زبان شناسی شناختی

نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۷۱ مورد.

۲۱.

تبدیل در زبان انگلیسی: رویکردی شناختی معنی شناختی. سندور مارتسا، نیوکسل، انتشارات کمبریج اسکالرز،2013، 320 صفحه.(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: فاطمه بهرامی

منبع: زبان و زبان شناسی دوره دوازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲۴

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۶۲۹ تعداد دانلود : ۴۱۳

ساختواژه یکی از حوزه های اصلی زبان شناسی است که بررسی آن، به ویژه در تعامل با نحو، از دیرباز مورد توجه متخصصان علم زبان بوده است و این اقبال تا زمان ساخت گراییِ امریکایی و تا قبل از ظهور نسخه های اولیة دستور زایشی که ساختواژه را زیرمجموعة حوزه نحو می دانست، کمابیش پابرجا بود. حوزة ساختواژه از چنان اهمیتی در مطالعات زبانی برخوردار است که نگرش حاشیه ای به آن نتوانست بیش از یک دهه دوام بیاورد و حتی در دستور زایشی جایگاه خود را بازیافت. از دهة ۷۰ که مطالعاتِ ساختواژه قوتِ دوباره یافتند، همواره تعامل میان دو حوزة ساختواژه و نحو مورد توجه بوده است، اما با ظهور نگرش شناختی، برهم کنشِ ساختواژه و معنی شناسی نیز در کانون توجه واقع شد و به این ترتیب، بیش از پیش تعامل میان سه حوزة ساختواژه، نحو و معنی شناسی مطرح شد.

۲۲.

بررسی فرایند رشد درک استعاره ی بدن مند درکودکان2 تا5 ساله ی فارسی زبان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سعیده شجاع رضوی بلقیس روشن شیرین پورابراهیم نرجس بانو صبوری

منبع: جستارهای زبانی دوره هفتم آذر و دی ۱۳۹۵ شماره ۵ (پیاپی ۳۳)

کلید واژه ها: استعاره معناشناسی شناختی روان شناسی شناختی زبان شناسی فرهنگی استعارة بدن مند

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۴۳ تعداد دانلود : ۷۳۰

نظام مفهومی ما که بر اساس آن فکر و عمل می کنیم، ماهیتی اساساً مبتنی بر استعاره دارد. کودک نیز از آغاز زبان آموزی با این تعامل شناختی روبه رو است. بر همین اساس بر پایة دانش اندک خود از محیط و واژگان، از نظام استعاری بزرگ سالان نیز بهره می برد. کودک امروز دارای دانش شناختی متفاوتی از کودک زمان پیاژه و حتی پس از آن است. وسایل ارتباط جمعی، اسباب بازی های مدرن مانند ایکس باکس و تبلت، کتاب های مصوّر و انواع پازل ها همگی دنیای شناختی کودک را متحول ساخته است. به همین منظور، بازبینی زمان درک استعاری کودک، موضوع قابل توجهی است که پژوهش حاضر به آن پرداخته است. در این پژوهش میدانی، 60 کودک دختر و پسر 2 - 5 ساله در شرایط آزمونی قرار گرفتند. برای انجام پژوهش حاضر، آزمون خودساخته ای بر مبنای گردآوری عبارات استعاری کودک فارسی زبان و پژوهش میدانی بیالکا- پیکال (2003) صورت گرفت. یافته های پژوهش، حاوی زمان درک عبارات استعاری بدن مند و علاوه بر آن، میزان درک کودک با توجه به متغیر سن می باشد. نتایج پژوهش حاضر با نتایج بررسی بیالکا- پیکال (2003) همسو بوده است؛ با این تفاوت که پژوهش بیالکا- پیکال کودکان را از سه سال و سه ماهگی مورد بررسی قرار داده و پژوهش حاضر، کودکان فارسی زبان را از سن دوسالگی دارای درک عبارات استعاری بدن مند می داند. در این بررسی مشخص گردید که میزان درک با توجه به متغیر سن و علایق شناختی کودک رو به افزایش است.

۲۳.

