۱.
کلید واژه ها:
تجدد سکولاریسم رضاخان ملی‌گرایی شبه‌مدرنیسم منورالفکری
در این مقاله، نویسنده به دنبال تبیین ایدئولوژی حاکم بر رژیم پهلوی در دوران حاکمیت رضاخان، افراد مؤثر در تئوری‌پردازی، تبیین و تثبیت این ایدئولوژی و نیز چگونگی تحقق عملی و اجرایی شدن آن در این دوره است. بر این اساس، ضمن بررسی زمینه‌های روی کار آمدن رضاخان، اصول کلی ایدئولوژی حاکم بر این دوره را نیز تبیین کرده و در کنار بررسی اقدامات مختلف رژیم در جهت عملی کردن این ایدئولوژی، به چالش دو اندیشه دینی و سکولار در این دوره پرداخته و اندیشه سیاسی علمای شیعه در این چالش را با تمرکز بر تفکر و عمل سیاسی ـ اجتماعی دو عالم بزرگ شیعی، آیت‌الله سید حسن مدرس و آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی، تبیین کرده است.
۲.
کلید واژه ها:
دموکراسی حقانیت مشروعیت مقبولیت اقتدار مردم‌سالاری قرارداد اجتماعی، رضایت عمومی
از جمله دغدغه‌هایی که پیوسته ذهن سیاستمدران را به خود مشغول داشته، مسئله مشروعیت حکومت‌ها است. ازاین‌رو، همواره در پی تأمین پاسخی برای این پرسش است که: چرا باید از حکومت‌ها اطاعت کرد و حکومت این حق را از کجا به‌دست آورده است؟ برای پاسخ به این پرسش، نویسنده ابتدا دیدگاه‌های دانشمندان غربی و سپس نظرات علمای اسلامی اعم از اهل سنت و تشیع را درباره مبانی مشروعیت شرح می‌دهد، سپس نتیجه می‌گیرد: 1. همه پاسخ‌های دانشمندان غربی به مسئله مشروعیت، در واقع پاسخی است به مسئله توجیه سلطه و اقتدار موجود. ازاین‌رو، از پاسخ به این سؤال که: «به چه دلیلی همه شهروندان (موافقان و مخالفان) باید دستورهای حکومت را رعایت کنند»، ناتوانند؛ 2. مشروعیت به معنای مقبولیت، قرارداد اجتماعی، توسعه، قانونی بودن، رضایت عمومی و اراده عمومی نیست، بلکه به معنای حقانیت است؛ 3 . حکومتی مشروع است که هدف‌ها و ارزش‌های اخلاقی را دنبال کند و حاکمیتش در طول حاکمیت خداوند باشد؛ 4. بنیان مشروعیت حکومت در اندیشه دینی با مشروعیت در اندیشه غیردینی متفاوت است، به‌گونه‌ای‌که اندیشه غیردینی بیشتر به مقبولیت عمومی توجه دارد. در نهایت نویسنده پس از بررسی مبانی مشروعیت در اندیشه سیاسی غرب و اسلام، به این نتیجه می‌رسد که حکومت مردم‌سالاری دینی پیشنهادی امام خمینی، جمع میان مقبولیت و حقانیت است.
۳.
کلید واژه ها:
انقلاب شرق‌شناسی نهضت امام خمینی علم سیاست غربی نظام صدق حاکم، گنجینه واژگانی دانش مدرن
در این مقاله، نویسنده با فرض تفاوت جدی و اساسی میان علم سیاست غربی و نهضت امام خمینی(ره) در مبانی، مفاهیم، پیش‌فرض‌ها و نظام صدق حاکم، بر این نظر است که این تفاوت و تعارض به تحریف و تقلیل نهضت امام خمینی (ره) در تحلیل‌های ارائه شده در چارچوب علم سیاست غربی انجامیده است. ازاین‌رو، در پی پاسخ به این پرسش است که در صورت پذیرش این فرضیه، این تفاوت و تعارض چه تأثیری در تحلیل نهضت امام خمینی(ره) از زاویه نگاه علم سیاست غربی دارد؟ چرا این تفاوت و تقابل سبب ناکارآمدی علم سیاست غربی در تحلیل این نهضت می‌شود؟ نویسنده در پاسخ به این پرسش، معتقد است این تفاوت‌ها از سه جهت سبب این ناکارآمدی می‌شود:1. فهم نادرست از مفاهیم و گنجینه واژگانی نهضت امام خمینی(ره)؛2. نبودن ظرفیت و ابزار لازم برای درک همه ابعاد این نهضت؛3. کاستی‌های موجود در مبانی و اصول موضوعه علم سیاست غربی.این مقاله، برای اثبات ناکارآمدی علم سیاست غربی، به توصیف و تبیین این سه جهت می‌پردازد و مصداق‌هایی از کاستی‌های موجود در نظریه‌های غربی را به‌عنوان نمونه‌ای از این ناکارآمدی در این سه جهت بیان می‌دارد.
۴.
