مطالعات برنامه ریزی آموزشی

هدف از این جستار، بازکاوی انتقادی مطالعات ایرانی در قلمرو آموزش عالی پایدار بر پایه دو سپهر اندیشه ورزی ناسازوار توسعه پایدار و پایداری است. این جستارگشایی با بهره گیری از روش کیفی در دو گام  انجام شده است. در گام نخست، پس از جستجو در منابع و پایگاه های علمی، از میان مقاله ها، 30 مقاله که دربرگیرنده  مفاهیم  پایداری، توسعه پایدار و آموزش عالی پایدار  بود، برگزیده شد. در گام دوم، افزون بر دسته بندی مفهومی، مفاهیم بازکاوی کمی نیز شدند. برآیند این کندوکاو نظری و زمینه ای، بازشناسی ناسازواری میان دو رویکرد توسعه پایدار و پایداری است که  می تواند دو مسیر ناهمگرا فراروی آن  چه آموزش عالی پایدار  نامیده می شود، بگستراند. نکته سزاوار درنگ این که، به نظر می رسد بیشتر مطالعات ایرانی از بازشناسی این ناسازواری مفهومی بازمانده اند. چنین کاستی هایی می تواند از جمله  به سردرگمی در مفهوم سازی از آموزش عالی پایدار برپایه مفاهیم نظری استوار بینجامد که  به نظر می رسد سرانجام نافرجامی برای نسل های آینده خواهد داشت.

پژوهش حاضر با هدف شناسایی شایستگی های حرفه ای هنرآموزان بخش صنعت هنرستان های فنی و حرفه ای انجام شد. روش پژوهش به لحاظ هدف، توسعه ای و کاربردی و به لحاظ نحوه گردآوری اطلاعات، کیفی از نوع پدیدارشناسی بود. مشارکت کنندگان در پژوهش شامل رئیس و کارشناسان اداره آموزش های فنی و حرفه ای اداره کل آموزش و پرورش و هنرآموزان هنرستان های فنی و حرفه ای شهر زنجان در سال تحصیلی 98 – 97 بود. با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند و براساس اصل اشباع نظری با 23 نفر مصاحبه انجام شد. جهت گردآوری داده ها از مصاحبه نیمه ساخت مند و عمیق استفاده شد. روایی داده های کیفی با استفاده از روش دریافت تایید مشارکت کنندگان، توصیف غنی متن، پرسش و جستجوگری از همکار تایید شد. پایایی داده های کیفی توسط کدگذاری مجدد توسط کدگذاردوم و خودِ کدگذار تایید شد. داده های گردآوری شده با رویکرد پدیدارشناسی کلایزی مورد تحلیل قرار گرفتند. براساس نتایج تحلیل داده ها، شایستگی های حرفه ای هنرآموزان بخش صنعت در 5 حیطه، 19 مقوله اصلی و 60 مقوله فرعی شناسایی شدند. آگاهی از بازار کار، دانش فنی و حرفه ای زمینه صنعت، دانش تربیتی، دانش سازمانی، شرایط عمومی، روانی- حرکتی، اشتیاق شغلی، فناوری اطلاعات و صنعت، مربی گری و مرشدی، مهندسی ایمنی و بهداشت محیط کار، مدیریت و سازماندهی محیط یادگیری، توانایی ادراکی و ذهنی، ارتباطات بین فردی موثر، تعامل سازنده و مشارکت با محیط بیرونی، نگرش سیستمی و جامع به آموزش فنی و حرفه ای، رویکرد خود توسعه ای، خوش بینی به مهارت آموزی، نگرش کارآفرینانه و تولید محور و نگرش ارزشی به کسب و کار مولفه های شایستگی را تشکیل دادند. شناسایی و توسعه شایستگی های حرفه ای هنرآموزان یک برنامه ریزی استراتژی مهم برای بهبود و تضمین کیفیت آموزشی است.