بررسی فضاهای ذهنی در متون خبری روزنامه های ایران

نویسنده: حیات عامری رضا خیرآبادی معصومه خیرآبادی

منبع: علم زبان سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۴

کلید واژه ها: خبر معنی شناسی شناختی نظریه فضاهای ذهنی فضاسازها پیش انگاری

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۰۷۴ تعداد دانلود : ۶۹۵

این تحقیق، در چارچوب نظریه فضاهای ذهنی، اخبار منعکس شده توسط روزنامه های فارسی زبان را بررسی کرده است. مفهوم فضاهای ذهنی در معنی شناسی شناختی نخستین بار توسط فوکونیه (Fauconnier, 1985) مطرح شد. بعدها فوکونیه و ترنر (Fauconnier and Turner, 2002) آن را گسترش دادند و الگویی با عنوان نظریه «تلفیق مفهومی» ارائه کردند. فوکونیه در نظریه فضاهای ذهنی بر این باور است که معنی چیزی ازپیش ساخته و قابل تعبیه در واژه نیست، بلکه حاصل کاربرد واقعی زبان در بافت است؛ بنابراین، انتظار می رود بر اساس ویژگی های زبانی و روابط موجود بین اجزا، فضاهای ذهنی ایجادشده توسط نویسندگان در متون قابل پیگیری باشد. در این تحقیق که به روش توصیفی و تحلیلی انجام شده، فضاهای ذهنی شش متن خبری برگرفته از دو روزنامه فارسی زبان که موضوعی واحد را از دیدگاه های متفاوت بیان کرده اند، تحلیل و بررسی شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که نویسندگان اخبار با استفاده از فضاهای ذهنی متفاوت، افکار و عقاید خود را به مخاطبان القا کرده و جریان انعکاس خبر را به سمتی هدایت می کنند که فضای پایه، یعنی تیتر خبری، بر مبنای آن شکل گرفته است. نتایج این تحقیق در تحلیل گفتمان های خبری کاربرد دارد.

۲۴.

بررسی فعل های وجه نمای کمکی زبان فارسی در چهارچوب الگوی نیرو-پویایی تالمی و الگوی شناختی آرمانی لانگکر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مرتضی دستلان زینب محمدابراهیمی

منبع: پژوهش های زبان شناسی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۱۲)

کلید واژه ها: زبان فارسی وجهیت زبانشناسی شناختی فعل های وجه نمای کمکی الگوی نیرو-پویایی الگوی شناختی آرمانی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی زبان شناسی میان رشته ای ها زبان شناسی شناختی

تعداد بازدید : ۱۲۱۰ تعداد دانلود : ۶۲۴

هدف از انجام این تحقیق بررسی فعل های وجه نمای کمکی زبان فارسی در چهارچوب الگوی نیرو-پویایی تالمی (1985) و الگوی شناختی آرمانی لانگکر (1991) است. الگوی نیرو-پویایی، در اصل، ناظر بر فعل و انفعالات فیزیکی حاکم بین اشیاء موجود در جهان خارج است که ابتدا توسّط تالمی جهت بررسی مفاهیم الزامی عناصر وجه نما و سپس توسّط سویتسر (1990) جهت بررسی معانی معرفتی وجه نماها بکار رفت. الگوی معرفتی نیز یک نمونه از الگوی شناختی آرمانی استعاری است که توسّط لانگکر و تحت تأثیر نظریه الگوهای شناختی آرمانی لیکاف ارائه گردیده است. بررسی دو خوانش الزامی و معرفتی فعل های مذکور بر اساس الگوی نیرو-پویایی تالمی و برهم کنش نیروهای عامل و پادعامل موجود در معانی آنها از بُعد استعاری، نشان دهنده تضمین نبودن وقوع عمل و محقّق شدن موقعیّت در جهان غیرواقعی است. از طرف دیگر، بررسی فعل های مذکور در چهارچوب الگوی شناختی آرمانی استعاری لانگکر (موسوم به الگوی معرفتی)، نشان داد اعمالی که این وجه نماها ناظر بر آن هستند تحت کنترل معرفتی نیستند و در حیطه فراواقعیّت قرار می گیرند و به نسبت میزان قطعیت و عزم موجود برای انجام کار در فاصله نزدیک تر یا دورتری نسبت به واقعیّت بلافصل قرار می گیرند. با تطبیق نتایج حاصل از این دو الگو، مشخّص گردید که تحت کنترل معرفتی نبودن عمل، معادل تضمین نبودن وقوع عمل، و محقّق شدن موقعیّت در جهان غیرواقعی نیز معادل قرار گرفتن آن در حیطه فراواقعیّت می باشد؛ بنابراین، این دو الگو در کنار هم و بطور مشترک فعل های وجه نمای کمکی فارسی را مفهوم سازی می کنند.

۲۵.

تحلیل ساختار زبان قرآن در چارچوب نظریه ی معاصر استعاره(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: الخاص ویسی غلامحسن اورکی

منبع: پژوهش های ادبی - قرآنی سال سوم بهار ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۹)