کلید واژه ها:
ارتداد امام خمینی(ره آیات شیطانی سلمان رشدی
سلمان رشدی، نویسنده هندی الاصل دارای تابعیت انگلستان، در سال 1988 میلادی، رمانی 547 صفحه‌ای با عنوان آیات شیطانی، در انگلستان به چاپ رساند. سلمان رشدی کوشید در این کتاب با زبان تخیل، قرآن، زندگی پیامبر اسلام، یاران نزدیک ایشان و به طور کلی همه مقدسات اسلامی را به استهزا بگیرد که پس از انتشار این کتاب اعتراض‌های گسترده‌ای در کشورهای اسلامی به ویژه هندوستان و پاکستان برخلاف آن صورت گرفت، ولی هیچ‌کدام به اندازه فتوای حضرت امام خمینی (ره) بازتاب جهانی نداشت. امام پس از کسب اطلاعات و آگاهی لازم از جوانب مختلف مفاد کتاب و انتشار آن، طی اعلامیه‌ای مختصر، موضع‌گیری قاطع خویش را به جهانیان اعلام کرد. این مقاله، به مفاد کتاب آیات شیطانی و ابعاد مختلف فتوای حضرت امام خمینی (ره)پرداخته شده است.
۵.
کلید واژه ها:
استبداد مشروطه قاجار رضاخان سلطنت شهید آیت‌الله مدرس مبارزه
در این مقاله، نویسنده با نگاهی گذرا به دوران زندگی شهید آیت‌الله مدرس، فعالیت‌های سیاسی ـ اجتماعی ایشان در دو دوره سلطنت قاجار و سلطنت پهلوی را بررسی کرده است. بخش اول مقاله به فعالیت‌های ایشان در عصر مشروطه در قالب مبارزه با ظلم و ستم حکام، انتخاب به‌عنوان مجتهدان ناظر بر قوانین مجلس شورا، مقابله با اقدامات زیاده‌خواهانه بیگانگان مانند اولتیماتوم روس، قرارداد 1919، تلاش‌های ایشان در دوران جنگ جهانی اول و مقابله با زیاده‌خواهی‌های رضاخان همچون جمهوری‌خواهی و تغییر سلطنت اشاره دارد. بخش دوم نیز به مقابله ایشان با اقدامات ضددینی و غیرقانونی رضاخان و مقابله‌های رضاخان با این عالم بزرگوار تا مرز شهادت ایشان پرداخته است.
۶.
کلید واژه ها:
سوژه گفتمان زبانشناسی نسبی‌گرایی تحلیل گفتمانی تحلیل زبانی نشانه.
با توجه به استفاده روزافزون از نظریه‌های گفتمان، نویسنده در این نوشتار کوشیده است افزون بر ریشه‌یابی واژه و نظریه گفتمان که از مباحث زبان شناسی به ویژه زبان شناس معروف، «سوسور» شکل گرفته، به سیر تطور و تحول و تکامل آن به‌ویژه در حوزه علوم سیاسی به اختصار اشاره و محتوای آن را بررسی و مهم‌ترین نقدهای وارده بر آن را بیان کند. همچنین، به برخی آثار مهمی که تا کنون با استفاده از این نظریه شکل گرفته‌اند، اشاره می‌شود.
۷.
کلید واژه ها:
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مبانی نظری شهید بهشتی امام خمینی (ره
با توجه به نظام‌های حاکم بر کشورها، قانون اساسی هر کشور دارای مبانی نظری و کارکردهای خاصی است. مبانی نظری قوانین در این کشورها از سوی اندیشمندان، نخبگان و رهبران، تعیین، تدوین و تصویب می‌شود.قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز دارای کارکردهایی است که در برخی موارد منحصر به فرد و در مواردی مانند کارکردهای قوانین دیگر کشورهاست، ولی این قانون از لحاظ مبانی نظری دارای مبانی منحصر به‌فرد و جدیدی است که از اندیشه‌های اصیل اسلامی سرچشمه گرفته و در نظرات نخبگان و بزرگان کشور، از جمله امام خمینی (ره) و شهید آیت‌الله دکتر بهشتی(ره) تبلور یافته است.در این نوشتار، برخی کارکردها و سپس مبانی نظری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران از نگاه این دو اندیشمند بررسی می‌شود.
۸.
کلید واژه ها:
دموکراسی جمهوری اسلامی ولایت فقیه امام خمینی (ره) جمهوریت
امام خمینی (ره) در دوران مبارزه با رژیم شاه، نظریه ولایت فقیه را به‌عنوان نظریه سیاسی اسلام به‌منظور تشکیل حکومت دینی مطرح ساخت. با پیروزی انقلاب اسلامی، نظام سیاسی ایران در قانون اساسی بر اساس مدل جمهوری اسلامی تدوین و اجرا شد. مسئله اصلی در این تحقیق، پاسخ به این پرسش است که: آیا مدل جمهوری اسلامی با نظریه ولایت فقیه هماهنگی و تطبیق کامل دارد یا میان این دو تضاد وجود دارد؟ فرضیه نویسنده این است که هیچ‌گونه تضادی میان مسئله ولایت فقیه و جمهوری اسلامی وجود ندارد و جمهوری اسلامی کاملاً با ولایت فقیه مطابقت دارد. نویسنده با بررسی مهم‌ترین اصول حکومتی حضرت امام خمینی (ره) و مفهوم «جمهوریت» و «اسلامیت» از نظر ایشان، به اثبات این فرضیه پرداخته است.
۹.
کلید واژه ها:
عدالت حکومت عدالت اجتماعی حاکم روایات
یکی از هدف‌های متعالی بشر که مصلحان اجتماعی همواره درصدد تحقق آن بوده‌اند، عدالت اجتماعی است. ازاین‌رو، اهل‌بیت (ع) به‌عنوان مصلحان الهی به این اصل فطری توجه کرده و به تبیین آن پرداخته‌اند. حقیقت عدالت اجتماعی، و ارکان آن (حکومت، حاکم، خواص و...) و نیز آثار و نتایج عدالت اجتماعی از نگاه روایات، مسائلی است که این نوشتار به بررسی آن پرداخته است.
