جواد حاتمی

استادان رشته های علوم انسانی همچون سایر استادان که در دیسیپلین های دیگر تخصص دارند، از صلاحیت های لازم در حوزه طراحی آموزشی برخوردار نیستند. گزارش های ارزیابی درونی از جمله مستنداتی است که بر درستی این مدعا صحه می گذارد. البته اگر به شرایط جذب استادان در نظام آموزشی ایران بنگریم نیز معلوم می شود که برخورداری از شایستگی های حرفه ای (تدریس) اساساً مورد توجه نبوده و لذا آنچه از شواهد تجربی به دست آمده، چنان است که به طور منطقی انتظار می رود. یکی از اقداماتی که برای رویارویی مؤثر با این وضعیت لازم است، تبیین الگوها و راهبرد های مطلوب تدریس برای رشته های علوم انسانی است. این هدفی است که در این پژوهش تعقیب شده است. علوم انسانی از آن حیث مورد تأکید است که از یک سو به دلیل تنوع اهداف یادگیری، نیازمند تنوع بیشتری در راهبرد های تدریس است و از سوی دیگر، آموزش در این رشته ها در مقیاس وسیع تری به راهبرد ها و الگو های تدریس سنتی متکی است. در این پژوهش با رویکردی میان رشته ای و از ابعاد گوناگون، هدف شناسایی الگو ها و راهبرد های مطلوب تدریس علوم انسانی مورد کاوش قرار گرفته است. به دیگر سخن در طراحی پژوهش، مطالعات فرعی متعددی تعریف شده اند که از منظر های گوناگون به این پرسش که الگو ها و راهبرد های مطلوب کدامند، پاسخ داده است. منظر های یادشده عبارت بوده اند از: فلسفی و معرفت شناختی، تحلیل سیلست ها، تحلیل ضرورت های فناوری اطلاعات و ارتباطات، تحلیل پژوهش های انجام شده و شواهد تحربی و بالاخره تجربه های زیسته استادان منتحب. از نظر روش شناختی برای دستیابی به یک ترکیب همگونی از الگوها و راهبرد ها باید تدابیر لازم اندیشیده می شد. در این راستا، دو تدبیر به کار گرفته شد. یکی برشماری الگو ها و راهبرد های اولیه از منابع تخصصی که به عنوان مرجع مورد استفاده کلیه محققان قرار گرفت. تدبیر دوم به شناسایی چالش های تحقق الگو ها و راهبرد ها در آموزش عالی ایران بازمی گشت که خود به مرجع دوم محققان بدل شد تا یافته های مطالعات فرعی در آینه چالش های بومی مورد بازبینی و ارزیابی قرار گیرند. الگو ها و راهبرد های شناسایی شده در این پژوهش می توانند زمینه مناسبی برای تدارک دوره های آموزشی و توانمند سازی حرفه ای استادان باشد. پیشنهاد ها و سیاست های اجرایی متعدد دیگری نیز از یافته های این پژوهش به دست آمده که در مقاله تشریح شده اند.

پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی طرح آزمایشی برنامه درسی جدید دوره مقدماتی نهضت سوادآموزی انجام گرفت. روش تحقیق از نوع علی- مقایسه ای بوده است. آزمودنی ها را 125 نفر از سوادآموزان شهرهای تبریز و اهر تشکیل می دادند. این آزمودنی ها در دو گروه آزمایشی (36 نفر از شهرستان تبریز و 27 نفر از شهرستان اهر) و گروه کنترل (35 نفر از تبریز و 27 نفر از اهر) قرار داشتند. ابزارهای مورد استفاده در پژوهش شامل چک لیست مشاهده تدریس فلاندرز، چک لیست ارزشیابی توصیفی، آزمون های پیشرفت تحصیلی معلم ساخته و آزمون محقق ساخته مهارت های زندگی بوده است. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از آزمون t (مقایسه میانگین های دو گروه مستقل) با استفاده از نرم افزار کامپیوتری SPSS صورت گرفت. نتایج نشان دادند که پیشرفت تحصیلی سوادآموزان طرح آزمایشی در دروس خواندن (فارسی)، نوشتن (دیکته)، قرائت قرآن و نماز در مقایسه با سوادآموزان گروه کنترل (دوره مقدماتی جاری) بیشتر بوده است. در متغیر مهارت های زندگی نیز سوادآموزان طرح آزمایشی پیشرفت بیشتری در مقایسه با سوادآموزان دوره مقدماتی جاری را نشان دادند.