کلید واژه ها: قرآن زبان شناسی شناختی استعاره های مفهومی نظریه ی معاصر استعاره

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۵۸ تعداد دانلود : ۱۲۳۹

یکی از جنبه های اعجاز قرآن داشتن ظاهری آراسته و ساختاری منطبق بر تفکرات بشری است که با استفاده از زمینه های حسی و مادی ، زمینه های مجرد و معنوی را نشان می دهد . هدف این پژوهش تحلیل و توصیف ساختارهای استعاری زبان قرآن در چارچوب نظریه ی معاصر استعاره و تقسیم بندی استعاره های مفهومی لیکاف است. دراین نظریه، استعاره به هرگونه فهم وبیان مفاهیم انتزاعی در قالب مفاهیم ملموس تر اطلاق می شود. پژوهش حاضر به روش توصیفی-تحلیلی صورت پذیرفته؛ بدین ترتیب که نگارنده پس از معرفی ساختار زبان قرآن ، داده های پژوهش را به شیوه ی کتابخانه ای و به کمک فیش برداری ،از جای جای قرآن استخراج و در چارچوب نظری تحقیق مورد تحلیل قرارداد -گرچه گستردگی ساختارهای استعاری قرآن در این پژوهش نمی گنجد که با تحلیل آنها در این رویکرد، نتایج ارزشمندی حاصل گردید؛ از جمله اینکه، بخش قابل توجهی از ساختارهای زبان قرآن، استعاریست و استعاره های قرآنی فراتر از استعاره های زبانی ویا ادبی هستند .دیگر این که اختلاف مفسّران در تعیین معانی برخی از ساختارهای استعاری زبان قرآن ، از عدم توجه به نقش و مفهوم شناختی استعاره ها نشأت می گیرد و در نهایت این که سبک بیان و ساخت معنایی ومفاهیم قرآنی به صورت ترکیبی از زبان های متعدد (عرفانی ، سمبولیک و تلفیقی )وحتّی استعاری می باشد و میان اجزاء ساختاری زبان قرآن پیوند منظم و رابطه ای منسجم برقرار است.

۲۶.

واژه، طرحوارة تصوری و تفاوت های فردی، پژوهشی بر پایة ارتباط بدنی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدحسین شرف زاده فردوس آقاگل زاده آزیتا افراشی شهلا رقیب دوست

منبع: زبان پژوهی سال هفتم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱۷

کلید واژه ها: واژه زبان شناسی شناختی روان شناسی زبان طرحوارة تصوری ارتباط بدنی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی زبان شناسی میان رشته ای ها زبان شناسی شناختی

تعداد بازدید : ۱۴۷۹ تعداد دانلود : ۸۸۲

شکل گیری واژه ها و مفاهیم در ذهن افراد یکی از جنبه های پیچیده در زبان شناسی شناختی به شمار می رود. برای دستیابی به آنچه در ذهن می گذرد، از روش های گوناگونی ازجمله ارتباط بدنی استفاده می شود. در پژوهش حاضر، از این روش برای شناسایی چگونگی شکل گیری مفاهیم در ذهن افراد با خصوصیات روان شناختی و شخصیتی مختلف استفاده شده است. بنابراین با استفاده از آزمون های مربوط، خصوصیات روان شناسی مختلف شامل بهرة هوشی، درون گرایی/برون گرایی، اضطراب و عزت نفس 200 آزمودنی مورد سنجش قرار گرفت و از میان آنها 95 نفر به اجرای 30 واژة منتخب بر اساس راهکارهای ریسی بیتی و پگی (1991) برای مخاطبان خود پرداختند. طرحواره های تصوری استفاده شده توسط آنان مورد بررسی قرار گرفت، آن گاه رابطة بین نسبت استفاده از طرحواره های متفاوت و خصوصیات روان شناسی مختلف مورد تحلیل قرار گرفت. آنچه حاصل شد، نشان دهندة رابطة معنادار در نسبت استفاده از طرحواره های برخی واژه ها با خصوصیات روان شناختی است. این رابطه در مورد خصوصیات روان شناختی باثبات تر بیشتر می باشد، بدین معنی که خصوصیات روان شناختی بهرة هوشی و درون گرایی/برون گرایی نقش مؤثرتری نسبت به عزت نفس و پس از آن اضطراب در ایجاد تفاوت معنادار در تنوع طرحواره های مورد استفاده برای نشان دادن واژه های مختلف ایفا می کنند.

۲۷.

بررسی ساخت و شکلگیری قید اشتقاقی در فارسی معیار از منظر شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مهدی سبزواری

منبع: جستارهای زبانی دوره ششم آذر و دی ۱۳۹۴ شماره ۵ (پیاپی ۲۶)

کلید واژه ها: قید اشتقاقی نگرش شناختی مفهوم بنیادین مفهوم صرفی مفهوم کیفیت

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۱۲ تعداد دانلود : ۷۹۵

یکی از زمینه های مطالعاتی رویکرد شناختی، بررسی ماهیت و چگونگی تغییرات درون زبانی و شکل گیری مقولات زبانی است. مقولات زبانی همواره در معرض تغییرات درون زبانی و برون زبانی هستند و بازنمود این تغییرات در صورت و کارکرد عناصر زبانی قابل مشاهده است. این در حالی است که در آن سوی تغییرات صوری و به موازات آن ها، تحولات شناختی نیز در ذهن گویشوران زبان در حال رخ دادن است که می تواند مبنای تغییرات صوری باشد. هدف این مقاله بررسی و تبیین این نوع فرآیندهای شناختی و مقوله سازی زبانی دربارة مقولة قید اشتقاقی فارسی معیار (امروزی) است. گفتنی است که تنها عنصر هر زبان که می توان آن را به اصطلاح مقوله- نقش نامید، قید است که به جهت عملکرد و ساختار، منحصربه فرد است و این مسئله از دلایل اصلی پژوهش حاضر است. در این مقاله ساخت و نیز سازوکار شکل گیری قیدهای اشتقاقی فارسی معیار از منظر زبان شناسی شناختی بررسی می شود و با بهره گیری از نگرش شناختی از دریچه ای متفاوت به فرآیند قید سازی در زبان فارسی پرداخته می شود که تبیینی است نوآورانه برای فرآیندهای اشتقاقی در حوزة صرف.

