مطالب مرتبط با کلیدواژه

نگاشت


۱.

شناخت جهان متن رباعیات خیام براساس نگاشت نظام با رویکرد شعرشناسی شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: تفسیر زبان شناسی شناختی جهان متن نگاشت

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات و مطالعات بین رشته ای زبان شناسی نظریه های نقد زبان شناختی
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه خیام پژوهی
تعداد بازدید : ۲۰۶۰ تعداد دانلود : ۱۲۰۶
این مقاله به بررسی جهان های متن رباعیات عمر خیام با رویکردی نوین به نام شعرشناسی شناختی می پردازد. بررسی و شناخت این جهان ها در چهارچوب نظریة مارگریت فریمن (2007) صورت می گیرد که در این چهارچوب در سه سطح نگاشت ویژگی، نگاشت رابطه ای و نگاشت نظام به تحلیل شناختی متن پرداخته می شود. با خوانش جهان متن خیام از لحاظ نگاشت نظام، به معناشناسی جهان فکری و ترسیم ساختار شعر او می توان دست یافت. هدف این پژوهش این است که نشان داده شود، چگونه نگاشت های شناختی می توانند میان شعر و زبان خودکار تمایز قائل شوند و به تحلیل شعر بپردازند. پرسش های پژوهش عبارت اند از این که: 1- چگونه نگاشت نظام به مثابه ویژگی اصلی شعر و با استفاده از دو سطح نگاشت دیگر، می تواند به خوانش شعر کمک کند؟2- چگونه سه سطح نگاشت شناختی می توانند جهان متن خیام را ترسیم کنند؟ 3- چگونه با رویکرد شعرشناسی می توان به تعیین محدودیت های تفسیرهای چندگانه و بازشناسی متن منسوب از متن اصلی رسید؟ بررسی جهان متن با این رویکرد می تواند ابزاری برای تحلیل متن ارائه دهد که نظریة ادبی فاقد آن است.
۲.

خوانش شعر «حکایت» اثر احمد شاملو با رویکرد شعرشناسی شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: استعاره شاملو استدلال قیاسی شعرشناسیِ شناختی جهان متن نگاشت شعر حکایت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۹۶ تعداد دانلود : ۱۲۰۱
نظریة شعرشناسی شناختی نظریه ای دربارة ادبیات ارائه می دهد که بر زبان متون ادبی و نوع چیدمان واحدهای زبانی مبتنی است و همچنین، بر شگردهای زبان شناسی شناختی ازجمله استدلال قیاسی استوار است. بر اساس چارچوب نظری مارگریت فریمن (2000)، هر متن دارای سه سطح نگاشت ویژگی، نگاشت رابطه ای و نگاشت نظام است. در سطح اول، دریافت شباهت میان اشیاء بررسی می شود. در سطح دوم، روابط میان اشیاء واکاوی می شود و در سطح سوم، تشخیص الگوهای موجود به واسطة روابط میان اشیاء که امکان تعمیم را برای ساختار بسیار انتزاعی تر ایجاد می کند. در این پژوهش، برای بررسی عملکرد این نظریه، به بررسی شعری از احمد شاملو می پردازیم. این مقاله درصدد یافتن پاسخ این پرسش است: نظریة شعرشناسی شناختی چگونه می تواند به مثابة یک نظریة ادبی مناسب برای تحلیل سازمند و خوانش اثر عمل کند؟ فرضیة مقاله این است که هر نظریه ای باید دارای هفت معیار باشد که به مثابة نظریه ای مناسب تلقی شود و شعرشناسی شناختی ابزار قدرتمندی برای ایجاد تمایز میان کارکرد زبانی و کارکرد شعری فراهم می کند و مهارت های عمومی نگاشت که توانایی شناختی را برای تولید و تفسیر استعاره تشکیل می دهند، از پایه های این نظریه هستند که می توانند بینش ها و محدودیت های نقد ادبی سنتی را روشن کنند. همچنین، کاربرد شعرشناسی شناختی می تواند سبک ادبی را مشخص و ارزیابی کند. هدف اصلی پژوهش، نشان دادن چگونگی تفاوت میان زبان و ساختار شعر با زبان روزمره یا دیگر ژانرهاست و اینکه چگونه خوانش نظام مند هر شعری، با توجه به «نگاشت نظام»، رخ می دهد.
۳.