زندگی با کودکان ADHD در خانواده، مسائل و مشکلات خاصی را برای مادران ایجاد می کند. هدف این پزوهش دستیابی به تجربه مادران کودکان ADHD در زندگی با آن ها بود. این مطالعه به شیوه کیفی، به روش پدیدارشناسانه، با نمونه گیری هدفمند و به وسیله مصاحبه ژرف نگر با 10 مادر که دارای کودک ADHD بودند، در مرکز مشاوره شمس تبریز، انجام شد.مصاحبه ها ثبت شده، سپس به صورت کتبی پیاده شدند و به روش هفت مرحله ای کلایزی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته های حاصل از تجربیات مادران در زندگی با کودکان ADHDدر 4 مضمون اصلی «نابسامانی خانوادگی»، «نگرانی های اجتماعی»، «نگرانی های تحصیلی»، «احساسات منفی تجربه شده توسط مادر» و چندین مضمون فرعی خلاصه گردید. این یافته ها می تواند اطلاعات لازم را در خصوص منابع حمایتی و اتخاذ راهبردهای حمایتی و درمانی برای مادران کودکان ADHDجهت تامین سلامت روان آن ها فراهم نماید.

پژوهش حاضر میزان یادگیری و یادسپاری زبان انگلیسی دانشآموزان متوسطه در رویکردهای مبتنی بر سنجش اصیل و سنتی را مورد بررسی قرار داد .روش پژوهش شبه آزمایشی و نمونه پژوهش 60 نفر از 89 ) است که به صورت تصادفی - دانشآموزان پسر سال اول دبیرستان در ناحیه 2 شهرستان ساری ( 90 ساده انتخاب و به دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم شدند. ابزارهای اندازه گیری مورد استفاده در این پژوهش عبارتاند از: 1. پیش آزمون پیشرفت تحصیلی ، 2. آزمون پایانی (پیشرفت تحصیلی ) زبان انگلیسی، 3. آزمون عملکردی درس زبان انگلیسی، 4. پرسشنامه تجدید نظر شده نگرش نسبت به پیش از اجرای رویکردهای اصیل و سن تی دو گروه به وسیل ه پیش آزمون . (SAAS-R) امتحان محققساخته جهت حصول اطمینان از عدم تفاوت معنادار میانگین های دو گروه مورد آزمون قرار گرفتند. نتایج نشان داد که: 1. میزان یادگیری عملکردی دانشآموزان با روشهای سنجش اصیل بیشتر از روشهای سنتی است. 2. نمرات آزمون پایانی دو گروه تفاوت معناداری ندارند. 3. میزان یادسپاری در روشهای اصیل بیشتر از روش سنتی است. 4. نگرش نسبت به امتحان در گروه روشهای اصیل مثبت تر از گروه روش سنتی است .

هدف: بررسی نحوه پردازش ریتم در موسیقی دستگاهی ایران با استفاده از fMRI. روش: به 12 نفر موسیقی دان راست دست با حدود سنی 30-20 سال قطعاتی از دستگاه ماهور به دو شکل ریتمیک و غیرریتمیک و با ترتیب تصادفی ارایه و میزان افزایش فعالیت نواحی مختلف مغزی آنها بررسی شد. یافته ها: نواحی خاص از مغز هنگام ارایه هر یک از قطعات ماهور ریتمیک و غیرریتمیک فعال می شود. بیشترین میزان فعالیت هنگام ارایه قطعات ماهور غیرریتمیک در نیمکره راست و در نواحی شکنج پیشانی میانی، پلنیوم گیجگاهی و شکنج گیجگاهی فوقانی مشاهده شد. قطعات ماهور ریتمیک نیز موجب افزایش فعالیت نیمکره چپ به ویژه نواحی آمیگدال قطب پیشانی، قشر مخ حدقه ای، بخش قدامی شکنج گیجگاهی میانی و قشر اولیه حرکتی شد. نتیجه گیری: بر اساس یافته های پژوهش می توان نتیجه گرفت، جانبی شدن نقش مهمی در درک ریتم دارد. بر اساس مدل سلسله مراتبی نیز می توان داده ها را تفسیر کرد، به این معنا که هر اندازه موسیقی دارای عناصر پیچیده تر چون ریتم باشد، سطوح بالاتری از مغز را فعال می کند.