۲۸.

تحلیل نگاشت های مفهومی در دو شعر از مهدی اخوان ثالث با رویکرد شعرشناسی شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سهیلا صادقی زهرا سیدیزدی نرگس باقری

منبع: جستارهای زبانی دوره ششم آذر و دی ۱۳۹۴ شماره ۵ (پیاپی ۲۶)

کلید واژه ها: استعاره مفهومی اخوان ثالث شعرشناسیِ شناختی جهان متن نگاشت

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی زبان شناسی میان رشته ای ها زبان شناسی شناختی

تعداد بازدید : ۱۸۶۵ تعداد دانلود : ۹۷۸

پژوهش حاضر به تحلیل نگاشت های مفهومی در دو شعر از مهدی اخوان ثالث با رویکرد شعر شناسی شناختی در چارچوب نظریات مارگریت فریمن (2000)، فوکونیه (2002) و ترنر (2002) می پردازد. در رویکرد شعر شناسی شناختی، امکان بررسی متون ادبی به واسطة ابزارهای زبان شناسی شناختی امکان پذیر است. از جمله این ابزارها که بررسی ساختار کلی اثر و چینش واحدهای زبانی را ممکن می سازند، می توان به نگاشت های مفهومیِ ویژگی، رابطه ای و نظام اشاره کرد. در نظریة شعر شناسی شناختی، بافت اثر نقش بنیادینی در ایجاد معنی دارد و تحلیل ها بر سه محور متن، مؤلف و خواننده قرار دارند. با توجه به این که راهکارهای تحلیل در نظریة شعر شناسی شناختی، منجر به بررسی سبکی متن می شود، ضرورت پژوهش بدیهی به نظر می رسد. پرسش پژوهش این است که سطوح مختلف تفسیری شعر اخوان با رویکرد شناختی چگونه جنبه های مختلف جهان فکری او را از لحاظ ساختاری و محتوایی تبیین می نمایند؟ بررسی دو شعر منسجم از اخوان ثالث در چارچوب شناختی نشان می دهد که چه عواملی باعث ماندگاری یک شعر و استحکام آن می شوند و چگونه ساختار شعر می تواند در ساخت جهان فکری مؤلف سهیم باشد. نتایج بررسی سبکی اخوان از منظر شناختی نشان داد که وجود تعامل میان ساختار و محتوای اثر و همین طور وجود یک کل معناشناختی یک پارچه در قالب الگویی ذهنی در شعر، می تواند از عوامل ماندگاری و انسجام آثار او محسوب شود.

۲۹.

مطابقه، مقوله ای معنامند در ساخت غیرشخصی: تحلیلی در چارچوب دستور شناختی

نویسنده: سحر بهرامی خورشید ارسلان گلفام صدیقه سعیدی زاده

منبع: مطالعات زبان و گویش های غرب ایران سال دوم زمستان ۱۳۹۳ شماره ۷

کلید واژه ها: مطابقه دستور شناختی برجستگی ساخت غیرشخصی موقعیت فاعل

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۰۹۹ تعداد دانلود : ۵۷۲

پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل یک نوع از ساخت های غیرشخصی معلوم در زبان فارسی در چارچوب انگاره دستور شناختی می پردازد. این نوع ساخت خود مشتمل بر دو نمونه است. هر دو نمونه دو بند پایه و پیرو دارند که بند اول در هر دو فاقد سازه ای در جایگاه فاعل است. علاوه بر این، فعل بند اول همیشه به صورت سوم شخص مفرد می آید، در حالی که فعل در زبان فارسی بدون هیچ گونه محدودیتی در هر شش صیغه صرف می شود. این واقعیت در حالی است که در اغلب پژوهش های زبان شناختی چنین فرض می شود که مطابقه در زبان مقوله ای صرفاً دستوری است و ظهور آن در سطح جمله هیچ پایگاه معنایی ندارد. در پاسخ به چنین دیدگاهی، در این پژوهش تحلیلی از مطابقه سوم شخص مفرد در یکی از انواع ساخت های غیرشخصی در زبان فارسی در قالب انگاره دستور شناختی ارائه می شود. نتایج این پژوهش نشان می دهد که در ساخت های غیرشخصی مورد نظر ما برجسته ترین سازه که به عنوان فاعل (tr) قلمداد می شود، موقعیت فاعل است که نمایانگر موقعیتی عام و فراگیر است که رویداد یا حالت مورد نظر درون آن روی می دهد. همچنین نشان داده خواهد شد که حضور نشانه سوم شخص مفرد در این ساخت ها پدیده ای قراردادی نیست، بلکه با موقعیت انتزاعی موجود در جمله (موقعیت فاعل) مطابقت می نماید. از همین روی، مطابقه را در ساخت های غیرشخصی زبان فارسی مقوله ای معنامند و نه صرفاً دستوری تلقی می نماییم.

