایسه ولادت های سال 1397 با 1389 براساس گروه سنی مادران، نشان داد که رتبه اول فرزندآوری از مادران 24-20 سال به 29-25 سال و رتبه دوم ولادت از مادران 29-25 سال به 34-30 سال تغییر یافته است که این امر نشان از بالارفتن سن فرزندآوری مادران در استان های مذکور دارد. زنان کمتر از 15-24 سال ساکن روستا، بیشتر از زنان شهری در بازه سنی مشابه اقدام به فرزندآوری می کنند. بر مبنای تئوری گذار دوم جمعیتی، هرچه توسعه یافتگی در جامعه ای بالاتر می رود، میزان باروری و ازدواج در آن کاهش و طلاق رشد می یابد. از طرفی تشدید روابط اجتماعی بدون مرز در قالب شبکه های گسترده ارتباطی و ارزیابی عقلانی والدین از منافع اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی داشتن فرزند، موجب تغییر نگرش و ارزش ها در خانواده شده و زمینه تغییر ساختار خانواده را در استان های مذکور فراهم نموده است.

رعایت نشدن معیارهای اخلاقی، نگرانی های زیادی را در سازمان ها به وجود آورده است. سقوط معیارهای رفتاری در سازمان ها، پژوهشگران را واداشته است تا در جستجوی مبناهای نظری در این مورد باشند تا بتوانند مسیر مناسب اجرایی آن را فراهم سازند. پژوهش حاضر با هدف مطالعه مفاهیم و ابعاد اخلاق حرفه ای با تأکید بر ارزش های اسلامی در بین کارکنان آموزش وپرورش خراسان جنوبی به صورت ترکیبی، در دو بخش کیفی (روش دلفی) و کمی (روش پیمایشی) و از نوع توصیفی- تحلیلی انجام شده است. مشارکت کنندگان بخش کیفی، شامل ۱۹ نفر از خبرگان بودند که با نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. جامعه آماری بخش کمّی کارکنان آموزش وپرورش استان خراسان جنوبی با تعداد ۲۶۳ نفر بودند که 119 نفر از آن ها به صورت تصادفی ساده انتخاب شدند. نتایج بخش اول مطالعه نشان داد میانگین مفاهیم کمّی براساس طیف 5 امتیازی لیکرت برابر با ۳8/۳ و پراکندگی نظرات خبرگان برابر با ۵۷/۰ است. در بین مفاهیم استخراج شده، بیشترین امتیاز را مفهوم وفاداری با کسب میانگین ۰9/۴ و پراکندگی ۸۶/۰کسب کرد. کمترین امتیاز کسب شده نیز به مفهوم استقلال رأی با میانگین ۱۳/۳ و پراکندگی ۸۳/۰ تعلق گرفت. در بخش آمار استنباطی نتیجه آزمون معادلات ساختاری نشان داد با اطمینان ۹۵% ابعاد اخلاق حرفه ای شامل شخصیتی، ارتباطی، اجتماعی و ارزشی است. در رتبه بندی مفاهیم اخلاق حرفه ای کارکنان با تأکید بر ارزش های اسلامی در آموزش وپرورش خراسان جنوبی، بیشترین رتبه را مفاهیم خودکنترلی (۸6/۰)، عدالت محوری (۸۱/۰)، صداقت (۷9/۰)، خلاقیت (۷8/۰)، وفاداری (۷5/۰)، شفافیت (۷۴/۰) و قدرشناسی (۷۰/۰) و کمترین رتبه را مفاهیم ارتباط موثر (۴7/۰)، امانت داری (۴5/۰) و آراستگی ظاهر (۲۳/۰) دارا بودند.

