درخت حوزه‌های تخصصی

ادبیات

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ادبیات جهان ادبیات و مطالعات بین رشته ای انواع ادبی حوزه های ویژه سبکها و جریانهای ادبی علوم ادبی قالب های شعر کلیات گونه های نثر
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۳٬۱۰۱ تا ۳٬۱۲۰ مورد از کل ۵۱٬۲۸۱ مورد.
۳۱۰۱.

تحلیل عوامل مضمون آفرینی با اصطلاحات خوشنویسی در شعر صائب تبریزی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: متن پژوهی ادبی تابستان ۱۴۰۰ شماره ۸۸ 268 - 294

کلید واژه ها: صائب مضمون آفرینی خوشنویسی عوامل مضمون ساز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۲ تعداد دانلود : ۲۱۴
مهم ترین ویژگی شعر فارسی در سبک هندی مضمون آفرینی است. در این شگرد، شاعر میان عناصر دور از هم و به ظاهر بی ارتباط، پیوند ایجاد می کند که از رهگذر شباهت ها، مجاورت ها و تضادها، مشارکت در کارکرد، مجانست و قراردادهای ادبی به دست می آید. صائب تبریزی مضامین تازه ای را با اصطلاحات خوشنویسی ساخته و این هنر او تاکنون بررسی نشده است. مقاله حاضر مضمون آفرینی با اصطلاحات خوشنویسی را در دیوان صائب تحلیل می کند. در این پژوهش توصیفی- تحلیلی، پس از فراهم آوردن چارچوب نظری، مدل مفهومی تدوین یافت. سپس بر اساس آن، ابیات جلد نخست دیوان غزلیات صائب تحلیل شد. محققان در فرآیند بررسی معنی و درک حاصل از واژگان و تصاویر اشعار صائب به الگویی از مضمون سازی راه بردند که نشان می دهد چگونه صائب در به کارگیری نام خط های مختلف، ابزار، ژانرها، اصطلاحات اصول و قواعد خوشنویسی و آمیختن آن ها با عناصر صورخیال به مضمون آفرینی دست یافته است.  
۳۱۰۲.

یکی از رسوم نادر تواضع و عذرخواهی در متون منثور عرفانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نثرپژوهی ادب فارسی دوره ۲۴ بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۴۹ 21 - 44

کلید واژه ها: متون نثر عرفانی اخلاق تواضع و فروتنی عذرخواهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۸ تعداد دانلود : ۲۲۱
تواضع و فروتنی از صفات حسنه اخلاقی است که در قرآن و روایات بسیار به آن سفارش شده است و در بسیاری از کتب اخلاق، تعریف تواضع، نشانه ها، آثار و نیز نمونه هایی از آن آمده است. در برخی متون نثر عرفانی همچون اللمع، رساله قشیریه، مصباح الهدایه و تذکره الاولیاء به روش نادری برای نشان دادن تواضع و فروتنی اشاره شده است که گاه نیز برای عذرخواهی، رفع رنجش و کدورت به کار می رفته است. از آنجا که متون عرفانی بخش عمده ای از فرهنگ و ادبیات کلاسیک فارسی را تشکیل می دهند، شناخت بهتر این قبیل آداب و رسوم، به درک بهتر این آثار کمک خواهد کرد. در این رسم نادر، فردی یک طرف صورت خود را بر روی زمین می گذارد و از طرف مقابل می خواهد که پای خود را بر صورت او بگذارد. این عمل به ویژه اگر توسط شخصی والامقام و محترم صورت پذیرد، نشان دهنده اوج تواضع و فروتنی او قلمداد شده است. در این مقاله که به روش توصیفی و تحلیل محتوا نگاشته شده است، سعی شده است ابتدا مهم ترین شواهد و کاربردهای این رسم در متون نثر عرفانی و دینی جمع آوری و تحلیل گردد و سپس به تعابیر و نمونه هایی از نظم و نثر فارسی که به نحوی با این رسم در ارتباط هستند، اشاره شود.
۳۱۰۳.

تحلیل سفرهمای به چین در منظومه همای و همایون خواجوی کرمانی بر اساس نظریه کهن الگوی «سفرقهرمان» جوزف کمبل(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد سنندج سال سیزدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۴۸ 164 - 185

کلید واژه ها: نقد اسطوره ای سفر قهرمان جوزف کمبل منظومه همای وهمایون خواجوی کرمانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۷ تعداد دانلود : ۲۲۸
هنر و ادبیّات در اسطوره شناسی کمبل جایگاه ویژه ای دارند و از مهم ترین پیکره های مطالعاتی محسوب می شوند. تک اسطوره از روش های اسطوره شناختی در حیطه ادبیّات و هنر است هم در ساحت خلق هم در ساحت درک. منتقدان برای درک آثاری که از این راه خلق شده اند به تک اسطوره روی می آورند. کمبل بیش از هر هنر دیگر با ادبیات درگیر بوده است. کهن الگوی سفر قهرمان کمبل بر سه خط کلّی روایتی جدایی، تشرّف و بازگشت همراه با هفده زیر مجموعه تبیین شده است که در پایان زمینه ساز تکامل روحی- روانی قهرمان است. این پژوهش به صورت تحلیلی – تطبیقی و در جامعه آماری منظومه همای وهمایون صورت پذیرفته است و به تحلیل سفر همای به چین بر اساس نظریه «سفرقهرمان» جوزف کمبل پرداخته است و برایند پژوهش این است که سفر همای تا حدّ زیادی مطابق بر سفر قهرمان کمبل بوده است و قهرمان در پایان سفر به تکامل روحی- روانی و خودشناسی و کسب هویّت رسیده است.
۳۱۰۴.