۳۰.

چندمعنایی حرف اضافه ”به“ در زبان فارسی با رویکرد معنی شناسی شناختی

نویسنده: حسین رضویان معصومه خانزاده

منبع: مطالعات زبان و گویش های غرب ایران سال دوم زمستان ۱۳۹۳ شماره ۷

کلید واژه ها: حرف اضافه معنی شناسی شناختی شبکه معنایی چندمعنایی سامان مند حرف اضافه ”به“

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۸۹۳۶ تعداد دانلود : ۱۲۸۷

مطالعه حروف اضافه در زبان فارسی می تواند گامی در جهت شناخت پیچیدگی های آن و کمکی در جهت تبیین صحیح ساخت زبان فارسی باشد. هدف پژوهش حاضر بررسی معانی مختلف حرف اضافه ”به“ از منظر معنی شناسی شناختی است. برای این منظور از رویکرد چندمعنایی سامان مند تایلر و ایوانز (2003) در چارچوب معنی شناسی شناختی برای تحلیل داده ها استفاده شده است. در جهت نیل به این هدف، مثال های مختلف از فرهنگ لغات سخن، معین و دهخدا، متون مختلف و مکالمات روزمره زبان فارسی استخراج شده و با بکارگیری رویکرد شناختی مورد تحلیل قرار گرفته اند. نتایج پژوهش نشان می دهد که این حرف اضافه دارای معانی مختلفی است که همه از یک معنی واحد یعنی ’الصاق و ارتباط‘ مشتق شده و شبکه ای به هم پیوسته را تشکیل می دهند و تمامی مفاهیم متمایز به طور نظام مند و با توجه به ملاک های تایلر و ایوانز، از پیش صحنه و مفهوم اولیه مشتق می شوند. این مفاهیم متمایز عبارتند از :مقصد، مخاطب سازی و پیشِ و نزدِ که زیرمجموعه مفهوم مقصد به شمار می آیند، بر رویِ، سازگار و مطابق، مقابلِ و برابرِ، توالی و ترتیب، تعلیل، استعانت و با استفاده از. همچنین نشان داده شد که کاربردهای مجازی این حرف اضافه موجب انباشت معانی استعاری بر تنها معنای صریح آن و منجر به چندمعنا شدن آن شده است. در واقع، معانی مشتق حروف اضافه در چندمعنایی حاصل بسط استعاری معانی مرکزی اند.

۳۱.

بررسی طرحواره های وجهیت در زبان فارسی با رویکرد شناختی

نویسنده: زهرا رحمانی پرهیزکار ارسلان گلفام آزیتا افراشی

منبع: مطالعات زبان و گویش های غرب ایران سال اول بهار ۱۳۹۳ شماره ۴

کلید واژه ها: افعال وجهی وجهیت ذهنی شدگی جبر و پویایی واقعیت تحولی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی زبان شناسی میان رشته ای ها زبان شناسی شناختی

تعداد بازدید : ۲۳۸۳ تعداد دانلود : ۱۱۷۰

در این مقاله در پی بررسی چگونگی تبیین وجهیت در زبان فارسی، در قالب انگاره شناختی و رابطه وجه و وجهیت در زبان فارسی هستیم. هدف اصلی از انجام این پژوهش، مطالعه نظام وجهیت بر اساس نظریه های زبان شناسی شناختی و آزمودن نظریه های موجود با داده های فارسی است. بدین منظور، ابتدا پاره ای ملاحظات نظری این حوزه را مطرح کرده و سپس، بر اساس آنها، داده های زبان فارسی را تحلیل می نماییم؛ همچنین تعامل وجهیت با مقولات دستوری «گواه نمایی»، «عامل نفی» و «زمان دستوری» را نشان می دهیم. داده های این مقاله مبتنی بر شمّ زبانی گردآورنده جمع آوری شده اند. با مطالعه چهار فعل وجهی «باید، شاید، توانستن و خواستن» می توان چنین عنوان کرد که مفاهیم وجهیت این افعال بسیار تحت تأثیر «عامل نفی، زمان دستوری و وجه» در پاره گفتارها است و بر اساس ملاک های معنایی شناختی چون جایگاه قدرت، جهت جبر و ذهنیت قابل تببین هستند. در این راستا با توجه به مفاهیم شناختی ذهنیت، مقوله جبر و پویایی، اسنادسازهای زمینه و واقعیت تحولی می توانیم «باید و شاید» را افعال وجهی و «توانستن و خواستن» را افعال نیمه وجهی قلمداد نماییم؛ و دیگر اینکه برخلاف زبان انگلیسی این افعال جزو اسنادسازهای زمینه محسوب نمی شوند بلکه وجه در زبان فاسی نقش اسنادساز زمینه را بر عهده دارد.