این پژوهش، جهتگیری هدف پیشرفت و بازدههای شناختی، عاطفی و اجتماعی دانشآموزان دختر و پسر مدارس نمونه و عادی مقطع راهنمایی شهر مرند را مورد مطالعه قرار داد. 130 نفر از دانشآموزان نمونه (دختر 60 و پسر 70 نفر) و 130 نفر دانشآموز از مدارس عادی دولتی ( 60 دختر و 70 پسر ) با روش نمونهگیری تصادفی طبقهای ۴بر اساس جدول تعیین حجم نمونه مورگان و کریج سی انتخاب شدند. پرسشنامههای هدف پیشرفت، پرسشنامه اهداف جامعهپسند دانشآموزان، مقیاس نگرش کلاسی، مقیاس پایداری در تکلیف و مقیاس چالش برانگیز بودن تکلیف به منظور جمعآوری اطلاعات استفاده آزمونهای تعقیبی استفاده شد. نتایج پژوهش نشان ! MANOVA شد. برای تحلیل آماری اطلاعات از داد که جهتگیری هدف تبحرگرایی دانشآموزان نمونه بالاتر از دانشآموزان عادی بوده است اما دانشآموزان مدارس عادی دولتی جهت گیری هدف پیشرفت عملکردگرایی بالاتری نسبت به دانشآموزان مدارس نمونه داشتند. یافتههای دیگر این پژوهش نشان داد، جهتگیری هدف پیشرفت عملکردگرایی و عملکردگریزی دانشآموزان دختر بالاتر از دانش آموزان پسر بوده است اما در تبحرگرایی با همدیگر تفاوت معناداری ندارند. بالاخره یافتههای این پژوهش نشان داد، دانش آموزان نمونه از لحاظ گرایش به انجام تکالیف چالش برانگیز، رفتار اجتماعی دریافت کمک از دیگران و تمایل به رفتارهای جامعهپسند از دانشآموزان عادی بالاتر بودند.

پژوهش حاضر با هدف کلی بازنگری در برنامه درسی رشته مهندسی معماری برای انطباق بیشتر با نیازهای بازار کار در این رشته صورت گرفته است. روش پژوهش کیفی است و برای جمع آوری اطلاعات از مصاحبه نیمه ساختاریافته و عمیق با فارغ التحصیلان استفاده شد. جامعه آماری، فارغ التحصیلان رشته مهندسی معماری دانشگاه هنر اسلامی تبریز بوده است. روش نمونه گیری از نوع اشباع شده می باشد. نتایج نشان داد وضعیت فارغ التحصیلان رشته مهندسی معماری با توجه به نیازهای بازار کار، در حیطه دانشی مطلوب، مهارتی در حد نامطلوب و نگرشی نسبتاً مطلوب ارزیابی می شود. همچنین افزودن واحد کارآموزی، طرح منظر، جامعه شناسی و روان شناسی معماری، اختصاص دروس عمومیِ ویژه این رشته، افزودن دروس عملی به برخی دروس نظری و تاکید بیشتر بر دروس ساختمان 1 و 2 ، طراحی فنی، تنظیم شرایط محیطی، آشنایی با معماری اسلامی و مصالح ساختمانی از طریق افزایش تعداد واحدها به وضعیت خروجی های رشته مهندسی معماری بهبود خواهد بخشید.