بازنمایی تمثیل «بیت عنکبوت» در متون ادب فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادبی - قرآنی سال نهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۳۶) 64 - 101

کلید واژه ها: عنکبوت بیت عنکبوت تمثیل غار ثور تصویرسازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۹ تعداد دانلود : ۱۳۱
یکی از شیوه های بلاغی در سخن، استفاده از تمثیل است. قرآن کریم نیز بسیار از تمثیل، استفاده کرده است. تمثیل بیت عنکبوت یکی از مشهورترین تمثیل های ساده و محسوس قرآنی برای استدلال و اقناع است. در قرآن کریم، عمل کسانی که به غیر خدا و بت ها تکیه کرده اند، به بیت عنکبوت تشبیه شده که سست ترین خانه است. تمثیل بیت عنکبوت در ادبیات فارسی نیز بازتاب فراوانی دارد و سخنوران فارسی از این تمثیل قرآنی بسیار استفاده کرده و در ساخت و پرداخت تصاویر بلاغی به شیوه های گوناگون بهره برده اند. در این مقاله با هدف آشنایی با بازتاب این تمثیل در ادب فارسی و شناخت چگونگی استفاده شاعران از تمثیل عنکبوت، به روش توصیفی تحلیلی، بیش از چهل اثر ادبی را بررسی و نقش عنکبوت را در آن ها تحلیل کرده ایم. در این تحلیل داده های تحقیق با توجه به کارکرد اصلی، دسته بندی شده و به کارگیری عنکبوت در نقش های نمادین، مشبه به، حضور در فرهنگ عامه و نجوم بررسی شده است. نتیجه تحقیق نشان می دهد که شاعران در مدح، وصف، پند و اندرز و توصیف اشخاص و حیوان و احوال گوناگون از تشبیه بیت عنکبوت یا نام عنکبوت استفاده کرده اند. عنکبوت در بیان شاعران و سخنوران هم جنبه مثبت دارد و هم منفی. در جنبه مثبت عنکبوت مشبه به و نمادی از رازپوشی، تلاش برای رزق، نمونه ای از موجودات ضعیف روزی خورنده، قانع و گوشه گیر و مشبه به عشق است. از دیدگاه منفی، عنکبوت نمادی از کم همتی و سستی و ناتوانی، حقارت در هدف، مظهر دنیا و تعلقات آن، فریبکار و زورگو و نماد آرزو و حرص است. شاعران در تصویرسازی نیز از نام و ویژگی های ظاهری عنکبوت استفاده کرده و آن را مانند خورشید و شیشه شکسته دانسته و نمونه ای برای تشبیه احوال، مایه عبرت و پرهیز از غرور دانسته اند. در فرهنگ عامه نیز باورهایی درباره عنکبوت و تار آن در ایران و دیگر ملل وجود دارد.
۳۱۰۵.

نقد اسطوره ای تذکره های عرفانی مناقب العارفین، معدن الدرر، فردوس المرشدیه و صفوه الصفا براساس نظریه جرج فریزر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: متن شناسی ادب فارسی سال سیزدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۵۰) 1 - 14

کلید واژه ها: عرفان اسطوره جیمز جرج فریزر تذکره های عرفانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۳ تعداد دانلود : ۳۷۸
اسطوره شناسی تلاشی برای شناخت ریشه های کهن و قوی بنیاد فرهنگ مردم است. در این پژوهش به روش توصیفی تطبیقی تکرار و بازتاب آیین های اساطیری در جامه ای نو به صورت اعمال و مناسک عرفانی بررسی می شود. تمرکز برای این بررسی بر چهار تذکره عرفانی مناقب العارفین، معدن الدرر، فردوس المرشدیه و صفوه الصفا با استفاده از نظریه جیمز فریزر است. رسم سپردن بدن به نیش گزندگان مراسم دینی و آیینی است که در رازآموزی و تشرف، جنبه اسطوره ای دارد. عارفان مانند انسان خدایانِ متون اسطوره ای با تسخیر نیروهای طبیعت، باران می بارانند و در نقش انسانِ بلاگردان، بار گناهان، بلایا و محنت های عموم مردم را به دوش می کشند. مراسم وفات عارفان نیز برپایه دیدگاه فریزر با چرخه طبیعت مطابقت دارد و روح ملکوتی آنها در وجود فردِ زنده مجسم می شود. واژگان در زبان رمزی عارفان براساس افسون هومیوپاتیک سبب تداعی معانی مشابه دیگر می شود. بنابر افسون واگیردار نیز پاره های جداشده از وجود عارفان مانند آب دهان، تار مو، تبرک، جامه و خرقه و امثال اینها از راه دور اثر همدلانه را به هم انتقال می دهند و عارف می تواند با اینها اراده خود را در شفای مریض یا پیروزی در جنگ تحمیل کند. همچنین براساس این نظریه، ازجمله دلایل پرهیز اهل عرفان از خوردن گوشت آن است که تصور می شود زیان ها و حالات نامطلوبی در خوراک ها وجود دارد و خوردن آن باعث می شود این زیان ها دامنگیر افراد شود.
۳۱۰۶.