۳۲.

اهداف استفاده از نمونه های مختلف زبان تمثیلی با رویکرد زبانشناسی شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: لیلا عرفانیان قونسولی شهلا شریفی مهدی مشکوه الدینی

منبع: تازه های علوم شناختی سال شانزدهم بهار ۱۳۹۳ شماره ۱ (پیاپی ۶۱)

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۷۷ تعداد دانلود : ۱۱۳۳

۳۳.

رویکرد شناختی به تحلیل خطاهای فارسی زبانان در کاربرد حروف اضافة منضم به فعل اسپانیایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مریم سادات غیاثیان علی اکبر فلاحی

منبع: جستارهای زبانی دوره پنجم بهمن و اسفند ۱۳۹۳ شماره ۵ (پیاپی ۲۱)

کلید واژه ها: زبان شناسی شناختی میان زبان خطاهای بین زبانی خطاهای درون زبانی متمم حرف اضافة اسپانیایی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی زبان شناسی میان رشته ای ها زبان شناسی شناختی

تعداد بازدید : ۱۵۹۱ تعداد دانلود : ۷۲۴

پژوهش حاضر رابطة بین سطح میان زبان و بسامد خطاهای درون زبانی و بین زبانی را بررسی می کند. بدین منظور رویکرد شناختی- تحلیل خطا که رویکردی تلفیقی است، برای بررسی خطاهای زبان آموزان فارسی زبان در کاربرد حروف اضافة منضم به فعل اسپانیایی پیشنهاد می شود. نوع پژوهش از دیدگاه هدف، کاربردی و بر اساس ماهیت و روش، از نوع تحقیق همبستگی است. جامعة آماری، دانشجویان رشتة زبان اسپانیایی دانشگاه علامه طباطبایی هستند که به روش نمونه گیری خوشه ای 75 نفر از آنان به عنوان نمونة اولیه تحقیق مورد آزمون قرار گرفتند. از میان آن ها، 67 آزمودنی در سه سطح میان زبان: مقدماتی، متوسط و پیشرفته تقسیم شدند. طبقه بندی سطح میان زبان آزمودنی ها بر اساس پاسخ هایشان به پرسش نامه صورت گرفته است. با بهره گیری از آمار توصیفی، این مطالعه نشان می دهد که بسامد بروز خطاهای درون زبانی با سطح میان زبان همبستگی مثبت و بسامد بروز خطاهای بین زبانی با سطح میان زبان همبستگی منفی دارد.

۳۴.

رویکرد فرازبان معنایی طبیعی: فرض ها، مفاهیم و اهداف

نویسنده: سید مهدی سجادی غلامحسین کریمی دوستان

منبع: مطالعات زبان و گویش های غرب ایران سال دوم زمستان ۱۳۹۳ شماره ۷

کلید واژه ها: معنی شناسی واژگانی فرازبان معنایی طبیعی نخستی های معنایی دستور زبان ترکیبی مولکول معنایی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۸۷ تعداد دانلود : ۱۱۰۸

رویکرد فرازبان معنایی طبیعی، رویکردی تجزیه پذیر در معنی شناسی واژگانی برای تحلیل معنا است که از سوی آنا ویرزبیکا مطرح شد و تاکنون در مورد بیش از 30 زبان در سراسر جهان به کار رفته است. کلیف گودارد در کنار وی بیشترین سهم را در معرفی آن داشته است. ادعا این است که هسته کوچکی از معانی جهانی و اساسی به نام نخستی های معنایی وجود دارد که از راه واژه ها یا دیگر عبارات زبانی در همه زبان ها قابل بیان است و می تواند به عنوان ابزاری برای تحلیل معانی واژه های پیچیده زبان ویژه و فرهنگ ویژه به کار رود. در این رویکرد از واژگان (نخستی های معنایی) و قواعد نحوی خاصی (دستور زبان ترکیبی) برای تحلیل معنا استفاده می شود. هدف از نگارش این مقاله، معرفی این رویکرد است تا از این طریق زمینه آشنایی خوانندگان و به تبع آن پژوهش در این چارچوب در مورد زبان ها و گویش های ایرانی فراهم شود. در ادامه، به تحلیل معنایی چند واژه در زبان هورامی در چارچوب این رویکرد پرداخته شده است و نشان داده شده است که این رویکرد از توان بالایی در توصیف و تبیین ظرافت های معنایی و بار فرهنگی واژگان در زبان های مختلف برخوردار است.

۳۵.

مفهوم سازی خشم در زبان فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: فرهاد ساسانی معصومه ملکیان

منبع: پژوهش های زبان شناسی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۱ (پیاپی ۱۱)

کلید واژه ها: خشم استعاره ی مفهومی استعاره ی خشم حوزه های مبدا زبان شناسی شناختی.

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی زبان شناسی میان رشته ای ها زبان شناسی شناختی

تعداد بازدید : ۲۶۰۰ تعداد دانلود : ۱۰۲۸

پژوهش حاضر به بررسی چگونگی مفهوم سازی خشم در زبان فارسی به کمک یکی از قوی ترین ابزارهای مفهوم سازی یعنی استعاره می پردازد. ابتدا استعاره های خشم در زبان فارسی، بر اساس مجموعه ای از جمله های گویشوران فارسی زبان شهر تهران طی سال 1390-1391 گردآوری شده و سپس حوزه های مبدأ به کاررفته در آنها با 13 حوزه مبدأ معرفی شده از سوی کوچش مقایسه می شوند. در نهایت، استعاره ها بر اساس الگویی که کوچش (2000) برای تقسیم بندی استعاره ی احساس ارائه کرده به سه دسته تقسیم می شوند. نتایج تحلیل بر روی 72 عبارت نشان می دهد که خرابی / ویرانی با بیشترین میزان فراوانی و پس از آن آتش / گرما، تغییر فیزیولوژیکی و رفتار / واکنش حیوانی با نسبت فراوانی برابر در جایگاه بعدی رایج ترین حوزه های مبدأ برای مفهوم سازی خشم در زبان فارسی هستند. در تقسیم بندی استعاره ها به سه گروه، غالب استعاره ها در گروه اول جای گرفتند؛ به عبارتی بیشتر استعاره ها واکنش احساسی حاصل از بروز حس خشم را بازنمایی می کنند. علاوه براین، تأثیر باورهای فرهنگی را در انتخاب حوزه های مبدأ مختلف در جوامع گوناگون و حتی درون یک جامعه می توان مشاهده کرد.

۳۶.

Incorporating Cognitive Linguistic Insights into Classrooms: the Case of Iranian Learners’ Acquisition of If-Clauses(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: اسماعیل علی سلیمی

منبع: مطالعات کاربردی زبان سال ششم ۲۰۱۴ شماره ۱

کلید واژه ها: Cognitive linguistics Task-oriented If-clause

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۸۳۴ تعداد دانلود : ۴۰۷

Cognitive linguistics gives the most inclusive, consistent description of how language is organized, used and learned to date. Cognitive linguistics contains a great number of concepts that are useful to second language learners. If-clauses in English, on the other hand, remain intriguing for foreign language learners to struggle with, due to their intrinsic intricacies. EFL grammar books are paying focal attention to present explanations of if-clauses in terms of their form not meaning, hence not giving attention to their contextual meaning usage. Cognitive linguistic insights on if-clauses discuss their complexity in such a way that could be very beneficial for L2 learners. This study aims to investigate the effect of two different ways of teaching (cognitively-oriented and task-oriented) on learning English if-clauses. A sample of 60 non-English postgraduate students in three groups, two experimental groups (cognitively-oriented and task-oriented) and one control group participated in our study. The results indicated that participants from the cognitively-oriented group performed better than those in task-oriented and control groups and proved a higher degree of comprehending English if-clauses in different contexts. The findings have implications for curriculum and materials developers, as well as the English language teachers in incorporating insights from cognitive linguistics in second language materials.

۳۷.

شفافیت و تیرگی معنایی اسامی مرکب زبان فارسی از دیدگاه شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مهدی سبزواری

منبع: جستارهای زبانی دوره چهارم پاییز ۱۳۹۲ شماره ۳ (پیاپی ۱۵)

کلید واژه ها: اصل ترکیب پذیری معنایی اسامی مرکب شفافیت و تیرگی معنایی نظریة کارین

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی زبان شناسی میان رشته ای ها زبان شناسی شناختی

تعداد بازدید : ۱۸۳۳ تعداد دانلود : ۱۲۵۱

مطالعة ویژگی های صرفی، نحوی، آوایی و معنایی اسامی مرکب همواره مورد توجه زبان شناسان بوده است. شفافیت و تیرگی معنایی اسامی مرکب از موضوعاتی است که در حوزة معنا شناسی محل مطالعات مختلف است. در پژوهش های انجام شده انواع اسامی مرکب به لحاظ دارا بودن یا نبودن هستة معنایی، شناسایی و توصیف شده اند و با استناد به معیار وجود یا نبود هسته، اسامی مرکب به دو گروه اصلی درون مرکز و برون مرکز تقسیم شده اند. گروه اول دارای هسته و به لحاظ معنایی شفاف اند و گروه دوم فاقد هسته اند و معنای تیره دارند. تا جایی که نگارنده آگاهی دارد، پژوهش های انجام شده دربارة این واژه ها مبتنی بر توصیف صرفی و نحوی و ایجاد تمایز معنایی بین اسامی مرکب است و علت شفافیت و تیرگی این نوع واژه ها به روشنی تبیین نشده است. در این مقاله، با رویکردی شناختی به تبیین شفافیت و تیرگی معنایی اسامی مرکب پرداخته می شود. دستاوردهای نظریة کارین (1997 و 2001) در روان شناسی زبان- که اهداف دیگری را در زمینة تولید و پردازش اسامی مرکب در ذهن گویشوران دنبال می کند- به طور غیر مستقیم برای تبیین شفافیت و تیرگی معنای اسامی مرکب راهگشاست. این مقاله کوششی است نوآورانه برای رسیدن به این تبیین.

