مطالعات فرهنگی - اجتماعی خراسان

هدف از انجام این پژوهش بررسی و شناخت سرمایه های انسانی، معنوی و روان شناختی از منظر قرآن و نقش آن در تعالی سازمان است. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت و روش، توصیفی تحلیلی و همبستگی است. در این پژوهش از پرسش نامه محقق ساخته استفاده شده است. این پرسشنامه حاوی سؤالات جمعیت شناختی، سؤالات مربوط به تعالی سازمانی، سؤالات مربوط به سرمایه های انسانی، معنوی و روان شناختی از منظر قرآن و براساس طیف پنج گزینه ای لیکرت است. جامعه این پژوهش، کارکنان دانشگاه علوم پزشکی بیرجند (استان خراسان جنوبی) هستند و نمونه ای به تعداد 248 نفر به صورت تصادفی ساده انتخاب شده است. روایی پرسشنامه با نظرخواهی از استادان و پایایی آن با محاسبه آلفای کرونباخ و انجام تحلیل عاملی، تأیید شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار اس. پی. اس. اس و آموس استفاده شد. همچنین شاخص های برازش، هم برای مدل ساختاری تحقیق و هم برای مدل اندازه گیری تحقیق تأیید شد. سرمایه انسانی و سرمایه معنوی، اثر مثبت و معنی داری بر تعالی سازمانی دارند. همچنین سرمایه روان شناختی، اثر مثبت و معنی داری بر تعالی سازمانی ندارد. نتایج پژوهش نشان داد که یک سازمان متعالی با رویکردی اسلامی قرآنی، سازمانی است که در آن افراد در ارتباط با خدا، دیگران و خود احساس مسئولیت می کنند و با تأکید بر عواملی از قبیل قوه تعقل، کمال پذیری انسان و مهارت های ارتباطی رفتاری، موجبات تعالی سازمانی را فراهم می آورند.

نشاط اجتماعی یکی از مهم ترین عوامل تعیین کننده در زندگی انسان هاست که نتایج مثبتی هم برای فرد و هم برای جامعه به دنبال دارد. هدف این مطالعه، بررسی نشاط اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن در شهروندان شهر بیرجند است. به روش زمینه یابی، 400 نفر از شهروندان بالای 15 سال شهر بیرجند به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه استاندارد نشاط اجتماعی زارع و امین پور (1390) و پرسشنامه محقق ساخته عوامل مؤثر بر نشاط اجتماعی بود. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS18 و آزمون های آماری t تک متغیره، همبستگی پیرسون، رگرسیون تک متغیره، رگرسیون چندگانه همزمان و فریدمن تجزیه و تحلیل شدند. یافته ها نشان داد وضعیت نشاط اجتماعی در کل و مؤلفه های آن در افراد مورد مطالعه، در حد مطلوبی است. بین احساس امنیت اجتماعی، اعتماد اجتماعی، پایبندی به اعتقادات دینی، امید به آینده، احساس عدالت اجتماعی، سلامت اجتماعی و کیفیت زندگی با نشاط اجتماعی، در کل رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد (05/0>p). از عوامل مؤثر بر نشاط اجتماعی، مؤلفه های رضایت از زندگی، سلامت اجتماعی، شبکه خویشاوندی، پایبندی به اعتقادات دینی و امید به آینده، به ترتیب با ضرایب بتا 34/0، 25/0، 24/0، 20/0 و 10/0، بیشترین سهم را در پیش بینی نشاط اجتماعی داشتند. بر مبنای نتایج پژوهش، می توان گفت که برای داشتن جامعه بانشاط و سالم، بایستی شرایطی فراهم گردد که ایجاد آن بر عهده فرد، خانواده و جامعه است. با توجه به نتایج مطالعه حاضر و وضعیت نشاط اجتماعی در شهر بیرجند که در حد متوسطی قرار دارد، پیشنهاد می شود زندگی سلامت محور، در دو بُعدِ سلامت جسمی و روحی، از طرق مختلف؛ مانند بهره گیری از تبلیغات و توانایی های صدا و سیما، برگزاری و اطلاع رسانی مناسب جهت ورزش های همگانی و ایجاد برنامه های سالم و شاد متناسب با توان اقتصادی تمام طبقات اقتصادی جامعه برای ارتقای کیفیت زندگی شهروندان، ترویج شود.