بازتاب فرهنگ و زبان فارسی در شعر محمود سامی البارودی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاوش نامه ادبیات تطبیقی سال یازدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۴۲ 25 - 41

کلید واژه ها: شعر معاصر عربی محمود سامی البارودی فرهنگ و ادب ایرانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۵ تعداد دانلود : ۵۷۲
ادب فارسی و عربی در طول دوران های تاریخی به علت ارتباط مستقیم قوم ایرانی و عرب، تعامل بسیار نزدیکی با یکدیگر داشته اند. تأثیرپذیری شاعران ایرانی و عرب از فرهنگ و ادب یکدیگر از جلوه های بارز این تعامل است. محمود سامی البارودی شاعر معاصر مصری، یکی از شاعرانی است که تحت تأثیر این تعامل، تأثیرات بسیاری از فرهنگ و ادب فارسی پذیرفته است. وی در پاره ای از اشعارش، علاوه بر تأثیر پذیری از افکار و اندیشه های شاعران بزرگی چون، حافظ و خیام از واژه های فارسی نیز بسیار استفاده کرده و به ذکر نام شخصیّت ها و اماکن ایرانی پرداخته است. این پژوهش از رهگذر روش توصیفی- تحلیلی به بررسی واژگان، شخصیّت ها و اماکن ایرانی و همچنین تأثیرپذیری بارودی از شاعرانی چون، حافظ و خیام می پردازد. بیشتر واژه های فارسی مورد استفاده بارودی، واژه های کهن و قدیمی هستند که امروزه کمتر مورد استفاده قرار می گیرند. بارودی به آن دسته از شهرها و اماکن ایرانی پرداخته که شاعران پیش از وی نیز آن را توصیف کرده اند. ایشان در ذکر نام شخصیّت های ایرانی نیز به شخصیّت های باستانی و کهن توجه بیشتری نموده است.
۳۱۰۷.

بررسی تطبیقی رمان های «شیکاگو» از علاء الأسوانی و «همسایه ها» از احمد محمود(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ادبیات تطبیقی سال پانزدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۵۸ 53 - 79

کلید واژه ها: عناصر داستان محتوا ساختار نماد سنت و تجدد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۳ تعداد دانلود : ۷۲
رمان «شیکاگو»(2007م) یکی از قدرتمندترین و مخاطب پذیرترین رمان های معاصر جهان در حوزه فرهنگ و ادب است. علاء اسوانی (متولد 1957م) نویسنده نامدار مصری، در رمان «شیکاگو» به تعارض های زندگی مصری-آمریکایی می پردازد. تعارض هایی که حاصل رفتارهای یک جوان مصری در آمریکا است. احمد محمود (1310- 1381ش) از نویسندگان مکتب جنوب، در ایران است و رمان «همسایه ها» متناسب با دوره کودتای سال 1328 یعنی نیمه اول قرن 20 به نگارش در آمده است و به خواننده از لحاظ بسیاری از مسائل یکنواخت در نوع مشکلات و جو حاکم بر کشورها و مردم استعمارزده جهان سوم پرداخته و آن ها را به تصویر می کشد. سمبلیسم در هر دو اثر وجود دارد. زمان و مکان و تعدد شخصیت ها و طرح و پیرنگ و عناصر داستانی در هر دو بسیار قوی است. اسوانی از طریق جامعه روشنفکر به ظلم و تبعیض نگاه کرده و رسوخ بی کفایتی های هیأت حاکمه را در این بخش ازجامعه و حتی در خارج از مرزها می بیند. ولی احمد محمود نگاهی انتفادی به شرائط حاکم بر مردم دارد و این موضوع را با مضمون فقر و فلاکت دنبال کرده است.
۳۱۰۸.