پژوهش حاضر، با توجه به اهمیت و تاثیر رویکردهای رفـتارگرایی، شـناخت گرایی و ساخت گرایی در حوزه ی فعالیت های آموزشی و با هدف مقایسه ی تاثیر هر یک از رویکردهای مذکور بر شکل گیری و تغییر نگرش دانش آموزان شکل گرفته است. روش پژوهش، طرح آزمایشی دو گروهی با پیش آزمون و پس آزمون است. جامعه ی آماری پژوهش، تمام دانش آموزان پایه سوم راهنمایی شهر تهران در سال تحصیلی 84- 1383 بود. برای نمونه گیری از جامعه ی هدف از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای استفاده شد و در نهایت، 12 کلاس (گروه) به صورت تـصادفی انتخاب شدند که کلاس های مورد آزمون مجموعاً شامل 306 نفر دانش آموز بودند. به منظور دستیابی به هدف پژوهش، یکی از درس های تعلیمات اجتماعی سال سوم راهنمایی براساس سه رویکرد رفتارگرایی، شناخت گرایی و ساخت گرایی به صورت برنامه های آموزشی کامپیوتری طراحی و اجرا شـده است. جمع آوری داده ها از طریق پرسشنامه های نگرش سنج انجام یافته و با استفاده از آزمون آماری تحلیل واریانس یک طرفه وآزمون تبعی LSD مورد تحلیل قرار گرفته و در سطح معنی داری 05/0 نتایج زیر حاصل شده است: 1ـ تاثیر طراحی آموزشی مبتنی بر رویکرد ساخت گرایی بر شکل گیری و تغییر نگرش دانش آموزان بیشتر از تاثیر طراحی آموزشی مبتنی بر رویکرد شناخت گرایی است (001/0P). 2ـ تاثیر طراحی آموزشی مبتنی بر رویکرد ساخت گرایی بر شکل گیری و تغییر نگرش دانش آموزان بیشتر از تاثیر طراحی آموزشی مبتنی بر رویکرد رفتار گرایی است (001/0P). 3ـ تفاوت معنی داری در شکل گیری و تغییر نگرش دانش آموزانی که براساس رویکرد رفتارگرایی آموزش دیده اند با دانش آموزانی که براساس رویکرد شناخت گرایی آموزش دیده اند، وجود ندارد (05/0P).

هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه متغیرهای کمال گرایی و سخت کوشی با پاسخ های فیزیولوژیک ناشی از استرس بود. در این پژوهش 100 نفر (51 پسر و 49 دختر) از دانشجویان دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران شرکت کردند. برای سنجش کمال گرایی و سخت کوشی از دانشجویان خواسته شد مقیاس کمال گرایی مثبت و منفی و مقیاس سخت کوشی را تکمیل کنند. پاسخ های فیزیولوژیک دانشجویان نیز با دستگاه های سنجش فشار خون و مولتی گراف اندازه گیری شد. نتایج پژوهش نشان داد که بین کمال گرایی منفی و پاسخ های فیزیولوژیک شامل فشار خون سیستولیک، فشار خون دیاستولیک، هدایت پوستی، نرخ تنفس و نرخ ضربان قلب همبستگی مثبت معنادار وجود دارد. نتایج همچنین نشان داد که بین سخت کوشی و پاسخ های فیزیولوژیک شامل فشار خون سیستولیک و دیاستولیک و نرخ تنفس همبستگی منفی معنادار وجود دارد. بین کمال گرایی مثبت و پاسخ های فیزیولوژیک شامل فشار خون سیستولیک و دیاستولیک و نرخ ضربان قلب همبستگی منفی بود اما هیچ یک از آنها معنادار نبودند. کمال گرایی منفی از طریق تحمیل اضطراب، نگرانی، درماندگی و عواطف منفی پاسخ های فیزیولوژیک را افزایش می دهد. سخت کوشی از طریق ایجاد اعتماد به خود، اطمینان و آرامش پاسخ های فیزیولوژیک را تحت تأثیر قرار می دهد.

هدف پژوهش بررسی تاثیر حالات خلقی بر سرعت پردازش ذهنی است ب همین منظور از 45 دانشجوی بهنجار خواسته شد به عنوان آزمودنی در این آزمایش شرکت کنند آزمودنی ها به طور تصادفی به سه گروه تقسیم شدند و با استفاده از روش القای آزمایشی حالت خلقی دریک گروه خلق شاد و در گروه دیگر خلق غمگین ایجاد شد گروه سوم گروه کنترل بود هر سه گروه در یک آزمون سرعت بازشناسی کلمات در حافظه کوتاه مدت شرکت کردند مواد این آزمون کلمات دارای بار عاطفی مثبت و منفی بود تجزیه و تحلیل داده های حاصل از آزمایش نشان داد که سرعت بازشناسی کلمات در حالت خلقی غمگین کندتر از حالت خلقی شاد و عادی صورت می گیرد همچنین خلق شاد موجب تسریع در بازشناسی کلمات مثبت می شود اما اثر خلق غمگین در تسریع بازشناسی کلمات منفی معنا دار نیست.