امید و ناامیدی در بوف کور: تحلیل مفاهیم انتزاعیِ بو ف کور براساس نظریة استعارة مفهومی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: هدایت بوف کور استعارة مفهومی نگاشت قلمرو منبع و هدف الگوی استنباطی تعمیم چندمعنایی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات انواع ادبی ادبیات روایی و داستانی گونه های معاصر رمان و رمان نو
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی نظریه های ادبی غرب
تعداد بازدید : ۲۴۱۸ تعداد دانلود : ۱۲۲۱
بوف کور یکی از مشهورترین داستان های ادبیات معاصر فارسی است که تا کنون شرح و نقدهای بسیاری برای کشف معانی نهانی ان شده است. با این حال علی رغم اختلاف نظرهای مختلف و متعدد مفسّران و منتقدان بوف کور، می توان گفت که همة ایشان براین قول اتفاق نظر داشته اند که دو پارة بوف کور به نوعی تکرار یکدیگرند. علاوه براین می شود گفت تقریبا قریب به اتفاق اکثر این شرح ها با استفادة از نقد روان شناختی به تحلیل اثر پرداخته اند. در حالی که نگارندگان با عنایت به دو نکتة فوق تلاش کرده اند که با تحلیل استعاره های مفهومی که هدایت در این دو قسمت به کاربرده، از طریق «نظریة استعاره مفهومی» فراتر از استدلال های روان شناسانه ای که ناقدان این اثر داشته اند به کشف شبا هت ها و تفاوت های این دو قسمت بپردازند تا در نهایت به نگاهی جدیدتر و متفاوت از آنچه تا کنون ذکر شده، دست یابند و ثابت کنند که هدایت با وجود کاربرد شباهت های فراوان در این دو پاره، بینش های متفاوتی را در هر یک دنبال می کرده است.در نهایت نویسندگان به این نتیجه می رسند که هدایت در پارة اول داستان بر اساس استعاره هایی که به کار برده نگاهی امیدوار و مثبت به زندگی دارد و در قسمت دوم این دید جای خودش به ناامیدی و میل به مرگ می دهد
۴.

بررسی شخصیت و اندیشه های عرفانی بایزید بسطامی بر اساس روش استعارة شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: فرهنگ اصطلاحات عرفانی بایزید بسطامی نگاشت نظریة استعارة شناختی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۱۶ تعداد دانلود : ۱۰۴۹
هدف نگارندگان این جستار آن بوده تا از رهگذر تحلیل استعاره های شناختیِ اقوال بایزید- به عنوان یکی از عرفای پیشرو و برجستة مکتب تصوف عاشقانه- مفاهیم کلیدی در عرفان او را تفسیر و تبیین نمایند و در ضمن آن به برخی ویژگی های شخصیت او نیز اشاره کنند. از جمله نتایج این تحقیق آن بوده که کاربرد قلمروهای شراب، آتش و سیل در اقوال وی، تأکید او را بر مسألة «فنا» در اندیشة عرفانی وی نشان می دهد. همچنین حضور مکرر و چشمگیر قلمرو تجربی «نور» در اقوال بایزید، حاصل تأثیر محیط فرهنگی و اجتماعی زرتشتی روزگار وی بوده است. علاوه بر این، تحلیل استعاره های شناختی وی نشان دهندة تردد او میان اندیشه های زاهدانه و عاشقانة تصوف می باشد.
۵.

استعاره های مفهومی در دیوان شمس بر مبنای کنش حسی خوردن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: مولانا دیوان شمس استعاره مفهومی نگاشت خوراک های استعاری

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی بلاغت بیان
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه مولانا پژوهی
تعداد بازدید : ۲۱۱۶ تعداد دانلود : ۱۷۰۷
بسیاری از بنیادی ترین مفاهیم ما از جمله زمان، کمیّت، حالت، دگرگونی، کنش، علّت، هدف، شیوه، وجه (modality) و حتی مفهومِ یک مقوله از طریقِ مفاهیم استعاری درک می شوند. مولانا برای نشان دادن جهان عرفانی خود از مفاهیم استعاری بیشترین بهره را گرفته است. «خوردن» از پرکاربردترین واژه هایی است که در دیوان شمس برای نمایاندن تمامی ساحت های مادی و روحانی استفاده شده، و واژه های دیگری از خانواده آن، در بازتاب این معانی به شاعر یاری رسانده است. نوعِ زندگی صوفیه و توجه بیش از حد آن ها به تقلیل طعام، جوع، روزه، اجتناب از کسب و بها دادن به نظریه توکل، سبب برگزیدن ناخودآگاه چنین استعاره ای برای مولانا می شود. بر این اساس هشت مقوله ی جمال، حکمت، راز، ذکر، سماع، شادی، عشق و نور به مثابه خوراک تفهیم می شوند. در این مقاله با استفاده از نظریه شناختی استعاره معاصر به تبیین این استعاره ها پرداخته می شود. و در نهایت روشن می گردد که انگاره «عرفان خوراک است»، گزاره بنیادینِ متن است که یک ذهنیّت استعاری خوراک انگار را در سراسرِ دیوان شمس منتشر کرده است.
۶.