بررسی جلوه های ادبیات تطبیقی در «در امواج سند» و «مقتل سلطان تاج الدین»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ادبیات تطبیقی سال پانزدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۵۹ 307 - 329

کلید واژه ها: حمیدی شیرازی حمله مغول سعر معاصر سودان نبرد دروتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۸ تعداد دانلود : ۹۱
اشعاری که به روایت حوادث و شخصیت های تاریخی یک ملت می پردازند از آن رو که دارای پیامدهای غرورآفرینی در فرهنگ آن ملت هستند، جایگاه برجسته ای در متون ادبی دارند. در این میان شعر «در امواج سند» حمیدی شیرازی که دارای مؤلفه های تعلیمی، تاریخی و حماسی ایرانیان در مقابله با یورش مغولان است و از سویی شعر مشابهی در ادبیات عرب با عنوان «مقتل سلطان تاج الدین» محمد الفیتوری شاعر معاصر سودان که روایتگر نبرد قبائل مسالیت در سودان با استعمار فرانسه در سال 1910، که به نبرد دروتی معروف است، از این دسته است. در این پژوهش دو شعر مذکور بر اساس مکتب ادبیات تطبیقی آمریکایی بررسی و تطبیق داده شده است تا دریابیم این دو شاعر در بیان روابط و مناسبات اجتماعی اشعار خویش، از چه تمهیداتی بهره جسته اند و کلام آن ها تا چه حد توانسته در ایجاد فضای مناسب شعری و شخصیت پردازی قهرمانان، با بهره گیری از نشانه ها و دلالت های گوناگون، در بیان مبانی تعلیمی و شاخصه های آن، توفیق یابد.
۳۱۰۹.

رویکرد کنشگری روشنفکر در «چشم هایش» و «دل کور» بر اساس نظریه کنش متقابل نمادین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ادبیات تطبیقی سال پانزدهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۶۰ 9 - 34

کلید واژه ها: روشنفکری رمان کنشگری کنش متقابل نمادین هربرت بلومر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۶ تعداد دانلود : ۹۳
هنجارها در موضع قدرت و خواهان پیروزی هستند و با ایجاد سلطه بر فکر، آدمی را به فرمانبرداری وا می دارند. روشنفکر بر خود می داند که در مقابل هنجارهای کج بایستد و برای تحقق شرایط مطلوب فکری بکوشد. در روش شناسی «کنش متقابل نمادین» هربرت بلومر آگاهی انسان به خویشتنِ خویش در دنیای تجربی جامعه به وجود می آید. در این رویکرد جامعه شناختی روشنفکر کنشگری است که کنش او بر اساس تفسیر در موقعیت های اجتماعی- سیاسی روی می دهد و نقش او در دفاع یا نپذیرفتن هنجارها، جهت گیری می شود. رمان «چشم هایش» تصویری را از تاریخ پهلوی اول نشان می دهدکه در آن «خود جمعی»، آمیزه ای از خودی سنت گرا و متجدد است. منافع جمعی بر منافع فردی ترجیح دارد. روشنفکر فردی متجدد است و با مبارزه در برابر نظام اقتدارگرای سیاسی به کنشگری می پردازد. رمان «دل کور» روایتگر دوره پهلوی اول و دوم است. «خود جمعی» در این رمان، «خودی» منفعل و خشن است. در جهان رمان منافع فردی بر منافع جمعی ترجیح دارد. روشنفکر در رویارویی با «خود جمعی» بر اساس مهربانی و صلح طلبی کنشگری می کند.
۳۱۱۰.

جُستاری در دیدگاه های رادویانی و ارتباط ترجمان البلاغه با محاسن الکلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ادبیات تطبیقی سال پانزدهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۶۰ 201 - 219

کلید واژه ها: ترجمان البلاغه محاسن الکلام بینامتنیت بلاغت رادویانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۱ تعداد دانلود : ۱۰۱
ملت های اهل ادب در پی ارتباطات فکری و فرهنگی ناگزیر از تأثیر و تأثرند. یکی از جلوه های تأثیرپذیری در گستره فرهنگ اسلامی، بی گمان در حوزه بلاغت نمایان است. نظریه بینامتنیت درباره روابط و تأثیر و تأثرات متون از یکدیگر بحث می کند؛ بر اساس این نظریه، هیچ متنی متکی به خود نبوده و به نحوی با متون پیش از خود ارتباط دارد . کتاب «ترجمان البلاغه» یکی از آثار برجسته بلاغت زبان فارسی است که طبق شواهد موجود، به عنوان اولین اثر بلاغی مطرح شده و تا به امروز باقی مانده است. این اثر ارزشمند جایگاه ویژه ای در بلاغت فارسی دارد و اغلب کتب بلاغی نیز متأثر از این کتاب شده اند. هرچند مؤلف در نگارش «ترجمان البلاغه»، صاحبنظر و نوآور است، اما این کتاب از حیث نامگذاری و غالب تعاریف ترجمه ای از کتاب «محاسن الکلام» است. روش پژوهش رادویانی در کتاب خود، دقیق تر از منبع اصلی اش بوده و فهرستی از آرایه ها را در ابتدای کتاب ارائه داده است. تعداد آرایه های آن بیش از تعداد آن ها در «محاسن الکلام» است. رادویانی در ترجمه کتاب سعی کرده است روح زبان فارسی را در آن بدمد.
۳۱۱۱.