۳۸.

تصویرگونگی ساخت های سببی در زبان فارسی: اصل فاصله(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: غلامرضا محیی الدین قمشه ای

منبع: زبانشناخت سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۱ (پیاپی ۷)

کلید واژه ها: ساخت سببی سبب (رویداد سبب) نتیجه (رویداد نتیجه) سبب ساز سبب پذیر سببی واژگانی سببی صرفی سببی مرکب فاصلة صوری فاصلة مفهومی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی زبان شناسی میان رشته ای ها زبان شناسی شناختی

تعداد بازدید : ۱۴۷۳ تعداد دانلود : ۷۱۹

مطالعات گسترده انجام شده در سه دهة اخیر نشان می دهد که ساختار واژی ـ نحوی ساخت های سببی در زبان های مختلف منعکس کنندة ادراک انسان از چگونگی رابطة سبب و نتیجه در رویدادهای جهان خارج است. در این پژوهش، پس از پرداختن به مفاهیم اصلی، ارکان و انواع ساخت های سببی (واژگانی، صرفی و مرکب)، در چهارچوب یافته های کامری (1989)، دیکسون (2000)، و هایمن (1983)، (اصل تصویرگونگی فاصله)، با استناد به شواهد و داده هایی از انواع ساخت های سببی فارسی، نشان داده شده است که: در انواع ساخت های سببی فارسی، فاصلة صوری ـ موجود بین عناصر در ساختار صوری ـ منعکس کنندة فاصلة مفهومی ـ موجود بین عناصر مفهومی مربوطه ـ است. نتایج این پژوهش اولاً مبیّن انگیختگی (تصویرگونگی) این گونه ساخت ها در زبان فارسی است؛ و ثانیاً مؤید جهانی بودن مبانی نظری زبان شناسی شناختی ـ نقش گرا می باشد.

۳۹.

ارزیابی رشد زبان استعاری در کودکان فارسی زبان: بررسی مقایسه ای

نویسنده: شهره صادقی

منبع: علم زبان سال اول زمستان ۱۳۹۲ شماره ۱

کلید واژه ها: شناخت رشد زبان کودک فارسی زبان درک استعاره نظریه شناختی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی زبان شناسی میان رشته ای ها زبان شناسی شناختی

تعداد بازدید : ۱۱۴۳ تعداد دانلود : ۶۳۹

در پژوهش حاضر، روند رشدی درک استعاره در کودکان فارسی زبان از سه گروه سنی 6، 7 و 8 سال مورد بررسی قرارگرفت. در زمینه درک استعاره در کودکان، دیدگاه های متفاوتی وجود دارد. به منظور ارزیابی توانش استعاری کودکان، آزمونی دوگزینه ای در قالب دو زیرآزمون درک استعاره های ادراکی- گزاره ای و روان شناختی-گزاره ای طراحی و تدوین گردید. پس از اجرای آزمون، عملکرد آزمودنی ها با روش های آماری توصیفی مورد تحلیل قرارگرفت. یافته های به دست آمده نشان داد که درک استعاره در کودکان روند فزاینده رشدی دارد؛ یعنی با افزایش سن و رشد شناختی، قدرت درک و تفسیر کودکان از مفاهیم استعاری به صورت منظم افزایش می یابد.

۴۰.

نگرش احمد غزّالی به عشق بربنیاد نظریة استعارة شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: زهره هاشمی ابوالقاسم قوام

منبع: ادب پژوهی سال هفتم زمستان ۱۳۹۲ شماره ۲۶

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۰۰ تعداد دانلود : ۸۷۷

نظریه استعارة شناختی از دیدگاه های قابل توجه در زمینة تحقیقات زبان شناسی شناختی است که با توجه به نگاشت های متشکل از دو قلمرو منبع و هدف، به بررسی و تحلیل مفاهیم انتزاعی مطرح شده در زبان می پردازد. هدف نگارندگان در این مقاله بررسی مفهوم «عشق» برپایة بازیابی عناصر واژگانی در قلمروهای حسی این مفهوم در رسالة سوانح العشّاق خواجه احمد غزّالی (520 ق) به منظور مشخص کردن شبکه های استعاری و کشف استعاره های کانونی و اصلی این مفهوم و درنهایت رسیدن به دیدگاه نویسنده دربارة عشق بوده است. نگارندگان با استفاده از نظریة استعارة شناختی به بررسی مفهوم عشق در متن فوق پرداخته و نشان داده اند که دیدگاه غزّالی به عشق دیدگاهی زاهدانه و عابدانه است، نه عاشقانه.

درخت حوزه‌های تخصصی