با افزایش رقابت بین دانشگاه ها برای جذب دانشجویان، آن ها را وادار به ایجاد تصویر ذهنی برند متمایز نسبت به سایر رقبا می کند تا از این طریق بتوانند برای خود اعتبار علمی ایجاد کنند اما با توجه به محیط ناپایدار رسانه های انبوه ممکن است تصویر برند دانشگاه دچار لرزش شود که لازمه آن ایجاد یک تصویری ذهنی مثبت از برند دانشگاه در نزد دانشجویان هست که خود باعث ایجاد نگرش مثبت نسبت به رشته تحصیلی و همچنین افزایش عملکرد می شود. هدف از این پژوهش بررسی تأثیر تبلیغات دهان به دهان الکترونیکی بر تصویر ذهنی از برند دانشگاه شیراز و نگرش به رشته تحصیلی هست. پژوهش حاضر ازنظر هدف، پژوهشی کاربردی و ازنظر روش گردآوری، پیمایشی است. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانشجویان دانشگاه شیراز می باشد که با توجه به تعداد 20 هزارنفری آن ها، حجم نمونه با استفاده از جدول فرمول کوکران 384 نفر محاسبه شد. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه استفاده شده است. با توجه به تائید فرضیه های پژوهش مبنی بر تأثیر ارتباطات دهان به دهان الکترونیکی بر تصویر برند دانشگاه و نگرش به رشته تحصیلی و همچنین نقش میانجی تصویر برند، توصیه می شود که مدیران دانشگاه شیراز با افزایش کیفیت خدمات به ایجاد تصویر ذهنی مثبت از برند دانشگاه در اذهان عمومی، بخصوص دانشجویان که پیکره اصلی دانشگاه هستند بپردازند.

شناخت و تحلیل نیازهای آموزشی پیش نیاز یک سیستم آموزشی موفق است. نیازسنجی آموزشی توتون کاران اولین گام جهت استفاده بهینه از ظرفیت های آموزشی شرکت دخانیات به منظور ارتقا دانش و مهارت های آنان می باشد. این تحقیق به سنجش و اولویت بندی نیازهای آموزشی توتون کاران پرداخته است. جامعه آماری تحقیق شامل2770 توتونکار است که  175 نفر از آن ها با استفاده از جدول مورگان تعیین گردید. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسش نامه ای که بر اساس مدل بوریچ برای سنجش نیاز آموزشی تنظیم شده است. روایی پرسشنامه با نظر خواهی از تعدادی از کارشناسان و اعضاء هیات علمی مورد تائید قرار گرفت. روایی تشخیصی و پایایی ترکیبی ابزار تحقیق با برآورد مدل اندازه گیری و پس از اعمال نظرهای فنی تامین شد. آماره های مورد استفاده برای سنجش عوامل تاثیرگذار در نیازهای آموزشی شامل فراوانی، میانگین، آزمون من وایت نی، آزمون کروسکال والیس و ضریب همبستگی بود. نتایج تحقیق نشان داد آشنایی با ماشین نشاءکار، آشنایی با ماشین دوخت، آشنایی با ضد عفونی خاک و کود خزانه، آشنایی با درجات مختلف توتون، آگاهی از نحوه استفاده از علف کش ها از بیشترین اولویت آموزشی برخوردار بوده اند. همچنین نتایج تحقیق نشان داد، سطح نیاز آموزشی توتون کاران تحت تاثیر شرکت در آموزش های قبلی، ارقام توتون و چگونگی بهره گیری از روش های مختلف ترویجی دارد.