بازتاب رمانتیسم در اشعار ادیب نیشابوری

نویسنده:
منبع: پژوهش های نثر و نظم فارسی سال پنجم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۲ 317 - 334

کلید واژه ها: رمانتیسم فردیت تصویر پیوستگی بالندگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۵ تعداد دانلود : ۱۴۱
رمانتیسم نهضتی هنری فکری در شعر معاصر مشروطه است. نوعی واکنش احساسی در برابر خرد محوری و تمایل به برجسته کردن خویشتن انسانی و گرایش به سوی خیال و رؤیا. تخیّل در زیبایی شناسی مکتب رمانتیسم از جایگاه مهمّی برخوردار است و بی تردید باید برجسته ترین ویژگی این مکتب و وجه ممیزه ی آن را از سایر مکاتب، رویکرد ویژه ی آن به تخیّل دانست. شاعران زیادی در این زمینه شعر سروده و آثاری پدید آورده اند. ادیب شاعر توانای معاصر را باید آغازگر رمانتیسم در ایران دانست. او شاعری کم بینا و اندوهگین از اهالی نیشابور است که با استفا ده از قوه تخیّل شاعرانه، آزادانه به بیان عواطف و احساسات خویش در شعر پرداخته است. مسأله اساسی پژوهش حاضر نشان دادن جلو ه های رمانتیسم اشعار ادیب نیشابوری به شیوه ی توصیفی تحلیلی است. برای دست یابی به این هدف ابتدا ویژگی های تصویر رمانتیک اشعار ادیب، سپس جایگاه تصویر در بافت شعر و در نهایت سه کارکرد تصویر رمانتیک اشعار ادیب مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که ویژگی های تصویر رمانتیک به وضوح در شعر ادیب قابل رؤیت است، در این میان اندوه رمانتیک، پویایی و فردیت تصویر بیشترین بسامد را به خود اختصاص داده اند، مهم ترین کارکرد تصویر رمانتیک شعر ادیب تأثیر در احساس و همزادی با احساس و معناست.
۳۱۱۲.

ضرورت تصحیح مجدّد دیوان جلال طبیب شیرازی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: متن شناسی ادب فارسی سال سیزدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۵۰) 33 - 52

کلید واژه ها: تصحیح متن دیوان جلال طبیب شیرازی نسخه خطی کتابخانه سلیمانیه ترکیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۱ تعداد دانلود : ۳۲۶
جلال الدین احمد بن یوسف معروف به جلال طبیب شیرازی از پزشکان و شاعران قرن هشتم هجری قمری است. او پزشک مخصوص شاه شجاع بود و از او در تذکره هایی مانند سفینه خوشگو، تذکره الشعرای دولتشاه سمرقندی و عرفات العاشقین و عرصات العارفین سخن رفته است. دیوان جلال در سال 1389 به تصحیح و مقدمه نصرالله پورجوادی در 358 صفحه به همراه رساله جواهرالبحور به چاپ رسید. در این مقاله ابتدا به معرفی مختصر این شاعر و متن مصحَّح پورجوادی از دیوان او پرداخته می شود؛ همچنین نسخه نویافته کتابخانه سلیمانیه ترکیه معرفی خواهد شد؛ سپس برخی از اشتباه خوانی ها، غلط ها و افتادگی های متنِ مصحّح پورجوادی در مقایسه و مقابله با نسخه کتابخانه ترکیه برشمرده می شود و یادآوری خواهد شد که مجموعه ای از شعرهای عربی جلال طبیب و غزل های فارسی او و مثنوی فارس نامه در متن مصحّح نصرالله پورجوادی نیامده است. پس از مقایسه و مقابله متن چاپی با نسخه سلیمانیه ترکیه، ترجیح و برتری این نسخه بر نسخه اساس پورجوادی کاملاً آشکار شد. این تحقیق به شیوه کتابخانه ای و مطالعه موردی انجام شد. در پایان پیشنهاد می شود بار دیگر دیوان جلال طبیب شیرازی با استفاده از نسخه نویافته کتابخانه سلیمانیه ترکیه و مقابله با نسخه های دیگر تصحیح شود تا هم اشتباهات و نقص های چاپ موجود رفع گردد و هم نسخه ای پیراسته تر و کامل تر به دست آید.
۳۱۱۳.

کالبدشناسی رستم در جهان پیشاشاهنامه ای(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی سال هفدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۶۴ 263 - 290