در دهه های قبل، خریدهای مصرف کننده به منظور دست یابی به کالاها و خدمات، مورد نیاز بود. امروزه، مصرف کنندگان با خرید کالاها، نیازهای روان شناختی خود را برآورده می کنند. مصرف کنندگان با به نمایش گذاشتن شخصیت یا تقویت عزت نفس خود، محصولات را خریداری می کنند؛ به عبارتی کالای خریداری شده، به کالایی برای نشان دادن وجهه اجتماعی، تبدیل شده است. این مطالعه جهت بررسی عوامل مؤثر بر تغییر گرایش رفتار مصرفی مصرف کننده درمورد محصولات تجملی انجام شده است. در این مطالعه تلاش شده است ارتباط متغیرهایی همچون: کیفیت ادراک شده، وضعیت اجتماعی ادراک شده، نگرش، ادارک از برند و تصویر ذهنی، با رفتار مصرفی مصرف کننده برای کالاهای تجملی، با اثر تعدیل گر (خودبینی) مورد مطالعه قرار گیرد. به این منظور، پرسشنامه استاندارد بومی شده ای بین 384 نفر در شهر مشهد توزیع شد. این تحقیق به روش توصیفی- پیمایشی با روش نمونه گیری احتمالی از نوع تصادفی ساده انجام شده است. برای روابط بین متغیرها، از مدل سازی معادلات ساختاری استفاده شده است. نتیجه تجزیه و تحلیل، نشان می دهد که اثر اجتماعی ادراک شده، ادراک از برند، نگرش مصرف کننده و کیفیت خدمات، با عوامل مؤثر با قصد خرید مصرف کننده، ارتباط دارند. درحالی که تصویر ذهنی و خودبینی، تأثیر معناداری بر انگیزه خرید ندارند. از طرفی بین متغیرهای مستقل، تأثیر ادراک از برند نسبت به سایر متغیرها بر قصد خرید بیشتر بوده است. علاوه بر خودبینی، تعاملات بین متغیرهای مستقل، ادراک از برند و اثر اجتماعی و متغیر وابسته، رفتار خرید مصرف کننده را تعدیل نمی کند.

خانواده به عنوان نخستین محیط پرورشی کودک، در پرورش ویژگی های گوناگون کودکان نقش فراوانی دارد. کودک نخستین آموختنی ها را در خانواده و سپس مدرسه می آموزد. این تأثیر در دوران مدرسه نیز ادامه پیدا می کند؛ پس فهم چگونگی تعامل والدین با دانش آموزان اهمیت دارد. سبک های فرزند پروی، الگوهایی از پرورش فرزندان است که از تعامل به هنجار والدین و پاسخ آن ها به رفتار فرزندان شکل می گیرد. درواقع شیوه های فرزندپروری یکی از بُعدهای خانواده است که طبق پژوهش ها تأثیر بسیار و سازنده ای در تمام زمینه های اجتماعی و تحصیلی و نیز شکل گیری ویژگی های گوناگون روان شناختی، ازجمله سرزندگی تحصیلی دارد؛ بنابراین لازم است که رابطه بین الگوهای فرزندپروری و سرزندگی تحصیلی در دانش آموزان بررسی قرار گیرد. هدف از پژوهش حاضر، رابطه الگوهای فرزندپروری و سرزندگی تحصیلی دانش آموزان متوسطه شهر قاین بود. روش پژوهش از نوع همبستگی است. جامعه مورد نظر پژوهش حاضر، دانش آموزان دختر متوسطه اول شهر قاین بود که با توجه به آمار ارائه شده، 280 نفر را شامل شده است. نمونه آماری مطالعه بر اساس جدول کرجسی و مورگان، 260 نفر است که با روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. ابزار اندازه گیری پژووهش، پرسشنامه های سرزندگی تحصیلی حسین چاری و دهقانی زاده (1391) و شیوه های فرزندپروری بامریند (1991) بود. روایی پرسشنامه های فوق الذکر توسط صاحب نظران تأیید و پایایی آن با محاسبه ضرایب آلفای کرانباخ، برای پرسشنامه سرزندگی تحصیلی 80/0 و پرسشنامه شیوه های فرزندپروری 75/0 گزارش شده است. داده های پژوهش با استفاده از آزمون پیرسون و رگرسیون چندگانه و با استفاده از نرم افزار spss تحلیل شد. یافته های پژوهش نشان داد، بین نوع الگوهای فرزندپروری با سرزندگی تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد. همچنین از بین دو سبک فرزندپروری یعنی سبک استبدادی و سهل انگارانه، با سرزندگی تحصیلی، رابطه معناداری وجود دارد؛ ولی در سبک قاطع با سرزندگی تحصیلی رابطه معناداری وجود ندارد؛ همچنین سهل گیرانه بیشترین رابطه را با سرزندگی تحصیلی دارند.