یکی از ویژگی های عصر حاضر گستره فناوری اطلاعات و ارتباطات در کلیه فعالیت های دانشگاهی از جمله تصمیمات مالی است. یکی از نمودهای واقعی استفاده از فناوری در تصمیمات مالی، سامانه تصمیم یار مالی است. در همین راستا پژوهش حاضر با هدف ارائه الگویی برای طراحی سامانه تصمیم یار مالی و قابلیت های آن در دانشگاه انجام شده است. لذا برای شناسایی و احصای قابلیت ها و ابعاد و اجزای اصلی سامانه تصمیم یار مالی در دانشگاه از روش توصیفی و مصاحبه با خبرگان استفاده شده است. مشارکت کنندگان بالقوه در پژوهش حاضر صاحب نظران و خبرگان علمی- اجرایی در حوزه اقتصاد آموزش عالی، تصمیم گیران مالی در دانشگاه و متخصصان فناوری اطلاعات بوده اند که به روش نمونه گیری هدفمند و رویکرد گلوله برفی انتخاب شده اند. داده ها و اطلاعات حاصله به روش کدگذاری سه مرحله ای مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته ها نیز با استفاده از رویکرد تطابق همگونی یافته ها مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج حاصل از تحلیل نظرات نشان می دهند که سامانه تصمیم یار مالی می تواند در تمام سطوح تصمیم گیری بویژه در تصمیمات راهبردی مالی، بهینه سازی فرایند تصمیمات مالی، مدیریت صحیح و تخصیص بهینه منابع مالی، استفاده موثر، دقیق و کارا از منابع مالی و رفع محدودیت های انسانی در تصمیمات؛ ارزیابی بار مالی فعالیت ها، یکپارچه سازی نظام تصمیم گیری مالی، افزایش کارایی، اثربخشی و ارتقای کیفیت تصمیمات مالی و ... به تصمیم گیران بطور موثری کمک کند. همچنین این پژوهش به دنبال شناسایی ابعاد و مولفه های ضروری طراحی سامانه تصمیم یار مالی در دانشگاه بوده که در این رابطه پایگاه داده، انباره داده، پایگاه الگو، پایگاه دانش، موتور استنتاج و ابزارهای تحلیلی، داشبوردها، تسهیلات توضیح دهندگی، امکانات گرافیکی، رابط کاربر و کاربر مورد تاکید قرار گرفته اند. بنابراین، با توجه به قابلیت های سامانه تصمیم یار مالی در اتقای اثربخشی و کیفیت تصمیمات مالی، طراحی و بکارگیری آن در تصمیمات راهبردی مالی بویژه در بودجه ریزی، برنامه ریزی (مالی و آموزشی) و مدیریت مالی ضروری است.

ارزیابی اعضای هیات علمی شامل مراحلی است از سنجش و آگاه ساختن اعضای هیات علمی از نحوه انجام کار و مسئولیتهای محوله که در ابعاد مختلف مطرح می شود. در پژوهش حاضر ارزیابی اعضای هیات علمی از دو منظر آموزشی و پژوهشی صورت گرفته است. جامعه آماری پژوهش حاضر307 نفر از اعضای هیات علمی یکی از دانشگاه های دولتی است. اطلاعات عملکردآموزشی با همکاری دفتر نظارت، ارزیابی و تضمین کیفیت دانشگاه و همچنین اطلاعات عملکردپژوهشی با همکاری معاونت پژوهشی دانشگاه تهیه شده است. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از روش هوش مصنوعی و با بکارگیری نرم افزار متلب انجام شده است. در تحلیل نتایج، ابتدا با استفاده از خوشه بندی آستانه ای، اعضای هیات علمی به چهار خوشه تقسیم بندی شدند. سپس در گام دوم تحلیل، از پتانسیل شبکه ی عصبی رگرسیون عمومی استفاده شده است. با بکارگیری شبکه عصبی رگرسیون عمومی، میزان وابستگی افراد به هر یک از خوشه های چهارگانه مشخص شده است. با توجه به نتایج به دست آمده بیشتر اعضای هیات علمی در خوشه دوم(فقط آموزش بالا) قرار گرفتند و کمترین فراوانی در خوشه سوم(فقط پژوهش بالا) قرار دارد. همچنین در مجموع عملکردپژوهشی و آموزشی بین دانشکده ها، دانشکده شیمی(99/0و60/0) رتبه اول و دانشکده های تربیت بدنی(34/0و99/0)، علوم پایه(58/0و37/0) و علوم اقتصادی واداری(40/0و47/0) رتبه های بعدی را کسب کردند. در بخش پایانی با مقایسه دو روش ضمن بررسی مزایای استفاده از شبکه عصبی رگرسیون عمومی، پیشنهادات لازم ارائه شده است.