کلید واژه ها: رستم شاهنامه ایندره سورنا بهیشمه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۴ تعداد دانلود : ۳۴۷
رستم دریچه ای را می ماند که همواره رو به آرمان هایِ نوپدیدِ مردمِ این سامان گشوده می شود و رستاخیزهایِ مکرّرِ جنابش در اقالیمِ فرهنگ نشان می دهد که هنوز چهره ای اساطیری این توان را دارد که پاسخ گوی نیازهای تاریخی ایرانیان باشد. اگر بر این قول متفق باشیم که «اسطوره» و «تاریخ» می توانند زایاننده «حماسه» باشند، با نظربستن به شاهنامه ، سؤالی که ذهن همگان را به خود مشغول خواهد داشت، این خواهد بود که برجسته ترین پهلوانِ حماسه ملّی (که خود وزنه ای گران برای دومین پاره از سه گانه بلندآوازه شاهنامه است)، از کدامین زِهدانِ تاریخی یا اساطیری (یا حتی حماسی) برون جسته و بازنمایاننده کدامین ایزد یا شخصیت ایرانی/اَنیرانی است. نگارندگان برای پاسخ به این مسئله، با تدقیق در منابعِ موجود، خویشکاری هایِ رستم و همتایانش را در «اسطوره»، «تاریخ» و «حماسه »هایِ ایران و ملل همجوار از نظر گذرانیده و متناسب با زمان و امکانات خود بدین پرسش پاسخی درخور داده اند. یافته های پژوهش حاضر که با تکیه بر منابع کتابخانه ای و به صورتِ تطبیقی تحلیلی فراهم آمده است، نشان می دهد که رستمِ شاهنامه -کیفیتاً و کمیتاً- میراث دارِ «ایندره هندی» (از لحاظ اسطوره ای)، «سورنایِ حرّان» (از لحاظ تاریخی) و «بهیشمه هندی» (از لحاظ حماسی) است.
۳۱۱۴.

جایگاه و کارکرد شعر و اندیشه ی سعدی در منظومه ی فکری مرتضی مطهری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: شعرپژوهی سال سیزدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۴۸) 57 - 84

کلید واژه ها: ایدئولوژی بوستان سعدی مرتضی مطهری گلستان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۱ تعداد دانلود : ۳۹۷
فعالیت های ادبی مرتضی مطهری را غالباً در پیوند با حافظ در آثاری چون تماشاگه راز، آیینه جام و عرفان حافظ می شناسند. برهمین مبنا، تحقیقات صورت گرفته، بیشتر به جایگاه حافظ در نظام فکری مطهری معطوف است؛ اما تعمق در سایر آثار، نشان دهنده ی توجه ویژه ی مطهری به بزرگان زبان و ادبیات فارسی و به صورت اخص سعدی شیرازی است. مطالعه ی برداشت های مرتضی مطهری از سعدی و متقابلاً، کارکرد آثار سعدی در منظومه ی فکری مطهری، مسئله ی اصلی تحقیق حاضر است. بدین منظور آثار غیر ادبی مطهری که در نگاه نخست پیوند نسبتاً ضعیفی با ادبیات فارسی برقرار می کند، به صورت دقیق بررسی محتوایی شده است. همچنین، گزاره هایی که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم، اندیشه های سعدی را به ذهن متبادر می کند، باتوجه به شاخصه های فکری و جهت گیری های فلسفی مطهری، طبقه بندی و تحلیل شده است. یافته ها نشان می دهد که مطهری در اثنای جدی ترین و بنیادی ترین مباحث سیاسی، اجتماعی و ایدئولوژیک، از شعر و اندیشه ی سعدی شیرازی استفاد کرده است. بااین حال، تبلور آرای سعدی و بازتاب اندیشگانی محتوای آثار او در سخن مطهری، به معنای پذیرش مفاهیم و معانی مورد نظر سعدی و تأیید منطبق با شرح پذیرفته شده ی آن نیست، بلکه در پاره ای از موارد، با انتقادهای جدی همراه است. بر این اساس، مطهری دریافت های معمول را از زاویه ای مخالف به چالش کشیده است. در تحلیل نهایی، برایند حاصل از تأیید سعدی یا انتقاد به برخی از ابعاد شعر و اندیشه ی او، بیش از هر چیز ناظر بر پویایی، اثربخشی و کارکردهای سیاسی اجتماعی استاد سخن در دوران معاصر است.    
۳۱۱۵.

عقل جز نقد خیر و شر نکند شرح انتقادی چند بیت از حدیقه الحقیقه به همراه برخی غلطهای اعرابی و املایی تصحیح جناب دکتر محمدجعفر یاحقی و دکتر سید مهدی زرقانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کهن نامه ادب پارسی سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۳۲) 237-256

کلید واژه ها: حدیقه الحقیقه شرح ابیات نقد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۰ تعداد دانلود : ۲۱۲
مطالعه عرفان و متون عرفانی، بخش مهمی از ادبیات فارسی را تشکیل می دهد. اما با توجه به فاصله زمانی قابل توجهی که دوران معاصر با دوران نگارش این دست آثار دارد، فهم و درک معنای برخی از این آثار برای ادب پژوهان و نیز دانشجویان با پیچیدگی ها و دشواری هایی گاه در خور تامل روبروست. از این رو شرح این آثار، امری است ضروری که البته از دید اهل ادب دور نمانده است. اما گاهی اوقات، خود این شروح نیز نیاز به اصلاحات و بازنگری دارند. از جمله آثاری که شروح متعدد و البته ناقصی بر آن نگاشته شده، کتاب حدیقه الحقیقه سنایی است که از منابع درسی دوره کارشناسی زبان و ادبیات فارسی است. در پژوهش حاضر تلاش بر این است تا برخی نکات در خصوص برخی ابیات مشروح در کتاب «شرح حدیقه آقای دکتر یاحقی و آقای دکتر زرقانی» و نیز غلطهای اعراب گذاری و املایی که به نظر می رسد ایرادات و اصلاحاتی نیاز دارد، بیان شود تا دید روشن تر و کامل تری از این کتاب در اختیار دانشجویان و دانش پژوهان قرار گیرد.
۳۱۱۶.