نهضت سربداران خراسان (737ه . ق. 783ه . ق.) مهم ترین نهضت آزادی بخش ایران در قرن هشتم است. تزلزل و ناپایداری این دولت مستعجل و فراز و فرودهای ایدئولوژیک آن سؤال های بزرگی را پیش روی محققان قرار داده است. گفتمان این نهضت، مانند همه گفتمان های سیاسی اجتماعی، دارای دو مرحله غیرِمستقر (پیش از استقرار حکومت) و مستقر (پس از استقرار حکومت) است. در این مقاله تلاش شده است نامه شیخ حسن جوری به امیر محمّد بیک، برادر ارغون شاه، به عنوان یکی از مهم ترین اسناد گفتمان غیرِمستقر سربه داران، تحلیل و به برخی از پرسش های بالا از جمله تأثیر شرایط مکانی و زمانی در این جنبش، مفاهیم سیاسی و مذهبی آن و عامل وحدت بخش به نیروهای پراکنده مردمی، ذیل یک گفتمان واحد پاسخ داده شود. برای پاسخ به این پرسش ها از شیوه تحلیل گفتمان لاک لائو و موفه بهره خواهیم برد که در آن هم، مفاهیم یک گفتمان، مانند جابه جایی دال ها، سوژه سیاسی، اسطوره و تصور اجتماعی، قابلیت دسترسی و اعتبار، غیریت و حاشیه رانی، دال های خالی و هژمونی، حول محور "دال مرکزی" شکل می گیرند. پس از بررسی ها روشن می شود که در گفتمان غیرِمستقر سربداران، دال های مرکزی، ظلم ستیزی و برابری جویی هستند. شیخ خلیفه و شیخ حسن جوری، به عنوان مهم ترین شخصیت های این گفتمان، با تکیه بر گفتمان های تشیع و تصوف، اسطوره ای مبتنی بر ظلم ستیزی شیعیانه و برابری جویی عارفانه خلق کردند و آن را به تصور اجتماعی تبدیل نمودند. بقیه مفاهیم این گفتمان نیز، حول همین دال های مرکزی، متمرکز می شوند. در خلال مقاله علاوه بر این نامه، از منابع و اسناد تاریخی دیگر نیز در جهت تحلیلی شامل، استفاده شده است.

در عصر جدید سازمان ها برای رسیدن به تعالی سازمانی و داشتن یک فرهنگ سازمانی پویا و بالنده، مبتنی بر ارزش های حاکم بر آن جامعه به گزینه ای به نام آموزش روی آورد ه اند. از آنجا که در کشور ما ایران، نظام جمهوری اسلامی حاکم است و لازم است فرهنگ سازمانی مبتنی بر الگوهای اسلامی (نه فقط شعاری؛ بلکه به صورت عملی) در سازمان ها و نهادها شکل بگیرد و تقویت شود، در این پژوهش نقش آموزش های سازمانی در ارتقای فرهنگ سازمانی مبتنی بر الگوهای اسلامی در قالب یک مدل علّی مورد بررسی قرار گرفت. براساس جامعه 500 نفری مجموعه استانداری خراسان شمالی و واحدهای تابعه، تعداد 217 نفر به صورت نمونه گیری در دسترس، به عنوان نمونه مورد مطالعه انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته بود که روایی محتوایی آن با نظر خبرگان و روایی سازه ای آن به کمک تحلیل عاملی تأییدی بررسی و پایایی آن نیز با آلفای کرونباخ 82/0 محاسبه شد. ابزار تحلیل داده ها، نرم افزارهای SPSS22 و LISREL8 بود. یافته های تحقیق نشان داد که آموزش اثر مثبت و معناداری بر کاهش هزینه ها، ارائه خدمات به ارباب رجوع، بهبود کیفیت کار، خودمدیریتی و پایبندی به قوانین و مقررات در استانداری خراسان شمالی داشته است؛ بنابراین می توان نتیجه گرفت با آموزش های هدفمند می توان موجبات ارائه خدمات بهتر به مراجعان (مراجعه کنندگان به سازمان ها و ارباب رجوع ها) را فراهم نمود.

این مقاله پژوهشی، برگرفته از طرح پژوهشی نیازسنجی فرهنگی و اجتماعی خانوار در منطقه 6 شهرداری مشهد است و جامعه آماری این پژوهش را شهروندان ساکن در این منطقه در سال 1394 تشکیل می دهند. روش پژوهش، پیمایشی توصیفی و واحد تحلیل خرد (فرد) است. روش نمونه گیری نیز طبقه ای متناسب با استفاده از نقشه و فهرست خانوارها در بلوک ها و خوشه های نمونه است. تعداد کل جمعیت، 198782 نفر و تعداد حجم نمونه 638 نفر برآورد شده بود. در این پژوهش هشت مجموعه مفاهیم "تعالی فرهنگ شهروندی"، "ارتقای سرمایه اجتماعی و مشارکت های همگانی"، "ارتقای سلامت اجتماعی و کاهش ناهنجاری های شهری"، "ارتقای شادابی، نشاط و تندرستی شهروندان"، "افزایش و ارتقای سطح ارائه خدمات به زائران و گردشگران"، "تأثیرگذاری بر هویت و فضای کالبدی شهر از طریق بهره گیری از هنر اسلامی و ملی"، "توسعه مراکز و فضاهای فرهنگی، اجتماعی، هنری، ورزشی و گردشگری" و "نحوه ورود شهرداری به فعالیت های فرهنگی"، مورد سنجش قرار گرفت. برخی از نتایج این پژوهش نشان داد در زمینه حوزه های برگزاری آموزش ها، دو اولویت مهم عبارت اند از: حوزه فرهنگی مذهبی 8/43% و فنی مهارتی 5/24%، در زمینه موضوعات آموزش ها، دو اولویت مهم عبارت اند از: خانواده و مهارت های زندگی 3/26% و سلامت عمومی 7/16%، در زمینه شیوه ارائه آموزش ها، دو اولویت مهم عبارت اند از: کلاس های آموزشی 9/24% و تبلیغات رسانه ای 7/21%، در زمینه موضوعات نمایشگاه های فرهنگی، دو اولویت مهم عبارت اند از: خانواده 7/27% و رسانه و دیجیتال 3/21% و در زمینه موضوع نمادهای شهری و آثار هنری نیز دو اولویت مهم، موضوع مرتبط با امام رضا (ع) 5/30 % و موضوع نشاط افزا 3/30% بوده اند.

احساس امنیت، یکی از ابعاد اساسی مفهوم امنیت در معنای کلی آن است. درواقع زمانی که فرد احساس کند در جامعه و تعاملات اجتماعی خطری جان، مال یا سلامتی وی را مورد تهدید و تعرض قرار نمی دهد، می توان گفت فرد دارای احساس امنیت است. احساس امنیت یکی از نیازهای مبرم بشر است؛ بنابراین هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی نقش سرمایه فرهنگی و ابعاد آن بر احساس امنیت در بین ساکنان حاشیه نشین شهرهای بجنورد، شیروان و اسفراین است. روش انجام پژوهش حاضر پیمایشی است که برای نیل به اهداف پژوهش، با استفاده از فرمول کوکران412 نفر از ساکنان شهرهای مذکور به روش تلفیقی خوشه ای چند مرحله ای و تصادفی ساده، به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. ابزار پژوهش، پرسشنامه استاندارد سرمایه فرهنگی بوردیو و محقق ساخته احساس امنیت بود که روایی آن از طریق اعتبار محتوایی و صوری و پایایی آن نیز از طریق محاسبه آلفای کرونباخ تعیین شد؛ درنهایت تجزیه و تحلیل یافته ها با استفاده از نرم افزار spss انجام پذیرفت. با توجه به میانگین به دست آمده (29/2)، احساس امنیت در بین پاسخگویان در حد پایینی قرار داشت. نتایج حاصل از آزمون پیرسون حاکی از وجود رابطه معنادار بین سرمایه فرهنگی تجسم یافته با امنیت جانی، مالی و شغلی بود. همچنین آمارهای استنباطی مبین رابطه معنادار بین متغیر سرمایه فرهنگی عینیت یافته و بُعد امنیت مالی و شغلی بود؛ اما براساس یافته های پژوهش، رابطه ای بین سرمایه فرهنگی عینیت یافته با امنیت جانی و عاطفی وجود ندارد. علاوه بر این، نتایج نشان داد سرمایه فرهنگی نهادینه شده اثری بر میزان احساس امنیت شهروندان ندارد؛ درنتیجه تحولات اخیر در مسیر اهمیت یافتن فرهنگ و فرهنگی شدن؛ سرمایه و دانش فرهنگی می تواند حیاتی ترین بخش زندگی که همان احساس امنیت است را تحت الشعاع قرار دهد.