هدف این پژوهش، تاثیر نظام آموزش عالی پژوهش محور بر کارآفرینی با نقش میانجی تجاری سازی دانش در دانشگاه های آزاد اسلامی استان مازندران جهت ارائه مدل بود. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی  و از نظر روش، توصیفی از نوع پیمایشی بود. جامعه آماری آن را مدیران و معاونین واحدها، مدیران و معاونین دانشکده ها، مدیران گروه ها و اساتید هیات علمی دانشگاه های آزاد اسلامی استان مازندران به تعداد 700 نفر تشکیل می دادند که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای و بر اساس فرمول کوکران تعداد 248 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. جهت جمع آوری داده ها از پرسش نامه محقق ساخته آموزش عالی پژوهش محور با 123 سوال، پرسش نامه تجاری سازی دانش عباسی اسفنجانی و فروزنده دهکردی (1394) با 30 سوال و پرسش نامه کارآفرینی هاگس و مورگان (2008) با 17 سوال استفاده شد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون معادلات ساختاری استفاده شد. نتایج نشان داد که؛ نظام آموزش عالی پژوهش محور بر کارآفرینی با نقش میانجی تجاری سازی دانش در دانشگاه های آزاد اسلامی استان مازندران تاثیر مثبت و معناداری دارد و مدل ارائه شده نیز دارای برازش مناسب می باشد.

هدف پژوهش حاضر، ارائه الگوی ارزیابی کیفیت تصمیمات تخصیص منابع (مالی و انسانی) در دانشگاه بوده که برای تأمین آن از رویکرد فراترکیب استفاده شده است. در قدم اول و برای بازشناسی مولفه های الگو با کلیدواژه های مختلف در مهمترین بانک های اطلاعات علمی داخلی و خارجی جستجو و تعداد 696 اثر پژوهشی مرتبط در این زمینه شناسایی شدند. در قدم بعد و براساس شاخص های معین، تعداد 72 اثر علمی که به مطالعه مولفه های کیفیت تصمیمات تخصیص منابع پرداخته اند، انتخاب و یافته های کلیدی آنها با روش کدگذاری و تحلیل کیفی تحلیل و فراترکیب شدند. دستاوردهای حاصله در قالب چهار مولفه و سی و شش زیرمولفه دسته بندی شدند که عبارتند از: (1) عوامل موثر بر کیفیت تصمیمات تخصیص منابع در عرصه های عوامل فراسازمانی (شامل: محیط بین المللی، عوامل سیاسی، عوامل اقتصادی، عوامل اجتماعی -فرهنگی، حکمرانی در آموزش عالی و قوانین و مقررات دولتی)، عوامل سازمانی (شامل: فرهنگ حامی کیفیت، آموزش و پشتیبانی تصمیم گیران، سیستم اطلاعاتی، آیین نامه ها و ضوابط داخلی، اهداف و برنامه های دانشگاه، ساختار و قدرت سازمانی، منابع مالی و سازوکار تخصیص منابع) و عوامل فردی (شامل: آمادگی شناختی، هیجانات و احساسات، انگیزه، قابلیت ادراکی، باور و ارزش، وضعیت سلامت)، (2) فرایند تصمیمات تخصیص منابع (شامل: مسئله شناسی تصمیم، ارزیابی جایگزین ها، عدم اطمینان، زمان، اطلاعات، مشارکت در تصمیم گیری، شفافیت و عینیت فرایند تصمیم گیری، تصمیم گیری دانائی محور)، (3) اجرای تصمیمات تخصیص منابع (شامل: پشتیبانی مجریان و نظارت و پایش) و (4) پیامدهای تصمیمات تخصیص منابع (شامل: دستاورد آموزشی، دستاورد پژوهشی، بهره وری، کارایی و صرفه جویی در هزینه، عدالت – برابری، بهبود درجه پاسخگویی و رقابت مندی). سپس الگوی پیشنهادی در یک چارچوب یکپارچه برای ارزیابی کیفیت تصمیمات تخصیص منابع در دانشگاه، ارائه شد که دربرگیرنده چهار مولفه مذکور و زیرمولفه های آن ها می باشد.

هدف پژوهش حاضر بررسی کیفیت ادراک شده از خدمات آموزشی از دیدگاه دانش آموزان موسسات کنکور شهر تهران می باشد. پژوهش حاضر از لحاظ هدف، توسعه ای کاربردی و از نظر گردآوری اطلاعات توصیفی و از نوع پیمایشی می باشد. جامعه آماری پژوهش شامل آن دسته از دانش آموزان پایه دوازدهم منطقه 4 شهر تهران است که در سال تحصیلی 98-1397 از خدمات آموزشی موسسات کنکور شهر تهران استفاده کرده اند. برای تعیین حجم نمونه آماری از الگوی کومر و لی استفاده و تعداد نمونه 400 تایی تعیین شد که 340 مورد پرسشنامه تکمیل شده دریافت شد. جهت انتخاب اعضای نمونه آماری از روش نمونه گیری خوشه ای دردسترس استفاده شد و جمع آوری داده ها با استفاده از دو روش کتابخانه ای برای مرور ادبیات پژوهش و روش میدانی برای توزیع و جمع آوری پرسشنامه انجام گرفت. روایی پرسشنامه توسط خبرگان سنجیده شد و پایایی آن به وسیله آلفای کرونباخ مورد تایید قرار گرفت. به منظور تجزیه و تحلیل داده های پژوهش و استخراج ابعاد از تحلیل عاملی اکتشافی و اولویت بندی آن از آنتروپی شانون به ترتیب در نرم افزارهای آماری SPSS و EXCEL استفاده شد. یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد ابعاد موثر برای سنجش کیفیت ادراک شده از خدمات آموزشی شامل پنج بعد کیفیت ادراک شده از توانمندی مدرسان، برنامه های آموزشی، برنامه های پشتیبانی، رفتار شایسته کارکنان و تجهیزات فیزیکی است که از نظر پاسخ دهندگان بعد کیفیت ادراک شده از برنامه های پشتیبانی در رتبه اول اهمیت قرار دارد.

شبکه های اجتماعی و وجود تعاملات و ارتباطات عمیق دانشجویان تحصیلات تکمیلی با اساتید خود یکی از عرصه های با اهمیت و تاثیرگذار در عملکرد تحصیلی دانشگاهی است. با توجه به تاثیرات همه جانبه شبکه اجتماعی رسمی و غیر رسمی در نظام آموزش عالی این بررسی در صدد بررسی تاثیر آن بر عملکرد تحصیلی دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه مازندران می باشد. جامعه آماری این مطالعه را کلیه دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه مازندران در سال تحصیلی 96-95 تشکیل داده است. روش پژوهش در این تحقیق پیمایشی بوده و داده ها از طریق پرسشنامه گردآوری شده است. حجم نمونه تحقیق358 نفر بوده که از طریق نمونه گیری گیری تصادفی ساده جمع آوری گردید.یافته های پژوهش نشان می دهد که شبکه اجتماعی رسمی تاثیر معنی داری بر عملکرد تحصیلی دانشجویان تحصیلات تکمیلی نداشته است اما شبکه اجتماعی غیر رسمی (505/0 ) بیشترین تاثیر مثبت بر متغیر عملکرد تحصیلی است داشته است. پس از آن  متغیر میزان صمیمیت شبکه اجتماعی (351/0 ) قوی ترین پیش بینی کننده عملکرد تحصیلی دانشجویان تحصیلات تکمیلی بوده است. متغیر حجم و یا اندازه شبکه اجتماعی(222/0 )، کیفیت شبکه اجتماعی (182/0 ) و دسترسی (094/0 ) قرار دارند.  ضریب تعیین تعدیل یافته نشان دهنده آن است که متغیرهای مستقل این بررسی به میزان 44/0 درصد از واریانس متغیر وابسته تحقیق یعنی عملکرد تحصیلی دانشجویان تحصیلات تکمیلی را تبیین می کند.  در نتیجه، لازم است  برنامه ریزان آموزش دانشگاهی از قابلیت های شبکه های اجتماعی غیر رسمی استفاده نموده و از آن به عنوان مکانیزم ارتباطی مهم برای ارتقای عملکرد آموزشی و پژوهشی دانشجویان تحصیلات تکمیلی بهره گیری نمایند.

هدف از این پژوهش ارائه مدل توسعه دانشگاه کارآفرین مبتنی بر پایدارسازی کسب و کارهای دانش بنیان در دانشگاه صنعتی شریف تهران است. روش پژوهش شامل بهره گیر ی از شیوه کیفی است. برای رسیدن به مقصود پژوهش، دانشگاه صنعتی شریف که از لحاظ دارا بودن پتانسیل کارآفرینی، نسبت به سایر دانشگاه ها در اولویت بالاتری قرار دارد به عنوان جامعه آماری انتخاب شده و دیدگاه 15 تن از اساتید این دانشگاه که به صورت تصادفی انتخاب شده بودند به عنوان نمونه آماری گردآوری گردید. شیوه نمونه گیر ی شامل استفاده از نمونه گیر ی هدفمند بوده است. روش جمع آوری داده ها به صورت میدانی بوده که با استفاده از ابزار مصاحبه ساختاریافته انجام گرفته است. یافته ها با استفاده از شیوه تحلیل محتوا کیفی تحلیل شدند. نتیجه ها نشان دادند که می توان مدلی را برای توسعه دانشگاه های کارآفرین طراحی نمود. این مدل هم برای دانشگاه صنعتی شریف به صورت خاص و هم برای سایر دانشگاه ها به صورت عام طراحی و تدوین گردید. مدل طراحی شده نشان می دهد که مولفه هایی وجود دارند که می توانند پیش بینی کنند در چه صورتی یک دانشگاه به دانشگاه کارآفرین تبدیل خواه شد و تا چه اندازه در این امر موفق خواهد بود. 

هدف پژوهش تعیین شاخص های مربوط به مرحله فرایند آموزش دانشگاه هاو برنامه ریزی جهت آن به منظور کاهش نابرابری های کیفی آنان و ارائه الگوی مفهومی جامع با استفاده از رویکرد کیفی از نوع تحلیل محتوای استقرایی می باشد. در این پژوهش، دانشگاه ها با نگاه سیستمی یعنی ورودی، فرایند و خروجی مورد بررسی قرار گرفت که مرحله فرایند آن به عنوان موضوع اصلی یکسان سازی کیفیت دانشگاه ها  مورد توجه واقع گردید . جامعه آماری این پژوهش، اعضای هیات علمی دانشگاه ها و صاحب نظران مراکز تحقیقاتی آموزش عالی بودند؛ که در ارتباط با کیفیت دانشگاه ها و نابرابری آن دارای سوابق اجرایی و علمی بوده اند. تعداد نمونه ها از طریق نمونه گیری هدفمندو با توجه به اشباع نظری به 21 نفررسید. برای جمع آوری اطلاعات از مصاحبه های نیمه ساختار یافته استفاده شد. روش تحلیل داده ها روش محتوای استقرایی بود. که به منظور تجزیه و تحلیل آن از سه مرحله کدگذاری استفاده گردید.  نتایج تحلیل داده ها، در فرایند کدگذاری به شناسایی 26 کد باز منجر شد که در نهایت در قالب 22 مقوله محوری و 5 کدانتخابی دسته بندی شد .   یافته های پژوهش نشان داد که در مرحله فرایند آموزش دانشگاه ها، پنج  شاخص  فرایند یاددهی _ یادگیری، منابع انسانی، منابع مالی، ساختار سازمانی و مدیریتی و امکانات وتجهیزات با 22 زمینه جزئی نیازمند برنامه ریزی و توجه به منظور یکسان نمودن کیفیت دانشگاه ها می باشد.