بررسی برخی از خطاهای وحید دستگردی در شرح خسرو و شیرین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کهن نامه ادب پارسی سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۳۲) 359-383

کلید واژه ها: نظامی گنجوی خسرو و شیرین بررسی خطاها حسن وحید دستگردی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۷ تعداد دانلود : ۱۴۰
شرح مرحوم حسن وحید دستگردی بر خسرو و شیرین نظامی، از شروحی است که سالها مورد استفاده علاقه مندان به ادب پارسی و نیز کاوشگران آثار حکیم نظامی می باشد. این شرح نیز چون همه آثار مکتوب دیگر، عاری از خطا نمی باشد. نگارنده این مقاله کوشیده است تا به تبیین بعضی از این خطاها پرداخته و همّت خود را بر آن داشته تا در راستای سره کردن و پیراستگی بیش از پیش این منظومه گامی بردارد. در نقد این خطاها ابتدا بیت مورد بحث درج گردیده و پس از نقل مستقیم نظر شارح، به طور دقیق به خطاهای ایشان و ارائه معنای صحیح بیت اشاره رفته است. به نظر می آید خطاهای استاد وحید دستگردی در شرح ابیات، به دلایل ذیل صورت گرفته است: 1- خوانش غلط بعضی ابیات. 2- عدم توجّه به فضایی که بیت در آن قرار دارد. 3- متّکی بودن به قیاسات ذوقی در شرح برخی ابیات. 4- عدم التفات به ابیات مشابه با بیت مورد بحث در دیگر دواوین نظامی. 5- عدم توجّه به منابع بیشتر برای شرح پاره ای ابیات. 6- عدم دسترسی استاد به امکانات امروزین ما؛ از قبیل: اینترنت، موتورهای جستجو، نرم افزارهای ادبی، مقالات پر تعداد و متنوّع و امثالهم.
۳۱۱۷.

تحلیل پیرامتنی رابطه عنوان و متن در مجموعه شعر «هزاره دوم آهوی کوهی»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای ادبی پاییز ۱۴۰۰ شماره ۲۱۴ 27 - 53

کلید واژه ها: پیرامتن عنوان شعر معاصر شفیعی کدکنی هزاره دوم آهوی کوهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۶ تعداد دانلود : ۱۹۳
پیرامتن، زمینه ورود به متن و اولین صحنه مواجهه خواننده با اثر ادبی است. مواردی نظیر نام نویسنده یا خالق اثر، عنوان اثر، جلد اثر، انتشارات، مقدمه و ...، در ابتدای ورود به هر متن، باعث می شود نگاه مخاطب در شناخت اثر، منحصر به موضوعات خاصی گردد. یکی از مهمترین معیارهای پیرامتنی در اثر ادبی، عنوان اثر است. تأثیر عنوان بر شناخت مخاطب از معنا و مفهوم اثر، دانشی را به نام «عنوان شناسی» پدید آورد. توجه به نقش عنوان در انتقال مفهوم و تعیین چارچوب کلی اثر، باعث شده شاعران و نویسندگان در گزینش عنوان، حساسیت ویژه ای داشته باشند. شفیعی کدکنی از شاعران معاصر ایران است که کوشیده عناوین اشعار خود را با وسواس خاصی انتخاب کند. در پژوهش حاضر ویژگیهای سبکی عناوین مجموعه شعر «هزاره دوم آهوی کوهی» شفیعی کدکنی با روش تحلیل محتوای کیفی بررسی شده است. از کاربست این نوع بررسی در ارتباط عنوان با متن اثر و همچنین از نظرگاه زیبایی شناسی انتخاب عناوین در مجموعه شعر یاد شده، این نتایج حاصل شد که عنوان در شعر شفیعی پیوندی ناگسستنی با متن شعر دارد و در موارد بسیاری از راه عنوان میتوان اندیشه و شعر شاعر را تحلیل کرد. ازنظر سبکی، گزینش عنوان در شعر شفیعی بر پایه سه شاخص زبانی، ادبی و محتوایی است. بررسی رابطه عنوان با متن در مجموعه شعر هزاره دوم آهوی کوهی، دریچه ای نو از درون مایه اثر و جهان بینی نویسنده به روی مخاطب می گشاید که شاید بدون توجه به عنوان میسر نبود.
۳۱۱۸.