تحلیل نگاشت های مفهومی در دو شعر از مهدی اخوان ثالث با رویکرد شعرشناسی شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: استعاره مفهومی اخوان ثالث شعرشناسیِ شناختی جهان متن نگاشت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۶۸ تعداد دانلود : ۹۸۲
پژوهش حاضر به تحلیل نگاشت های مفهومی در دو شعر از مهدی اخوان ثالث با رویکرد شعر شناسی شناختی در چارچوب نظریات مارگریت فریمن (2000)، فوکونیه (2002) و ترنر (2002) می پردازد. در رویکرد شعر شناسی شناختی، امکان بررسی متون ادبی به واسطة ابزارهای زبان شناسی شناختی امکان پذیر است. از جمله این ابزارها که بررسی ساختار کلی اثر و چینش واحدهای زبانی را ممکن می سازند، می توان به نگاشت های مفهومیِ ویژگی، رابطه ای و نظام اشاره کرد. در نظریة شعر شناسی شناختی، بافت اثر نقش بنیادینی در ایجاد معنی دارد و تحلیل ها بر سه محور متن، مؤلف و خواننده قرار دارند. با توجه به این که راهکارهای تحلیل در نظریة شعر شناسی شناختی، منجر به بررسی سبکی متن می شود، ضرورت پژوهش بدیهی به نظر می رسد. پرسش پژوهش این است که سطوح مختلف تفسیری شعر اخوان با رویکرد شناختی چگونه جنبه های مختلف جهان فکری او را از لحاظ ساختاری و محتوایی تبیین می نمایند؟ بررسی دو شعر منسجم از اخوان ثالث در چارچوب شناختی نشان می دهد که چه عواملی باعث ماندگاری یک شعر و استحکام آن می شوند و چگونه ساختار شعر می تواند در ساخت جهان فکری مؤلف سهیم باشد. نتایج بررسی سبکی اخوان از منظر شناختی نشان داد که وجود تعامل میان ساختار و محتوای اثر و همین طور وجود یک کل معناشناختی یک پارچه در قالب الگویی ذهنی در شعر، می تواند از عوامل ماندگاری و انسجام آثار او محسوب شود.
۷.

نگاشت نقشه پایش فرایند کیفیت اقلام آماری مرکز آمار ایران با رویکرد تحلیل و توسعه گزینه های استراتژیک (سودا)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: نگاشت کیفیت اقلام آماری مولفه های کیفیت رویکردسودا

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی مدیریت مدیریت دانش و IT سیستم های پشتیبانی تصمیم گیری
  2. حوزه‌های تخصصی مدیریت مدیریت دانش و IT مدیریت دانش
تعداد بازدید : ۱۳۰۶ تعداد دانلود : ۱۰۴۴
کیفیت مفهومی است که براساس دیدگاه ها نیازها وترجیحات کاربران تعیین می شود. ازاین رودربین گرو ه های مختلف کاربران معانی مختلفی دارد. منظورازکیفیت داده ها وآمارها درجه یامیزان اطمینان به مناسب بودن ازآنها برای رفع نیاز کاربران ورسیدن به اهداف تعیین شده درآمارگیری است. این تعریف کامل ترازتعریفی است که درگذشته تحت عنوان درستی آمارها بکار می رفت زیرا حتی درصورت درست بودن آمارها نمی توان ازمطلوبیت کیفیت آنها اطمینان یافت. به بیانی دیگر کیفیت آمارها مفهومی چند بعدی است که همه ابعاد آن با هم در ارتباط اند و درستی تنها یکی ازابعاد آن و شاید مهمترین بعدآن محسوب می شود. تمام ابعادکیفیت دارای اهمیت اند اما در اغلب آمارگیری ها باتوجه به منابع مالی وامکانات محدود بدست آوردن آمارهایی با بهترین سطح کیفیت درتمام ابعاد آن تقریبا غیرممکن است. دراین تحقیق براساس رویکرد سودا مولفه های فرایند کیفیت اقلام آماری ازجهات ودیدگاه های مختلف به منظور ساخت دهی به مسئله موردپایش قرارمی گیردکه مبنای پایش, مطالب علمی مستندو مصاحبه های عمیق ونیمه ساختار یافته باخبرگان صاحب نظردر زمینه کیفیت اقلام آماری مرکزآمارایران است . سعی محقق این است که از تجمیع تمامی نظرات این صاحب نظران, ارتباط بین کیفیت اقلام آماری بامولفه های آن وعوامل تاثیرگذاربرآن راساخت دهی کند. بعدازمشخص شدن نقشه پایش فرایندکیفیت اقلام آماری, سطح بندی کیفیت اقلام, اجزای آن وهمچنین ارتباط بین مولفه ها وعوامل تاثیرگذاربرآن مشخص می گردد.
۸.

استعاره مفهومی و سرنوشت چهار رباعی منسوب به خیّام(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: نقد رباعیات خیام نگاشت استعاره ی مفهومی رباعیات اصیل رباعیات منسوب

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی بلاغت بیان
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه خیام پژوهی
تعداد بازدید : ۱۲۵۷ تعداد دانلود : ۹۳۲
استعاره ی مفهومی (Conceptual metaphor) پنجره ای برای شناختِ نظام فکری نویسنده است. بر اساس این نظریّه تمرکز یک نگاشتِ (mapping) استعاری در ذهن، موجب گسترش ذهنیّت فرد، آفرینش استعاره های مشابه و در نهایت اصالت سبک فردی می شود. از سوی دیگر در انتساب بسیاری از رباعیّات به خیّام، هم چنان ابهام وجود دارد. نگارندگان این پژوهش برآنند تا از این نظریّه در شناخت اصالتِ رباعیّاتی که محمّدعلی فروغی و قاسم غنی در کتابِ رباعیّات خیّام، آن ها را سروده ی خیّام دانسته اند، استفاده کنند. نتایج حاصل از پژوهش گویای آن است که در مجموعِ 178 رباعی این کتاب، 15 نگاشتِ استعاری بنیادین دیده می شود. مقایسه ی استعاره های مفهومی در 66 رباعی اصیل و 112 رباعی منسوب به خیّام نشان می دهد که 6 نگاشتِ استعاریِ سفر، راز، محفظه، فرصت، دگرگونی و ساختار، در هر دو گروهِ رباعیّات، بالاترین بسامد را داراست و می توان رباعیّاتی را که دارای استعاره های مفهومی مرتبط با این نگاشت ها هستند، به مرز اصالت نزدیک تر دانست. 4 رباعی نیز از 112 رباعی منسوب، در هیچ یک از زیر شاخه های این 15 نگاشت قرار نمی گیرند و انتساب آن ها به خیّام درست به نظر نمی رسد. مقایسه ی مضمونِ این 4 رباعی با نظام فکری خیّام و نیز جست وجوی آن ها در دیگر منابعِ مربوط به خیام این نظر را تأیید می کند.
۹.

استعاره مفهومی: نقطه تلاقی تفکر و بلاغت در قصاید ناصرخسرو(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: استعاره استعاره مفهومی یا شناختی نگاشت قصاید ناصرخسرو

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۵۱ تعداد دانلود : ۲۲۸۶
استعاره مفهومی یا شناختی بر پیوند میان زبان و تفکر تأکید دارد و استعاره را بیش از آنکه مربوط به زبان بداند، به اندیشه مرتبط می داند. استعاره پیش از آنکه در قالب یک عبارت زبانی بیان شود، بر مبنای یک تفکر ذهنی ساخته می شود. این رویکرد جدید توجه منتقدان را به زیرس یی ذهنی جلب می کند که در فرایند ساختن استعاره نقش مهمی دارند. ناصرخسرو، یکی از شاعران اندیشمند و فیلسوف سبک خراسانی، در بسیاری از قصاید خود، از استعاره بهره گرفته است. استعاره هایی که وی به کار می برد همه در قلمرو نظام عقیدتی و دینی او می گنجند و شاعر بسیاری از مفاهیم فکری مورد نظر خود را به صورت استعاره های مفهومی بیان می کند. از آنجایی که قصاید ناصر خسرو بیشتر در حیطه ادبیات تعلیمی جای می گیرند و در نگاه اول، چندان از شگردهای ادبی سود نمی جویند، این پژوهش بر آن است با بررسی پنجاه صفحه از دیوان قصاید ناصرخسرو بر اساس رویکرد استعاره مفهومی نشان دهد که شاعر بسیاری از مفاهیم و عقاید را در قالب استعاره های شناختی بیان کرده و این امر در بالا بردن درجه ادبیت کلام وی مؤثر بوده است.
۱۰.

تبیین معانی علی در تفسیر کشاف بر مبنای استعاره های مفهومی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تفسیر کشاف حرف اضافة علی معنی شناسی شناختی استعارة مفهومی نگاشت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۱ تعداد دانلود : ۲۱۱۵
تحلیل معنی براساس استعاره های مفهومی رویکردی جدید در مطالعات معنایی است که در زبان شناسی شناختی معرفی شده است. نگارندگان مقالة حاضر بر این باورند که تحلیل های زمخشری دربارة معانی حروف اضافه شباهت بسیاری به تحلیل معنی بر مبنای استعاره های مفهومی دارد. بر این اساس، در این مقاله هدف این است که دریابیم: 1. آیا تبیین های زمخشری دربارة معانی حروف اضافه از الگوی منسجمی تبعیت می کند؟ و 2. آیا این تبیین ها با آن چه اکنون استعارة مفهومی نامیده می شود شباهت دارد؟ و 3. آیا تحلیل معنی حروف اضافه براساس استعارة مفهومی می تواند راه کار مفیدی به شمار آید؟ برای پاسخ دادن به این پرسش ها تفسیر دوازده آیه را که در آن ها حرف اضافه علی به کار رفته است از تفسیر کشاف تحلیل کردیم. در نهایت این نتیجه به دست آمد که رویکرد زمخشری دست کم برای توضیح و تفسیر معانی علی در این آیات تابع رویکرد واحدی است که مبانی آن شباهت قابل توجهی با سازوکار استعاره های مفهومی دارد.
۱۱.

نقش استعاره مفهومی در فهم آیات با تطبیق استعاره «زندگی تجارت است»(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: قرآن استعاره مفهومی تجارت نگاشت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷۰ تعداد دانلود : ۵۳۴
استعاره مفهومی یکی از نظریه های معناشناختی است که با آسان سازی درک مفاهیم فرامادی، دستیابی به فرایند مفهوم سازی یک متن را هدف قرار داده است. قرآن کریم متنی اللهی و دربردارنده تعبیرهای حکیمانه برای انتقال به مخاطب است. این تعابیر به گونه ای است که با کمک استعاره مفهومی، می توان تاحدودی، برخی مفهوم سازی های قرآن را کشف کرد. در گستره کاربست استعاری قرآن، چنین می نماید که استعاره «زندگی تجارت است»، الگوی مناسبی برای به تصویر کشیدن حقیقت زندگی انسان و نقش تسهیل کننده و زمینه ساز استعاره در فهم معانی پیچیده قرآن است. نگاشت از حوزه مبدأ به حوزه مقصد چارچوب اصلی پژوهش حاضر را تشکیل داده و این فرض را مطرح کرده که سود و زیان حقیقی زندگی، بسته به ارتباط با باری تعالی است. فرجام انسان ها در تجارت زندگی و تقسیمشان به سه گروه مؤمن، کافر و منافق و نسبت سود و زیان هر یک، از مواردی است که نگارنده به آنها دست یازیده است.
۱۲.

تحلیل زنجیره ی استعاری مفهوم خدا در تمهیدات و مکتوبات عین القضات همدانی (براساس نظریه ی استعاره ی مفهومی)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: خدا حضرت محمد (ص) قرآن ابلیس عشق نگاشت استعاره های مفهومی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۵۳ تعداد دانلود : ۸۳۵
عرفا برای بیان آرا و عقاید و تجربه های شهودی خود از انواع شگردهای بیانی و ظرفیت های مختلف زبانی استفاده می کنند. عناصر خیال در آثار عرفانیِ ناب مولود تجربه های شخصی است و جنبه ی آرایه و زینت کلام ندارند به طوری که می توان گفت با مفاهیم عرفانی پیوند ذاتی دارند. گاه کثرت کاربرد و تکرار این عناصر در یک اثر ما را به طرز تفکر و شیوه ای از فرایند شناختی صاحب اثر رهنمون می شود. به عبارت دیگر، این عناصر خیال در نگاهی وسیع تر، جنبه هایی از نوعی نظام فکری و اندیشگانی خاص را نمایان می کنند. در این نگاه کارکرد آن ها ازسطح لفظ و جمله فراتر می رود و درسطح اندیشه و باعنوان «استعاره های مفهومی» یا «استعاره های شناختی» مطرح می شوند. در دو اثر فارسیِ «تمهیدات» و «مکتوبات» عین القضات همدانی مفهوم خدا و به تبع آن مفاهیمی چون حضرت محمد(ص)، قرآن، ابلیس، عشق و... نوعی از حوزه های مفهومی و معنایی هستند که با مجموعه ی تناظر های خود در قلمروهای حسی و ملموس، درقالب استعاره های مفهومی «خدا سلطان است»، «خدا محبوب است»، «خدا نور و آفتاب است» و «خدا کاتب است» و «خدا جنگجو و مبارز است» شناخته می شوند.
۱۳.

ارائه چارچوبی برای ترکیب روش های مدلسازی سیستم های پیچیده فنی-اجتماعی با استفاده از فراترکیب تفسیری انتقادی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: پارادایم نظری رویکرد انتخاب استراتژیک مدل نگاشت ساختاردهی به مسئله

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹۱ تعداد دانلود : ۶۰۸
امروزه ترکیب روش های مدلسازی برای غلبه بر پیچیدگی های مدلسازی سیستم های فنی-اجتماعی مورد توجه محققین قرار گرفته است. اما بسیاری از این ترکیب ها بدون توجه به سازگاری روش ها در سطوح مختلف نظری و ابزاری انجام می شود. از این رو هدف مطالعه حاضر ارائه یک چارچوب راهنما برای ترکیب روش های مدلسازی سیستم های فنی-اجتماعی است. برای انجام این هدف از یک روش فراترکیب تفسیری انتقادی توسعه یافته استفاده شده است. بر این اساس 12 تم توصیفی شناسایی و این تم های توصیفی در قالب پنج سازه ترکیبی دسته بندی شدند. سپس با تفسیر سازه های ترکیبی و جایگاه روش ها در این سازه ها، پنج سازه تحلیلی، سازه متضاد، سطح ترکیب، نوع ترکیب، علت موفقیت احتمالی ترکیب و علت شکست احتمالی ترکیب شناسایی و برای بررسی امکان پذیری و سطح ترکیب روش ها مورد استفاده قرار گرفتند. همچنین به منظور نشان دادن چگونگی عملکرد چارچوب، امکان ترکیب رویکرد انتخاب استراتژیک با سایر روش ها به عنوان نمونه مورد بررسی قرار گرفت.
۱۴.

استعاره و میان رشتگی؛ بیان موارد کاربستِ استعاره ها در پژوهش میان رشته ای(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : ۵۷۲ تعداد دانلود : ۴۲۰
تشبیه و استعاره، از صنایعِ مهم ادبی محسوب می شوند که در تبیین و رفع ابهام از مفاهیم مبهم و پیچیده نقشی مهمی دارد. گرچه استعاره ها بیشتر در زمره صنایع ادبی به حساب می آیند و ابعاد زیبایی شناختیِ آن ها شناخته شده تر است، اما در دوره مدرن توانسته اند راه خود را به دنیای علم نیز باز نمایند و نقشی تأثیرگذار در اکتشافاتِ برجسته علمی در دوران معاصر داشته باشند. با توجه به اهمیتِ مقوله «پیچیدگی» در مطالعاتِ میان رشته ای و نقشِ بسزایِ استعاره ها در تبیین و پرده برداشتن از پیچیدگیِ امور، می توان از استعاره ها در مواضع مختلفی در پژوهش میان رشته ای استفاده کرد. چهار کاربستِ اصلیِ استعاره ها در مطالعاتِ میان رشته ای عبارت اند از: 1) تبیین معنای عمومی و کلّی از میان رشتگی؛ 2) تعیین کیفیتِ تعاملِ رشته ها با یکدیگر؛ 3) تعیین نحوه برقراری دیالوگ و گفت وگو میانِ رشته های مختلف؛ و 4) کمک به استخراج مسائل میان رشته ای و برنامه تحقیقاتی. بر این اساس و در قالب این چهار کاربستِ اصلی به بیان و توضیح 6 استعاره رایج در میان رشته ای خواهیم پرداخت. این 6 استعاره عبارت اند از: مرزگذری، پُل سازی، بازسازی، مجمع الجزایر، دوزبانگی، و نگاشت.
۱۵.

مقایسه استعاره های مفهومیِ غم و شادی در اشعار پروین اعتصامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: استعاره مفهومی شادی و غم قلمروهای مبدأ/مقصد نگاشت حوزه معنایی احساس پروین اعتصامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۹۷ تعداد دانلود : ۵۹۹
مقاله حاضر، به بررسی و مقایسه استعاره های مفهومی شادی و غم در سروده های شاعر معاصر، پروین اعتصامی (1320-1285) می پردازد. هدف از این پژوهش، مشخص نمودنِ حوزه های مبدأ به کار رفته در  استعاره های مفهومی مورد اشاره، تنوع و فراوانی آن ها و میزان جهان شمول بودنِ این مفاهیم در پیکره مورد نظر بوده است. به این منظور، پس از مطالعه دیوان پروین اعتصامی، بیت هایی که دربرگیرنده مفهوم استعاری غم و شادی بودند، استخراج گردید. از میانِ 332 بیت استخراج شده که از 34 عنوان شعری گردآوری شد، تعداد 266 مورد، استعاره غم و مابقیِ 66 مورد، استعاره مفهومی شادی تشخیص داده شد. پس از تحلیل و مقایسه داده ها، مشاهده گردید که فراوانی استعاره های مفهومی غم و نیز گستره و تنوع معنایی در آن ها به صورت چشمگیری بیشتر از حوزه مقابل یعنی شادی بود که با توجه به مضامین تلخ اجتماعی به کار رفته در سروده های پروین قابل توجیه است. شباهت بین دو حوزه احساس، علاوه بر استفاده مشترک از استعاره های وجودی (شامل جسمی شدگی و تشخیص) و نیز استعاره های جهتی (طرحواره های جهت)، در حوزه های مبدأ مشترک شامل زمان، مکان و سلامتی نیز شباهت های چشمگیری مشاهدهشد. همچنین بین استعاره های به کار رفته در پیکره پژوهش و فهرست جهانی شباهت ها به مراتب بیش از تفاوت ها بود که خود نمایانگرِ بعد همگانی تفکر استعاری  است.
۱۶.

نگاشت های استعاره ای «حیوانات» در ضرب المثل های برآمده از متون ادب فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: زبان شناسی شناختی استعاره مفهومی نگاشت صور حیوانی ضرب المثل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۶۷ تعداد دانلود : ۷۱۹
به کارگیری استعاره های متفاوت در متن توسط کاربران زبان، بازتابِ نگرش و تلقی آن هاست. ایدئولوژی ها و بینش ها، به منظور تحقق باورها و آموزه های خود، استعاره را خلق می کنند. به این ترتیب، نقش استعاره در اجتماع و زندگی، انکارناپذیر است. ضرب المثل به مثابه بازتابنده اندیشه های گویشوران یک زبان، بخشی از ادبیات بومی و مردمی است که می توان آن را جزو بهترین راه های بیان اندیشه های رایج در میان آنان دانست. نام حیوانات از پرکاربردترین واژه هایی هستند که در ضرب المثل های فارسی، در دیوان شاعران پیشین و معاصر برای نمایاندن ساحت های مادی و معنوی استفاده شده است. پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی تحلیلی می کوشد به واکاوی استعاره های مفهومی صور حیوانی در ضرب المثل های برآمده از متون ادبی، بر اساس نظریه زبان شناسی شناختی، بپردازد. داده های این پژوهش برگرفته از فرهنگ بزرگ ضرب المثل های فارسی اثر ذوالفقاری است؛ به این ترتیب که قریب صدهزار ضرب المثل بررسی و موارد موردنظر یادداشت و تحلیل شدند. نتیجه این پژوهش حاکی از آن است که در کل ضرب المثل های بررسی شده درخصوص کاربرد حیوانات، 184 نگاشت دیده شد که در این میان، استعاره مفهومی «ضعف و ناتوانی» با 26 ضرب المثل و 15 نگاشت، بیشترین بسامد و پس از آن، به ترتیب استعاره مفهومی «دشمنی» 21 ضرب المثل و 8 نگاشت، استعاره مفهومی «نیرومندی» 15 ضرب المثل و 6 نگاشت و سرانجام استعاره مفهومی «نادانی و بی خردی» 12ضرب المثل و 5 نگاشت را به خود اختصاص داده اند.
۱۷.

تلفیق مفهومی؛ پیشینه و سازوکار آن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: استعاره مفهومی تلفیق مفهومی فضاهای ذهنی معنی شناسی شناختی نگاشت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۴۹ تعداد دانلود : ۵۴۴
تلفیق مفهومی از چارچوب های معنی شناسی است که بر پیدایش و تبیین مفهوم یا ساختار نوظهور تأکید دارد. در این نظریه ، چهار فضای ذهنی (دو درونداد، یک فضای عام و یک فضای تلفیق) پیشنهاد شده است که روابط بین این فضاها، نگاشت درون فضایی و بین فضایی ، فرافکنی انتخابی، ترکیب، تکمیل و گسترش/ تفصیل ابزارهایی هستند که کمک می کنند بتوانیم مفاهیم یا ساختارهای نوظهور را در انگاره هایی بازنمایی کنیم. این نظریه پس از نظریه های استعاره مفهومی و فضاهای ذهنی عنوان شده است. هدف از انجام این پژوهش در وهله نخست، معرفی نظریه تلفیق مفهومی، چگونگی عملکرد آن و مقایسه آن با سایر نظریه های رقیب است. برای نیل به این هدف، با مثال های متعدد زبانی و حتی غیرزبانی کفایت تبیینی تلفیق مفهومی را در بازنمایی مفاهیمی که به هنگام مفهوم سازی برانگیخته می شوند، ارزیابی می کنیم. نتایج پژوهش نشان می دهد پویایی مفهوم سازی در فضاهای ذهنی و عدم یک سویه بودن نگاشت ، عدم تک نگاشتی بودن، فرافکنی انتخابی و عدم لزوم وجود مفهوم همتا برای هر عنصر در فضاهای ذهنی و همچنین، عدم منفک پنداشتن کارکردهای ذهنی از ویژگی های نظریه تلفیق مفهومی هستند که قابلیت تبیین آن را در مقایسه با سایر نظریه های رقیب بالا می برد.
۱۸.

تبیینی شناختی بر استعاره های شباهت بنیاد در یازده جزء پایانی قرآن مجید(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قرآن مجید استعاره مفهومی استعاره شباهت بنیاد مفاهیم پایه ای نگاشت زنجیره بزرگ هستی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۲ تعداد دانلود : ۳۹۲
پژوهش معنی شناختی حاضر با هدف ارائه تبیینی شناختی بر زیر گروهی از استعاره های بدیع با عنوان استعاره های «شباهت بنیاد» در 11 جزء پایانی قرآن مجید به شکل توصیفی-تحلیلی انجام شده است. حوزه های مبدأ و مقصد استعاره ها اساس تبیین شناختی بوده اند. استعاره های مستخرج، در تحقیق حاضر در 3 حوزه «زندگی اجتماعی»، «طبیعت»، و «ذهن» و در دو دسته شباهت «ظاهری» و «غیرظاهری» طبقه بندی شده اند. در شباهت درک شده «ظاهری»، «انگاره ها» مبنای تشکیل استعاره ها، و در شباهت درک شده «غیرظاهری»، «طرحواره های رفتارها و ویژگی های مبدأ» سازنده استعاره به شمار می آید. بر این اساس، مقوله های سطح پایه مشتمل بر «اجسام»، «کنش ها» و «روابط» به عنوان «مبدأ» مفهوم سازی استعاره ها تحلیل گردیده اند. پرسش های اصلی پژوهش عبارتند از: 1- مهمترین حوزه های مبدأ در شکل گیری استعاره های مورد بررسی کدامند و با چه بسامدی در پیکره مورد بررسی به کار رفته اند؟ 2- تبیین شناختی کاربرد این گونه از استعاره ها چیست؟ نتایج تحقیق نمایانگر 27 مورد شباهت درک شده ظاهری و 10 مورد شباهت طرحواره ای غیرظاهری است که بسامد بالاتر عناصر برگرفته از حوزه طبیعت (24 مورد) در طبقه بندی مفاهیم مبدأ، نسبت به زندگی اجتماعی و ذهن را نشان می دهد و به نوبه خود بیانگر تأثیر محیط زندگی طبیعی اعراب در مفهوم سازی استعاری است.
۱۹.

تحلیل نگاشت های استعاری و طرحواره ای در مفهوم اجل در آثار مولوی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: استعاره مفهومی نگاشت الگوی شناختی کووچش مولوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱۰ تعداد دانلود : ۶۹۱
هدف از این پژوهش استخراج، بررسی و تحلیل نگاشت های استعاری و طرحواره ای در مفهوم اجل در آثار مولوی است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده و با مطالعه و استخراج اشعار مرتبط با مفهوم اجل در آثار مولوی استعاره ها براساس نظر کووچش (2010) تحلیل شده و دسته بندی طرحواره ها نیز براساس ایوانز و گرین (2006) صورت گرفته است. یافته های پژوهش نشان داد که این مفهوم انتزاعی در تجسم ذهنی مولانا به صورت مفاهیم عینی بازنمایی و در شعر متجلی می شود. بررسی طرحواره های تصویری در استعاره اجل در آثار مولانا نشان داد که بیشترین نوع طرحواره یافت شده در اشعار طرحواره وجودی است. یافته ها از به کارگیری طرحواره های مختلف نوعی شی ء و جاندارنمایی مفهوم مرگ را نشان می دهد و در موارد دیگر اجل به صورت حرکت، مسیر، هدف، جهت و ظرف بازنمایی شده است. همچنین نگاشت حوزه های مبدأ معرفی شده توسط کووچش با آنچه در اشعار مولوی به کار رفته حکایت از این دارد که بجز دو حوزه «ساختمان و بنا» و «سرما و گرما» سایر حوزه های مبدأ با هم هم خوانی دارند و از این میان حوزه ها «حرکت و جهت»، «نیرو» و «اعضای بدن» از بیشترین بسامد برخوردار است. علاوه بر سیزده حوزه مبدأ معرفی شده توسط کووچش، در اشعار مولوی «خواب» نیز به عنوان حوزه مبدأ دیگری برای استعاره مرگ یافت شد.
۲۰.

چارچوب ارجاعی زمان در گویشوران زبان فارسی از منظر استعاره های مفهومی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: چارچوب ارجاع زمانی فارسی نگاشت استعاره مفهومی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۸ تعداد دانلود : ۵۴۵
مقدمه: پژوهش حاضر نگاشت فضا-زمان را در زبان فارسی از منظر استعاره های مفهومی جانسون و لیکاف مورد بررسی قرار می دهد تا چارچوب ارجاعی زمان و منابع اقتباس آن را دریابد. استعاره ی "زمان به مثابه فضا" بر این فرضیه استوار است که ما مفهوم انتزاعی مثل زمان را از مفهوم عینی مثل فضا الگو برداری می کنیم و آن را در ذهن و زبان خود مفهوم سازی می نماییم. روش: برای دستیابی به اهداف تحقیق، داده ی مورد نیاز از طریق طراحی 5 آزمایش زبانی و غیرزبانی به روش تجربی مورد بررسی قرار گرفت. در این آزمایش های تجربی 154 دانشجوی زن و مرد با محدوه سنی 18 تا 54 سال از دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرمشهر و دانشگاه علوم پزشکی آبادان شرکت نمودند. یافته ها: درصد و میانگین بسامد وقوع نمونه های مورد نظر جستار حاضر نشان داد که محورهای افقی جانبی راست به چپ برگرفته از جهت نوشتاری زبان فارسی؛ محور افقی سهمی عقب به جلو برگرفته از جهت راه رفتن، استعاره های زبانی، و جهت نگاه؛ و محور افقی جانبی چپ به راست برگرفته از جهت نوشتاری اعداد و ریاضیات مهمترین منابع اقتباسی مفاهیم انتزاعی زمان در زبان فارسی قلمداد می گردند. در ضمن چارچوب ارجاعی مطلق به عنوان عمده ترین چارچوب در تمامی آزمایش ها اتخاذ شد. چارچوب ارجاعی ذاتی و نسبی نیز به ترتیب به عنوان ارجاع دوم و سوم توسط شرکت کنندگان استفاده شدند. نتیجه گیری: چارچوب ارجاعی اتخاذ شده و نوع محورهای سهمی و جانبی بسیار تحت تاثیر، نوع آزمایش، الگو و طراحی آزمایش، مفهوم مورد آزمایش، زبان و استعاره های زبانی، و صنایع فرهنگی می باشند.