ایران سرزمینی است که به دلایل متعدد جغرافیایی، هجوم بیگانگان، فقدان راه های مناسب مواصلاتی و غیره، پیوسته در معرض قحطی های مختلف و ادواری بوده است. با وقوع جنگ جهانی اول و اشغال ایران، مقارن با خشکسالی، آشفتگی هایی پیش آمد که وضعیت را پیچیده تر کرد. مسئله ی اصلی و پرسش مقاله ی حاض، با تمرکز بر منطقه شمالی خراسان به عنوان یکی از مناطق درگیر قحطی جنگ جهانی اول و تبعات حاصل از آن، این است که عوامل موجد یا تشدیدکننده ی بروز و گسترش قحطی وغلای پیش آمده چه بود؟ در این شرایط، دولت ایران جهت کاستن شدت قحطی و گرسنگی یا غلبه بر این وضعیت، چه اقداماتی انجام داد؟برای انجام این پژوهش از اسناد آرشیوی منتشرنشده به عنوان اصلی ترین منبع مطالعاتی موجود که حاوی اطلاعاتی بکر و تازه است، استفاده شده و تلاش شده با بهره گیری از روش تحقیق مطالعات تاریخی و بر پایه شیوه توصیفی تحلیلی پس از مطالعه و بررسی اسناد مربوطه، با توجه به خلأ مطالعاتی درخصوص موضوع کنونی، به پرسش های بالا پاسخ داده شود.نتیجه ی حاصله، نشان گر این واقعیت است که علاوه بر روند اقدامات غیر عادلانه ی روس ها در ایجاد اخلال و تخریب نظام خرید محصولات مناطق شمال خراسان، اعم از محصولات کشاورزی و دامی، عوامل مختلف دیگری از جمله بارش کم، احتکار گندم و جو، سودجویی بیش از اندازه فروشندگان غله، بی کفایتی و بی خردی مأموران گمرکی، بی تدبیری مسئولان دولتی و غیره، مهم و مؤثر بوده اند و باعث بروز قحطی در سال های 1291 1297 شده اند.

حکمرانی شبکه ای، فضاهای جدیدی از حکومت را، با رفع دوگانگی های سنتی دولت و جامعه فراهم کرده است که از طریق بسیج دانش، منابع شهروندان مسئول، نهادهای جامعه مدنی، سازمان های عمومی و شرکت های خصوصی امکان پذیر می شود. هدف از پژوهش حاضر، مدل سازی حکمرانی شبکه های اجتماعی داخلی است. روش تحقیق ترکیبی، مبتنی بر تحقیق آمیخته اکتشافی (کیفی- کمّی) است. جامعه آماری در بخش کیفی، خبرگان دانشگاهی و مدیران فناوری اطلاعات سازمان های اجرایی و در بخش کمّی، مدیران و کارشناسان فناوری اطلاعات سازمان های اجرایی منتخب شهر مشهد در تابستان سال 1399 و در حدود 25 سازمان اجرایی به تعداد تقریبی 1250 نفر هستند. در بخش کیفی با استفاده از روش گلوله برفی تا رسیدن به اشباع نظری با 12 خبره، مصاحبه عمیق انجام شد و در بخش کمّی، برای سنجش مدل، پرسشنامه محقق ساخته 68 گویه ای با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای در بین 294 نفر از نمونه ها توزیع شد. روایی پرسشنامه با روش صوری و محتوایی و پایایی آن با روش آلفای کرونباخ به میزان 84/0 مورد تأیید قرار گرفت. داده های کیفی با تحلیل داده بنیاد در نرم افزار MAXqda2018 و داده های کمی با استفاده از معادلات ساختاری (تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی) و با نرم افزارهای SPSS و AMOS تحلیل شد. نتایج بخش کیفی حاکی از آن است که مدل حکمرانی شبکه های اجتماعی داخلی دارای 9 بُعد است که عبارت اند از: شرایط علّی (ارتباطات مؤثر)، شرایط زمینه ای (عوامل زمینه ای)، شرایط مداخله ای (سیاست گذاری های دولتی و پیشرفت اجتماعی)، راهبرد (امنیت و اعتماد و سیاست های راهبردی) و پیامد (خانواده، کیفیت ارتباطات و سرنوشت سیاسی). نتایج بخش کمّی نشان داد تمامی ابعاد مدل پارادایمی پژوهش، مورد تأیید واقع شده اند.