بررسی پیشنهاد «ادبیات کاربردی» پی یر بَیار و ایده«استلزام» شوشانا فلمن از منظر ژک لکان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نقد و نظریه ادبی سال ششم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۱) 211 - 234

کلید واژه ها: روانکاوی کاربردی ادبیاتِ کاربردی نظریه استلزام ژک لکان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۸ تعداد دانلود : ۲۲۸
در این مقاله با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی نخست به طرح برخی انتقادهای مطرح شده حول روش «روانکاوی کاربردی» پرداخته ایم. آنگاه به بهانه طرح پیشنهاد «ادبیات کاربردی» پی یر بَیار و با ارجاع به سمینار هفدهم ژک لکان، آن روی دیگر روانکاوی ، به اشکالات و معضلات پیشنهاد بَیار اشاره کرده ایم و در خلال بحث مروری داشته ایم بر ابعاد ایده «استلزام» نزد شوشانا فلمن که بر فرض رابطه ای همزمان درونی و بیرونی بین ادبیات و روانکاوی استوار بوده است، و ضمن رجوع به ریشه های لکانیِ بحث فلمن روشن کرده ایم که چرا معتقدیم ایده «استلزام» فلمن، پایگاهی به مراتب مستحکم تر از پیشنهاد «ادبیات کاربردی» بَیار دارد. سرانجام در بستری که تعمداً برای تضارب آرا ایجاد شد بار دیگر با بازگشت به برخی جوانب نظریه لکانی، ازجمله شرح اصطلاح extimité و نحوه استفاده ظریف لکان از کلمه انگلیسیwithout، این پرسش را مطرح کرده ایم که آیا می توان گفت روانکاوی بدون ادبیات نیست؟
۳۱۱۹.

نشانه- معناشناسی روایتی شطح گونه از کتاب معارف بهاءولد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نقد و نظریه ادبی سال ششم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۱) 235 - 258

کلید واژه ها: نشانه شناسی معناشناسی روایت مکاشفه عرفانی صیرورت و شدن عارفانه بسط وجودی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۳ تعداد دانلود : ۱۲۵
دانش نشانه شناسی پس از طرح نظریات فردینان دوسوسور، از مهمترین کلیدهای تحلیل مباحث زبانی روایات و متون به حساب می آید. تحلیل های نشانه- معناشناسی در حوزه روایات ادبی، هنری و عرفانی و اساطیری نیز می کوشد تا مدلول ها و مفاهیم ذهنی و تجربیات عرفانی روایت گران را مورد بحث و تحلیل قرار دهد. روایت مکاشفه بهاءولد عارف بزرگ سده ششم هجری قمری و پدر و استاد بزرگترین شخصیت عرفانی منظومه های عارفانه، مولانا جلال الدین رومی، حکایت از آن دارد که سالک راه حق پس از قرار گرفتن در مقام جستجوگر خداوند می تواند به جلوه هایی از عالم غیب دست یابد که با بسط وجود و هویت انسانی او همراه است. مسأله بسط وجود به لحاظ نشانه-معناشناسی هم مفهومی است از فروریختن قالب های اولیه وجود سالک و هم صیرورت و شدن او را در جریانی وجودی و متافیزیکی همراه با بودنی در ساحت غیب تعیین می کند. پژوهش حاضر بیانگر این دستاورد است که مکاشفات عارفان، تنها تحولی در ساحت ذهنیت و مفاهیم زبانی نیست بلکه بیانگر تغییر وجود، بسط و سعه منِ عارفانه و شدن دوباره سالک نیز هست.
۳۱۲۰.

آسیب شناسی ترجمه های نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) دوره ۱۳ پاییز ۱۴۰۰ شماره ۴۹ 407 - 439

کلید واژه ها: آسیب شناسی اغلاط ترجمه ترجمه نهج البلاغه امام علی (ع) تطور زبانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۰ تعداد دانلود : ۱۶۶
نهج البلاغه که آن را فوق کلام مخلوق و دون کلام خالق دانسته اند، کتابی است گرانقدر شامل خطبه ها نامه ها و حکمت های علی علیه السلام است که آ ن را دانشمند صاحب نام امامی سیدرضی (م۴۰۶) گردآورده است. این کتاب که هم به لحاظ ادبی و هم به لحاظ اعتقادی و هم به لحاظ سیاسی و اجتماعی دارای اهمیت است، قرن ها است که در دسترس مسلمانان قرار دارد و از آن بهره های کثیر عاید شده است. از این کتاب ترجمه های چندی به زبان فارسی صورت پذیرفته است که شمار آن بالغ بر یکصد عنوان می گردد اما در این ترجمه ها علاوه بر نکات ارزشمند و مفیدی که در آنها هست، گاه اغلاطی به چشم می خورد که به فهم درست عبارت های نهج البلاغه آسیب می رساند به گونه ای که در بعضی موارد معنا و مقصود عبارت مولا علی علیه السلام با این ترجمه ها تطبیق ندارد. گاهی انتقال معنای صحیح فدای عبارت پردازی مترجم گردیده و گاه به تطور معنای لغوی الفاظ در طی قرون توجه نشده است. دسته بندی این اغلاط و معرفی آن ها تحت عنوان آسیب های ترجمه های نهج البلاغه موضوع این مقاله است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان